장음표시 사용
571쪽
vinctorum ad Iudicem referre debere. Vnde de sumptus es: articulus vij. Ordinationum siue In structionum pro carcerum custodibus, nuperri me latarum. Sed periculum custodiarum subibat custodes. l. ad Commentariensem. C. de custod. reor. l.miles.sLeod. Et si autem carceres ad continendos homines,ut supra dictum est,non ad poenam & supplicium parati esse debeant, interdum tamen ad castigationem delinquentium constituti videntur. Cic. ij. Catil. Sentiet in hac urbe esse carcerem, quem vindicem nefariorum scelerum maiores nostri esse voluerunt. In foro qui dem Ecclesiastico carcer ille poenalis est, cum quis ad perpetuos carceres condemnatur, mace-xandus pane doloris,& aqua tristitiae. cap. sorus. ext. de ver b.significat.cap.quamuis.de poenis lib. xj. quae quidem poena morti sepius aequiparatur,
imbquauis morte grauior, nisi, quibus illud Euripidis in Iphigenia placet magis:
huius lucis est mortalibus Dulcissimus. Verum profunda manium Haud ullus est,qui concupiscat cernere: Neque mente sana,qui siquis exoptat mori: Male vivere autem satius est,ac mori bene. Iure autem ciuili perpetui carceres prohibiti sunt,& ignoti . l. aut damnum. g. solent. l .mandatis. it. de eo nis l.incredibile. C.eodem. Quaquam dc recensere possemus exempla damnatorum ad perpetua vincula,ut apud Valerium lib.vj. ca. iij.
de Caio Vatieno, qui publicatis bonis ad aeterna vincula damnatus est, lubd sibi sinistrae manus digitos absciderat,ne bello Italico militaret.Ad
de C. Cornelij Primipili l. Scantinia damnati aliud
572쪽
liud exemplum , qui in carcere mori coactus est, apud eundem lib. v j. c. j. Prudens item praetereo, quae resert Suetonius in vita Ty berij,qui magna
partem Plebis ac Decurionum in perpetua vincula coniecit, qud citius me his expediam. Sunt etiam carceres hostium aut prςdonum,de quibus cariore hiasit mentio in l.succurritur. ff. ex quibus causis ina sis m. iores. Alia etiam genera refert Baldus in authet. si captiui. C. de Episcop. dc Cleric. & Bartholo. Chasianeus in consuetud. Burgund. Privati autem carceres aded seuere prohibentur,ut plecta tur vltimo supplicio, qui iis utitur. l. j. de priuat. carcer. C. Verum quia abunde de custodiis tra statur in constitutioniblis nuperrime editis super iustitia criminali, quae ex iure desumtae sunt, non putauimus inculcanda, sed a carceribus ad metas tandem veniendum,quod faciemus, si hoc sisti; νυMiciunum addiderimus ex Plinio, In quibusdam prO- ei Libiles. Minciis moris suille,ut per seruos publicos rei custodirentur: Sic enim libro decimo Traianus in
haec verba rescripsit . Perseueremus in ea consuetudine,quae isti prouinciet est,ut per publicos seruos custodiantur.
EXpeditis &in ordinem redactis Apparitoribus,restat de pronuntiatione sententiar,& re iudicata dicere, ut tandem circulum iudicia xium expediamus. Ex superioribus constat Iudi ces in maioribus iudiciis non dixisse aut pronun- bsieis nuntiasse sententiam, sed mutis tabellis clam decla- naviciabant. x asse:Praetorem autem mero sulii tum imperio ex .
De sententiis,earum conceptione pronuntiatione.
573쪽
Praetor sententiam capitalem cocipiebate pronunci. bat.
