장음표시 사용
161쪽
ris contemptum. ac tertio de natura Deorum Laborem in his adiungat; Aristoteles tamen bellicae mortis amonem caeteris omnibus pretulit, quonia vir fortis ex hac sola quaequidem vi inquit Thu-cidides futura sit multo pulcherrima, decus illud adipisci colendit, cuius est quam maxime studiosus, ct quo tandem ut potiatur di ficillima que quae pericula sponte tentare,& aggredi solet. Scilicet cum rescindi pontem iubebat Horatius; cum integras in Africa
phalanges, totamque vim Numidarum , Abavus tuus Ioannes Franciscus Comes a Balneo, tribus tantum socijs comitatus sustineren, intelligebat satis uterque quantum discrimen subiret, dc in quas se angustias c iiijcerer, sed patriae charitas ut inquit Cicero,
ac nobilitas mortis,&gloriae, eripiebat omnem omnino vulnerum atque aquai um metum. N.
Haec vero adiacetia seu ut vulgo loquuntur circunstatiae, quoniam in paucis eorum, qui diuerso genere Lethi concidunt, aeque se quentes animaduertuntum, faeium cst inde, ut Aristoteles cum unius exemplo de caeteris statuere vellet, mortem quae in aquis contingit, a sortitudine docucrit penitus esse alienam ignauit imisi quide nautae, & ferendis prc cellis asilicti,nsi perturbantur marinis tempestatibus, morteque praesentem intrepidi subeunt,quorutamen vitae exitus, miror an quicquam possit in se habere praeclarum. sane cum istius rationis vim, auctoritatemque subintellexissent poetae illi omnium praestantissimi, qui singula quaeque suis in Heroibus, maxima cum honestate , di decoro repra sentare nituntur, illos merito fingunt Deum, hominumque fidem obtestantes, si quando illis periculum imminet ab irato, tempestuosoque mari; quod istud moriendi genus, nullum esset illis decus allaturum; nec virtuti suae locum ullum viderent, inter transtra, remosque suisse relictum. Hinc enim lugubris illa lamentatio, fletusque moerens ex eo est, quem Vlyses edit in postremo imminentis naufragij discrimine perterritus; hinc gemitus Aeneae intempestate depraehensi; hinc illi Hippomedontis quaestus. uione pudet, Mars inci te merges
Hanc animam segnes que lacus Osagna subibo ;Seu pecoris custos intibiti torrentis iniquis I uterceptus aquiι: adeo ne occumbere ferro Non merui:
162쪽
ec eadem de causa Iulius Caesar cum mortem quae homines in lecto, & inter sementa opprimit, nihil habere quod esset forti viro dignum iudicaret, optasse dicitur , ut repentino aliquo casu
Adeoque nonnunquam pertinaciter accelerati fati delicie-rium, se in quorundam animos insinuauit, ut illos falsa etiam honestatis imagine deluderer . nam ut taceam Veterum eXempla , quae disertorum hominum scriptis graece latineque celebrantur,
- quid aliud iudicari potest de singulari certamine, quod Dux ills
spectatae virtutis & audaciae Scanderbechus, dum in aula summi Turcarum Imperatoris adolescens ageret, cum homine Barbaro suscepit; paetis eiusmodi conditionibus, ut inuicem nudi,&singulis dolijs inclusi, pugionibus decertarent: aut 'de Suerio Quignonio nobili Hispano, qui paulo ante avorum memoriam ineunte anno, quo de more Iubileus Compostellae celebratur; Pontem Vrbici amnis ad Asturiam custodire statuit, hac lege pregrinis exterarum nationum proposita, ut quisquis transire vellet, aut se quasi victum, & virtute inferiorem dato munusculo profiteretur , aut non aliter quam vieto custode transiturus, singulari se pedestri, seu mal let equestri certamini compararet. At horum hominum qui ad egregias corporis,animique vires ostentandas, allectataque populari laude, quasi tempestatem in tranquillo, sic pericula in pace quaerunt, nemo salsius inconsultam audaciam , temeritatemque derisit, quam nuperus Scriptor tabulosae narrationis Quixotianae. Et quidem non credo ullum esse tam auersum rectae rationi 'qui haec terribilia, in quibus sustinendis non utili, vel honesto sed sola libidine homines ducuntur, & ex quorum contemptu nihil laudis, decorive consequuntur, sicut nee turpitudinis infamiaeue si ea ut par est reformident, ad virum sorti m spectare existimet : cum sublato honestatis respectu, tota fortitudinis ratio corruat necesse sit. imo vero, unus e clarissimis Poenorum Hamno, qui primus hominum Leonem tractare ausus. est,& ostem dere mansuefactum: damnatus illo argumento fuit., quoniam ut inquit, Plinius mali ei credi Libertas videretur, cui in tantum
