장음표시 사용
161쪽
CAP. V. RAECOGNITIO quoque teporum
morbi febrisque aculae est valde utilis & necellaria tum praescribe-dae diaetae aegrotantium quantitati, tum praeuidendo statui , seu vigori eiusdem, tum denique therapiae instituendae. N que enim victus qui per sanitatem consuetus est mutandi necessitas tanta urget cum status distantior praeuidetur. Ut in febre acuta simpliciter quae 14. die desitura est:quam 1 peracuta simpliciter quς T. aut exacte peracuta quae A. die exolescit, in quia bus omnibus idem status multo propinquior prς- sentitur. Sic neque tanta mutatio in febre non limis pliciter acuta quae a o. aut acuta ex decidentia quae Aod quam in simpliciter acuta frugifera est. Indicat enim per accidens futura morbi tempora breuiora Vel longiora, futuram virium conditionem ; indeque victus a principio adhibendi quantitatem definiunt, ne vires ante morbi exitum aut oppressione, aut dissolutione deficiant. . . .
Est autem x ictus genus triplex Galeno Comment. in aph. 4 lib.I. unum augens siue plenum,auterum conseruans sitie moderatum, tertium deiiciens siue tenue. Priora duo sanis corporibus conueniunt, augens quidem crescentibus ut ab infantia ad so. annum. Conseruans in reliquum vitae
spatium. Ultimum aegrotantibus, praesertim sebre acuta, semper proprium. Estque triplex,scilicet tenuissimum in extremo, quod est perfecta extrem que
162쪽
Tractatus. I 2Ique inedia perperacutis aptum. Alterum tenui Lsimum ex solo melicrato vel aqua hordei peracutis simpliciter idoneum Tertium tenue ex solo ptisanae cocto,vel cremore peracutis simpliciter aius ,
que eorum disseret iis accommodatum. Sunt enim in acutis debilitate nonnihil vires frugalitate vitae, Conseruandae tamen ut morbus validius expugnetur. Therapia quoque ex huiusmodi temporii prae-Cognitione regenda est. Ut principio vacuationes necessariae, qualis phlebotomia est & purgatio celebrentur In statu omnes inrerdicantur, sed sola in illo & augmento coctio quaeratur. In declinationCVacuazio reliquiarum. Status demque tempus febrium praemonstrat euentus. Neque enim quilibet
in omni tempore sed in salutatibus morbis solutio in sola fit declinatione coctione praeuia. Crisis perfecta in toto statu: imperfecta saepius in incremen to: mors quoque nunquam in declinatione & principio, sed incremento solo, aut statu, vita in declinatione. Caeterum tota febris acutae ex suis temporibus constitutio ex unius principii praecogmt spatio longo vel breui, praesagienda est. Huic enim reliqua tempora in febribus putridis fere aequalia sunt, nisi fortasse in exacte peracutis. In quibuscum principio reliqua duo tam angusto miscetur inrer uallo , ut primo die manifestissima vigoris signa emicare ex vehementissimis symptomatis signinque coctionis perfectae vel cruditatis summae vi- i
Febris igitur principium non pro insultu primo indisi sibili, omnisque latitudinis experte: neque Iursus pro prima accessione, triumque dierum spa
163쪽
ui, De Prognsi Medi eatio, tam id sit in diuersis febriu differetiis inaequa
te. Sed pro toto eo tempore febris audiendum est, quo febris primum mouetur,& inualidior adhue est. Febris quoque materia valde eruda & incocta
est siue in v tinis, siue in sputis, siue in deiectionibus obse tuetur. Atque haec Principis lignificatio
vere medica est,& in distinguendis morborum teporibus & remediorum generibus in primis necessaria. Principi j ergo futurum spatium duplici ratione praecognosce dum est, utraque ex causis principibus, naturet scilicet, morbique robore,& virui Lque causis & effectis. Est: enim tota celeritatis &tarditatis temporum morbi ratio in morbo & natura posita, alterutro enim valde superante spatium contrahitur, parum vincente idem spatium protrahi necelle est. Prior ratio ex morbi specie Causi que eiusdem proximis & remotis,id est internis externisque ducitur, vel robur morbi colligitur ex specie eius , & ex putrescentium humorum disserentiis,& ex tempore anni ,regionis.
Porro species morbi in febribus simplicibus di. gnoscitur primo statim die s si quidem simplex exquisita & impermixta st) atque ex virtus humoris syncerique putredine,qualis quotidiana, quartana,& tertiana est, sue intermittens, siue continua, tu ex signis patho gnomonicis tum ex epige nomenis.
Illa temper ei adsunt, haec saepius superueniunt. Illa quoque in se bribus ori utut ex caloris differetiis &motu, id est ascensu eiusque inuasione , atque e 1 pulsuum,& urinarum differetiis, de quibus omnibus lib. de differentiis febrium duobus,& secundo criseon. Hec epige; omena in i sione lanctionum, qualita
164쪽
Tractatus. Ia qualitatum corporis, & excrementOIum mutatio ne veIsantur.
