장음표시 사용
871쪽
carnis vitulinae. Notum est etiam quod Iulius Caesa8 prodigia Iomnia tam confidenter neglexit, ut nunquam ab ullo incoepto, augurijs quantumlibet aduersis absterreri aut retardari potuerit, ita ut etiam prolapsus aliquando in egressu nauis, omen istud si nistrum in melius conuerterit,exclamando magna cum alacrita-tate teneo te Africa . Nec aliter Cesuscit Romani exercitus a Parthorum sagittis su si profligatique reliquias ad se confugientes seruare conaretur,&Chaldaeuς illum admoneret,ut talisper tempus protraheret, dum Luna scorpione decurso sagittariu attigis.set, magis,respondit illi, sagittarium metuo, quam scorpionem. Ad que huc etiam pertinet cum Papirij Consulis stratagenia,qui Pullarium, quod aues in fano termini non addixissent reserentem, inter prima signa constituit,eoque occiso Dij inpraelio sint exclamauit, habet poenam mendacii noxium eaput. Tum & Scipionis in Hispali ρ. 3 qui Vt eX Appiano costat mulatque in ea aperuenit nihil antiquius babuit, quam υt mercatores ometes scorta, ariolos,facri' cos, quibus tot aduersi pugnis consternati milites plus nimio addicti erant) expelleret, atque etiam in pserum vetaret, quicquam minimὸ necusarium importari, ne victimam quidem diuinationis gra-.6pK. iii ob tia, cui persimile fuit edi tuna Aureliani in epistola ad Tribunum quo iubet via medicis milites gratis curentur, A ripicibus nihil dent Nempe ex istis omnibus conspicuum est parem utrobique esse rationem fausti vel in scelicis rerum euentus,seu quis omina seruauerit, aut despicatapotius atque abiecta valere ea iusserit, quemadmodum Minutius Felix omniu elegantissime declarat in Octauio,
ubi hunc in modum de illis ratiocinatur Assiris,Maedi, o Persaragva tenuerunt cum augures non haberent, nec pullos cauea recluses
quorum cibo vel Distidio res summa gereretur. Claudius scilicet, O Flaminius, ct Iunius ideo exercitus perdiderunt,quod pullorum tripudium soli stimum non expectandumputauerunt. Quid Regulus nonne auguria seruauit O capius esὸ Mancinus religionem tenuit,osust b,6. i. missus cst deditus Vullos edaces habuit O Paulus,apud Cannas tamen cum maiore populi Romani parte pro iratus es casu igiatur rotam hanc praesagitionem ex Augurijs contineri fatendum iis , i. est,ita Vt si cum horrendo Liridore, ut inquit Ammianus, onuerunt incon Ioris trabes, O visa inter diu Odera cometarum de quibus dicebat etiam ManiliuS . -
872쪽
auin o bella eanunt varios subitorique tumultus Et clandestinis surgentia fraudibus arma. si fulmen laeuum aut dextrum intonuerit, si nubes in speciem animalium aut equitum visae suerint, si lupus urbem intrarit, serpens ex impluvio deciderit, Bos ascenderit in tertiam contignationem,nihilo magis haec ad nostrarum rerum euentus pertinere existimandum sit, quam ad ea bella quae fiunt Sinenses inter, &Τartaros: Ubicunque enim nulla est connexio subiecti cum attributo, &causae cum essectu, tam omnia dici de una quam de aliare possunt; quae vero est connexio examinis apu quod temere emrabundu sertur, cum homine qui iter faciens casu in illud incidit nulla prosecto, unde nec ulla eius rei significatio esse potest, nullaque seri de ea obseruatio debet, cum alioqui casus cuius beneficio multa quotidie in operibus artis & naturae mirabilia contigui,ita ut Hippocrates hanc ob re de primo in morbis asseruerit quod medicus per fortuitum fuccegum multa bona in curatione operatur longe potiori ratione vim suam in istis rebus exearat,quae nulla inter se certa ratione connectuntur,undelicet infinitis modis quotidie fiant, ct millies uni eidemque homini occurrant , non solemus tamen illas obseruare,nisi cum aliquo damno vel compendio fuerint coniunctie, ubi enim neutrum illorum accidit, tunc casus est, non omen quodcumque vel coruus homine praesente crocitauerit,uel sulme.tetigerit,uel illud omne quod in itinere oblatum, aut in limine cespitatum suerit. Quan- qua & istud quoque