장음표시 사용
451쪽
obtulerit aurem vitrb. Solebant enim Testium raures tenere, & ita dicere:Memento quod tuci M. hi in illa causa testis eris , quod est ante stari. Aliter olim, qui ante stabantur auriculam contingebant.tangens autem auriculam his verbis loquebatur : Liceat ante stari Si ille respondisset,licet, per iniectionem manus Aduersarium tuum in ius inieciiset,iniuriae reus constitui poterat. Plautus in Persa,leno ad Satyrionem parasitum: .
D o R. Aonne ante, laris ' S A T. Tuane ego . causa carnufex lauam mortali iijero aureis atteram'
- . Aliter antestari est teste ut cum iudicij causa vo meri r . . Nam haec erat coniuetudo,i quis vadato non paruisset, ei Aduersarius ali- . Quem de praesentibus antestabatur, id est, tangebat eius aurem,& dicebat,lic Ane ante starii si respondisset ille,licet, tunc iniiciebat vadatus ilianum in eum,qui non paruisset, & trahebat in iudicium. Aliter si iniecisset manum,iniuriarum poterat accusari. Porphirio autem annotat antesta- ri esse ex xii. tabulis. Puto ego antestari dictum, quassi attestari, quod est testari, & testem facere, Antiati & antestatus forma passiua tanquam testis adhi- , bitus.Titus Caius lib.j. institutionum .Qus eman' ' cipatio seu manumissio solebat ante Praei idem neri, modo ante Curiam facienda est , ubi quinque testes ciues Romani in praesentia erant, pro illo
qui libripens appellatur , id est, staterat ri tenens, dc pro eo,qui ante status appellabatur,alij du ut i septem Testium numerus impleatur:Nam & Testes pro iis quos attestamur vocamus.Vergil. .
452쪽
LIBER V. gos Dum queror,GDiuos,quanquam nillestibus illis Profeci. Testibus,quos sum testatus.Idem vij. Multa Deos,aurasi pater testatus inanes. Dici etiam Superstites , Antistites, Antistitores supra annotauimus, a sed diuersa analogia,quia
super,vel ante rem controuersam starent. Vellebati ir autem auricula veteri more, quem adhuc retinemus,dum aliquem memorem esse cupimus. Si citatus promittere vadimonium nollet, ius erat vadato, praesentes testato de contumacia, citatum trahere in ius. Si promitteret vadimonium sequeretur vocantem, dicebatur vadi.
monio obstrictus:& clim utrinque petitum &promissum,dicitur factum.Vater.deScipione lib. iij. Cum oppidum Badiam circumsederet, tribunal suum adeuntes,in aedem,que intra moenia hostium erat,vadimonium in posterum diem facere iussit. Cicer pro Quintio: Quae fuit a te statim,ut Romam rediit uintius,quo die vadimonium factum diceres. QM ergd promiserat, tanquam exstonso tenebatur, quia promisisset,& spopondis set. Huc allusisse videtur Simmachus ad Ausonium . Nemo est mortalium,quem prς te diligam, sic vadatum me honorabili amore tenuisti.Tenere vadatum dixit pro obstringere:Definitur enim vadimonium sponsio ad certum diem sistendi se in iudicio,vel per se,vel per Procuratorem quam qui implebant, obire vadimonium dicebantur. Pro Quintio: Qua tibi hora vadimonium non sit obitum, eadem te hora consilium cepisse hominis propinqui fortunas euertendi. Sistere etiam
453쪽
vadimoniunt capite obuoluto stitistes Vbi legendum contendit stitili es non stetisses, quoniam si- octoni lacui steretur Vadimonium notia stareturi Apud Cic.ta- men in Quintiana ubique stetistes legitur, ut il- 'lic:Veniunt Dequentes,testificantur ipsi non ste- itiise , de se stet ille. Vbi si intelligendum est vadi- .imonium proculdubio stitisse legendum: Si non , . Stare. optime etia in & latissimo dicetur stare in iudicio,id est, se exhibere,& sistere, metaphora a prς- lio ducta , ubi congressuri stant in gradu , quem ceperunt ad rei istendum hosti: Vnde & appella- Statur. tus status depulso rei opposita intentioni, quod illic stet,pedemque figat restiturus,ut docet Cic.