Composita autem febris duplex est, una ex variorum humorum putredine, ex quas mul uno eo demque loco mixta fiunt consus e nothae, vel illegitimae & spuriae vocantur) ex eadem discreta variisque locis disiecta fiunt implicitae febres diverista, suamqtie essentiam singulae seorsum sortitae. Altera est composita cum Phlegmone viscerum, - quae tamen referri potest ad unam ex tribus simplicibus, quotidianam, quartanam, tertianam, cum sanguis raro sit syncerus. Porrb confuse febres siue intermittentes sint, siue continuae, ut tertiana, "idiana , primo die noscuntur e signis simplicium, sed mixtis inter se, ut intermittentes ex temtiana & quotidiana) ex horrore, pulsu tardiori, ratiori,debiliori, quam simplex tertiana, praecordiorum qitu ex diutina magis mora caloris, pedumque de extremorum refrigeratione longiori. Implicitae febres diuersis horis incipiunt &desinunt;habentque propriam essentiam & accessiones leparatas, de peculiares suos motus. Sunt autem implicitarugenera duo. Unum est febrium eiusdem generis, ut duarum quotidianarum & tertianarum , duarum etiam aut trium quartanarum , qua tropriis simplicium differetiis caloris pulsuum Sc urinarii certius internoscuntur, quam ex periodis Sc accessionia circuitibus, per quos tertiana duplex, aut quartana triplex non differt a quotidiana simplici. Alia terum genus est diuersi generis febrium implicitarum , vel intermittentium Ut quotidianae & tertiane vel huius de quartanae quod genus rarum admodum
165쪽
118 De Frognosi Medi ea modum est ; nosciturque e pathognomonicis smplicium expositis iam signis, si quidem accessiones longiori diitant interuallo; quae si simul inuaserint tum implicatio dissicilius dignoscitur. Alterum est
intermittentium cum continuis , ut tertianae cum
quotidiana continua Vel quotidianae intermittentis cum tertiana continua. Huius generis implicita febris composita hae mitritaeos vocatur. Ex complicatis autem febribus nulla potest exquisite ante secundum, aut tertium diem dignosci; idque ex accessionum differentiis, inuasione,& solutione. Alterius genetis compositarum cum phlegmone interna febrium signa sunt duplicia : alia partis inflammatae, alia causis proximae,id est sanguinis partem inflammantis Illius generis sunt signa inpleuriti de dolor pungens & extensus , respirandidissicultas, sebris assidua, tussis huius sputum scilicet albicans, rubrum, fulvum, flavum, liuidum, nigrum. Alia denique partim locum affectiam, pariatim causam designant, ut pulsus durus tensusque partem nerueam & membraneam, demque serrans inflammationis magnitudinem. Similia sunt aliorum viscerum inflammatori m signa:tum ex doloris proprietate , situque & functione laesa ; tum ab excrementis vel sputis, vel deiectionibus. Porrd se Fris cognita species spatium eiusdem , & singulorum temporum duobus modis praemonstrat. Vno per se nulloque intercedente alio. Sunt enim inter morbos alii properantes , quique fias species cito assequuntur, totamque historiam suam celeriter absoluunt, in quibus coniectura facilis est tu principium , tum reliqua tempora citius este ventura.
166쪽
Talis est pleuritis,peripneumonia, usus.' Alij contra tardi, mouentur, ideoque diutius protrahuntur, in quibus & principium, & reliqua tempora praeuidentur, ex ipse specie. Talis enim
quartana,talis articularis dolor. Alias per accidens
febris cognita species, futurum febris spatium,statusque tempus Insinuat, detecta scilicet humoris specie, cuius putredine accensa est. Nam ex pituitoso, atroque,diuturna;ex bilioso,breuis fieri solet. Motus quoque sebris notatus brevitatqm vel prolixitatem eiusdem,& temporum singulorum annotat.Spectatur autem ille tum in accessionum incrementis;tum in caloris accensione: ut anticipantes
accessiones diutiusque durantes breue spatium, aliaque tempora designant. Anni denique tempus, regio, coelique constitutio idem febris totius, &temporum eius singulorum discrimen breuitatis& prolixitatis ostentat,ut causa,& ut signum. Siquidem humoris speciem, quem cumulauit, detegit. AEstas biliosum hyems pituitosum, autumnus melancholicum;vel sanguineum. Idem de regione
iudicium. Aeris quoque temperies siue ex tempore anni, siue ex regione curationem vel tardat similitudine sua, vel dissimilitudine accelerat. Sicuti habitum partesque vel laxat humoresque expulsioni comparat; 'vel astruagit,densatque,& humores inculcat. Naturae autem vires sicuti ante expositum est ex temperie,& aetate, sexuque comprehenduntur, ut causis proximis dc internis, & ex regione, anni tempore, consuetudine,& Victu, praecedente. tanquam a causis externis ,remoti siq;. Ab his enim
omnibus causis calidi natiui modus & copia coni licitur,
167쪽
iso De Prognosi Medicaiicitur,unde virium robur existit. Haee igitur prior
