장음표시 사용
861쪽
gressuros, nec nisi orbe lunari impleto,ut auctor est Herodotus Sed inuenio praeterea apud Plutarchum in Alexandro, Macedo
nes Reges roto mense Iunio exercitum non eduxisse; & Germanis
auspicatissimum suisse rebus gerendis initium Luna inchoante haut ina pleta se ribit Tacitus ; imo vero tanta suit apud illos auspiciorum eiusmodi fides,& religio, ut Plutarchus in Caesaris vita ri& ipsemet Iulius Caesar memoriae prodiderint, ideo saper,im i Romanis Germanos fuisse, quod ante nouam Luna in pra lium processissent,qua de re quid vetat etiam Frontini testimoniui p audire R C.Caesar, inquit Gallia quia compererat Arioviso Germanorum Regi,insiturum, O quasi legem militibus non pugnandi δε-ersense Luna, iumpotissemum acie commissa impeditos religione hostis vicit. Neque ignotum cuiquam esse potest, quod Iudaeis Sa bato defendere se nolentibus, Pompeius Hierosolymam expingnauit, quemadmodum ex Dionein eius vita constat ; quod stratagema non videtur multum d silmile suisse eius, quo Polyaenus, Cambysem Persarum Regem usum refert in Pelusij obsidione, cum enim Aera di sortiter resisterent, multaque ex machinis, & catapultis acuta tela, saxa , atque ignem in aduersarios vibrarent, tu nc Cambyses vaserrimo quodam, & subtili inuento, quotquot animalia Aegyptii deorum honore colunt, canes, oues,seles,ibides ante seu collocauit exercitum, quo iacto remit.
tente se propter religionem Aegyptiorum ardore illo iaculandi, ipse interim Pelusium expugnauit,ac postea libere per totam Aegyptum inuectus serro, flamisque eam pro libidine vastavit. Porro licet hac aeta e nihi uspiam simile legibus institutum audierim, circa praeliarium dierum obseruationem, certum est tamepaucas esse in orbe nationes, quae sponte non abripiantur popli lari aliquo eiusmodi vanissimarum opinionum torrente; Vtccr-tos, statosque dies sibi, suisque felices, aut infaustos existimet, sice; im Turcae totum mensem Augustum conatibus suis fortunatu esse autumant, quod in eo magnus Ismael, & Campso Gaurus M mphiticiis Rex deuicti,& Metone in Pelopon es a BaiaZethein potestatem redacta ,&Zigellium captum est,& quod multum huic opinioni pcnes illos addit, iv. Kalend. Sept cmb. qui Vu poest vicesimus nonus Augusti, & Rhodus,&Buda ,& Besgradum eNPugnata,&Ludovicus Rex ad Mohagium caesus cst, quin imo, licet
862쪽
licet ab omni sensu Christianarum ceremoniarum ijdcm penitus
auersi sint,tamen cum Graecorum Sacerdotibus mos sit optime notatus a Bus bequio, aquas certo veris tempore consecrando, episto 3
mare clausum veluti reserare, ipsi priusquam factum illud suisse intelligant, haudEacile fluctibus se com ttunt. Sic Gremam sub Carolo Quinto , mense Februario, qui Atheniensibus similiter filicisi: mus extitit,&eius mensis die praestatim qui diui Matthiae venerationi dicatus est, omnia sibi tanquam ex compacto seliciter processura credebant quod hoc ipso die Carolus Imperator in lucem editus fuisset, coronam a Clemente Septimo Bononiai accepisset, & victoriam insignem de Francisco Primo Gallorum Rege fortissimo sapientisssimoque retulisset: Nec minus Hi pani imbi felicem esse diem Veneris praedicant, ut Bel carius rerum no stratium historicus ex proprijs ipsorum sermonibus annotauit . quin etiam Pionis olim cum suis legibus viverent, triplex indignis victoi ia eodem sempeidie, quanquam diuersis temporibus contigit , unde quia dies ille D. Sixti memoriae dicatus erat, propterea eiusdem etiam honori templum aedificandum esse duxerunt ,. quod beneficij illius fidem apud posteros quam diutissime s