in Partitionibus : Quanquam Fabius statum ap- pellet quaestionem ortam ex conflictu Accusato- loririlisum. ris & Rei, quae a Cicerone constitutio dicitur. Stare ergo in iudicio eleganter dicitur, qui responsurus, causamque dicturus adest. Horatius
Inteream Aut valeo stare,aut noui ciuilia inna. Vtrumque ergo apud Ciceronem recte 'Latineque legetur, neque quicqiuam temere videtur im icon lare. mutanduari. Consistere etiam dicitur. Imp. An- tori. Seuero, Aduersus eos , qui negotia tua gessi iaserunt, negotiorum gestorum iudicio ciuiliter aesti ira γ consiste,lib.ij.C est .de n .gest. Praestare vadi-
ηρημω. monium Com. Nepos in vita Poponij Attici: Ipsi Fuluiae,cum litibus distineretur, magnisque terroribus vexaretur , tanta diligentia os scium suum praestitit, ut nullum illa praestiterit vadimonium sine Attico, ut sponsor omnium rerii fuerit.Spon
sor non solum pro vade,id est, fideiussore iudicio 'sist
454쪽
ssit,sed etiam iudicatum solui. Dicitur etiam venire ad vadimonium. Pro Quintio: Ad vadimo- V larinium non venerat is,qui cum tibi affinitas, socie tas omnes denique causa: & necessitudines veteres intercedebant.Ite Occurrere ad Vadimonium. seminere ad Tranq. in Caligula: Comprehensis meritoriis ve- vini omum.
hiculis , & pistrinensibus iumentis, panis Romae saepe deficiebat, & Litigatorum plaerique, quod
occurrere absentes ad vadimonium non possent, causa cadebant. Non tantum vadimonium, sed δίLitigator sistitur. Liuius 3 de C sone:Sisti Reum, pecuniamque niti sistatur Populo promitti pronuntiant. Iuris Caesarei Interpretes recentiores,
maxime Iason lumen Insubrium,in l.j.st. ii quis inius voc .non ier. ponit differentiam inter eum qui iudicio sisti, & exhiberi vel repraesentari spoponderit, ut illud sit a litis contestatione ad sententiam, hoc ad momentum praesentiae pertineot. Sed Latinis auctoribus nunquam naihi commetatum suum probabit, quamuis in re sit crati a lataque differentia:Neque id colligi potest ex l. apud
Labeonem. ff. de verb. sign. Sed vocabuli analo- Analogia valgiam vestigemus, quam puto esse huiusmodi, ut dim. . qui in ius vocaretur, ii statim non sequeretur,tra hi vi,& manus iniectione poterat, niti vadem daret qui responderet ad certam constitutamquestiturum. Hinc vas non tam qui pro altero Vadi- Vas. monium promittit,quam qui alterum adfuturum spondet. Et vadari est die dicta vades exigere. Et Vadari. promittere vadimonium olim erat dare vades, qui fidei uberent venturum ad diem citatum: . Nam ut Varroni omnino non acceda, qui vadem Vam interpretatur eum, qui pro altero promittit va-
455쪽
dimonium, ut in causa ntiana Alphenus, δε-cit Laurentius Valla. Nisi intelligamus promittere vadimonium pro altero, esse promittere sta opericulo,& fideiubere alterum obiturum. Quod tamen Festus Pompeius vadem intelligit sponserem in re capitali, non est usquequaque Verum, cum & in priuatis litibus & vades sint, & vadi monia, ut in publicis. Vnde tit.in T. in ius voc.ut eant,vel fati ld.Cautio autem in satisdatione duplex,datis vadibus,&pignoribus.In publicis,nisi vades darent,citati in carcerem coniiciebantur. Liuius lib.v.secundi Punici:Tribuni omissa multae certatione ,rei capitalis diem Post humio dixerunt,ac ni vades daret prehendi aViatore, atq; in carcerem duci iusserunt. Post humius vadib.datis non astuit. Idem lib.iij. ab V.C. de Caesone : Reus dum consulerentur Patres) retentus in publico, vades dare placuit, qui unum vadem trium millium aeris obligarent, quot darentur permissum est Tribunis,decem finierunt: tot vadibus Accusator vadatus est Reum. Hic primus vades publicos dedit. Vadari ergδ& vadimonium a vadibus analogiam habent, qui sistebant suo periculo Reos ad Tribunalia. Cicer. iij. Ostic. te pari quodam amicorum ex Pythagoreorum secta . Clim is, qui morti addictus estet, p. aucos sibi dies commendandorum suorum causa postulauisset,vas sactus est alter eius sistendi, ut, si ille non reuertis
set, moriendum esset sibi ipsi. Vas in publicis, Praesin priuatis. Asconius in monosyllabis: mi subit in poenam capitali iudicio' acisi cum os fuerit nummaria' quis dabi
456쪽
V. Αο9Tamen vadimonium etiam in priuatis dicitur, ergb a coniugatis etiam vas : ut idem auctor in Thalete Milesio confudit,& nullo habuit discrimine. ecce dicimus Latinum,id
est, sponde, noxa tibi praesto est per mille possem
currere exempla ut probem praedes vades que poenitudinis reos. Curtius lib.v. Praedem me sinquit Rexin accipe, neminem eorum qui sequuntur recusaturum essἡ,qua duces .Horatius Satyra j. Ille datis vadibus,qui rure extractus in urbe est, Solos Delices viventes clamat in urbe. Sed cum paulatim Vades desierunt vocari, Fide- Vades desi iussores dicti sunt, de Vadimonium , Sponsio, &Fideiussio. Ideo in uniuerso ciuili iure, quod meminerim vadium, aut vadimonij nulla mentio,
idque ab aetate Auli Gellij, apud quem libr. xvj.
