장음표시 사용
101쪽
mactatus. Θnuis, aquosa, lentoris expers & calida. Quantitas potulentorum modo respodeat. Color sit pallidus, vel aureus, sapor salsuginis atq: amaritudinis par
ticeps,odor mitis,suauisque non scelidus. Has tamen notas omnes secundum etiam naturam varie mutari contingit:pro varia tempetamenti singulorum hominum ratione, aetatis, sexus, victusque
totius. Proinde optimus i le:cuiusmodi descriptus nune esimaturam validissimam ostendit. Qui p tum dissimilis est intra sanitatis tamen amplitu-tudinem)eandem magis, minusve intemperatam di debilem insinuat. CAP. VI.DHuc trium excrementorum naturalium, lacum. Urinarum, sudorudifferentia: sunt expositae; e quibus
naturae Iobur multiplex coniicitur; validum, validius, validissimum. Su- pertiunt tria excrementorum genera vomitus, sputum, & haemorragia. Quae tametsi integrae sanis optimeque valentibus hominibus non contingat indeque non naturalia videri iure possint, non ta
men contra naturam tanquam retentricis faculta
tis a morbo debilitatae symptomata semper habe-da sunt: cum aliquando secundum naturam sint, eiusque validae facultatis expultricis opera: qvie Imolesta materrae alicuius quantitate vel qualitate Iacessiita si , vlide symptomata quidem videra pol
102쪽
symptomat. Vomitus igitur seu vomitio sympto-ma quidem haberi, morbique effectus Possit, cum
ait aha ab ore via excernendis Ventri excrementis
a natura instituta, aluus scilicet: os autem ipsum transglutitioni dicatum: ipsa tamen vomendi actio in naturalibus tum statuenda est, cum a facultate ventrieuli expultrice c5 mouetul: quam vel ciboru, potuumque opprimes sarcina vel limorum alioru.
ut pituitς bilisque utriusque odiosa qualitas stimulet. Itaque per sanitatem naturae robur vomitus
semper denuntiat: sicuti etiam per febres post coctione truantequam retentricis facultatis debilitatem materiam scilicet morbificam non sustinentis donec percoquatur. Sputum quoque sue coctum sit πτυελον dicitur siue cruduίρουθμα vocatur) in symptomatis numerari fortasse possit, cum qui integre sani sint, neque tussiant, neque expuant. Neque enim saliuae reiectio pro sputo haberi debet. Sed id tantum quod ex thorace, pulmone,& arteria excrementum extunditur. Ea tamen per sanitatem naturalis euacuatio educenda est & expulsio irritantis insenseque materiae ; quae quo magis secundum naturam est, eo robustiorem illam declarat. Ea vero est pituita siue a e erebro excepta, siue ex nutritione partium thoracis redundans. Quiet fit substantia mediocri, non crassiori, neque tenuiori, non figurata, neque flatuosa. Haemorragia denique semper naturalis est per uterum, mensibus bene ordinatis; sicuti alia etiam in vilis bene sanis quoties opprimentem plectio ram vel cacochymiam naturae facultas expaltrix Ha vacuationis specie exonerat, ut in puerperis M
103쪽
Tractatus. 67 obesioribus adolescentibus virisque otiosis,& crapulosis. In morbis autem alias naturalis est : alias symptomatica, ut suo loco demonstrabitur.