tabellarum maiore numero sententiam pronuntiandam collegi ilia. Numerabantur siquidemia bellar,nec sententiae ponderabantur, nec aliud in
publico consilio fieri potest, ut ait Plinius lib. ita epist ad Arrianum,in quo nihil est tam inaequale
quam aequalitas ipsa: nam cum sit impar pruden tia,par omnium ius est.Prς tor itaque sententiam ex tabelli absolutoriis aut condemnatoriis con iectam pronunciabat absolut0riam,aut condem natoriam, prius tamen deposita Praetexta. Valerius lib.ix. Siquidem cum M. Ciceronem, qui id iudicium cogebat, praetextam ponetem vidistet, id est,ad effandam, fulminandamque sententiam capitalem, de definitive pronunciandum. Interdum etiam Quaesitor & Iudex quaestionis .Plinius cap.xiij. lib. xiiij.Cn. Domitius Iudex pronunciauit mulierem videri plus vini bibist e,quam valetudinis causa , viro insciente, ac dote multauit. Notanda autem hic venit Aporia usitata more Academicorum in sententia: non enim secisse pronunciabatur quis enim alieni faeti ita certus
esse poteli λ) sed videri feciste , quasi id Actoris
probationibus, signis, coniecturis, argumentis validioribus, quam Rei tribuerentur, quum in allegata & probata pronuntietur: non enim quid ι factum speJhatur, sed quid probatum,ut eX regu- ila iuris, Actore non probante absoluitur Reus: quod plane Academiς proprium,&olim 1 Socra- lte usurpatum,ut testes sunt Platonici dialogi , v- lbi non quid fit vestigatur, sed quid dicatur, quo imodo te firmetur.Idem faciebant Pyrrhonij: nam i inter hos Academicos quid , de quantum in- . tersit vetus est qu stio a multis scriptoribus Grae l
574쪽
κοι dicuntur, quoniam utrique nihil assirmant, nihilque comprehendi putatii de quibus cap. V. lib.xj. Gellius. Cic. in Academicis quaestionibus, de Socraticis, qui rerum compraehensionem negabant : Quam rationem inquit maiorum etiam comprobat diligentia, qui primum iurare ex suian:mi sententrii quenque voluerunt,deinde tenerissciens falleret,qubd inscientia multa versaretur in vita.Tum qui testimonium diceret,ut arbitrari se diceret,etiam quod ipse vidisset: o Leq; iuratis Iudices cognouissent, ea non ut este facta, sed ut e pronunciarent. Ex quo habet Romani in stituti sui originem, agnoscunt de alterius in te
stificando. Ad rem facit, quod idem scripsit vj.
V errina:O praeclarum Imperatore, compraehendi iussit, quis non pertimescat causam dicere dominis , quid seruis tam sor idolosum feciste vi deri pronunciauit. Tacitus lib. xiiij. Pronunciemus vltro dominum caesum videri. Valerius libr. ij. At is, inquit, iure eum caesum videri. Vestigia sunt in l.j.f.qucri possiet. ad S.C.Turp. l.xx.de his
qui notant .in m. l.xxj.f.j.de recep. ar.ff. Sic Vlp. in l.j. de iust.&tur.ut inuidiam amoliretur,vel Academicum agens,Veram,inquit,ni fallor, philo-Ωphiam, non simulatam, affectantes. In priuatis autem sententias suas pronunciabant Iudices. Iulian. tit. de iudi c. de qua re cognouerit Iudex, Pronunciare quoque cogendus erit, Paulus respondit. Iudices a praeside dati solent etiam in tempus succe librum eius durare,& cogi pronunciare, easque sententias seruari in eundem sensum etiam Scaevola respondit. Hac autem usos
575쪽
formula,si quid mei iudiciν est, idem Cic. lib. ij.definibus auctor est: Privatorum litium Iudices sumus : nihil enim possumus iudicare, nisi quod est nostri iudicij: in quo frustra solent addere , cum sententiam pronunciant,si quid mei iudic, est. Si enim no fuit eorum iudicij,nihilo magis hoc non addito, illud est iudicatum, quod iudicat sensus. Ad quam formulam idem vitiis est mihi alludere in oratione illa pro Archia poeta statim in principio:Si quid est in me ingenij,Iudices,quod sentio quam sit exiguum Notandum est etiam quod i scribit Dionysius lib.vij.lege cautum fuisse,ut
qualitate sunragiorum Reus absolueretur. Exemplum in Mario Plutarchi: veruntamen sinquit)quanquam primis diebus multum fuisset in iudi- lcio iactatus Marius, atque infestis usus Iudiciabus: postremo tamen praeter expectationem aequantibus sententiis est absolutus. Vnde in usta prouerbium, L EI es calculi .Paulus l. xxxviij.dere iud. inter pares numero Iudices si dissonae sententiae proserantur,in liberalibus quidem causis, secundum quod a diuo Pio constitutum est, pro libertate statutum obtinet. In aliis autem causis, pro Reo: quod & in iudiciis publicis obtinere o- portet. Cur autem paribus Reus absoluatur ra- itio est, qudd naturalis fauor est pro laborantibus de reis nec ampliabatur. Cuius fauoris alias adfert rationes Aristoteles in Problematis, qu iri potestate Actoris sit, experiri velit, nec ne, non item in Raei. Praeterea Reus metu damnationis praesumitur multa omisisse de necestariis , quod accidit grauiter commotis,ut sibi excidant.Denique quod Praestet nocentem absoluere, quam iri
576쪽
nocentem damnare. ut habetur in l.absentem. E. de poenis. Ex quibus lumen accipit t. fauorabiliores. E. de reg.tur. Recitabantur autem sententiae a praetoribus Romae, aut a Praesidibus in prouinciis clarE & articulate,ut melius intelligerentur.
