Pauli Iouii Nouocomensis ... Illustrium virorum vitae. Accessit ad posteriorem hanc editionem rerum memorabilium index

301쪽

re occidente iam Sole in crastinum diem differre omnibus artibus deberet, avidi ingenii vim, quin Falconem emitteret, sustinere non potuit. Forte pila in domum legati Cardinalis adigitur. Ea re inopinata

terrentur omnes; in consilium extemplo Duces coeunt,de Veneto Dustra conqueruntur, & silentio summa cum celeritate, mutanda castra ad Gabion etiam vicum censent. Itaque cunctis ducibus rem administrantibus impedimenta totius exercitus carris, & iumentis imponiitur; egregiaque simulatione Piscarius praefectis cohortium, & centurionibus ad se vocatis, vultu maxime hilari, & veluti magnae alicuius spei longe plenissimo eos cohortatur, ut arma, corpora , animoS ad breue iter expodiant , quoniam cognitis hostium rebus, ea nocte occasio longe pulcherrima ad patrandum insigne facinus offerretur. Ita de secunda vigilia praemissis impedimentis pend priusquam consilium summa expressum

necessitate, militum turbae, nedum hostibus proderetur, sine tumultu ad locum quem statuerant peruenere . At Lot rechius inalbescente cos Io ad conspectum castrorum instructa acie prouectus, hostes c manibus elapsos cognoscit; Frustra tantam rei bene gerendae occasionem fuisse corruptam Sardoni temeritate conqueritur: mittit tamen leuis,& grauis armaturae peramplum equitatum Duce Lescuto stat re, cum quo M. Antonius Columna,& Bonaualles, & Uandenesius erant, qui nouissimos lacessant, iter eorum explorent, ct premendo instandoque abeuntes demorentur . Cogebat extremum agmen ipse Piscarius cum delecta scio petiariorum cohorte, non agili equo, sed strigosa vectus mula, Vt quisque vel timidus, quum singulari Ducis fiducia exaequatum esse periculum videret, summae securitatis alacritate compleretur. Iam aliquot milia passuum erat emensus, adeo composito gradu, ut nihil de instante hoste solicitus, nequaquam necessitate aut metu, sed certo iudicio perpulchri edendi facinoris, castra mouisse videretur. Itaque conuersus ad Nicolaum Ualentinum, & Uolagnem Cantabrum Ducessclopetrariorum, admirabili virtute homines, vultis inquit, ut sine n stro periculo, & singulari cum voluptate Gallorum horum equitum, qui adeo vehementibus equis atque animis nos consectantur auda- Ciam ac insolentiam retundamus t quum illi nihil se magis cupere responderent, imperat ut delecti circiter centum inter virgulta, & focsas quar utrinque militarem castigant viam, ac simul in sacello agressi semidiruto . sese recondant , & quum Galli eo peruenerint, nihil tale dubitantes displosis repente scio petiis adoriantur ἔ ad conis firmandos vero animos amplissime pollicetur se de ipsorum salute, singularem habiturum curam , & quum opus foret binas cohortes, ct totidem equitum turmas subsidio submissurum . Re constituta ipse

ad extremum recedit agmen ; nec mora Galli citatis equis adueniunt. Nicolaus dc Volagnes hinc atque illinc ex insidiis consurgunt,

302쪽

PERDIN. DAVALI PIs CARII LIB. II. magno clamore edito pilarum procella in consertos effunditur; Galli pluribus smul viris, & equis cadentibus inopinata clade perturbantur. nullusque angusta in via relinquitur ostendenda: virtuti locus; succcdunt tamen aliae atque aliae turmae, & a dissu sis equitibus praelium miscetur, nec Piscarius suis deest, summittit alam equitum Duce Ioanne Medice, ac eius cohortem expeditam ; atque ita ses oppetiarii incolumes, magno hostibus illato detrimento recipiuntur. Ea res insequendi finem Gallis attulit. Lotrechius sequenti die ad Binam vicum castra in conspectum