c usisset etiam ia feritas. & eodem, ut par est arbitrari , consilio Poumum militem , qui famelico Leoni cibum ex faucibus eri-
163쪽
ruerat, non probauit Matthias Coruinus sed munere donatum, domo sua iussit excedere; quasi apud se reputans qui venalem ita vitam circumferret, non necessario, sed ad solam iactantiam obijciens periculo, nihil non ausurum si praemii spes aliqua reful-kbθ ς p sisset , ut auctorest Crantetius in Saxonia . Bellica vero pericula, quae pro religione, pro salute Patriae , pro legibus, pro amicorum, propinquorumque libertate, pro secis deniq4e , ct Laribus
tutandis sustipiuntur, tantum abest ut ad veram sertitudinem non pertineant, quod omnium maxime, velut caeteris grauiora, ct magis sermidabilia ad illan e seruntur . neque enim aut morbo languentibus nobis, aut in mari a tempestate depraehensis, statim mors ante oculos obijcitur,nec species eius tam foeda, horribilisque apparet, atque Vbi manus in pugna conseruntur itque Tristis ad aethera clamor Bellantum, O Iuuenum, O durosub Marte cadentum tunc enim videre licet illos membratim concidi, hos tormentis
abripi,alios pilis, & equis lacerari,nec ulla omnino nisi violenta caedes ess potest.quid quod ipse gladius dum stringitur,dum vibratur,dum micat,ex ipsa confestim vibratione nescio quomodo percellit,& comouet animum, qui quod vim habere illum isdedi intelligit,repente concutitur,ac perhorrescit; praeterea in bello, atque inter pugnandum plurima subito accidunt, quae magis quam praeuisa animum perturbant; in morbis denique dolo res, & mosestias quod vitari non possint, ipsa plerumquemcinsitas tolerabit res emcit, at bellorum dissicultates, quetque ace ba plurima tu proeliis contingunt, quod ipsa nos mens vitari posse moneat, eo aegrius est perpeti, atque impetum eorum serre difficilius , ipsa etiam recusante natura, quae sui conseruationem . qnantum in se est moliri, ac procurare studet. - . Atque ex his praeclarae etia et stionis dis luendae ratio se OLFlis lis, seri, nam cum sit viri sortis morbum, egestatem , ac reliqua quae
-- -- nec improbitate,nec cespa nostra proueniunt minime timere, nonnulli certe reperiuntur qui nec morbum, nec paupertatem ηρ --, metuunt iberaliterque sua erogant,ijdem.tamen in bello meticu',
o sunt,animique imbecillioris, ut proditum est a Cicerone det Graecis,qui ex hostium aspectu terrebantur, firmissimis auten
atque patientissimis animis aegrotabant. Rursus alij quibus est.
164쪽
Viuida bello Dextra viris, animusique ferox, patiensique prricli,
serro decertare acerrime possunt,aegrotare viriliter nequeunt, sicut de Cimbris,& Celtiberis traditum est, qui in praeliis exultabant,lamentabantur in morbo. Horum enim ratio probe constare potest, ex assignata iam differentia inter morborum,& praeliorum euentus, qui prolut a timidis aut serocibus animis apprehenduntur, serunturque patienter, vel moleste , ita diuersos in illis essectus producunt; quemadmodum enim periti artifices, aetiam bona ferramenta in duriore materia minus, quam in mobliore retundi, hebetarique perhibent, sic effictaquibusdam pipulis inditaque a natura , quae consentaneas studio, & veluti professioni cuiusque affectiones attribuit , praecellentis animi sortitudo, ipsa se in bellis libenter exercet, quorum perpessio
vi summe molesta,sic etiam maxima cum laude coniuncta est muliebrem vero depositi corporis affectionem, feri e aequo animo .de ossic patet.