addere debeo, multa in illis fingi ex hominu opinione,quae nil qua suerui, multa ab historicis in annales referriquet aeterno potius silentio danari deberen,mortuo si quide aliquo Principe,hostibus magno numero caesis,Vrbe expugnata, peste grassante, aut simili alia calamitate saeuiente nunquam desunt homines vani,superstitiosi, mendaces, & terroribus plerumque dementati,qui falso rumores ex ambitione, aut affectione serant& multa quae non tam noua aut insolita sint, quam noue&insolenter exposita, in illud quo maxime gaudent vel tristantur comuertant, cuiusmodi sunt ea omnia quae Virgilius sub finem primi georgicon mortem Caesaris, & sequutas ex illa clades significasse ex vatum aliorum more institutoque retulit, imo vero nullus, quod antea dixi, teriarcha vel Pedagogus, aut Lia quapiam
873쪽
arte insignis homo hac tempestate sine prodigijs moritur, nec equidem inuideo, miror magis quod non omnes alii eadem coeli, vel terrae laborantis significatione intereant, etenim si cuncta quae domi vel foris priusqam egrotarent, aut in ipso morbo, S& iam desunctis accidunt collegeris, cui tandem amabo deesset poterunt omina & portenta ξ huic igitur si recte animadeuerteris.
importunae volucres auditae sunt, illi obseecnus canis tota nocte latrauit,ali; pars aedium ignem concepit,Gallus meridie cantauit, salinum in mensa fuit obuersum,cultellus in dorsum couersiis,lucerna scintillauit, tredecim conuiuae simul accubuerunt, pes in limine ossendit, vetula obuiam facta est, equus stabuIo exire noluit,& cui bono precor haec omnia,nisi ut omina sint eorum quae tenuioris sortunae hominibus accidere solent,non secus ac fulmina, cometae, terraemotus, eluuionesque, principum, &Regum fata portendunt .. At vero cum hec omina falsa, ridicula, impia esse toties dictum, S experientia quoque ac rationibus in contrarium adductis demonstratum sit, quin imo cum nuperrime tori .
illa praedictionum, quae ex varia Cometarum apparitione fieri solebane, inanissima substructio corruerit, & nihilosecius homines eodem semper in luto, ac coeno eiusmodi superstitionum .haereant, facile mihi eam ob rem cum Polybio conuenit, ubi scribit hominem quem ali censent animalium prudentissimiim sibi potius stultissimum videri, quoniam caeterae animantes ubi semel offenderint cavent, nec vulpes ad laqueum,canis ad sustem, .lupus ad foueam temere redeunt, solus autem homo ab aeuo in quum peccat semper in ijsdem. Ac sane vide alijs taceam,& me in hac praesenti materia quae per se amplissima est ad dicendum , . contineam ; quid aliud est cum Lipsio somnia, signa, simulacra, ct vaticinia obseruare. Quid cum Ran Eouio putare, multum ad victoriam aut cladem interesse,si cometes visus fuerit, si armorum in acie sonitus auditus, aliaque prodigi 1 in Coelo depraehensa, si
terrae motus urbes concutierit,Sol aut Luna splendore desecerint examina apum alicubi consederitar, cerua a lupo euaserit corvi inter se pugnari ut, lupus castra subierit, noctuae & canes vlularint
equi solito alacrius hinnierint, somnia laeta aut tristia acciderint quid inquam aliud facit qui his omnibus obseruandis se nimi
um docilem praebet, quam quod antiqui illi idololatrae per tot
874쪽
auguria, &auspicia,ac aliarum diuinationum portenta secerunt, que si Columella in villico damnat, quanto minus in milite per- tib r.eap. mitti debent Θ si ille in praefecto villicationi prohibet,qanto citius illa 'GiI nos in duce cuius fortitudine, tot hominum salus continetur, Praesertim cum minime illi honestum sit melatum saepe Oideri Ve rtier ad lapidem, ct omnes accedere ad aras Sed mage placataposse omnia mente tueri. d quod optime dicit ac probat doctissimus Rigaltius, Vera apud christianos Extispicina sit spiritus & cordis nostri , non autem pecudum aut aliarum rerum inspectio, ita ut cum haec nullis sordibus inquinata sunt, tum demum certa de stelici rerum euentu coniectura fieri debeat, quandoquidem