Apuleius Floridorum libr. j. Enimuerδ ipse Proconsul moderata voce rarenter & sedens loquitur, & plaerunque de tabella legit. Huc pertinet. insulsa & inconsulta,sed tali Iudice digna sententia Claudij Caesaris , quam ex libello recitauit. Verba Sueton a asscribam : De quodam negotio ita ex tabella pronunciasse creditur, secundum eos se sentire, qui vera proposuissent. Nam pro eodem libellum de tabulam accipi puto: quod ex collatione Poncij Diaconi in vita Cypriani ma- iii festum fiet, si cum Augustini loco in sermone,
quem habuit de eodem Martyre,conferatur.Hic autem. sic habet. Cum Galerius Maximus decretum ex libello recitailet, in Tascium C prianum gladio animaduerti placet, respondit ille, Deo gratias. Ille autem : Sententia ex tabula recitata est ita : Tamus C prianus gladio feriatur. Ex quibus etiam patet, quanta breuitate uterentur Romani in serendis sententiis , si modo haec integra, nec accisa sint.Quod verb necesse non fuerit olim Iudices ex scriptis pronuntiare, facit ut credam tit. xliiij libr. vij.C. ubi demum statuitur abs Valent.& Gallen. Impi'. sententias definitivas in scriptis redigendas,& pronunciandas eise a Iudicibus ex breviculo, seu potius periculo .nam & hoc postremum iam pridem in hac significatione repositum est contra restitutiones Alciati dc Budari. Poriociam ex eod.tit .cogatitur ipsi Iudices suas senten-
1ibestin, Tabella. De sententiis
577쪽
tias pronunciare, excipitur eminentissimus Praefectus Praetorio, & alij illustres Iudices, qui pecosticium & eos qui ministerium suum illis accommodant, recitare suas sententias definitiuas poterant. l. ij.d.tit. dessen.expertc.recit.neque enim
in alio , aut aliis excipiuntur , nisi quod possint suas sententias per alios recitare. Ad instar autem illustrium personarum eadem praerogatiua gaudent Episcopi propter dignitatem,uti statuit Bonifacius viii. Rom.Pont. in c.vit. de sent.&reiud.Nunc pauim autem sententiae lectitandae pe- ldaneis Actuariis & Scribis, proponuntur. Caeterum & ipsos Pr sidentes Partamentorum in Galliis sua pronuntiasse aresta 1 aepius & libenter audiuimus in pridianis solemnium festorum: Nam tum si quae sint magni momenti,& ad exemplum pertinentia, fere deductis mediis, d causae meri tis allegatis & probatis utrinque,tandem pro al- tera parte pronunciant. Duo etiam capitalia prς- cipue in memoria habeo ob celebritatem, quae audire memini a D. Mans encallo primo Praeside Tholofano. Vnum contra Matralium Praesidem Collegam repetundarum dc peculatus reum , qui . cingulo, & insigni sibus militiae togatae exauctoratus fuit. Alterum contra Arnoldum Tylium, qui instar Protei alienum vultum indutus, ita e figiare poterat personam dc mores Martini Guer rae, quem mentiebatur, ut diu pro eo sit habitus lcreditus ab uxore & consanguineis eiusdem Et quum secreta genialis thori panderet, & mul- ita quorum conscius este poterat solus maritus, diu velut alter Plautinus Amphitruo cum AlC- l i
mena cubuerit: Quae idem Mansiencallus memo- l
578쪽
riter &cum flumine eloquentiae pronunciabat: Nam nequaquam astringi se putant,ut ex pericu- lo recitent.Quae tanto libentius refrico, qudd o mnibus fori Candidatis consultum velim, ut si quaddo detur de concestum sit, huiusmodi curias
A conuentus frequentent, S in iisdem viros celebres assectentur, qui ex his non minorem fructum reportabunt, quam ex quibusdam praelectionibus. Latine vero sententia ferebat ut a Magistratibus Rom.tam Romae,quam in Prouinciis.s Liuius lib.xlv. Assuetis regio imperio,tamen no- uam formam terribilem praebuit tribunal, sun motior aditus, Praeco, Accensis, insueta omnia