hostium produxit. Is vicus binis Romanis cladibus Othonis atque Ut tellii ciuili bello insignis, antiquitus Bebriacum fuit. Prosper, HiscarHus, ct Mantuanus aequissimo in loco consederant; quationi, & accipiendis commeatibus opportuno; carris latera muniuerant, tormenta iron de contexerant, cunctisque rebus aptissime praeparatis, S cxploratis hostium consiliis id expectabant, ut Galli ac in primis Helvetii qui natura concitati, & alacri impetu vehementes esse consueuissent , castris succederent, ct temere ad conserendas manus progrederentur. Iam promouerat aciem Lot rectius, haud dubie funesto praelio certaturus, nisi ab Helvetio transfuga Helvetii, qui in partibus Gallorum erant,deforma & munitione caltrorum certiores facti, Lotrechium vi pugna abstineret, opportune monuisset. Siquidem nulla unquam acies vehDucum peritia, vel ardore militum aptius, aut alacrius fuit instructa. IHinc etenim Piscario, atque illinc Mantuano ct Prospero cohortanti

bus Hispani atque Itali, qui ab recenti seditione mmime pacatos ani mos ostendebant, depositis syncera fide odiis, porrectis dextris, Scollatis vexillis, pacem fecerant. Ea res Germanis, qui propter se ciorum discordiam victoriae diffidebant, ita animox a 3 auxit, ut m nantibus prae gaudio lachrymis centuriones atque signiferi S gregatim denique milites omnium nationum , ad Iulium Legatum adcur rerent, ct pia precatione obnixe peterent, ut Pontificia potestate ab omni anteactae vitae scelere lustrarentur. Erat enim in sacra purpu ra S argenteam crucem hastae praefixam de more praeferebat, concionabundusque cunctos ordines., manu dextra cruce saepius deligua ta solenniter expiabat. Sed nequaquam procedente Lotrecht O , reductae demum legiones amplius tamen quatuor horis equestri praelio est dimicatum, quo Ioannes Medices excellentis virtutis atque iudicii militaris laudem est consecutus, emissaque sunt aliquot tormen ta ab altiore castrorum loco in Gallorum turmas, quorum pilis non

nulli clari equites , ct in his Conaus Vasco Lotrechii familiae magister sunt discerpti. Nec multo post ad Ostianum castra reducta, ut Hel.

uetias legiones expectarent, quae in Bergo matem agrum iam descende rant, pulsoque Pontiremio Gallo, & Ugone Pepulo, qui claustra Se- bini lacus & montium angustias praesidiis tenebant, recta in Mantua num agrum peruenerant; quum eis iam sexcenti ferme equites ex Caeso

303쪽

3οs v AVLI Io VII DE VIT Arianis & Pontificiis, Succaro Heduo, ct Astore Vicecomite, Matthaeoque Beccharia summae audaciae ducibus occurrissent. Gens enim sirpe venalis N infida, quum in hostico magna tormentorum S equitum praesidia postularet, Ita varias morae causas nectebat, ut eos facile appareret cum Pontificiis stipendiis dicatos,tum Gallica largitione corruptos, nequaquam conspecto hoste,nis eos Caesariani, & Pontificii equites excepissent, domum esse redituros. Tantis in unum coactis copiis, maiore iterum virium mole ad Ollium reuertuntur. In trasitu autem amnis Paulus Luzastus Mediceis equitibus praefectus vir egregie fortis,ab ala V neta ex insidiis est interceptus. Quod ubi Dux eius Ioannes didicit, irare dolore concitatus, nihil moratur,& cum paucis familiaribus,ala comfestim subsequi iussa ad abeuntium hostium agmen, ingenti cursu pervolat, clamoreque edito pene solus in postremos inuehitur; claua ferrea obuios pertundit sternitque & totum agmen perturbat. Agnoscitur si tim ab hostibus ex terribili voce atque equo maxime insigni laciniarumque coloribus; nec territae ad eius nomen Venetae turmae , conspecto praesertim non procul eius vexillo consistere audent, moxque vehemeter urgenti ac acerrime rem gerenti, suorumque accursu opportune confirmato terga obvertunt, atque diffugiunt. Itaque paucis intersectis. dc multis captis Luzascus eripitur, duoque turmarum praesecti, & in his Hercules cognomento Pocta cum duobus vexillis, ct multis equis in potestatem deueniunt: admirabilique hac re gesta Medices cum insigni

