장음표시 사용
441쪽
rannicidi'socios indicaret. Contra Cicero in Topicis: diae tormentis, verberibus, igne Rei defatigati diacunt,ueritas ipsa dicere videtur.Sed quorsum verbo
defatigati utitur Z an quia mitius est, quam coasti.'Locus itaque hic controuerti potest. Horrendas quae stiones,Cst tormenta exercita a Valentia. Imperat. μω exacte describit idem Ammianus MarceLlib.1 9. ut horror,cst terror legentibus incutiatur,nam ut caetera praeteream, quis non afficiatur vel inter legendum solum Tormentorum, Uuaestionis appara-
tum magnificum' Intenduntur inquit Eculei, expediuntur Pondera plumbea cum Fidicul so Veseseribus,resultabant omnia truculentae vocis horror bus, ter cathenarum sonitus, tene, claude, compriame,abde ministris ossciorum tristium clamitantibus. dein meras aperit camis cluas.Varia Tormentorum genera explicant Ioan. Erodaeus lib. 2. cap. 9. IO.
Afiscellan. ost Adrian. TurAeb Iib cap. s. Advers. quae propterTyrannos utinam incognita,aut obliuio ne deleta essent. Sed solera ad saeuitiam ingenium alia noua indies singit, atque comminiscitur, quando mors una non susscit. ARGUM. CAP. XV. De Ampliationibus, Comperendinationibus, est Dilationibus causarum, ct earum discrimine.
Vsi ab utraq; parte catas a perorata esset, missi
in consilium Iudices, vel ab triebat Reum, vel damnabant, vel, si de causa no liqueret, ampliabant, quod stannus aliquando fiebat in iuris obscuritate. Valerius lib. 8. de causa Cottae: Septies ampliata,ad ultimum octauo iudicio absoluta est. Symbolo a &insigne Ampliationis fuit
442쪽
N.L. non liquet in tabella: nam si liqueret tabel la A. absolutionis, aut C .condemnationis in urnam coniiciebatur. Cic.pro Cecinna de Fidicula- no quodam In eum quid dicam 3 niti id, quod negare non possiti venisse in coisilium publicae quaestionis, cum eius consiliij Iudex non ellet:& in eo consilio cum causam non audisset,& potestas es
set ampliandi, dixi illa sibi liquere:dum incognita
re iudicare voluisset,malui si e codemnare , quam absoluere,cum si uno minus damnarent, codemnari Reus non posset,non ad cognoscendam, sed ad explendam damnationem praesto ille. Item Areopagitae cum mulierem venefici j ream, iu- AreopagitGstam tamen probantem eius causam , non absoluerent, quia per leges non licuit, neque nocentem damnarent,quae digna venia fuit, ampliauerunt, SI Accusatorem Accusatamque centesimo
anno adese iusserunt. Gellius i lib. xiiij. Vt absoluerem inducere in animum non quivi, & propterea iuraui mihi non liquere, atque ita iudica- . tu illo solutus sum. Idem est etiam quod amplius
pronuntiare Cic. iiij.in Verrem : Verum,ut opinor,Glaucia primus tulit,ut comperendinaretur Reus , antea vel iudicari primo poterat, vel amplius pronuntiari. In quem locum sic Asconius: Aut statim sententia dicebatur, si absoluendus csset Reus, aut amplius pronunciabatur, niti videretur esie damnandus cum dixit let, ius non liquet , hoc est , obscura causa est. Itaque ea pars interposita dilatione dicebat, in cuius peroratione videbatur obscuritas, atque ita alterius tantiina partis causa ampliatio concedebatur. Si er-gb iubebatur in alium diem causa dilata rursus
443쪽
planius agi ampliatione, erat haec species quae
perendi--dilationis , ut etiam comperendinatio, α
ἴ ἡ diffuso diuersa ab istis temporis ratione:
Disierimoti iu- Ampliatio enim in incertum diem & concipienter Amplia- dum ab eo qui iudicio praeerat: Comperendin νι'nem, D O ' tin peredinum & tertium : Diffusio in alterum sispem, ς'm Hosterumque rem differebat. Apud Asconium a-nem. liuia annotatur discrimen ,ut ampliatione 2 altera tantum pars differatur, cuius scilicet obscura causa est:Comperendinatio autem utriusque partis & dilatio,& recitatio est.Rursus pergit idem: Comperendinatio,est secunda actio: Item,est ab utrisque Litigatoribus inuicem sibi denunciatio in peredinum diem: namque cum in rem aliquam agerent Litigatores , & poena se Sacramenti peterent, poscebat Iudicem, qui dabat trigesimum diem: quo dato,deinde inter se comperendinum