Enim vero quoniam multa hic mih dicenda serent,de diebus Aegrptyy: & Thracum consuetudine, notissimoque apud Hesio- I. dum di Virgilium , aliosque rei rusticae scriptores Agricolarum more, incertorum dierum ineunda ratione,qui mimis caeteris felices ex longa obseruatione habiti sunt, nempe quo ex genera li omnium cogniti one, facilius in eorum qui praeliares dicuntur penitissimas rationes deuenire possem, tamen quia infinitae illud esset scriptionis, muliumque temporis in earum rerum inuestiagati ne consumerem, quae perperam omnino fieri ab hominibus atque existimari in hac auguriorum farra ne solent; idcirco satis mihi erit, quorundam primo doctorum hominum, sed non satis in rebus ἀκριβεciest accuratiusque dijudicandis mercitatorum , oscitantem ac Drmitantem sapiemiam perstringere , quidum omnia scire,& docere videri volunt, nihilque quod de Uγ- , chomantio, vel Auguraculo, veniat, respuunt, ac ne leui quidem adhibita censura falsitatis incusaui, non modo ipsi in syrtes &scopulos impingunt, quorum prosecto pudere ipsos deberet, qui
863쪽
qui se humanae sapientiae antistites appellari gaudent, sed multis praeterea,qui ingenio sunt hebetiori,licentia faciunt, ut quod ab his probari vident, multo liberius id sequantur, ita ut postea
ruant per omne vetitum nefas superstitionis & mendaciorum , ... . . . audeantque sicut dicebat Prudentius.ciomm. Turbam bis gere Diuum, Sortes, auguria, IIellarum numina falsa, Nascentum genses confringere, Inque videre Extorum in pichs, rerique expectare futuras . Deinde vero quod ad rationes spectat quibus haec anilis philosoplita reselli potest, etiam si tota videatur mihi ea esse eiusnodi, ut qui ex auium garritu, aut volatu, ex Mauri vel deformis hominis occursu,ex pedis offensione,soricum occetu, sanaticisque aliis vatum, ariolorum,coniectorum de triuio &de circo,artibus futurorum cognitionem venari student, elleboro potius reduci
ad sanitatem posse, quam rationibus existimem & tot iam antea in hunc errorem ab hominibus sapientissimis Tullio, rigenei, Nipho, Francisco Pico, Conrado mpinat, Iulio Sirenio, Georgio Ragustio , Vlysse Aldroando, Medina, Pererio, Del-rio pluribusque aliis dicta sint, ut rationibus agere post tam clara lumina, nihil aliud sit quam lucernam pleno meridie accedere, aut Croesi diuitias augere velle accessione teruncti, lubet tamen una tantum aut alteri, quam breuissime potero,salsitatem istiusce rei omnem detegere, ac demum etiam ostendere quid de omnibus in genere statuendum sit. Si igitur res suturas naturae munere Bruta praesentiunt,& Corvus,Bubo,Picus,Columba homini laeta aut infausta nunciant, cur ipsa sibi cauere prius non possunΠ cur laqueis, & cassibus impediri se permittuntὸ cur sagittis aut pilis plumbeis tam crebo consediunturξ sanis resertiis Eusebius historiam quae praesenti sermoni adeo belle conmenit, sitia . y φ ut hanc nullo modo praetermittere indictam possim,nempe cum Alexander Macedo ad mare rubrum proficisceretur, Iudaeum quemdam adfuisse nomine Mosomanum,qui augure omnes co- sistere iubente, donec avis an huc vel illuc eundum indicaret, ea sagitia intersecit,Augurique,ac aliis id qgre serentibus respondit, quis est iste suror,quomodo avis haec quae nihil de sagitta praeuia derat, de itin*re nobis predicere potuittimo vero ut quaestion, b
864쪽
bus illos lacessere pergam, cur Augures qui caeteris sata denunciant, suum tandem quale tuturum sit cognoscere non possunt notum est enim illud Virgili j Aeneide 1. eadii ct Tolumnius augur Ppimus in aduersos telum qui torserat hostis. Nee abludit Pacuuii dicterium laudatum a Cicerone ex tragoe- de divin.