Posterius naturae roboris argumentum a iuuantibus,& nscentibus depromendum est. In iuuantibus numerantur externar solae causae circa statum
salubrem , siue illae in agendis, siue in assi endis, siue excernendis & admouendis numerentur. Illie enim semper similes a tempetie salubri: sicuti ab insalubri dissimiles de contrariae appetuntur: ide5que temperamenti speciem & sanitatis differentiam roborisque declarant. Eaede causae e nocentibus ducendae sunt si contrariae: quae si etiam nihil
aut minimum naturam offendant robur eiusdem eximium portendunt. CAP. VI. A c T E N v s argumentorum signorumque sontes omnes aperti sunt; cquibus naturae roboris maioris, minorisque disterentiae omnes hauriri possint. Primum quidem ex causis Proximis remotisque , deinde ex este lis triplicibus, ut functionibus, qualitatib' corporis externis ει excrementis omnibus, ut faecibus, urinis, sudoribus, VOmitibus, sputis, haemorragia. Deinceps Vi-xium morbi ex iisdem argumentorum , signorum Hue generibus triplicibus inuestigandarum r. tio tota sed uid subducatur; ex quarum cum naturalila v. comparatione utriusque pugnae naturae mor-
104쪽
68 De Progitosi Medicabique exitus praeuideatur. Cum enim morbus sit sanitati A naturae contrarius: quan id magis minus. ve violentus fuerit; tanto grauius illam leuiusquo infestet,Ergo debilitatis naturae proxima summaque una causa est morbus sinepta nempe ad. functiones obeundas corporis costitutio)isque genere triplex;
intemperies, mala conformatio & solutio continuitatis. E quibus intemperies naturam vehementissime labefactat. Nullus tamen specie sua lethalis
morbus est, clim ex qua uis conualescere aegros c5-
tingat, sed ob proprias differentias ; quae vel morbi Ormam, vel causas eiusdem, vel subiecti, id est corporis aegrotantis proprietatem, vel denique inhaesionis in subjecto modum consequuntur. Quare hCausis externis ut ab aere, aquis, frugibus, alii sentcommunes, iique vel endem ij leuiores, epidem ij simplices, graviores)S: epidem ij pestilentes om
nium grauissimi. Alij sporades & proprij. A tepeta
ta te quoque anni verni sunt tutissimi, aestiui vehementissimi, autumnales & hyemales longissimi, Mdistic illi mi. Ab internis causis direretiae sunt, quod quidam immateriales, alij Materiales ; sicuti sanguinei, leuissimi, minusque naturae molestu biliosi, molestissim it melancholici, molestiores quam Pituitos. Singulorum quoq; humorum morborumque inde nascentium discrimen est leuitatis& grauitatis, tum ob mixtionem: nam exquisiti unoque Conitates humore mitiores sunt. Alij spurii ex pluribus humoribus mixtis conflati, disiiciliores.Tum ob coctionem & cruditatem: Illa enim aegris seCupitatem , haec periculum ostentat. Tum ob motu; turgente.
105쪽
. Danaim. 69 turgentes enim sunt'periculosissim minus pericu
los quieti nisi partibus principibus astixi sint.
Tum denique ob exitum & retentionem materiae. Formam morbi consequuntur differmi et artragnitudine, numerq, loco, mutu,& tempore. E quibus omnibus magnitudo ex coparatione alterius ilior-bi eiusdem speciei pallia vel magna intelligitur:&ex smptomarum conditione parum vel multum natu te infensa. Anumero,quod simplices compositis snt leuiores, & ex compositis confusi quam impliciti. A loco communes proprias δέ particularibus sunt grauiores: sicuti qui partem nobilem, quam qui ignobilem obsident. In motu spectantur qualitas & modus.Ab illa celeritas tarditasque pe-dent:ex quibus illa naturae minus insensa est, nisi comitem habeat magnitudinem. Ab hoc ordinati, 4ntermittentes, constantesque nainra: minlis infessi sunt;quam qui contrarij. A tempore denique alii recentes minus, quam diuturni , molesti: diurni quoque minus quam nocturni. Tertium differen tiarum genus est ex subiecti, id est corporis aegrotantis aetate, sexu Sc cόnsuetuduae; minus enim periculosi sunt quorum naturae,aetati,& consuet tria dini consentiunt,quam qui dissentiunt; sicuti seni tes& muliebres grauiores est e quam viriles& iuueniles solent. Postremo ab inhietionis modomam eonfirmati morbi & κατ' ἔἱιν recentibus , & σχέσιν molestiores sunt, sicuti aequales inaequalibus;idio patici sympathicis.