non potest, praesertim nulla spe laudis & gloriae proposita: addo ' is
etiam consuetudinem magni esse hac in re momenti, quam meri- imine to alenus ex maximorum Medicorum mente, & Meletius post eum aduentitiam naturam appellarunt, quia Naturae persimilis est inquit Aristoteles in libris de moribus; Unde quemadmodum illius beneficio nonnulli vitam absque potu transegerunt, aliqui etiam sine cibo: auteo venenato usi iunt, &Ouidius cum in Pom Fb- 3- deto degeret ita suis calamitatibus obduruerat, ut etiam diceret. Nos quibus assueuit fatum crudeliter uti, Ad mala iam pridem non sumus vlla rudes. Sic plurimae nationes, quibus ob ignauiam bella cordi non sunt, eum nihil frequentius inter aduersa experiantur quam morbos. quibus ex luxu & crapula sunt obnoxiae, paulatim illis assuescuti aguinemque ,& plagas horrent velut mala non insolita modo ipsis, sed penitus ignota. Cum e contra quibus ob continuos bellorum laboresansumis esse non licet, cane peius, & angue mor- amrum languores deuitentri plagasautem &vulnera eodem propemodum .animo ferant, quo caeteras domesticae consuetudinis actiones, &gloriamc vi turis oblectamenta.cuius rei exemplum valde insigne,obseruatum fuisse ab Aeschylo,refert Plutarchus in commentario quo edocemur quo quis pacto animaduertat se in I x vir-
165쪽
virtute proficere, siquidem cum pugilum certamen in Isthmo spectaret, & ex duobus concertantibus alteri impacta vehementer plaga, uniuersi Theatri clamorem excitasset, ipse interim nihil admodum querente qui ita percussus fuerat ; tum Ionem Chium qui forte astabat leuiter tangens Aeschylus, aduertis inquit quam incax t meditatis, ct con etudo lagis assectus non elamat, clamant sectatores z.Ucrum non cuiusuis est patientem vulnerum naturam ad bellum afferre , ct in ipsa concertatione cum nullum ad vires colligendas spatium detur, habitu praecipue niti, animique robore malis ingruentibus obuiam ire, quod eo praeclarius est quo dissicilius . Quare cum aditus ad haec, & multa alia quae sensus magis amciunt dum oculis deprelienduntur, per delectum patralia quo no ni semper integrum est Tyroni pedem referre,postquam semel ad .. illum accellerit, summe propterea consentaneum este iudico , ut
...,- ου quisque priusquam merere incipiat, totum se ad unguem diligenter exploret,quam validos artus a natura acceperitΘquantus illos spiritus intrarii habitator, & qua magnitudine animi praeditus sit cxaminen, actiones etia anteactae suae vitae replicer,dispiciatque num in prima aetate intrepidus,audax quae fuerit. num in Litomachia strenue se cum aequalibus exercuerit num pugnis, aut finstibus quosdam mactarit num etiam grandior postea factus dubiis rebus, ac periculosis interfuerite num gladios viderit districtos num plagas tulerit,sanguinem quae fuderit aut suum aut ali num num denique specimen aliquod ediderit, quo sibimet ipsi de se suaque virtute fidem faciat;raro enim contingit, ut non es, quo signo ex praedictis virtus insita se prodat, & spem aliquam excitet talem in hominibus fore vitae moraque cosuetudine, qu lis sub initiu fuisse depraehenditur, ita namque Romulii, & Remuvidemus ex pastoritia quada inter adolescentes rusticos auctorit te, sensim ad Romani imperii fastigiu euectos suille: ita Cyrum maiestatem inter pueros obtinuisse, quam postea in numerositimas gentes intulit: ita Viriatum e pastore robustissimo venatore, conuerso a feris in homines impetu Lusitaniam uniuersam inuasisse,& si lubet in re seria Baldum adducere, qui post Herculem Theseu, vlissem,& Aenea quintus in Tartara descendit ana p.