Nam isti qui linguam auium intelligunt Plusque ex alieno iecore sapiunt quam suo
Magis audiendum, quam ansultandum censeo
Si vero a Deo istud habent cum animalia tu res omnes inanimae quarum varii motus ex longa obseruatione locum disciplinae fe- cerunt, cur in illis eXplicandis tanta semper suit opinionum dissentio Θ ct equus Anchisae spem pacia facit, ac bellum simul minatur ξ cur 9 Apes sedere in ore infantis Platonis tunc etiam Dauitatem Elamprae dulcis eloquij portendentes. Sedere in caseris Drusi Imperatoris cum prosperrimὸ pugnatum apud Arbatonem eB, haudquaquam ut Plinius addit perpetua aruspicum coniectura qui dirum tib et t. e. tr. id o lentum exi liman emper, unde cum Cassini examen apum ingens in foro consedisset, aliudque in templum Aesculapii conuolasset, inter prodigia relatum fuit, quod Ammianus experimento alio probat, simul addita minime inconuenienti ratione cur apes malum aliquod portendant, siquidem in domo ut ille inquit Barbationis pedestris militiae tunc rectoris examen apes fecere libro is. perspicuum superque hoc ei prodigiorum gnaros sollicite consulenti, abcrimen magnu portendi responsum es, coniectura videlicet tali, quod hae volucrespoHco suas sedes opesque congestas tumo pelia. -
tur,ct Iurbulento finitu cymbalorum: proptereaque Iuuenalis nonam merito, quantum infelici augurio apes fuerint, his versibus ostendit Sollicitus tanquam lapides effuderis imber,
Examenque Apium longa consederit uua Culmine delubri Sic Tiberis ut exemplo maxime familiari utar Vates ac mouitor libvocatur a Plinio, quod raro eius inundationes contingant, quin insignis aliqua clades vel grauior casus subsecutus sit, unde sub caemente VII. multi volunt praemonstratum ab eo fuisse Urbis Ggg exci-
865쪽
excidium, verum cum nihil sub Clemente VIII. ab eius inundatione nec alijs postea subsecutum sit periculi, quomodo,ut inquit Plinius, auctu semper religiosus, potius quam saeuus erit ξ & quid opus erat illum cum quibusdam alijs fluminibus in Augurum praecatione reponi, quemadmodum factum fuisse innuit Cicero in libris summa cum iudicij laude ab eo conscriptis, de natura Deorum. Praeterea cum oportuerit Deum uni alicui hominum tales primu motus & volatus, eorsidemque significationem indicasse, unde est quod nihil quicquam de illis Hebraeorum prophetae resciverunt, a quibus tantum abest, ut Deo accepti ferantur,quod etiam non secus ac impiae,& inanes obseruationes damnatur .vos nolite,inquit Ieremias,audi e Prophetas vestros G Omniatores, ct augures, S in Deuteronomio nonne dicitur gentes saequarumpo idebis terram avures ct diuinos audiunt, tu autem is Domino Deo tuo aliter institutus es,pr terea nimis otiosu,& pusillae rei ministrum Deum faciemus, ut ait Seneca, si alijs somnia, alijs natur. exta disponat, vel ut ait Varro si sua consilia corniculae credat SV a hominibus indicanda, sed praeterea etiam sordidum si in iecorvi, &'viscerum sterquilini js mentis suae rationes occultet. Si autem a Daemone res fluxit,cui futurorum euentus,nisi quantum illos ex
causis coni jcere potest, ignoti sunt; constat iam opinor quanta sit augurijs fides praestanda: si denique temere ista contingunt,quis adeo demens est,ut certum aliquid ex incertis,& fortuito contingentibus praeuideri posse sibi persuadeat. Atque ita perspicuum est,nihil ex augurijs conijci posse, quod certo aliquo experimen to aut vera ratione nitatur, saltem quantum ad arti eloga pertinet, de quibus tantummodo institutum hunc a me sermonem fuisse, velim ut tu ipse, Ludovice Comes, & caeteri omnes intelligant, qui una tecum non indignum eum habebunt,cuius se albquando lectione reficiant oblectentve . Nam quae auguria hu' mani ingemj captum excedunt, ac serme semper a Deo praemo- nitore hominibus osseruntur, qualia suere illa manus in pariete scribentis Mane Techel Phares; & Stellae, quae Magis apparuit;
i - tum Ecli Dinae in plenilunio;& tenebrari. Ostusarum uniuerso orbi, diuina ea portenta fuerunt,utriusque legis auctoritati confirmadae fi Deo concessa,quae suspicere nos atque reuereri potiusquam in ipsorum rationem,aut modum inquirere oportet. Natu. ' ralia
866쪽