omnium gratulatione ostentato passim Luzasco in castra reuertitur. Interea Galli cognito Helvetiorum aduentu, quum eam leuis armaturae manum, quae 2 Sebino lacu descendentes exceperat, ex itinere ad Caruagium fudissent . ad Abduam retrocedunt . ut hostes transtu prohibeant, secundum ripam perpetuas extruunt munitiones, &eas idoneis in locis omni genere tormentorum complent, & praesertim contra Ripaliam vicum, ubi paucis ante annis Maximilianus Caesar summa felicitate transiuerat. Dum pontes parantur, & ab ad uersa ripa Lotrechius, ne iungi contabularique nauigia possint, tor mentis adactis prohibere contendit. Italicae cohortes loco superiore septem milibus passuum a castris pontisque opere distante, noctu piscatorium lintrem nactae, in Bremba amne . qui in Abduam influit, Duce Francisco Marono Insubre viro forti Asduam traiicere incipiunt, & Vaprio in oppido domum ripae imminentem pene prius o Cupant, quam ab Ugone Pepulo sentiantur, qui cum ala Gallica loci

praesdio erat praepositus. Tantus erat militum ardor, ut summo contentionis studio qui nam primi commeantem continue lintrem conscenderent, inter 1 e decertarent. At Ugo vigilum incuria sero excit tus , tumultuarium in ripa per tenebras certamen cum primis contrahit. Sed quum equites ex alta profluentis ripa, pedibus rem gerere cogerentur,essentq. animis & numero, ipsoque armorum genere impares,facile

repellitur;

304쪽

prRDIN. DAvALI PISCARII LIB. Ir. 3o repellitur; nuncios tamen ad Lotrechium extemplo mittit; rogat ut in summi momenti negocio valida subsidia propere transmittantur. Sed primi nuncii ad cubantem imperatorem, a ianitoribus eius quieti blandientibus non admittuntur. Ita inalbescente coelo iam supra quatuordecim Italorum vexilla in hostili ripa constiterant', Prosper, quo

authore id facinus tentatum fuerat continue transeuntibus celeritatem

adhibebat, & alias atque alias copias li castris euocabat; Piscarius autem in opere pontis cum tota mole exercitus contra Lotrechium versabatur. Recognita Lotrechius , qui id antea adsedistinendum aue tendumque ab hoste tentari crediderat, Lescutum fratrem & Uandens sum Paliciae fratrem cum equitatu pluribusque peditum vexillis, ct to mentis Ugoni subsidio mittit. Evolat impiger Lescutus cum subitario apparatu, ita ut properantia Gallorum agmina Prospero Iulioque L

gato de Italorum salute magnopere solicitis, ad tormenti iactum in te cedente Abdua spectarentur. Res autem omnium iudicio in una celeritate posita videbatur: nam si Lescutus paucas ct infirmas adhuc cohortes, & in unius tantum angusti nauigii beneficio, sine spe celeritatis auxilia desperantes, opprimeret, nulli dubium erat, quin demum tota ripa, transitu nostes esset prohibiturus. Eo animaduerso periculo Piscarius cohortem Hispanorum, &pernicissimum quenque Sclopellarium extraordinem summittit. Eo etiam proficiscitur Techenus Grisonorum Dux cum duobus vexillis. Porro Lescutus quum tanta summitti auxilia conspiceret, ob id magis sibi festinandum ratus . adeo citato agmine V

prium contendit, ut tormenta atque item cohortes paucis tantum Scio petiariis in clunes equorum maturandi causa susceptis, omnino relinqueret. Eius aduentu atrox praelium exoritur Primo equestre ac demum

quum equis parum proficerent res & pedibus a cataphractis geri coepta, qui hoc imperante agenteque Lescuto dimissis equis &,decisis ab umbilico sagulis, ut expeditiores essent, sese peditum more congloba rant; multis utrinque interfectis Galli latiore vici platea potiuntur, domos audacter oppugnant, & aedificium quo Hispanorum cohors se tenebat iniectis iacibus succendunt, cuncta clamoribus & fremitu auxilia implorantium sumo ignibus N perpetuis inopetiorum bombis complentur. Dimicatur acerrime tribus amplius horis; quum iam in summo discrimine Itali versarentur. Ioannes Medices ingentis animi iuuenis dolore ne dedecus acciperetur , simul& ferendi auxilii cupiditate vehementer incitatus, quod aliter non poterat,cum paucis periculo Iau