cap.x. quidam I. C. de antiquorum vocabulorum significatione ita respondet: Ego vero inquit, licere,atque interpretari hoc deberem, si ius Faunorum atque Aboriginum didicissem. Sed enim cum Proletarij, dc Assidui,& Sanates,& Vades, & Subvades, & viginti quinque asses , & taliones, furtorumque quaestiones cum lance & li cio euanuerint, omnisque illa duodecim tabularum antiquitas, nisi in legis actionibus Centumuiralium causarum lege AEbutia lata consopita sit, studium scientiamque ego praestare debeo iii
ris, α legum, Vocumque earum, quibus utimur.
Haec ille. Cui limites multos Rituros praeuideo,
qui hanc nostram commentationem cotemnant,
quod nihil faciat illa tam longe re petita , antiquata saeculis vocabulorum historia. Sed videant quanti rudem antiquitatis I. C. qui
457쪽
Subvades. Subpraedes. Praedes. Eo Praedia.
io Hlbi ORIAE FORI ROM. . . haec responderit,Gellius aestimauerit. Sed ad pro- ipositum. Subvades eadem sorma dicuntur,quaS Suppraedes, sed Praedes & Suppraedes publice dari flur,Vades & Subvades etiam priuatim. illi extra niudicium aliquando, hi semper in iudicio. Sunt Ii aut e fortassis Subvades & Subpraedes quos Con- iraplegios vocamus.M. Varro: Sponsor,Praes, δίVas neque iidem, neque res quibus insedere s- miles: Itaque Pr s iste est,qui a Magistratu interrogatur , in publicum ut praestet, a quo clim responderit dicitur Prors. Va, appellatus est, qui
pro altero Vadimonium promittebat. Asconius in Praeturam urbanam : Praedes homines sunt Fi- ideiussores,quorum res Bonapr dia nunc uno no - mine dicuntur. Et paulo ante Bonapraedia dicuntur bona satisdationibus obnoxia, siue sint iii mancipiis,sive in pecunia numerata:Praedia vero domus & agri. Haec autem omnia venduntur, si lxationi publicae locator sartorum tectorum non responderit.
ad caput primum. li. Solebant enim Testium aures tenexe ) Pli-
nius lib.M. ait, quod in auricula ima est me- moriae locus, quam tangentes antentamur. Ad hanc morem telucandae auriculae alius se videtur Vergi- γ s,dum ait: - 'Cynthius aurem ellit admonuit. Cuius consuetudinis in antiquis monumentis extant det sigia cum simbolo manus auriculam vellentis,
hac inseriptione,memor esto. nc e ortassis qood
458쪽
i sim nodi Antestatos Recordes quasi memores Gali lice in Praxi dicamus. Cuiatius autem δεί. 3. Obser-l uat. p. i6. Ante latum dici putat non e tem, aut l Superstitem , sed eum qui in ius vocatur,'te talol conuenitur,sicut Denuntiatus dicitu ri cui sit denuntiatio , nec Ante latorum attrectatamfuisse auriculam dicit , sed Te Zis, aut Testium. Morem autem trahendi in ius ab Atheniensibus mutuasse et identur Romani am operamViatoris necessariam non fuis se testis estDemosthenes in Oratione ic μηλῆ pluribus elegantibus. a. Supra annotauimus Lib.2. cap.I.