alia vero tantum abest ut culpari a quoquam possint, quod Philosophiae naturalis praeclarissimam partem faciunt,& summope - u ire hominibus inseruiunt,dum Nautis verbi gratia leuis quaedam Mnubecula indicium praebet tempestatis futurae Agricolii pluuiam ranae solito vocatiores praenunciant; Medicis sternutamentum in grauiter aegrotante signum assert suturae salutis, eoque magis si binum,ternum, aut multiplex fuerit: Philosephis aquae in iugibus puteis deficientes magnos instare terraemotus denunciant ;Arebitectis aedes ruinosas trimestri spatio antequam corruant, mures in tutiora loca demigrantes,ostendunt,cuius signi vadem
se praebere Cicero non veritus est, in epistolis ad Atticum, Sed tib i. epή. quod quaeris, quid arcesserim Chrysippum Architectum P tabernae
mihi duae corruerunt, reliquae rimas agunt,itaque non solum inquisini ,sed mures etiam migrauerunt: Militibus denique Uultures, biduo, aut triduo in exercitu volitantes, naturale praesagium allarunt futurae alicuius magnae internecionis, siue quod cad uera futura praesentiant, ut inquit Plinius, seu potius quod illa in tanta hominum, & equorum multitudine expectent. Sed non minus a natura fuit augurium illud, quod Attila cum serme desperaret de expugnatione urbis Aquileiae, in spem tamen venit breui eius potiundae, eo modo quem ita apud Iornadem expressum reperi, Attila deambulans circa muros dum virum silueret disi ., des , an adhuc moraretur deliberat , animaduertit candidas aues, rebus Getic.
ides ciconias, quae infestigio domorum nidi cant, de suitate famtus suos trabere, atque contra morem per ruraforinsecus comportare.
Ei mi hoc cut eratragaci us inqui torpersensit, ad Os inquit,r Dicite aues futurarum rerumprouidas,perituram relinquere riuitatem , ca ra ue arces periculo imminente deserere i non hoc vacuum, non hoc credatur incertum rebuspraesiis consuetudinem mutat venturaformido. Gidplusi Animumsuorum rursus ad oppugnandum Aquileiam inflammatur, qui machinis consituris omnibusque redimentorum generibus adhibitis: nec mora inuadunt ciuitatem potiat, diuidunt, vasantque crudeliter, ita ut vix eius me uigia ut appareant,reliquerunt. Hoc igitur modo cum de diuinis,& naturali. bus auguriis existimandum sit, reliquum modo est,Vt videamus, quid tandem de artificiosis, quae ab hominibus temere excogitata & ad artem aliquam reuocata fuerunt decernere conueniat,
867쪽
& vero licet iudicium quod de illis tulit vetustissimus Poeta Eim
cicero t. nius, tam Verum sit, ut nunquam ab illo viri sapientes recedere
Non habeo denique nauci Marsῖm Augurem Non υicanos baruspices, non de circo astrologos, Non I acos coniectores, non interpretes omnium . Non enim ni ij, aut arte diuini, auracientia ,
Sed persitio vates , impudentiaque arioli,
Aut inertes, aut insani, adit quibus egestis imperat,
ui ui quaesus causa Hassuscitant fententias .ctui sibin mi tam nonsapitini alteri mon bant viam. uuibus diuitias pollicentur, ab his drachmam petunt. proptereacum illud praestantissimi Poetae dictum sequar , tum vero non possum etiam in alio non acquiescere, quod a Ioanne Sarisberiensi viro item consultissimo prolatum fuit in haec ver-lib , poly ba,qupe pluri qu m aruspicum omnium responsa faciendasunt
etat omnia omina tantumptisunt, quantum excipientis es permittit, Unde ct Iulius Caesar nullo augurio , nullati versitione a quocunque incoepto potuit ab erreri; Augusus vero auunculo dissimilis mol lior adomniafuit. Hanc vero sententiam, puto illilactis praesuis. se magnum ducem Epaminondam , qui Lacedaemoni js copias in Thebanos educentibus, cum variavi in nouis tumultibus fieri . amat,oracula iactarentur in vulgi sermone,quorum alia victoria
Thebanis pollicebantur, alia vero aduersa multa praedicebant, iusiit ipse quae s licia putabantur ad dexteram tribunalis poni , contraria ad leuam, atque omnibus hunc in modum dispositis, ita ad Thebanos loquutus est,si volueritis parere ducibus &con. glomerati fidelesque in hostem tendere, haec vobis sunt auspicia osten sis melioribus, quod si ad pugnam segnes, timidique fueri tis,illa vobis oracula reddita sunt, ostensis ijs,quae deteriora pollicebantur. Et sane istud exemplum adeo belle cu Sarisberiensis. dicto conuenit, ut nec sapientius aliquid dici, nec prudentius fieri ab utroque quicquam potuerit,. cum certissimum sit auguria elusinodi, quae per se vanissima sunt, nec ad hoc, aut aliud signi scandum determinata, saltem 1 causa aliqua reali& necessaria , illam tantummodo significationem habere posse, quam nos illis.