diem, ut ad iudicium veniret, denuntiabant.Qub clim esset velum,antequam causa ageretur quasi
per indicem rem exponebat, quod ipsum diceba-cansceoni, rur causae 3 coniectio, quasi causis suae in breuectio. coactio. Reliqua corruptissima sunt. Verum ex λοι is verbis Asconi j videor mihi posse confirmare lectionem germanam , reiecta notha δί suppositi-γindieaia I. i. in i I. V. de reg.iur. ubi Paulus, vel, ut alij ha-F erga r. bent, Venuleius ex Sabini I. C. sententia definitregulam breuem esse rerum narrationem,&quasi causae coniectionem: ubi ante legebatur coniunctionem, sed legendum coniectionem nemo iam ambigit,cum eadem pene verba sint apud Asco-
nium: Summa enim rerum narratio explicabatur,
'quasi per indicem capitum praecipuorum apud tribunal .Qtiam causae in breue & quasi compendium
444쪽
LIBER IIII. 397 dium coactionem idem vocat, quδd cogatur in
epitomen & breuiarium. Breuem narrationemi Paulus & Sabinus respiciens ad veterem fori hil storiam, quasi causae coniectionem dixit, signifi-l cans magis ad instar esse,quam eandem, cum illat in foro,haec extra forum esset .Quod sane conuenit cum prima definitione, Regula est, quae rem, quae est,breuiter,enarrat:id est,argumentum causae in perioche concludit, ut sunt argumenta Orationum Ciceronis ab eodem Paediano contra-j cta. Ita in regula, thesi, axiomate, pronuntiatio, proloquio,principio, maxima,aphorismo,apoph- tegmate nihil enim refert, quomodo appellemus, cum eandem vim pene habeant in coguntur in virum multae species. Atque ut in summa narratione reciduntur circunstantiae, & quasi luxu- riantes rami detunduntur relicto trunco: Ita in regula supersedetur particularium molesta indu .ctione,atque enumeratione,quibus in arctas angustias verborum coniectis , id in quo cognata sunt,breuissime solum videtur.Sed vinculum cognationis non est lis aut causa,ideoq; addita particula si litudinis,quas, ut allusio ad historiam fgnificaretur. Alias praeter Asconij sententiam possumus caus coniectionem secus interpretari, caul. Gm non pro coactione, sed pro summa quadam & leui cognitione , ex qua scilicet statim , quid iuris sit eoniicit,&diuinat Iudex:Est enim & hoc con- conlisere. licere causam, spectare quid iuris in quaestione proposita, ut etiam Iurisconsultus in solio coii-lbitus de lite , si potest , statim eius hypothesim
refert ad aliquam sui iuris regulam , ut ea coniiciat quid iuris,& euentum causae sutiirae. Neque
445쪽
incommode aut inepte ita interpretaremur, nisi prior plus antiquitatis, & eruditionis haberet: Tamen pro posteriore facit Gel. cap. io. lib.v. do Protagora: Litem cum Euathlo contestatur, Mcum ad Iudices coniiciendae consistendaeque causae gratia veni siet, tum Protagoras sic exorsus. Vbi coniicere in eo est significatu, in quo diximus. Verum ad propositi diuerticulum. Ampliationis meminit ibidem Gel.de argumento ἀντιπροφεν & reciproce relato ab Euathlo Protagorς:Tum Iudices hoc dubiosum inexplicabileq; este, quod utrinque dicebant rati, ne sententia sua,Vtramcunq; in partem dicta eslet, ipsa sese rescin deret, rem iniudicatam reliquerunt, causamque in diem longissimam distulerunt. Id est, amplia-tlerunt, comperendinauerunt, diemque distuderunt. Nam saepissime ista tenui discrimine separata cofunduntur ad quamcunque dilationem , vel vi iam loquimur procrastinationem significandam. Differre autem commune vulgatumque Vocabulum.Iuvenal. Dissent vadimonia Praetor.
