장음표시 사용
91쪽
Tranatus. 'turae comparatione detiuanda est . Non enim illa aut omninδ,aut in omnibus suis partibus tam valde afflicta est quin morbo utcumque repugnet.)Exitus autem morborum aut salutaris aut perni ciosus praeuidendus est.TempuS quoque exitus aut longum aut breue: hinc morborum alij acuti, alij longi dicuntur. Illi quidem cum quadragesimum diem spatio suo non superant, in plures tamen differentias diducuntur. Acuti enim simpliciter dicti diebus quatuordecim finiuntur : alii simplicitet peracuti vel septimo, vel nono, vel undecimo die desinunt:qui quarto die, perperacuti, qui post de cimum quartum diem,alij vigesimo evanescunt &acuti non simpliciter vocantur, alij a vigesimo ad quadragesimum protrahuntur, acuti ex decident favocati. Longu tempus est quod ultra ψω. diem producitur,ut adsexagesimum Actogesimum cetites-mum vigesimum , aut ad sex etiam menses,ant ad septem annos, aut ab infantia ad pubertatem, vel ad totam etiam vitam differtur.Praeter tempus longum aut breue exitus quoque dies vel hora praesagaci Medico praesagienda est, ea quidem hora &die circa aegrum moliatur. Exitus modus morbo Tum duplex est, unus repentinus,alter lentus. Sic in salutaribus coctione constat, in funestis tabe ructione, aut marcore. le tam ad salutem quam ad mortem per crisin is pius insignemque excretionem, aut aliquando etiamper tianssationem manifestam obscuramve materiae morbificae ad partes nobiliores, vel contra: rarius sine crasi tum ad salutem, idque per coctionem dc assimilationem peccantium humorum, ut per longum somnum in
92쪽
' De Prognsi Medie a pueris, tum ad mortem etiam, ut in principi js ac
cessionum & exacerbationum particularium opprello a multitudine eommoti humoris calore,aut
eodem in vigore earum spiritάque dissipato. Ad modum exitus pertinet constantia eius vel inconstantiarille quidem in optima & pessima crisi semper certus , stabilis & indubitatus est. Sed inmutatione ad meliore vel deteriorem statum.sarpuanceps & incertus: ideoque a Medico praeuidendus t aegrum vivere, aut liberius sinat, aut circu- spectilis doceat.Sunt autem harum exitus differentiarum propria nomina. Qui enim lentus & lethalis est, tabes:lentus & salutaris, solutio dicitur. Subitus cum crisi vel translatione siue salutaria siue lethalis sit,crisis nuncupatur. sine crisi mors. C A P. II. Ae TENVs prognoseos medicae tu ad qgrorum curationem necessitas ut litasque,tum ad medicinalem dignit
tem 3c authoritat Opportunitas enar rata est totaque prognosticae artis materia generatim proposita siue in praeterito, siue in
praesenti, sive in futuro aegrotantis statu praemon- stando versetur. Deinceps eadem materia de futuro insalubris status euentu, febrisque acutae salutari vel pernicioso, disseili & perieuloso, vel facili
securoque exitu speciatim exponenda est, moxque exi tus utriusque differentiae omnes temporis modique uberius explicandae. Febrium igitur acut
93쪽
Tractatur. LItum exitus diuturnarum enim centi& aliorum
morborum tam communium quam particularium prognosis hic ommittitur, utpote minus necessa tia,cum auxili j deligendi otium ab his maius co cedatur , minusque avide a propinquis aegrota
lium ex Medico perquiratur ) exitus inquam acuistarum febrium non sensu quidem ullo sed mente sola & ratione praesagitur : quae non ab effectibus earum qui nondum sunt; sed a solis eorundem effe-mieibus causis praesentibus natura & morbo de riuata & conformata sit: quae cum duorum athistarum instar veluti confligant & digladiemur, utrius istarum futura sit vi horia ex artificiosa virium inter se coparatione a medico prudenti prae sagiri,ut quae a natura victrioe salus;ὲ victore morbo intentus aegri; a neutro vincente sed pariter utroque valente perseuerantia morbi praedici po
explorantur. Naturae autem effectus,vel actiones, vel Anctiones usiasque,& execrementa 6c qualit tes sensibiles vocantur .Sic morbi effectus sympi mala t iplicia, functiones laesae,excrementa vitiata dc qualitates alienae. At cum naturae morbus sit cis C Ap. III.