se flumen tranavit, famaque sui, & Italos spe compleuit, re Gallos haud

mediocriter conterruit, admirantes & impense dubitantes, ne in tumido amne repertis vadis cum ala integra transiuisset, Ad extremum crescentibus undique auxiliis Italorum virtute, Hispanorum constantia& Grisonorum impetu, Galli area depelluntur; quo in tumultu ipse Techenus ingenti corpore, Oreque hirsuto, & supra thoracem & galeam

305쪽

3o8 p AVLI Io v II DE VITA serina pelle in horrendum habitum protectus , Lescutum sibi congressum halla prosternit. Eripitur tamen periculo Lescutus &ὰ suis seruatur incolumis; Uandenelio pugnanti equus confoditur; cohortes autem Vasconum quae serius aduenerant cadente Gratiano Luscio,& vulnerato Sardono, qui mox interiit, amissisque duobus vexillis, in fugam vertuntur. Non videtur praetermittendum Aretini militis cui Sion cinio cognomen fuit egregium facinus. Is spectatae proceritatis Gallum, qui in ea dimicatione ingenti gladio quem ambabus manibus regebat Caponium &Serralium Florentinos viros sortes obtruncarat, decoris&vindictae cupidine accensus petiuit, felicique agilitate, elato in caput scuto succedens, sub inguine incumbentem gladio transfixit, ct repetito ictu protinus consecit. Nusquam maiore cum laude pedites aetate nostra, militiae munus impleuere ; nemo unquam Lescuto vel Dux vel miles, ardentius aut constantius dimicauit; essetque haud dubie insigni victoria potitus, si tormenta in itinere minime reliquisset. At Lo-

trechius qui in eam unam, ne Piscarius pontem construeret, curam incubuerat , cognito fratris successu, & abiectis tuendae ripae consiliis. Mediolanum ut se moenibus tueretur retrocesiit. Eius aduentu ad terrendos Insubrum animos Christophorus Pallavicinus summae nobilitatis & pacati animi Regulus, publice securi percutitur, quem antea negaram capitalibus quae,maiestatem respicerent delatum criminibus. ii tale verentem, Le scutus violatis hospitalis mensae iuribus, direptaque eius opulentissima domo, apud Buxetum ceperat. Interea Piscarius persecto ponte copias traduxit. Lentoque itinere, propter incredibiles conuenendis tormentis viarum dissicultates, ad Mediolanum est peruentum eo ducti consilio, ut si dissicilis oppugnatio nequaqu1m territis Gallis videretur; in laeuam ad Ticinum urbem deflectere n*vt propinqua & copiosa urbe ad gerendum bellum potirentur . Iam enim eo Marius Montanus Ticinensis episcopus cum ala equitum aduolarat, &singulari Ticinensium studio, urbe atque arce dudum deserta a Gallis, fuerat receptus. At Lotrechius ubi multos ex Helvetiis quibus iam minus fidebat, quod apud hostes maior eius gentis multitudo militaret; passim dilabi. & se peditatu inferiorem esse conspicit, ut minore circuitu urbem defenderet, suburbana aedificia ignobili S plane barbaro consilio succendit, Gritto Veneto Legato id maxime comprobante, qui superiore Maximiliani Caesaris bello, quum Tri uultius atque Borbo.nius copiis Gallicis praeeissent, opportune factum suilla meminerat. Eratres summae plena crudelitatis lugente populo ea aedificia sponte concremare , quae pulchritudine insignique Dequentia, vel ingentis urbis speciem aequarent. A singulis enim fere urbis portis longe lateque intercedentibus hortorum delitiis exporrecta lateritiis propugnaculis, ct masnis undique sosiis atque munitionibus cingebantur. Quum a Laudenti via modico flexu ad Ticinensis portae suburbana exercitus duceretur. . i i D nemo