Plinius libro j. ad Suetonium:Scribis te perterri tum somnio, vereri ne quid aduersi in actione pa 'tiaris, rogas ut dilatione petam & pauculos dies. Deinde ad calcem epistolae: Nam iudicium Centumuirale differri nullo modo, istud aegre qui dem,sed tamen potest. Gell. cap. ij lib xiiij. Sed enim ego,cum homines considerabam,alterum fidei,alterum probri plenum,spurca irimeque vitae, ac distamati sumae, nequaquam adduci potui ad absolue dum. Ilissi igitur diem diffundi, atque inde a subselliis pergo ire ad Phavorinum Philo
446쪽
phum.id est,ampliari. Ideni ibidem:Atque in rerum quidem dennitionibus,comperendinationibusque, & aliis quibusdam legitimis rebus ex ipsa l.Iulia,&c.ubi trifariam lectio variat:Sunt enim qui legant definitioni b. alij diffusionibus, ut Budaeus , quod recte confirmat ex Liuio , alij diffisionibus ut sit diiundere diem,non diffundere,vi Politian. in Miscellan . contendit ex fide Archetypi ff. qudd Florentiae religiosissime custodiatur, ubi in l. ij. tit.si quis cautioni b. ita legitur:Si Iudex, vel alter ex Litigatoribus morbo sontico impediatur, lex iubet diem iudicij esse dissi sum.
Decimus etiam proferre diem, producere, & dirimere,quod Vulgus dicit remittere ad cras , vel ad alium diem , unde dicuntur 3 Prolationes apud Plautum in Milite glorioso:
Trecenta possunt cause concinni. Non domip abiit ambulatum, dormit, ornatur,
Prandet,potat,occupataη opere,non est,no potest, u ntumuis prolationum,dummodo, est C. Dicitur etiam prolatare,& extrahere. urtiusti. x. Ille qud facilius ab integris sti mptuosos discerneret,prolatando aliquantum extraxerat temporis. Ampliationis autem etiam meminit Ausonius in epissi ad Paulum his verbis : Sensit hoc Venus de pulchritudinis palia a diu ambiguo ampliata iudicio: Ad quam ampliationem,ut dictum L. quod est non liquere refertur. Cuius notae & iurisiurandi,quod in ea concipiebatur faciunt mentionem nostrae Pandectae lib. iiij. subiit. de recepi. arbit. in l.idem Pomponius, his verbis : Proin th si forte urgeatur a Praetore ad sen-
447쪽
tentiam, aequissimum erit, si iuret sibi de causa nodum liquere, spatium ei ad pro nutiandum dari. Et lib.xlij.earundem Pandect.sub tit.de re iud. in l.Pompon. Paulus I.C. etiam meminit his verbis: Si uni ex pluribus Iudicibus de liberali causa
cognoscenti,de re non liqueat,caeteri autem consentiant .s is iurauerit sibi non liquere, eo quieiacente,caeteros,qui consentiunt,sententiam proserre : quia etsi distiantirent, sententia plurium obtineret.
i. Gellius) Cap.2.3ost. Att.2. Ampliatione altera tantum pars) Dubitae Manutius utrum hoc semper verum fuit: nam ex Liui3 u. 3 probari posse et, detur, quodsicut in Comperendinatione utraque pars agebat, ita in Amplia...tione. Discrimen est autem aliud inter Ampliationem, Cr Comperendinationem, quod haec non tantum ex arbitrio Iudicum,ut ita,pendet, sed petente altero,aut utrisique Litigatoribus conceditur, Ampliatio vero voluntate Iudicum. Mirum autem iidetur, quod etiam ait Asconius, quod Ampliatio fiebat interdum in causa manifesta , cum Reus condemnandus veniret, cr veluti ad excusandum dilationem condemnationis praetextum hunc, quasnou liqueret, acciperent Iudices. quod etiam vix si serisimile Nam cum Iudices in leges iurarent, proculdubio ne religione non poterant hoc jmbolum N. L. apponere in causis , quibus liquido con Zabat Reum condemnandum.Huc accedit quod ex l.idem,de recepi. arbit.ω l. Pomponius.de re iud. f. paret,quod I
dices non poterant causam ampliare , nisi prius p -
448쪽
A O iuramento sibi non liquere. 3.Dicebatur causς corite ectio De coniectione causae vide Duaren.lib.I.di funct. 46. Alc. lib.J.Parerici. Vide etiam Adrian. Turneb.lib.I3.c. 7. Aduers . Budaeus) Adnotat.in s sad Lase quis caul. 1. Vnde dicuntur Prolationes) Rerum Prolationes, Res prolatae dicuntur etiam vacationes, forenses induciae,quibus in Foro feriantur homines, ut sunt nossum, Ludorum, C ' Vindemiarum tempora,quando Halcedonia sunt apud Drum,ut Plaut.loquitur: quod idem eleganter explicat in Captetuis
sub persona Parasiti Ergasilio
bi res prolatae sunt,quom rus homines eunt, Simul prolatae res sunt nostris dentibus. si quom caletur,cocleae in occulto latente Suo sibi succo vivont,ros si non cadit. Item Parasiti rebus prolatis latent, In occulto miseri vitilitant succo suo,
Dum ruri rurant homines,quos figuriant, Prolatis rebus Parasiti venatici. Rerum prolatarum saepissime meminit Cic.Seneca δε breuitate vitae Diripitur inquit ille toto foro Patro nus,o magno concursu omnia vltra quam audiriporest complet, quando, quis, res proferentur ' Et nos caetera cum rebus proferenda duximus, atque amplianda insequentem lib. SUMMARIUM LIBRI V.