ex dementia nostra eslingimus, ita ut sorti viro di audaci, qui nihil ad
868쪽
hil ad se pertinere putat quid coruus crocitauerit, irrita semper, ct vana sint; meticulosis autem S qui fidem continuo adhibent sultissimis portentorum explanatoribus impune nunquam accidant, Esto igitur Augustinus Niphus, qui hoc sibi multoties ac- de au a cidisse resere, a corvis praeteruolantibus dum iter aliquo habe- ' β' ret lacessitus, & apprehensa etiam veste domu versus retractus, quia tamen ut philosophum decebat in A ristotelis familia praecipuum,isthaec omnia contemptui habuit, floccique secit croci- , tantes coruos, ct bubones, iter suum nihilo felicius absoluit quasi Mercurium illius comitem habuisset, atque ita omne etiam Omen irritum secit: contra vero quia apud Romanos patrijs dementatos religionibus Fabius Maximus,& C.Flaminius hic magisterium equitum, alter vero dictaturam ad occentum soricis deponere voluerunt, hi propterea essecerunt, ut omen quod ex se ridiculum erat,& effatu indignum, non suo fine frustratum
abierit adeo verum est Poetae dictum illud, quod mihi in ore &mente frequenter est. nostrarum causa malorum
Nos sumus , Osua quemque magis dementia vexat: Caeterum quia haec opinio ex earum genere est,quaru tota apud plebeios homines auctoritas exemplis potius quam ratione Viget, ita ut si quis eam funditus ruere velit, ijsiem omnino armis oppugnanda sit, quibus solet defendi , idcirco proseram nunc aliquot exempla,ex quorum diuerso euentu,minime apud nos obtinere debere, quod de suis temporibus Cicero dixit rem a. ded uin. . hellicam nobi maiores adminimari ni auspicato voluerunt,Vnus quisque, modo mente constet, sibi facile persuadeat: inter haec igitur valde inprimis illustria sunt, quae de Nicia & Pericle reseruntur, quorum hic cum Atheniensium classi centum & quinquaginta nauium praesectus esset, iamque in eo vers.retur, ut e portu solueret, accidit ex coelestium corporum motu,ut Sol deficiens tenebras rebus induceret,quo signo consternati Nautae, ipseque gubernator, velut in selici ostento perculsus, quid facto opus esset, & utrum in statione manendum, aut ventis laxanda vela serent dubitare coeperunt, quod animaduertens Pericles chlamydem suam unius ob oculos coniecit, rogauitque num , quidpiam mali ex illa re euenturum crederet, illo vero negante,
869쪽
quid ego, inquit, hac res ab illa dissert, ni quod maius quidda Cchlamis est quod Soli opponitur,quo dicto omnibus statim me tunia demit. Contra profecto quam accidit Niciae, qui pavore huius modi desectionis animum despondens, classem e portu educere subueritus est, atque ita opes Atheniensium aflixit ; sic in Age poti de idem etiam videre fuit, qui terram occulto jpiritu quatiene, perteritisque eo o stento Lacedaemoni js , ac propterea ut illos in patriam reduceret impense ilagitantibus, respondit . e quidem arbItrari Deum tunc quidem conatibus Auis aduersari voluisse, siprius terra contrem uisset quam irae hostium sines attigerat, nunc quia traducto in Argivos exercitu id contigisset, vitro Deum hortari visequatur,tanquam qui boHes, O una mul terram laseruconcutere Uellet at ominator Rex Agis cum terr motus ex imp rouiso inulta subrueret, ne parum religiosus videretur,magno cum
suo dedecore, & patriae damno,ex Elide eosdem Lacedaemonios abducere maluit, quam ultra progredi Quid plura eadem die qua Crassus ingenti clade accepta a Parthis profligatus, & caesus fuit, eadem post aliquot annos Ventidius Paco rum, S Parthos singulari victoria debellauit , Et hac ipsa iterum qua 1 Cimbris