ut habetur apud Euripidem in Helena, qui Deos sibi benevolos habuerit is optimam habet domi diuinationem. Qua non destituuntur etiam qui patri commoda, publicamque ominum salutem , suis armis defendere student, licente apud M. Tullium Quinto Fabio Augure m XLmo optimis augurijs ea geri quae pro Reipublicae salute flerent. Quamobrem Vt incoeptum hunc sermonem de augurijs, Scobserua- il'qtionibus alijs superstitiosis, quem,&si validioribus forsan rationibus munire potuissem, paucioribus tamen non debui, exemplis aliquot concludam, quae omnem omnino quam homines de rebus eiusmodi opinionem conceperunt, sua auctoritate funditus conuellere possit; illud in primis mihi non praetermittendum in hoc censu videtur,quod refert Nicetas Choniates Emanueli Com-nsio accidisse, cum bellu aduersus Regem Siciliae, & Calabriae,accersito etiam in auxilium coelestis thematis sauore, gerendum
suscepisset i, is enim priori classe quam parauerat, ab hostibus disiecta labefactataque, aliam denuo quibus potuit artibus exci ratam Constantino Angelo Philadelphiensi regendam tradit, sed quo euctu quibusve cosilijs pr stat illud ex ipsomet Niceta quem VVolphius Latinum secit acipere, quia vero inquit potentibus fere omnibus, tum no Irae tum superioris aetatis placitum eIi, ellarum progressiones, retrocessiones, certosiquem tus,consigurationes, accessus cateraque s quae nugatores si in diuinae prouidentiae fraudem a 'mant , ac didimulanter fatalem omnium rerum necessitatem ita tunt ad faelicitatem humanorique caseus multum valere . Ianuclido
875쪽
neum exeundi tempus inquirit, idque consantino deniantiar fiaquid sit nondum ad occasum vergebat sol, Manuelis iussu homo
reuocatur, ob incommodum exitum minus Dum Merum p tu, neesubtiliter, O accuratὸ perquisito,rursus igitur thema constituitur , pos longam asstrorum indagationem, O contemplationem, Angelus exit cum beneficorum erum comitatu, sed illa hora obseruatio tam
tum Romanis profuit priorumque datam errata ita correxις, ct accepta detrimenta resarch vicin II antinus tim hostium manibus everetur, nam cum incircumspecte nauigaret, a Siculis triremibus quamare tuebantur comprahensus ad Regem perducitur Haec autem historia& si maxime ad re nostra iacia melius tame probari potest quantum sit in augurio vanitatis, ex alia quam habet Iacobus Braccellus in relatione de bello Hispanensi, ubi dum nauale praelium restri, quod ad Pontias insulas, magna Genuensium fama aduersus Alphon siim Arragoniae Regem commissum fuit, accudentis cuiusdam meminit, quod nisi dux sua prudentia contemnendum duxisset, prosecto tota insignis illius victoriae spes decollabat : etenim cum ea dies illuxisset quae Genuae indicta fuerat, ut omnibus paratis, praesectus classis BD us Axeratus a Magistratibus, & proceribus ciuitatis ad naves ossicii gratia duceretur,
atrox repente coorta tempestas,coelum terrae, itemque nocti co-sundere & mixto cum imbre tonitru crebrisque fulguribus, turbare urbem S terrere visa est, ac omnia per eam supra modum
foediora apparuerunt, inter quae fastigium templi quod D. Ambrosio sacratum a publico Palatio haud procul abest,ita fulmine
ictum est, ut supremum marmor in summitate locatum inde abraserit, proculque sine ullius laesione transtulerit; qua deso mitate commoti vari; rumores ita repente per populum diseminati sunt, ut singulis,vel ducis mortem qui e regione Ambrosiani templi habitabat, vel classis naufragium, aut infelicem praelii euentum, tali ex casu coniicientibus, Senatus qui magna etiam parte consternatus erat, Blasium per Legatum monuerit, ne tam foeda, ac inauspicata die nauem conscenderet, expectaretque tempus quo proficiscenti honores, ut decebat haberi possent,cui Praesecius ito inquit, Orenucia Prae hac, fratibus ctim D. Ambrooi tempta fulmine ictumes,tum me primum in
nauipede fuisse, honores a me intem Bian contemni, eo ue
876쪽