gnacem ilia in adolescentia fingit,qui phantastico carmine vitam
166쪽
lum postea inter ridiculos Heroas primum euasisse ,sic igitur Hercules igneos serpentum oculos remisso pectore , ac placido intuens, O tumida guttura teneraesidens maeu, prolusit maerae. Sic A scanius interim dum venationibus periculosis audaci ain animat, &Optat Aprum, aut fulvum defendere monte Leonem ', vidoneum sehabilemque iecit, qui postea summa cum alacritate Rutulos lacesseret: & David ipse cuius exemplum nulli, quod apud scriptores prophanos habeatur,rei gestae praestantia,aut v ritate concedit, eo facilius in animum induxit, ut congrederetur cum gigante Phylistaeo, quod antea quidem pro grege patris aduersus ursos, & Leones pugnauerat,pasicebat mur tuus, inquit il- -- τie, ad Saul patris sui gregem, O veniebat Leo, vel Vmus, et tollebat
Arietem de medio gregis, Opersestuebar eos,=percutiebam,eruebamque de ore eorum, O illi consurgebant aduersum me, O apprehendebam mentum eorum, ocabam interfiebamque eos . paulatim 'quippe eiuscemodi tentamentis a fluescendum est, quae certo experimento hominem reddunt, ad grauiora quaeque pericula in-aCrritum: paulatim experientiam &xsum adhibere oportet ; ex-
cxirsiones seepe faciendae ,soepe bello praeludendum: epe aliquid aduersus hostes futuros meditandum ;ve animus istis tandem factus msuperabilis, di inuictus, paratus etiam existat non modo cum hominibus, sed cum ipsa morte congredi,quamuis subito, de praeter expectationem sustinenda sit Hoc enim firmo constantique mentis decreto vallatus, qui ad '.
pugnam aggreditur, Vt nihil minus quam mortem timeat, abun- semivi. 'dE iam munitus est 1 natura, virtutemque omnem , S uniuersam sortitudinem animo concepit; didicet nudus in 'proelium descendat, timorem quidem armatis omnibus incutiet, ipse vero nihil unquam resermidabit.. neque enim victoriam peperere vel subsidia Cocliti, qui sesus in omnes pugnavita, vel manus Scevolae, quam mutilauit coram Porsentia ; vel sexus Cloeliae, qui sequior fuit atque imbecillior ; sed fortitudo sola,niortisque contemptus,
cui uni debetur quicquid in historicoru bbiis admiramum, quicquid loquitur vetustas; quicquid posteritas vi x credit, quicq uid denique Romani ipsi in Oriente subacto, in eucris Africa,in adiecita Luperio Europa, gloriae unquam,ac honoris consecuti sunt,
167쪽
i , Et sanE parum refert colum manu teneat, an hastam qui tim λὲ .mia f., re non dedidicit; nudus an armatus confligat cum hoste, quem p -- - . fortis animus deserit, qui non tam chalybe, aut ferro q uam vi taeneglectu muniendus est. etsi enim quas arma amnium addesen t, frequenter scita, ac eleganti verborum copula armatum anima
tumque Plautus in Bacchide, Sidonius, aliique auctores venustisssime coniunxerint, longe tamen satius est quibus animis milites proeliaturi sint, quam quibus armis videre, quae prout mos aut institutio tulerit unaquaeque natio sibi fingit & accommodat ad libitum, ut Galli Gesa, Plia Romani, Lanceas Hispani, Germani Frameas, Macedones Sarissas, Moedi Acinacer, Scithae sagares,
Teutones Calaias, Geloni Falees, Chuni Iaeula, Baleares Fundaὶ cum tamen isthaec omnia nihil omnino egregi j ac praestantis cui-cere possint si animi robore velut probatissima cote no acuantur. auippe vides animo armatas exire phalanges, Contemptu que magis lethi, quam tegmine vaso Immanis clypei.