oculis,auribusque, quae vel socios, nedum hostest terrere possent. Silentio per Praeconem facto Paulus Latine, quae Senatui, quae sibi ex consilij sententia visa essent, pronunciauit,&c. Tryphoniusl.xlviij.de re iud.Decreta a Pr toribus Latine interponi debent. Vnde Tyberius Imperator, ut Suetonius testis est in eius vita,quendam albo Iudicum erasisse dicitur,qubd Latine nesciret. Ipse autem Tyberius, quanquam alias promtus & facilis Graeci sermonis,non tamen usquequaque V sus est,abistinuitque maxime in Senatu, adeo qui
dem, ut monopolium nominaturus veniam prius
postularit, qudd sibi verbo peregrino utendum
esset, atque etiam in quodam decreto Patrum
quum recitaretur,commutandam censuerit vocem, & pro peregrina nostratem requirendam,aut si non reperiretur,pluribus & per ambi, cum Verborum rem enunciandam. Militem quoque Graece testimonium interrogatum nisi Lati-oc respondere vetuit.Sed de Romanis rerum do-
579쪽
minis ita mirum non est: Consentaneum enim semper visum fuit, victos & subditos, non modbin legibus , verum in moribus & sermone, sese componere ad victorum imitationem. Qimiles item Deus populum suum ulcisci voluit, confusionem linguarum immisit, ut habetur Genes xj. de Ierem .v. Ecce ego adducam super vos gentem de longinquo , gentem robustam , gentem antiquam , gentem cuius ignorabitis linguam. quod antea inter caeteras materietiones Deut. xxviii. comminatum fuit non seruantibus Dei praecepta Quas utinam Deus auertat a nobis.Mirum ve-rd est maxime, quod in Curiis quibusdam obseruatur,ut non solum decreta ,sed iudicialia acta omnia Latine celebrentur. Quod non ita pridem usitabatur apud suprema Tribunalia Partamentorum Galliae:nam anno M. D. XXXIX. demum edi
et o Francisci Regis statutum est, ut omnes non modδ sententiae, sed & contractus,testamenta,&aetus legitimi vernacule interponerentur: Et recte quidem meo iudicio. nam non fit sine dispendio & maximo incommodo plebecular & litigantium,qui Latine non norunt,quibus facilE Pragmatici os sublinunt. Tolerabilius quidem foret, si ob linguae praestantiam atque eiusdem puritatem amplecterentur, sed tantum abest ut Latine, quum Latinogallice,aut potius neutrum Hybridae loquantur, quin etiam utrunquessieruertant. Certe idiotismus squae praecipua & peculiaris e rum est dialectos plane Pr uaricatoribus aptissimus videtur. Postea Arcad.& Honor.Impi'. edicta N: sententias tam Graeca, quam Latina proferre Proconsides passi sunt. l.xij.de sen.& interi.
580쪽
omn. iud. Nam translato Bysantium imperio non minor Imperatqribus cura propagandae linguael Graecae, quam Latinae, fuit. Legimus tamen tem- pore Ciceronis Romae actitatas etiam actionest Graece. Valer.libr. ij. de C. Mario. Quis ergo huic consuetudini, qua nunc Graecis actionibus aurest curiae exsurdantur, ianuam patefecit Θ ut opinor, Molo Rhetor, qui studia M.Ciceronis acuit eum namque ante omnes exterarum gentium in Se- natu sine Interprete auditum constat. Sic etiam Claudius,teste Suetonio,linguae Gr cae adeo studiosus suit, ut in Senatu legatis perpetua actione responderit. Pro tribunali autem sedendo serenda fuit sententia, ita ut sententia a stante lata nullius sit momenti .Rationem pete a Socero lib. j. Historiar, ubi de sessionibus Iudicum quaedam dicta sunt.Sed haec in ordinariis,nam causae summariae de plano, de leuato velo sui Impp. Honor. de The os . loquuntur) expediri poterant. Quin etiam sententiae, ut Senatusconsulta, noctu latae non valent. Sed quia superius etiam quaedam di- Eta sunt, hic inculcare non putauimus opera pre- cium: neque enim decrevimus persequi sententias ipso iure nullas. Hoc tamen addemus , de v-noquoque negotio praesentibus omnibus, quos causa contingit,iudicari oportere. aliter enim iudicatum tantum inter praesentes tenet. l. xlvij. de re iud. ARGI M. CAP. XVI. sententia mutari nequeat, O de