306쪽

FERDIN. DAVALI PISCARII LIB. II. 3o nemoque prodiret, fumantibus iam tectis ignotus. nec postea usquam visus vir agresti vestitu Iulio Legato apparuit . nuncians Gallos timore S desperatione praeperditos, iniecisse domibus ignes:& fugam parare . intentosque ella ciues ut iniuriam vindicarent; proinde laeto animo pergere maturarent, quando omnes indigenae cuncta Gallis aduersa,

ipsis vero tanquam patria liberatoribus secunda & prospera precarentur. Itaque Prosper & Piscarius Iuliusque legatus ct Cardinalis Sedunensis Helvetiorum adhortator, caeterique Duces circumductis in coronam equis coeunt; eiusque sententiae sunt omnes, ut quid ad muniti nes homum agatur per equites exploretur. Praemissi equites reserunt in itinere neminem occurrille, segnemque admodum, quod pluuium eo set coelum, sibi videri hostium stationem . Erat iam serum diei, ct lenta in pluuia, lutulentoque maxime itinere, nulla solita alacritas in exemcitu cernebatur, quod tormenta i mpactis coeno curribus, aegre perduci ad munitiones expugnandas, ct nisi expugnassent, sub diuo, & palmstri in solo frigida & longissima brumali nocte, foret quiescendum. Eo modo lenta spe deliberantibus. Quid opus est verbis p Piscarius inquit,

explorabo ego certius quid animi, & virium in defendenda muniti ne hostibus lii persit, ut in eorum cubilibus omnino pernoctemus. Vos date operam, ut Germani quibus tum primum agmen contigerat, per quam mature subsequantur ; Hispani iuxta Italique succedant. Helvetii vero tormentorum custodiae relinquantur. leuis armatura equestris quae pedites primos subleuet& cuncta exploret, mecum antecedari Hoc dicto cum Nicolao Ualentino& Volagne desumptis sibi non amplius octuaginta selopetiariis summae agilitatis atque virtutis, ad munitiones contendit; mirum dictu Hispani per lubricos aggeres in sui immum munitionis enituntur: selopeitos repente displodunt sentamque S raram stationem improuiso impetu perturbant; resistunt tamen Helbuelii tumultuario adcursu, sed minime densatos in aciem Hispani facule propellunt; desilit intra munitionem ipse Piscarius, praelioque mis-scetur, suaque manu confosso Duce Helvetio, caeteris in fugam conio.ctis Veneta etiam castra capiuntur. Iam magnus omnis generis militum numerus, audito redditoque clamore sese munitionibus intulerat. Ger mani ad turrem veterem quae imperatoris dicitur subter fornices aquae ductus, quum Helvetiorum S. Gallorum globus ibi aliquandiu impia gre restitisset, multis acceptis vulneribus irruperant. Theodorus Tr uultius. Venetarum copiarum Dux, qui inermis S penulatus, ut fugam suorum sisteret, mula prouectus adcurrerat, I iam vulnus in latere sustulerat, a Piscario capitur, ipse Grillus e mediis hostibus elapsus, cum ala Epirotarum, Laudem transuersis itineribus profugit. Capitur & in fuga Mercurius, sed mox dimittitur; adeoque res fuit improuisa, ut Veneti quaestores qui sorte in stipendium pecuniam militi numerabant, dureae argenteaeque monetae cumulos inmensis, rapientibus Hispanis

C iiii

307쪽

3ro I PAVLI IOVII DE VITA reliquerint. Nusquam ullae copiae foediore euentu memoria nostra se

re profligatae. Gallicus interim equitatus magno capto circuitu, ad arcem se proripuit,reliqui per mediam urbem quadrato agmine ad aream arcis ni nil se ad arma populo commouente , contendere. Parua profecto caedes pro tumultu est edita. Caeterum ingens captiuorum& equo rum impedimentorumque praeda parta. Iam totus ferme exercitus munitiones erat ingressus , Prosperque secundissimo successu laetus, quod suburbanis tectis ad statuenda castra potiretur, contentus esse videbatur ; ut pote qui ea die, nocte praesertim ingruente munitiones manu capi posse, tacita cogitatione desperasset; quum multorum nunciis affer tur Piscarium Romana porta ingressum , proximam portae & Triuuleianis aedibus regionem, cohortium praesidiis firmauisse. Gallos estigistse ad arcem, & Mediolanenses expositis undique luminibus, nihil ina. gis optare quis ut pacato, victor exercitus amicam urbem ingrederetur. Eodem quoque tempore Astor Uicecomes& Pustertius nonnullique alii exules , urbem ingressi; propinquos & Gibellinae factionis Principes excitarant, ut portas aperirent, victoresque reciperent. Itaque de secunda vigilia Prosper, Iuliusque legatus, & Mantuanus, Ticinensi portae succedentes laetissimis Mediolanensum animis recipiuntur, coeuntque omnes in Cribelliana domo quae est contra nobile Diocletiani templum, 1 Christianis diuo Laurentio dicatum; summa quidem securitate, sed magno tamen periculo, si Galli de sua tantum salute cogitantes, re cognita ad eos comprehendendos facillimo ausit conuolassent. Sed res aduersae sicuti animos caeco metu perterrent, ita consilia vel summae facilitatis & rationis eripiunt, Venit in eam domum etiam