106쪽
De Prognosii Medica C A p. VII. Ac TENus violentiae morbi signo . rum genus primum a causis eius leproximis remotisque, & a proprijs differentiis decursum est. Secudum signorum genus eiusde decurrenduin stat, ab effectis triplicibus, quae co muniter symptomata vocantur θ actionibus hesis: excrementis vitiatis & qualitatibus mutatis. Quae omnia quan- id naturalibus iisdem magis minusve dissentanea: tanto validioris morbi naturaeque inualidioris, Mcontra sunt significativa. Action tim autem noxae vel laesionis tres sunt disterentiar. abolitio, diminutio,deprauadio. Veluti ex animalibus principibus intelligetia in a tonitis Sc catalepticis aboletur: in fatuis minuitur: in delirantibus & phreneticis d prauatnr. Ratiocinatio in apoplecticis & epilepticis aboletur: in stultis minuitur: in melancholicis& maniacis deprauatur. Memoria ex quadam peste apud Thucydidem abolita legitur. Alias minuitur tantum. Huius etiam principum functionum noxae comprehensio ex voce est, sermone , gestu,
aliisque operibus animalibus naturae & consuetudini repugnantibus. Ad communem sensum pertia,ent vigdia, & somnus. Illa in caro aboletur,in C taphora & comate vigili minuitur, deprauatur quae perpetua est & indetinens. Somnus quoqae aut turbulentus est, aut laboriosus, aut longior affluente cacochymia. Sensuum externorum eaedem sunt laesionis
107쪽
differentis propriis nominibus designotae.Nam vi-stitabolitio, caecitas , diminutio, hebetudo & caligo;deprauatio, hallucinatio & vertigo dicitur. Sic invitus abolitio, surditas diminutio eius de, grauitas auditionis:deprauatio,ixit soni avidui junitus, sibili , strepitus obauditi i Sic od*raru perit vel imminuitur obstructis m, xvim meatibus , yt polypo i sirdomate , grauedine, & cςri Zar vel mrru phalproprio. organus, ut ab impulsu actu ve graui, aut ab odore quolibet eximio. Depraua NI A pu itri uarium ulcere, & oxaena: vel delinium cor-iruptela & tabe. Sic inlitip imminutioque gu status accidit in vehementi linguae per frigerat ne, vel siccatione: depr ualuxi is persi si e linguae ab alieno corruptovetthumore. IIa s de vique petit in paralysic miauitur in stupore Lye- Prauatur in pruritu. M citus quoque voluntarius aboletur in toto eorpsere per a poplexia; in dimidio Vini Parte latum per paralysin . Deprauatua in epile- Psi couulsione,rigore, horrore. Minuitur in tremore M langore virium per que febricitantes labuntiis deorsum ad pedes, Esippoc ali primo prognost. Motus voluntarij species est respiratist. partibus
duabus constans , inspiratione ad refrigeraetionem Calaris natiui,& expiratione ad purgationem caua elusilem continentes sunt tres,ut & pulsa torus: finalis , id est temperatio caloris natiui: efficieν, animalis facultas:instrumetaria multiplex, pulmo, diaphragma Zc thorax totus suis musculis instructus. Ex ijs causis differentiae sunt plures lege leo
pirationis. Aboletur enim alias cordis extincto calore , vel prostrata animali 'cultate, ut in mori- . . E ;
108쪽
Cis. Deprauatur,cum 1upra modum crescitivi in sembre ardentissima Iaut augetur cum dissicultate quadam, & scapularum totatisque thoracis eleuatione,Lut impeditis instrumentis ab.asthmate , peripneum moma, stillatione,suppuratione. Alias in virium.