caesus fuit exercitus Romanus, eadem postea Lucullus Tigrane,& Armenios magna & luctuosa clade affecit. Porro ut melius adhuc ostendam uniuersant ostentorum significationem,ex nostra vel ignoratione vel conscientia pendere, duo alia exempla proferam summopere ad hanc rem conducentia, quorum Vnum
erit de P ensibus,aduersus quos cum pugnaturus esset Philip pus Rex Macedoniae, is iuxta Lauretum casu pertransiens milites suos ex illo coronas sibi plectere, ramosque decerpeie iussit, quod postquam Phocenses viderunt, venit illis in mentem se aliquando Delphis oraculum spoliasse, unde immemores quod nihilominus tamen post hoc sacrilegium Boeotios superarant, superstitione commoti, terga quasi 1 numine premeretriur,stat imdederunt,atque per Panicos terrores acti limpliatique in cruentam Philippo victoriam reliquerunt. In altero autem eli emplo maior inest sagacitas & lepos,quoniam ingeniose excogitatum tu ita Columbo, ut quos sana Indiae populos, qui aliter non pote rant ad humanitate &hospitalitatis iura numinum metu impellei e . Prospexerat enim occultationem Solis breui Iuturam, xnde
870쪽
de ea occasione stibi utendum ratus, obic status est, Solem non , impune laturum,quod se hominem tantopere illi amicum: por tu , ab hospitio, ab aquis, &commeatu prohiberent : quae inde triduo post, Sol Iumine suo desectus,ita Barbaros terrui Vt nulla ab illis obsequii significatio praetermissa fuerit, qua Columbum sibi conciliare ac demereri possent, nempe quia signum vitud in
Sole habuerunt futurae cuiusdam, & insignis calamitatis, ii aliter secissent; qua in re cum prae ignoratione caularum turpiter decepti fuerint,quis ita mente captus est, ut non statim diiudicet, nos in nostris ominibus, & signis eadem omnino ratione decipi, cum adeo vehementer illa exhorrescimus, & perturbamur niti ex Votis respondeant, quamuis haec omnia ab imaginatione nostra dependeant, &ipsa in se .
nibilosint metuenda magis , quam suae pueri in tenebris pavitant singuntque futura Enimuero quia praeuideo futurum ut illi quibus inanes crepitus,.& lupus visus, aut calceus sinister pro dextro induitus terrori sunt
continuo postulent, si vanae illa sunt, susque deque 1 capientibus habenda, qui tandem fiat, quod multiquvneglectus u Fci
pugnare voluerunt,aut aliquid aliud sinistris auibus,&ominibus agere, poenam temeritatis insigni quada calamitate luille depraehendantur cur item tot historiae referuntur ut Grachi, Metelli, Ciceronis, Bruti, & aliorum quibus mor&imminens,aut g aue aliud incomodum simistro aliquo augurio denunciatum fuit non secus ac dextra,& selicia Lucullo, Mario,Lucio,Paulo multisque cum antiquorum, um, & recentium temporum ducibus futuras vinorias ac triumphos significarunt Z equidem quantum ad pii-mam quaestionem spectat, vellem omnino Vt qui ipsam proponunt , rationem mihi idemtidem dicerent, si omina vera cessaria sunt, qui fieri potuit ut multi qui ipsa temper flocci tecrunt, tantum abest ut ex eorum contemptu aduersi quicquan experti sint, quoJ potiusvotorum summam videntur retulis , Notu est enim quod ferox Atini , augure Prusia reserentes
teriora vituli corrupta, signum fore proclij cum hostibus no
committendi,ipse contra, vatem delirum contemnens ,8uHn it vicitque,cum tamen priusquam congrederetur aster uim , stis credere iudicio veterum imperatorum, qua Hrusulo