Piscarius,qui quum alios salutaret, Iulii legati dextram exosculans& per blande arridens; non ne mihi, inquit, legate , pro his quae hodie gessi,

aliquando gratiam es relaturus e Id verbum, quas ipse unus totam victoriae laudem usurparet, Prosperi animum adeo alte pupugit,ut iracundiam vix sustinens, extenta ceruice, ac ore admodum agresti interrogaret, quid nam id esset quod solus omnino gessisset. Ad id feruida bile

concepta Piscarius valde commotus, gladii capulo dextra comprehenso contumaci vultu ironice, nihil se gessisse respondit: haud dubie atrox facinus editurus, nisi iracundia puncto temporis inducta ratione resedisset, & legatus interposita dextra, paciscatoris habitu,ambos congeis sta utrinque laude pacavisset. Ab ea die nunquam postea inter eos quanquam militari officio coniunctos, adeo syncera fide amicitia constitit, quin alter alterius gloriae & dignitati haud obscuris inuidiae stimulis ob trectaret. Eadem nocte Lotrechius qui nihil earum rerum contempto hoste, accidere posse putauerat, ct tot magnis circum se ducibus cum Italis tum Gallis, salutaria saepe monentibus, se cuncta vi res in tuto essent, egregie prouidisse responderat, animo fractus Comum profugit: tanta omnium moestitia, tantaque itineris atque agminis deformitate,

308쪽

PERDIN. DAVALI PII CARII LIB. II. 3ri per angustos munitionis exitus educto equitatu, ut per tenebras scedaefugae iter simile, nihil etiam persequente hoste videretur. Id ad summam Caesarianorum victoriam defuit, quod non statim sesii equites, qui perpetuam noctem in equis velut in acie stetissent. ad persequendos Gallos

educi potuere; ea quidem serte, ut tot Gallorum alae in summum adduct ae discrimen, non ducis consilio . sed torpentium hostium se cordia seruatae viderentur. Nec deerant Galli insignes qui Lotrechium in ea calamitate intemperanter accusarent, quasi nimia superbia in suos,&in Insubres crudelitate cuncta penitus euertisset. Erant herese in ipso Lo- trechio multae virtutes egregiae vel antiquorum ducum moribus pares, utpote qui in extrema Aquitania ad Pyreneos saltus summo loco natus, exultantem illum Gallicae naturae vigorem selerti Hispanorum grauitate condiuerat; verum ingenio & spiritu adeo erat elatus, vel longo successu arridentis Fortunae vel amicorum adulatione, cui magna pars hominum immodicis capta votis facile deseruit: ut in re bellica spretis aliorsi consiliis, errare quὶm doceri malle censeretur. Caeterum Comi biduo tantum moratus, ne tantus equitatus Lario lacu & perpetuis montibus incluses, inutili mora, paucis diebus pabuli inopia conficeretur, Helvetiis domum redeuntibus Leucum contendit, quod est oppidum ad exitu Abduae amnis,ubi lapideo ponte antiqui operis uniuersas copias in Bergo matem agrum Uenetae ditionis, incolumes traduxit. Comi aute praesidio est relictus cum ala equitum & quatuor peditum vexillis Vandens sus vir exiguo corpore, sed singulari animi promptitudine inter Gallos admodum illustris. Dum essent in Bergo mali Gallorum copiae afflictae