. AETERVM naturae morbique vism res e tribus argumentorum signo
2 rsimque sontibus cauiarum Ercturi, iuuantiumque & laedentium sid est i contrariorum &similium) facillimE
94쪽
trarius,ex illius aestimato accurate robore vel inscrimitate , huius quantacunque vis sit, quamque vehemens,imbecilla, aut moderata internoscitur.It que illius primum explorandae ratio omnis ex propositis argumentorum signorumque generibus tribus deinceps exponatur. Roboris naturae una est proxima causari phurεsque remotae. Prior illa est si nitas aptaque corporis ad functionea eius omnes
Haec vero triplex est, una partium similarium temperies.ὶ Altera organicarum s consormatio. Tertia virisque comunis unitas vel unio vocatur. Est quidem temperies eonformationis & unionis
partium organicarum author. Ideoque naturam magis roborat, roburque eius clarius quam alterutra declarat; tametsi ab utraque vicissim seue tur,dum sanguine caloreque & spiritu per arteri rum venarumque tubulos digesto alitur 6c excitatur. Ut autem conformationis & temperiei discrimen est triplex,bonae, melioris & optimete: ita sanitatis & roboris tres sunt differentiae, validi, validioris, validissimi. Quae enim est exquisitissima & veluti ad pondus temperies,validissi truam;quae minus exquisita scilicet ad iustitiam,debile tantum magis
minusve naturae robur denu ntiat,v t praesertim Ru
stigida siccaque est vel humida: nam calida siceaque naturae vires minus stangit, omnium minimuquae calida humidaque est, animantium naturae maximeque hominum accommodatissima. Eadem est conformationis & unitatis ratio, ut quanto utraque est perfectior, tanto naturae robustioris index est,& causa effectrix, quant. eadem imperfectioT
95쪽
ctior, non tamen citra sanitatis limitem,tanto languidiorem natura ostendit. Aliae quoque sunt praeter temperiei, conformationis,& unionis diuersos gradus sanitatis roborisque naturae mutatrices &indicatrices causarum differentiae , t m a subiecto eius, tum ab inhaesionis modo fluentes. Vt enim iuuentus sexusque masculus vires confirmat , sic easdem senectus sexusque muliebris enervat. Sic sanitas inaequali,id est constans inconstanti, multiplex-eommunis particulati, diuturna r centi , assidua intermittenti naturam valentiorem commonstrat. Sic igitur proxima naturae roboris causa,signumque est sanitas triplex, temperies, c6sormatio, & unitas,earumque differetiae, tum propriae;tum quae e subiecti corporis & inhaesionis ratione suppeἐitantur. Remotae autem cause omnes naturς vim per accidens & interueniente temperietegunt & deci arant:quam vel conseruant optima, si moderatissimae:aut ex deteriori ad meliorem reuocant,si immoderatae & contrariae: aut ex bona in peiorem comutant, si immoderatae similesque sint. Sunt autem earum genera quatuor.Primum est gerendorum,qualis est somnus, vigilia, motus, quies, perturbationes aut traquillitas animi: somni enim
soboles est humiditas exuperas; peruigili j squallor;
motuum, corporis animique caloris incremetum,
tranquillitatis frigus humidum. Secundum genus est assum edorum,nuales cibi sunt, potus & medicamenta ; e quibus primi duo conuenienti modo, genere, & substantia adhibiti naturam sustinent: Eandem copia vel inopia & cacochymia prosternut. Medicamenta alterantia. temperiem tam im
96쪽
moderatam mutat. & immoderatam contraria re, primunt. Similia augent,deleteria eandem penitus convellunt.Tertium genus est admouendorum,ut aeris, balnei, oleorum, frictionum , unctionum de incidentium foris,ut casus,ictus telorum.Hqc quidem ultima tria quanth maiora sunt;tantb temperiem magis subuertunt. Reliqua eandem prυ moderationis vel immoderationis suae varietate dissi militer assciunt. Quartum genus est inanitionis& repletionis. Illa enim succis oppressum corpus recreat, viresque exsuscitat, exhaustum prosternit. Haec siue ad vasa, siue ad vires sit, naturam semper obruit,& pessundat.Sie ergo natur robur in aegrotantibus subductis causis eius omnibus proximis
remotique, de differetiis communibus dc propriis verissime coniectari potest. CAP. IIII.