reduci,ae victori mihi referuent, quo dicto classem soluere iussit, &tanta confidentia in hostes obuios inuectus est, adeoque acerrime pugnauit, ut eam victoriam retulerin, quam seu ex numero captiuorum metiamur, inter quos duo Reges Aragonensis, &Nauarrus, ct supra centum principes, ac Vlcraducentos auratae militiae equites visebantur , seu ex praedae magnitudine, quae tanta fuit, quantam nullos unquam victores una nauali pugna adeptos esse legimus, fateamur necesse est vix ullam naualem vietoriam, aut maiori claritate, & gloria, aut dubiae populi,superstitiosorumque omnium expectationis audaciori contemptu, huic digne aequandam esse. Nimirum his. exemplis occurrendum
esse duxi , ali)s ominibus quae satis esse Lipsio visa sunt, ad superstitiosi sui moniti fidem asserendam, cum interim si per philosophorum scholas,& amoeniorum literarum diuerticula spatiari libuisset, rem omnem maiori rationum, & doctrinae splendore illustrare facile potuissem, verum cum utrobique Prouinciam hac ab alijs occupatam deprehenderim, malui ornatu carere, quam eum aliunde mutuari, & 1 legitimis posses ribus extorquere satisque rationis aduerses auguria me allaturum putaui,si ne quidem haec digna videri asseruerim,quae ratione refellatur,ita enim Cato cum esset consultus a quodam qui sibi erosas esse caligas diceret a soribus, non ratione cum ipso egit, ut diuinationum. vim,quemadmodum postea fecit Cicero,in fringeret, sed ut similes haberent labra lactucas, &stulto iuxta stultitiam suam resp6deret, illud tantum dixit, non esse hoc mouHrum quod rices caligas rosissent, se Here monstrum habendum fuisse,s reice, d caligis
roderentur: & ipsemet Tullius, ut in magna doctrina morumque grauitate a iocis tamen & urbanitate non erat alienus, eodem
etiam modo vatem alium irrisit, qui ex Gallorum cantu, sumpto saetici pro Thebanis augurio victoriam illis pollicitus fuerat,ma Dum enim o Hentum, ait, quasipisces ct non Galli cecinerint . cum igitur nostri Coraebi,&Bambaliones fulmen e nubibu ς excussum in turrim aliquam ad omen conuertunt,asset edum est maius
prodigium suisse, si turris in nubes rapta fuisset; & si ulterius per
eiusmodi vanas obseruationes insutura sibi inquirendum esse duxerint, monend i sunt,ut ratione potius ad id viantur, & prudentiae regulis, quae res praeteritas cum praesentibus conserendo, optime
877쪽
lib. s epist optimἡ postea de suturis iudicat, sic enim Cicero sibi faciendum
ζpist, si. putauit ad Cecinnam exulem scribens, non gitur,inquit, ex alitis volatu nee ex cantu Uiro oscinis ut in noma disciplina est: nee ex tripudiis soli limis, aut fomniis tibi auguror .sed habeo alia signa quae observem, ct quae et non ni certiora illis, minus tamen habent vel ob curitatis, vel erroris: sic Bodinus in epistola ad praesidem, Briss tum certissimε praedixit finem tumultuu ciuilium in Gal- χ' ti t Rodulphus Botereius his verbis testatus est, mirabile fuit hominis vatieinium de exitu eluitis belli, qui epiIula quae extat ad Brissonium, O in Larario reeondita reuo ,scripserit non illi differtatione, factiones quibus implacabiliter ardere Gallia incipiebas,. intra quinquennium vel eptennis inem habituras diecitque euen tus Bodinum vatem certissimum, cui υaticinis gloriam, o mercedem tempesiuior obitus inuidit. scilicet prudentium coniecturis suturi temporis exitus inuestigari, non certo praedici possunt, mul; loque minus ad id conducuntariolorum imposturae,& mendacia quibus etsi probabilior aliquis coniecturae modus subesset, eum tamen fine suo frustratum iri, satis ostendit Stephanus Poloniae. Rex sapientissimus, quem dicere solitum ferunt historici, Deum cum multa hominibus concesserit ria tamen sibi insolidum reseruase,ex nihilo aliquid facere voluntatibus ipsorum hominum ει conscientijs dominari ; & quod iuxta cum alijs dissicillimum est, futuros rerum euentus cognoscere. Quod sane cum verissimum sit, nec ab Horatij, aut prudentium omnium opinione alienum,apud quos futuri temporis exitum caligis a nocte premit si donaesiis a DeuL. quid ad ducem, imo quid ad hominem pertine:
Side Chaldaeus, nouit 1gramina Colchus ,
Fulgur irri cus oletabe salus elicit umbras, Si glaciae ne apiunt ,sinostra volatu
quasi vero his nugacisiimis obseruationibus praeuideri possint
quae in aeternitatis tabulario scripta sunt, aut quae in diphtera se l. - ΙupPiter dicitur asseruare. Ma-raia His igitur consilijs ad pugnam deueniendum , cuius finis cum, sit Victoria, ut clades, utraque propterea nobis hoc loco,quo due ..... in quae post pugnam accidunt dicere debemus , leuiter attinge genda
878쪽
genda est; & sane cum illius deae,quam Nemesim , seu vindictam,
aut retributionem Poetae vocant, omnibusque venerandam , ac potentibus etiam metuendam dicunt, ossicium in eo situm sit, ut
beatorum constanti, & perpetuae faelicitati,instar Tribuni plebis
intercedat,ac illud suu veto interponat, neque tantum insolenti castiget, verum etiam rebus prosperis,licet innocentibus ac moderatis, aduersarum vices rependat: vix aliter fieri potest, quin varia illa praelioru sors praestantissimos duces vicissim exerceat.& modo huic victoriam asserat,quem antea plurimis cladibus depressit,modo etiam ingeti aliquo insortunio mactet, cui eo usque . Veluti sortunae pullo, aut albae gallinae filio nihil infausti accide- Iliad. Hum rat: quasi re ipsa Iuppiter ut apud Homerum singitur,ex duobus dolijs varie res mortalium misceret,aut vera esset Aesopi prisci illius fabulatoris sententia qui 1 quodam interrogatus quid ageret Iupiter, respondit in , νοῶ ταδ πιινα υ, ω, seu quod idem est deprimit excelsea,ct humilia tollit. Atque haec ipsa cause est; cur eadem Dea Oceani quo rerum vicissitudo significatur, ct noctis quae occulti, latentisque diuini iudicij imaginem refert, istia dicebatur,nam etiam apud Ethnicos nocturna Nemesis domunari credebatur, quoties deorum prudentia,aliter quam hominum sapientiae visum fuit, de rebus disponebat,ut in illo Lucani
Victrix causa Di splacui sed sim Catoni. l. Et longe adhuc euidentius apud Virgilium ubi mortem Riphaei h ita describit. ea di di Ripheus iuΠis mus unus, aut fuit in Dureis, eruantissimus aequi.
Dis aliter usum. sata etiam fingitur Nemesis, non minus cerse quam coronata , ob subitas regnorum, nec bene antea praeuisas conuersiones; hastam praeterea manu altera tenet, altera vero phialam in qua inclusi spectantur Aethiopes, aut potius spectra quaedam ad hominum terrorem composita, quoniam vel homines tunc cum se beatiores putant sternit,& proterit, vel saltem in causa est ut obuersentur illis perpetuo mors, calamitates, insidiae, clades, & huiusmodi alia velut inclusa vitro infortunia, quae cum in alijs occasionibus frequenter, tum vero sepissime in bello, propter alter-
879쪽
nas lucri,&iachirae vices hominibus molesta sunt; unde Graeci ut Homerus, &Trvphiodorus, saepissime vocant ἔτεραλπια ,rugis victoriam alternatim nunc bis, nunc illis obtingentem ; & Martem
αλυπρο παλλον, quod quidam interpretantur inconstantem , ut qui modo ad hunc , modo ad illum vertatur; quamobrem αρης Mινὸς,
Mars communis inter prouerbiales sentetias resertur, quibus incertum ac varium belli euentum auctores significare consueuerunt, quod epithetum Liuius etiam passim usurpat,& M.Tullius non alio quoque usus est, i pro Milone incerti sunt exitus pugna- rum, Marsque es communis,qui saepe poliantem iam, exultantem euertit,=perculit ab insimo: nec aliter in Philippicissis Ut dine dam incertos esse exitus belli , Martem communem, tamen pro libertate,vitae periculo decernendum, Festo autem non dissimili ratione, Mars appellatur Gradivus,a gradiendo ultro citroque in bella, in
quibus clades, ac triumphi aestus in modum sibi vicissim succedunt, atque huius conuersionis non instium fuisse Aeneam sie
Aeneide Virgilius innuit. Hic magnu edet Aeneas, ecumque volutat Euentus belli υarios .