omnibus malis, & a Fortuna desertae, Lotrechio oblata est occasio recuperandae Cremonae, Nam Cremonenses qui dudum victoriae cesserant, sibi satis virium ad reprimendas Gallorum eru ptiones , quae ex arce fiebant , esse putarent, nulla externae gentis praesidia recipere voluerant. Ingruente inopinato aduentu Lotrechio, frustraque petitis e Placentia Helvetiorum cohortibus, portas aperuerunt, Quum paulb ante Varo-lius& Palavicinus Gibellinae factionis principes, supplicii metu pros

gissent.Lotrechius opulenta recepta urbe recreatus, dum Cremonensiuleuitatem imperata ingenti pecunia,ulciscitur,pumsto temporis illudente Fortuna Parmam amist, eodem enim ipse die, Federicus Boxolus desperatis rebus cum praesidio urbe excesserat .relicto ibi Roberto Sanseuerino seroris filio, ut iuuenis Mediceae familiae affinitate coniunctus, praeclaram deditione urbis gratiam apud Leonem mereretur. Sed Robe tus successu Lotrechii cognito, ancipiti cura anxius, cui nam Gallo an Pontifici retenta aut addita urbe deseruiret, vehementer haestabat. Iam enim Parmenses ad Iulium legatum oratores miserant :& ipse auunculi fidei, veluti deposito accepto , iure quodam illigatus esse videbatur. Euicisset tamen omnem alium pudorem unus auunculi respectus in eo

iuuene, cuius Pater & Patrui Gallicae factionis semper extitissent, nisi

309쪽

3ir PAV L I Io viII DE v ITA Vitellius valde timens ne Parmam, Galli h Cremona Pado ponte iumcto peruolarent. ἡ Placentia celeriter adcurrisset. Succellare ad portam Alexander Uitellius ti Hieronymus Columna promptissimi iuuenes cum singulis equitum vexillis ipso seniore, Vitellio ad tertium lapidem cum cataphractorum ala subsequente, ambiguis adhuc portae custodibus nec eos tamen admittentibus, Sed duces ut opportuit consilio repente capto,duos equites maxime strenuos loriς equos trahentes perspeciem soleae ferreae discalciatis equis reponcdae. intra portam simulanter insinuant, illi repente gladios distringunt, custodes obtruncant, succendunt alii,porta occupatur, inseruntur signa, singularique demum totius ciuitatis studio .pbntificis maximi Leonis nomen inclamatur. Dum haec geruntur, Pitcarius ad oppugnandum Comum est profectus; positisque

a meridie ad Pentagoniam turrim maioribus tormentis,. moenia praealto intus aggere munita ita attriuit S perrupit, ut effractis silicibus angens ruina muri corruentis per decliue in foliam ederetur,qua haud difficilis praeberi poterat ascenius. sed folla quae intercedebat profundis plena, aquis,& tormenta quae propugnaculo turritae portae in dextru latus emit,tebantur, milites ne alacriter & minore cum periculo subirent, magnopere retardabant. Iam enim Nicolaus Ualentinus inusitatae sortitudinis scio petiariorum praefectus,& Peralta Centurio tormentis discerpti,qua audacius ante moenia versaretur cum maximo Piscarii dolore perierat. Vandenesius quoque uti erat intrepidus, in se nimis estracti muri ruinis vinaria vasa, plena cespite collocarat,extruebat q.aggere introrsus, ut dispoliti in munitione milites ab hostili selopetiariis tegerentur. Erat ante fossam contra Gallicas munitiones ubi maxime certabatur, sacrata aedes