L T E R V M roboris naturae argu
mentum signumve ab effectis eius. dem ducitui. Priori illi tantb clarius certiusque; quantis sensibus magis obuium. Ideoque ex hac argumentii pecie Hippocrates prognosticum opus suum Comcinnavit. Sunt antem effecta tripartita naturae,surictiones siue actiones, exerementa& qualitates e
ternae sensibiles squae carporum sunt sanorum aCodemia.)Ex illis autem tribus effectorum different ijs primae vis est significantissima: cum reliquaru duarum signifieatiorux functionibus tanquam propriis
97쪽
ptiis & propinquissimis causis effluat. Functiones
igitur quanto plures magi ae secundum naturam
in febricitante occurrunt ; tando maius naturae I bur denuntiant: dc contra. Porrd stinctionum tres sunt species, animal tu, vitalium, naturalium.AnI- males bipartitae, tum externae,ut sensitiuae & motiuae. Internae sunt tres principes,cognitio,iudicatio,
recordatio, dc praeterea somnus & vigilia. Vitales duae sunt respiratio de pulsatio. virnis';partes duae;
huius diastole dc systole;illius inspiratio, respiratioque. Naturales sunt principes tres:procreacio, auctio, nutritio: quarum haec primarum duarum parens est; sicuti eiusdem ministrae sunt quatuor, attractio,retentio,coctio & expulsio,& praeterea appetentia duplex, semes de sitis. Secundum effectorum genus est qualitatum eorporis externaru quae quanto naturalibus sanorum qualitatibus vicinaeni agis similesque in aegrotantibus sentiuntur ; tanis luculentias robustam eorumdem naturam demonstrant. Sunt autem quintuplices, pro sensuum numero quibus internoscuntur; visibiles, ut colores; audibiles ut seni,gustabiles,ut sapores, Odorabiles,ut odores;& tactiles,ut calor, frigus, humidi rus & siccitas, quaeque harum sunt comites, asperitas, uitas,durities, mollities δc grauitas.COmmu-ries sunt multorum sensuum qualitates hae, magnitudo ,figura,& numerus. Meminisse tamen oportet
per sanitatem etiam fingulas istas qualitatum di Dserentias variare, pro varia corporum humoIun que M aeris temperie atque consuetudine. Tortium essectorum genus est excrementorum cuiuscunq; coetionis.naturalium, quae tria sunt tantom, utinae
98쪽
taces 8c adores, quae naturam tum demum vali dana esse significant, cum substantia sua,quantita te, Sc qualitate, id est colore, odore, dc u gura per morbum naturalibus,& sanitati consuetis respon
s et igitur deiectio naturalis Hippocrates. I. prognost. I 3. textu sita enim
excrementa alui sicuti Sc stercora defaeces de subductiones vocitantur. θ primae coctionis excrementum siccus sicuti humidum urinae in quae mollis sit, figurata, subflaua,a sumptorum ciborum molem referens dc tempestiua , id est consueto tempore reddita , non nimis talada de flatuosa. Deiectio autem huiusmodi incolumen statum validumque comitatRr tum partium transmittentium scilicet intestinorum, tum vero etiam vicinorum intestinis viscerum, ut Ventriculi, hepatis, lienis, me senter ij, adeoque totius venosi generis,a quibus partibus excremetiti Ihumores refluere tape in intestina mixtaque tacibus vel syncera excerni solet. Alterum naturale e Crementum omniumque coctionis specierum C mune est Vrina, quae partium a quibus defluit, ut venarum dc arteriarum maiorum, dc per quas traS- fluit, Vt renum, ureterum, vesicae dc colis statu detegit,cum in febribus puttidis a tum in particularibus partium transmittentium affectibus, de quibus Hippocrates pusim in aphorismis lib. praeser-