debilitate summa:hisq simitus stigidior est; illis
calidior. Alias parua est lad crebra, ut in laterum dolore. Alias parua est &rarat,in summa caloris -- tiui penuria. vocis quoque noxa respiratiorils virutiis respondet. Haec enim exilis & obscura est uir-itute admodum debili sicuti di instrumentis vitalu bus,ut diruim est, impeditis. Vitalis actio est putrifatio cordis & arteriarum p. ;cuius eaedε furti noxae. Aboletur enim immoribundis, & Imminui- . t extante caloris extinctione,languiduique fit Mita dissit vi pulsus. Idem frequens &.velox adrno idum sebii, magnitudinem denotat.Exactionibusna cui alibit, nutritio aliquando a Iezur, si elanae
nccius corpus marcescit sc extenuaturritumque ina
gelitem febris ardorem significat Hippocratι, Laprogno de vultu senesto. Alias perseuerae timtio per fibres, humorumque crastitiem lentoresn-qu8. x febris periculum, aut prolixitatem signifi-
'cae Ametentiae cibi abolitio interitum, facultatis ianimalis aut naturalis sequitur ; sieuti sitis per sobrem conti tuarri cu lingua arta a cellatio. Depra uatio penes qia antit item cibi vel potionis sequitur intemperreis Digidissimam stomachi, & natqrae debilitatem : penes qualitatem eiusdem ab aliquo sticco prauo perfusionem,ut ni praegnantibus.Coctio abolita extremam vim morbi Sc naturae perniciem
109쪽
iniciem declarat. Diminuta eadem prolixitatem fe
bris qubd humor hic tandem concoqui possit. J
Expulsio deprauata est, clim plura aut diuersa aut
non consueta via reijciuntur excrementa. Vt vomitione, pandiculatione, oscitatione, his Irore, rigore,
qui cu virium debilitate lethalis est Hippocrati. A. aphor. 46. aliquando tamen naturalis & critica est, ut post coctionem & in fine status humorum peccantium tantum, & cum facili tolerantia aegri,& aegritudinis leuatione, multaque euacuatione unius siue plurium humorum. Alias contra n turam est signis contrariis deprehensa; estque rς-tentricis iacultatis debili mi index, vel ab acrimonia , vel a copia, vel a malignitate materiae, quam continere ad cactionis absolui; tempus no potest. CAν. VIII. v ALITAT Es quoque sensiles per morbum aliquando secundum naturam sunt, cuius robur denutiant. Aliquando cotra eandem, Vimque mor- Ο bi potitis denotant. Discrimen est Ecommunibus signis, tempore , tolerantia & leu tione: ut ex vi silibus color flauus septimo die naturalis est & criticus, sexto symptomaticus. I sterus niger die critico naturalis, alias lethalis est : aut frigore aut ab extinctione caloris natini cum prae-eedit liuidus,aut ab ustione sebri sis ardore, quem praecedit viridis, de quo Hippocrat. I. prOM. Ddor quanto magis foetidus, tantb maioris putredinis
110쪽
. τε De Prognsi Atidica febrisque testis est. Sapor varius pro cacochymiae
varietate est, amarus, fallus, insipidus. Qualitates
tactiles Oplices sunt primae , caliditas , frigiditas;
quarum aequalitas, temperiem, inaequalitas morbum portendit. Quae si simul in toto corpore obrepant pituitae putris imputtisque & crudissimae index est ut in epialo. Si non in omnibus partibus fimul vigeant, sed calor intus circa praecordia, frigus seris circa habitum, inflammationis viscerum naturaeque infirmissiluae nuntius est ut in febre lypiria.) Calor autem frigusque vicissim succedens naturae natiuique caloris oppressionem a copia materiae morbificae significat. Ex qualitatibus secudis durities praecordiorum praesertim malum sidium est,sequiturque vel obstructiones,vel tu mois res viscerum, quae praestat esse mollia. At ab inanitione& macie perieulosior eadem est, & in partibus spermaticis incurabilis, in carneis minus difficilis. Communia obiecta sunt ut magnitudo,figura; numerus,hique sunt aliquando morbi,dum -- litarij consistunt a nullo praecedente 'orbo orti, alias symptomata. Figura igitur mutata ab inanitione , debilioris natutae & vehementioria si uis soboles est, quam quae a repletione; sicuti de conuulsione apparet. Magnitudo molesqM corporis
perseverans eadem per febrem acutam , copiam, lentore,& crassitiem materiae morbificae delagitat, cutis densitatem, indeque febris longitudinem. At si apramodum imminuta pro ratione aetatis, morbi, aΘris,& ictus sine vigiliis& inedia,di arrhaea & ar- tificiosis vacuationibus ut purgatione & phlebo-tdmia summam humorum tenuitatem, cutis rari- tatem,