ut merito dixerit Accius apud Nonium si animatus iero satis a matusDm;&Ouidius telo animuspraeHantior omni; ac Virgilius inmanthus Mars Use viris. & Iure etia in Erethrienses cauillaretur Themistocles quod gladiolis piscibus similes essent, qui cum gladium haberent, destituerenti corde. unde I eus sophista cum Lacedemoliij periclitarentur, ac de Ciuitate moenibus cingenda
consultarent, Homericum recitauit carmen a.. , . scutum hae istuto, Galeae galea, atque viro vir.& adiecit e mibisate Lacedemonis, O muris cincti sumus; recte enim dixisse fertur Lychurgus,moenibus nequaquam carere ciuitatem, quae non lateribus sed viris cincta est. ex eoque Alexander magnus,cum teste Plutarcho de Rupe quadam audisset apud Indos, quq ob sublimitatem velut auibus inaccessa αοζος dicebatur , quod ipse quidem locus expugnatu esset dissicilis. Sed qui eum teneret formidolosus,nunc inquit locus captusaeuis est, significans nihil prodeste munimenta , nisi vir sortis ea tue tur . , - Quare sic apud me statuo sortem,& strenuum militem,quoties, ει b.ttiosi, occasio tulerit, ut tu certamen descendar, hoc animo accedere
ad illud opportere, nihil ut minus cogitet quam de facienda deditione , aut vita per indecoras actiones conseruanda ; sed sibi
168쪽
proponat vel vincendum esse, vel moriendum,quod idem est penitus atque Romano more pugnare; sic enim fiet, ut periculi, mortisque securus, strenue,acritet que urgeat inimicum, nec quicquareliqui faciat, ad egregiam illam virtutem fortitudinis Heroicae quae numquam illustriui micat apud n0s, numquam latius apud posteros, se diffundit', quam sta bellica morte profici lcitur . sic enim videmus quatuor illas nationes, quas militaris gloriae fortituditas que praestantia, caeteris merito praeserendas esse suprata, dicebamus, non alia ratione decus antiquae laudis cum recentibus ornamentis coniunxiste, quam unica illa ambitione, & flagranti de siderio mortisynter armorum strepitus,ac horribilem tumultum fortiter contemnendae. Atqι.e vide Romanis, & Germanis sileam, quorum FCrtitudini, praeclaris 1 um antea, locupletissimis quae scriptorum testimoniis suffragatus: certe de Hispanis quini metum mortis omnem sub iugum niiserint, dubitari amplius non potest ; postquam Silius hoc ita se habere in his versibus conseisus est. Prodiga gens vitae, ct operare facillima mortem , A amque ubi florentes transcendit viribus annos . . Impatiens aut emit nouis enectam.
De Gallis vero es vel ipsa clarior est quam ut operae pretium sit,ves Horatium laudare qui nonpauentem funera Galliam vocan, vel ' ' Lucanum quem propemodum dixeris talem illis animi constantiam semiudinemque inuidisse, adeo hanc extollit 3c praedicat. Libro et
Felices errore suo quos ille Terrorum Maximus, haud segetisthi metus; inde ruendi: In ferrum mens prona viris, animique capaces Mortis , O Ignari reditura parcere vita.
Umifum omnes illae praestantissimae magnoque & excelso animo
nationes, tantum absuit ut eiusmodi mortem calamito-
iam putarent, quod felicissimam potius eam iudicaverin quippex ouam 4hte vitam , culictasque res humanas libenter, constantique animo fuerunt. ra
Et Hercle quid ni posuissentὸ cum omnia illa agmina militum, z-- M. omnes illi minaces gladii, sulminalia illa turrifraga, tela,faces,&s quid in acie mentem, oculosque vehementius conturbat, nihil quicquam in hominem possint: quod non item esscere valeat. I in una
169쪽
una febris, unus acinus, vermis , ac capillus unus: sed durius i quiunt timidi, & per moras, ac cruciatus vulnerum; imo lanius , nam morbus plerumque serpit per insidias , luctaturque diutius , vi naturam sensim expugnet,animamque e corporis praesidio v Iuti per senestras deijciat, haec vero quia violenta supra modum,a: cem continuo occupant, spirituique per patentes plagas consertim erumpenti, quasi effractis ac biparentibus portis exituri parant & moliuntur. Vt bene propterea dixerit Horatius ab Hiselarum cita mors Achillem, & eodem semper epitheto mortem quae in acie contingit, omnium esse leuissimam significarit. Socrates, certe omnia quae formidabilem hanc efiiciunt, non aliter appellare selitus erat, quam μορμολ- ex ritie umbratiles Lam, quae pueros facile ludunt, & territant, homines vero, fortes digenerosos non ite atque ut grando tectis, magno strepitivillisa, . ipsa tamen dissilin sic ista in firmumani macum incidunt,fraiarguntur certe non frangunt .. l tintin imo tantum abest ut ipsum ex sua sede dimoueant , quod,