99쪽
Tractatus. σ3tim . & s. Constat autem urina partibus duabua una est aquosus & serosus humor ex potulentorucibo .umque humidiorum reliquiis primae&secudat coctionis snam a ventriculo materiam, ab hepate formam,id est substantiam,& qualitates acci-ρ it) a renibus allectis post distributionem chyli de
sanguinis, atque in vesicam per V reteres depositis. Altera pars, hypostasis dicta, tertiae maiorum vasorum coctionis propria, nepe crassior pars in aquosii urinae portione ut nubes in aere)pendens:fitque ex crudiori & crassiori sanguine, neque in hepate, neque in vasis ipsis exquisite percocto; sed leuiter ta- tum mutato,& ab eorum tunicis assimilato unde alba apparet.) Vtriusque partis conditio & signis eatio aestimanda est tum e substantia, tum e qualitate. Si igitur aquosauri me pars sit modice crassa potionis multitudini respondens,sumaua & minimum forti da naturalis omnino habenda est si talis perseueret. Naturalis quoque hypostasis est si alba,
laeuis, aequalis, minimumque foetida,& modice crasta fuerit in sanis: cum tamen sanitas sit multi plex pro multiplici naturarum , aetatum , sexuum,
victusque diserti ine, aquota patiis illius substantiam Ac accidentia mutari etiam secundum naturam contingit: ut substantia eius crassior, aut tenuior sit;copia largior vel parcior intensior, vel remissior. Hypostasis quoque crassior & largior, vepuerorum, lenum, mulierum, hominum otiosorum voraciumque. Parcior & tenuior iuuenum bilios
tum &industriorum gnavorumq;. Locus quoque hypostaseos alias infimus , alias medius , alias sublimis est. L udabilior tamen fuerit & valentioris
100쪽
naturae index, quae ad utriusque partis descriptionem propius accesserit. Sudor excrementum est humidum tertiae coectionis per cutem a calore &spiritu exactum. Alterum crassius est, & sordes dicitur et sicuti cuiusque coctionis excrementa duo sunt,Vnu tenue, humidumque: alterum crassiim de secum.Sudoris autem & aquosae urinae partis materia est eadem mempe reliquiae potulenti humoris a quo dilutus primum chylus per angustias venarum mesenterlj in hepat, ex quo mox cum elabotato sanguine in habitum infertur & in eius poros sanguine assimilato, reconditur: postquam maior eius pars a renibus rapta de in vesicam deposita prosundendis vrinis materiam suggerit. Sudoris causa essiciens calor est humidus a corde quoquo- uersuin effusus: qui habitum laxet molliatque , &humores fundat serosos,quos spirituum impetus
foras excutiat. Adiuuantes causae lunt externet,quς-cunque calorem natiuum intendunt, & commouent: ut aestus coeli, balnei, i upharum , unguentorum: internaeque ut potiones decocti guai acini, theriace. Calor enim aeris & siccus sudorum materiam depascitur. Hinc pueris dc adolescentibus sudores copiosi crebrique: senibus & melancholicis exigui rarique. Tertia causa sine qua non, raritas cutis est; sine qua sudores non prorupant. Hinc enim mulieres & pituitosi homines & melacholici quibus habitus est frigidior densiorque sudationi sunt ineptissimi; sicuti ex temporibus anninyems Scautumnus. Sudoris, sicuti& urinae,secundum naturam indicia captantur e substantia eius,