. Libro v.de Praxi,&sormula priuatorum iudiciorum,& quae amborum sere communia sunt, ratione ferendarum sententiarum, sportulis, apparitoribus, custodiis, repellationibus, & re iudicata.
449쪽
Formia risi tibialus. Subscriptis
ARGIT M. CAP. I. De more denunciandi litem ,seu in ius vocandi, hocs,de Vadimoniis, Attestationibus, Attestatis, Vadibus, Praedibus,ω Suppraedibus. Xcipiat priuatorum minorumque ita diciorum formula publicorum maiorumque descriptionem, ut tandem fi- nis incepto deductoque operi impo 'natur. Formula ergb litium exercendarum recte dicitur, quam Stylum, & Praxim Vulgus vocat. Tacit. in lib.de oratoribus:Transeo nunc ad formam & constietudinem veterum iudiciorum. Qine sic deducebatur : Qui actionem habebat,ex qua cum alio experiretur, hostem in ius vocaturus primum a Praetore petebat, Vt liceret eum,
quem libello descripserat, vadari. Praetor libello subscribebat. Plautus in Aulularia de Euclione
sene auarissimo loquens: Pulmentum pridem ei eripuit miluus. AHomo ad Praetorem plorabundus deuenit: sit ibi poctulare plorans,eiulans, Visibi liceret miluum vadarier.
De subscriptione Plin.lib.j.Epis .ad Arrium : Sedeo pro triounali, subnoto libellos, conficio tabulas. Vadari autem vel convadari, eit in ius citare
450쪽
tare die dicta.Horatius j. Seritionunt:
Et O su tunc res ondere vadato . . Debebat.
d est, Aduersario,qui eum in ius vocaverat.Cic. pro initatio: Vadari vis 3 promittit. In ius vocas Θsequitur.Iudicium post illas inon recusat. Sed huiusmodi vadatio in hunc morem expediebatur: Vadationis Actor vel Petitor per se, non per Apparitorem, Ac η i' ut nunc, instructus libello ad hostem veniebat, aduocatisque aliquot Testibus citabat die dicta, atque vi Testes meminiisent facti vadimonii illis auriculam vellebat.De Libello Plaut. in Curcul. Iibe M.
Vbi tu. es, me contiadatus es Veneris vadimoni is ZVbi tu es,qui me libelu V enerio citaIH ' ecce me si Zo,ades contra Sisto ego tibi me, in mihi contra irridem te ut Hsas uadeo. . De Testibus aduocatis, rogatisque,quos Iurispe- Tenes ad .
- Casu venit obvius illi. Aduersarius, O quo tu turpis'me'magna Exclamat voce. γ licet auteItan eoo vero Oppono aura uiam, patia ius, damor utranque, diqHe concursus. 'Ad quem locum sic Acron: Denuntiantes litem Mos denum Antestatos habebant , quibus praesentibus ita clan ilitem. conueniebant, ut aurem illis tertio vellerent. Sic
Seruius. Alij sic exponunt, qudd Horatium in- serrogauerit, si testis esse pateretur, & Horatius Ca