3. Apud Gelim rei Cap.I .NO LAV. . De negotiis gestis) L.9.1. Liuiu, Lib.3.ab V.C. ARGUM. CAP. II. De dilationibus bis desertionibus Vadimoniorum,
Adimonium promissim' aut differebatur, mi latio Vadi
aut deserebatur,aut obibatur. Differtur Vadimonium aliquando ex partium consensu. Cicero pro Quintio: Hic cum rem Gallicanam cuperet reuisere, hominem in praesentia non vadatur,ita sine vadimonio disceditur. Deinde R dies triginta fereQuintius commoratur,cum caeteris quae habebat vadimonia differt. Alias Decreto Praetorio ex magna,grauique causa,Vt, Si i magna Aserιν cecidit domus, honida ma
Pullari Proceres,dissent et adimonia Praetori Dici non potest, quam copia dilationum veteris fori maiestatem, auctoritatembe lacerarit,ut,si
459쪽
iam aspiceretur ab iis, qui eam aliquando coluerunt , vix agnosceretur: Nam praeter ampliationes,comp dinationes,dierum dii sitones, quae ad vadimonia tion pertinent,dantur in vadimoniorum ratione pro consuetudine cuiusque Fortalibi plures, alibi pauciores, nimis tamen liberaliter,dispendioque litigatium,Cognitorum, Advocatorumque magno lucro, ac compendio ut
qui in singulis postillationibus certam statamq;
mercedem accipiant. - Et a quoque mille ferenda Taedia,mille morae,toties subsima tantum Sternuntur,iam facundo ponente lacernas
Caeditio, st Fusio iam mis turientela rati Digredimur,lentat fori pugnamus arena, Et res arteritur longos pamine litis.' M. - Missum facere vadimonium est citato comparendi necessitatem remittere,& obligatione,qua ex sponsio tenebatur,liberare,ut in transactione sit Cic. pro Quintio:Qui,quo tempore primum agere coepit, invadimoniis disserendis tempus omne consumserit, qui postea vadimonium missum fecerit.Id est,remiserit,& condonarit:Quod sit, cum non persequimur ante litem cotestatam. Differebatur item vadimonium , si Iudex morbo sontico correptus intereste cognitioni non postaset. Vlpian. in l. ij ff. si quis cautionibus: Ideb, in quit,lex xij. Tabularum, si Iudex vel alteruter ex Litigatoribus morbo sontico impediatur, iubet: diem iudicij distusum esse. Aut alter ex litiganti- . bus Reis. Iulianus in l. quaesitum est .st. le re iud. Diserebatur autem non impune,quia videbantur quaeri latebrae,ne experiundi potestas esset.Con
460쪽
tumaciae poena antiquissima fallor, mul l ta unius ouis Gellius cap.j.lib.xj.M.Varro verba haec legitima, quibus minima multa diceretur
concepit:.M.Terentio, quandb citatus neque respondit, neque excusatus est, ego ei unum ouem multam dico. ac nisi eo genere diceretur, negauerunt multam iustam videri. Postea lex Aterina 1 -vicconstituit in oves singulas aeris denos, in boves aeris cetum. Minima autem multa ouis est unius: Suprema autem in i gulos dies duarum ovium, triginta boum, ultra quam dicere ius non est, &propterea suprema appellatur.Qui locus fortassis de contumacia capiendus erit: Nam olim erant pro maleficio grauiores multae. apud eundem 3 Multae malo
de Claudia sorore illius, qui classem perdiderat, siciori m. quae ab AEdilibus multata est. Ob haec salt) mu- lieris verba tam improba, ac tam inciuilia AEdi-ies Plebei multam dixerunt ei aeris grauis viginti quinque millia. Liuius lib ij de Menenio Agrip- pa, cui dies dicta erat a Tribunis: In multa salt)temperauerut Tribuni,cum capitis anquitiisent, duo milia aeris damnato edixerunt. Sed singuli boves lingulos centenos aeris auferunt: Ita duo millia aeris sunt viginti boves,& ad Budaicam aestimationem totidem aurei solati. Praeterea titulus in Codice de modo multarum in contumacia intelligendus est omninb: Illic Iudices infra Proconsulena ultra quadrantem auri multare vetarisetur:Libra autem auri obriai centum duodecim libra aim. i coronatis aestimatur, & quadras paulo minus tri-l ginta aureis: Proconsul non vltra semissem auri, id est , aureos quinquaginta sex pro contumaciat multabat: Nam concisiones, furta,exactiones,