& Liuius idcirco dicebat ii ecundis rebus bonam quoque mentem darent dij, non easolum, quae euenissent , sed etiam quae euenirepossent reputaremus: quibus an aliud putas ipsum significare voluis .es,42. st, quam hoc ipsum, quod Ouidrus suis quoque carminibus expressitoictique resurgunt,auinque neges unquamposse iacere cadunt. igitur quamcumque in partem exitus inclinet, ducem oportet animo semper esse praesenti,& firmo, ne ob res secundas elatior& grauior factus, odium in se vel inuidiam concitet, aut ex inii
ria, & confidentia ii amnii in aliquod ab hoste recipiat. Nec i remisi res male celserint, animum despondere debet, aut praelij unius euentu pauescere, quia infimi ingenij est, lapsu aliquo summae rei dissidere, praesertim in bello,ubi singula quaeque momenta
maximas rerum inclinationes asserre consueuerunt.
Σ Atque ut pauca sigillatim de utroque illo pugnarum euentussi am, eaque paululum diuersa a Iusto Lipsio, aliisque politicis , .uri, scriptoribus, qui victoriam caute, leniter, modeste habendam cla-
880쪽
clades vero prudenter, & fortiter serendas, vario sententiarum&exemplorum apparatu docetin, illud in primis moneo ut si dux praeci , tua victoria uti velit, praedam omnem, di spolia quamuis magnifica, tuis militibus in praemium laborum, & operae sortiter nauatae concedat. neque ad se quicquam ex illa praeter laudem S gloriam pertinere existimet, si quis enim in veteris exempla memoriae diligenter respiciat,omnes duces inueniet se-
per euasisse inuictos & longe clarissimos, qui nihil sibi de praeda
retinentes,omnem illam in milites diuiserunt,& ad unam tantum atque eam immortalem veri decoris laudem aspirarunt, Annibalis exemplo quem Silius ita loquentem inducit
mihi magna satis sat vera superque et ruris . .Tt
Bellandi mercessitglaria, caetera vobis
Contra Vero neminem unquam ex his qui militiam quaestui habendam putant, magni Imperatoris nomen fuisse consecutum, eius enim animus supra aurum esse debet, qui serrum in hostes stringit, nec oblatum accipere laus est, sed raptum occupare, Ut eo inter milites distributo,animos illis faciat non audaciores modo , sed ita in se affectos, ut aduersa omnia quae accidere possunt leuius tolerent, & omnem cum ipso duce fortunae aleam subire non dedignetur. Secus enim qui bellum gerit ut ditescat, ensemque stringit, ut hostem spoliet, quid aliud superest quam ut victoria quoque pretio redimi permittat; & vero cum recte moneat Tacitus nihil a quoqua expeti nisi cuius fructum anteprouid rii de notum sit illud Liui; eo impendi laborem ac periculum,um de emolumentum, & honos speratum, quomodo precor grauem militiam, perpetuos labores, quotidiana pericula, ct vulnera quis ierat e ubi nullam honoris, &praemii spem tot sudoribus Batui videt. Quare ut hanc suis in militibus fouerent antiqui , prout strenue fortiterque se gesserant in praelio, varijs quoque muneribus illos donare solebat,& praeter cohortis praetoriae c6munionem, armillas insuper, hastas puras, phaleras, corniculos torques, coronas vari; generis quinimo pecuniam, & agros, ac
praeda ipsam bene meritis largiebanturi,unde Troiani apud Ui gilium consueuerantpraedae ducere sortem ut ex illo Ascanii patet ipsum illum civiun cristasque rubentes II hli excia