Hospitalis cuius fastigium Gallorii aggerib aequabatur.Itaque Piscarius sublatis aliquot tegulis,culmen adaperit, & introrsus conscendere scio-petiarios iubet, praecipit ut quum signit dederit,procellam pilarum in hostes effundant, imperat etiam tormentorum magistris, ut libratis ictibus munitionis dolia diverberent. Tum vero dato signo, cuncta, uti in terrae motu accidit, cum fragore concuti, Gallos & Helvetios superfusa pilarii grandine perturbari multi cadere,alii saucii locum sine pudore deserere. Aderat suis Uandenesius adhortator & propugnator egregius , Hispanitamen fossam minime transcendebant,quamobre locus ea die haud paruo accepto incomodo, a Gallis praesertim catapli ractis est de sensus, qui quanto doliis propriores erant, tanto tutiores ceu posteriore acie magis detecta, in opere S loci defensione versabantur. Erat adhuc integra spe Vandenesus, quum nauigia a Leuco, uti Lotrechius se transmissurum promiserat, sulfureo puluere, pilis, tormentis, & milite completa si gulis momentis expectaret. Sed Pilcarius ubi ea didicit aduentare, Gus manum virum sortem & rei naualis non ignarum, cum classicula Gallicis nauigiis obuiam mittit, ita medio Lario in lacu commissa nauali pu

gna , Galli superantur. Verum Gusmanus iam plane victor, dum in ho. stilem

310쪽

PERDIN. DAVALI PISCARII LIB. II. 3i3stilem nauem transcendit, & pede labitur, lacu est summersus. Hatevbi Comi nunciata sunt Uandenesus consumpto omni puluere,ct desperatis auxiliis Piscario deditionem facit, iis legibus ut ipse incolumis cum equitatu totoq. reliquo praesidio, impedimentis'. ct vexillis ad Lotrechii

castra deducatur, & nulla Comensib. inferatur iniuria. Accipit laeto animo conditione Piscarius, solennes tabulae conficiuntur, ipse Uandenesus armatus ex muro descendit,& claues portaru urbis, de manu. spectante exercitu, Piscario tradit. Eo modo compositis rebus, Ioannes Dorbinus castrorum magi ster perrupti muri cu itodiae imponitur, ut Hispanos ab ingressu urbis arceat. Comenses soluti metu spectatu in castra exeunt. iurant in verba Piscarii,& foederatorum nomine sacramento adiguntur.

Erant deni'. omnia quod Gallos externos grave'. dominos expulissent, plena gratulationis atq.laetitiae,sed dum Galli collectis sarcinis profectioni sese accingunt, passim totis castris Hispani praedae auidi in coronis &contuberniis seditiosis sermonab. conqueruntur, quod mimi me necessaria & prorsus inutili compositione, Galli & Comenses in deditionem eo sent recepti, qui facile expugnari, iureq. diripi postquam tot tormentorum ictus expectassent,omnino potuerint, si eo modo bellum geratur,ex victoriis praemia & decus solis ducibus, porro labores & vulnera militib. obuenire. quod iam superesse oppidum ex hoste,quod virtute expugnet, ut aliquando ditentur. & non speratam modo sed promissim laborum mercedem serant, si iam ad extremos Italiae fines frustra vincendo egestate&fame semienectis in tanta tenuitate stipendii absque ullo praedae

commodo fit peruentum Has voces Pilcarius & commouentis te multitudinis fremitum aurib.accipiebat, nec credebat tamen milites tantum scelus ausuros,quum repente arma capiunt. eo spectante pertransuersum

murum qui intercedebat,usque adeo angustum, ut singuli tantum transirent, sollam superant,& per ruinas enituntur.Ioannes Dorbinus & V a gas signifer, qui erant cum cohorte in summo muro custodiae praepos ii, non modo reptantes & scandentes non arcent, hastisve retrudiit. sed eos porrectis dextris excipiunt & alacriter introducunt. ita incredibili celeritate, si loci difficultatem reputemus , Hispani omnes ac demum ipsi Germani in urbem irruperunt. Urbs tota miserabili conditione est direpta, Patritii plerique aetate praegrandes ut maiore pecunia salutem redimerent, vulnerati, alii occisi; Lucia etiam Capellia nobilis & forma aetateque florenti matrona , selopello crudelissime traiecta est, non templi maximi Sacrario, quin vasa altaribus dicata raperet, non Uestalium virginum sacris aedibus quin cuncta pollueret, Hispanus miles pepercit: tanta auiditate ut nunquam impudentius vel atrocius, s vi

latam fidem publicam spectes, urbs vlla direpta fuisse videatur. Vnum

Piscarius qui cum Uamo fratre satis mature irruperat, diligenter cauit, ut Uandenesium S Gallos seruaret inuiolatos, quibus equos, arma, vestem uti potuit seuera facta conquisitione restituit. tanti ei enim