omnia illa quae caeteros primum perterrefaciunt, mox vero tanquam sui non amplius compotes, sed lymphatos,facilius opprimunt , ipse qui periculum, vitamque semel contemplit,ita sedate considerat, ut plerumque etiam eludat. Sentit quidem quam iniquo iape in loco versetur, quantum sibi & serendum, di obluctandum sit videt, eoque intellecto accingit se ad omnia, & is medio rerum aestu ,. de hs quae tunc opus illi sunt tranquille doliberat, ac optimi gladiatoris instar consilium capit in arena . Vnde quianuqua sui obliuiscitur,sed exemplo Vlysiis inter Cyclapas,& Syrenes: ac Scyllae,& Charibdis voragines depraehensi, firmum semper animi tenorem seruat: nil mirum est si facilius ab illis se expediar, quam iners & timidus, qui salutem quam in manibus habet, pedibus committit, nec pectus sed tergum praemen
tibus obhcit. At enim nisi miles placideiac sedaia ad pugnamst accingat, nisi prudens, & sui penitus compos in illam descendat,
necesse est inter congrediendum turbari eum jatque confundi, quod extremae statim calamitatis causa est, ideoque Virgilius ut
fuit egregius pictor sortitudinis, obfirmatam illam in Turno suis se ita significat
Olli su ridem Maio pectore nous.
170쪽
Incipe , si qua animo virtus, er eo ere dextram. Poria, qu admodum circa alias vi tes'contingit,Vt Vnu eri- i
tremum magis distet a medio qua altem, Iogius enim abest a libe- zua,, Mamralitate qui est avarus, quam qui prodigus: ita sortitudini, metus aduersatur magis tquam audacia, di perferre operositus est qua aggredi: tum quod volenti nihil est dissicile, tu tu etiam quod ageressioipsa breuis esse solet,ut tolerantia diuturnior, ac proinde etiamtongε plures fiduciam regere,quam metum ipsum sedare
eonsueuerunt unde qui asperis in rebus non turbatur, nec tumultuans quod inquit Cicero de gradu dehcitur, ille sibi iure primum in arce sortitudinis locum vendicat, a quo tantum abest unipsum dehcere uelim, si vulnera fila sciitit, si dolet aliquando, si sibi ca-
tiet, gradumque ab noctibus reflectit, aut vultum auertit; quod ausim potius assirmare, virum. fortem acrius doloris morsum,&aduersa,ac molesta omnia sentire. est enim vir sortis idem & prindens Juique aequissimis aestimator, & optime noscit se dignum qui diuturnitate vitae, & fortunae commodis perfruatur, quo seb licet diutius exercendae virtutis materiam ,&instrumentum habeat, ideoque stillis priuati indignissimum ducit: praeter non est vir rtis,quod oli arsias,nunc vero Pasiqvinus, i quasi sa-Neus motum tensumque amiserit. Sed hoc tantum contendo debere eu ita prudenter se in omnibus aduersis,ac moderate gerere non molliter queratur,autindignos eiulatus edar,quales dicum tur suisse quos Mars a Diomede vulneratu , prae dolere tam ingentes emisi ut nouem,decemve millium hominum pugnam iit Vineuntium clamorem seperarenti quosque Iuuenali in mente
finge ausi vel ingenti pignore contendere,si mihi cum bona Criticorum venia versum hunc ex eius Satyra prima Nota magis nutii domus s sua, quam mihi Luras
una Eterulaauctiorem sacere sceat,& pro Lucus, Luctus Iegere , - quae vox usurpata forsan 1 Poeta fuerat, ut per eam bellum Tro-- ianum significaret, de quo praeter infinitos, Nero etiam postvse bis incendium nescio quid conscripserat. Fed propterea non
-effoeminate se geret vir sortis, nec aliquid quod seipso indignum fit committet: Nam idcirco Poetae fingunto strenuos milites selia asiasse cum seno occumberent, terram ore appetere ne scit,