est ratio praecognoscendi febrium spatii & singulorum temporum, ex comparatione virium naturae in morbi. vocatur Galeno coniectura artificiosa, quasi non scientifica, neque omninι certa, ob causarum scilicet inter se cotrarietate, unde utriusique dissicilis est aestimatio arduumque iudicium. Posterior praecognitionis eiusdem ratio ex effectibus naturae morbique oritur,id est e signis epige- nomenis cruditatis & coctionis haec enim naturae est, illa morbi)e quibus febris, velox motus vel tardus deprehenditur. Nam si cruditatis integrae signa primo die appareant ptincipium longum: si secundo die, longius: si quarto longissimum fore portenditur. Contra debilis paucaque cruditas primo aut secundo die principium breuius, totumque spatiu 'febris de viciniorem statum praemonstrat. Certior autem est horum signorum significatio in quaternionibus euiusque septimanae ; quibus insignes
morborumque causarumque morbi sicarum mutationes consuetae sunt, ideoque significationes etiam utationis proximo septenario futurae. Talis est primae septimanae quartus secundae Undecimus tertiς,decimus septimus. Et sic de reliquis tribus septimanis,earumque quaternariis, senti eduest;vt sei licet primae duae septimanae septem diebus
integris numerentur; sicuti & tertia: nasi quod eius initium a lecundae septimanet ultimo die numerandum est. Eadem numerationis ratio septimanarum& dierum a1 o. ad 4o. usque tenenda est. Ergo inpleui itide nihil spuere cruditas est integra, spuereliquida debilis est cruditas, & breuioris principi
168쪽
t . Tractatus. . Isim dex. Cruditas pauca id est coctio manifesta breue Uincipium ostendit, a quo augmentum mox incipit, aegro iam plura magisque cocta.& facilius expuente. At eodem iam plurim peffecteque cocta dc sicillime expectorate, tempus Vigoris, quod desinere incipit, ubi multitudo sputoru minuitur, dolorque sedatur. Status igitur morbi futurumque eius spatium ab initio confuse quidem nosci potest e specie morbi & magnitudine. Magni enim
paruis in eadem specie runt breuiores. Illos natura irritata expellit: hos negligit. At ex motus qualitate veloci vel tarda , signisque epigenomenas ut cruditatis & coctionis, citis vel tardjε certius noscuntur, sicuti ex natura & aetate. Nam in stigida utraque tardius mouetur, sicuti ex eius3em causis externis. 2Estas enim cotrahit spatium, hyems prorogat.Sunt autem omnia signa singulis quaternionibus obseruanda. Alias enim sunt omninb infida.
Quamobrem constare iam potest ut principij &singulorum eiusdem temporum statuique spatium pretui deri potest a primo aut se cudo tertioque ςgritudinis die tum ex perceptione virium morbi de naturae, primum,ex eorumdem causis: vires autem febris ex specie motuque eius & ex causis internis atque externis, explorandas esse: sicuti speciem formam Ue elus ex caloris motusque, pullus & urinae
differet iis, in simplicibus atq, incompositis eiusdegeneris. Sed in altis ex accessionum circuitu. Sic naturae robur ex causis proximis internisque stem perie,& qtate sexuque externisque, t tempo se anni, regione, coelique constitui Ione, consuetudine aegri, totoque praecedente per sanitatem victu
169쪽
32 De Prognosti Medica*sti manesn esse. Quinetiam ex effectis viri quo eruditate Meoctione sciliner. Haec enim quanibestius in incremento apparuerint, tanto breuius status tempus fore. Crussitas quantb diuturnius fuerit,iantδ diutius aegritudinem protrahi. a.
D e exitus febrium die & hora. ε
Eupo Ris indefiniti, quo sebritacula desitura est,prognosticis si8gmsVniuersim propositis,iamia de
nni enaum est,eiuidem mittis paraticulare tempus diei & horaeaeuiuὸ prognosti ea signa ex ep j genomenis quoque signisside it natiuae, morbique essectis derivantur, qui bus viri ustud ἡὀbur aecelerans tardansve exitutdeoniicitur. I stitit autem signa hare epigenomena omnia titui cti,di tatis coctiomique, tum functio num tum qualitatum externarum in diebus qui ternariis singularum septimanarum obseruanda. qui idcirco vocantur indices,ut ante dictum est, quod euentum febrium aeutarum proximo septe' natio futurum indicent,& praemonstrent.Hm auatem vis quaternarij indicatrix septimi non est primae septimanae propria, sed consequentium comis munis ad o.vsque diem.Hippocr.aphor.16. lib.2. Tametsi non aequa omnium. Validissima enim est ad Eo. diem, id est tertiae septimanae ultimum, sed ab hoc ad 4o. in alidior: supra quem rursus inua
170쪽
Tractati . mIidissima Galeno primo crisian ca. I .exolescen e
sensim virtusque diei quate uin 'ω septimi vim ture:qub logius a veris & simplieiter acutis febres
ad longarum naturam propius Meedunt, malinque frigidorum humorum, vel pituitosorum vel melancholicolum motus tarditatem, quam biliosorum celeritatem aemulantur. QErgo in quarta die coctio manifesta, vel in vi iras, Ut ex nubeeula rubra apudHippocr. h. lib. .vel in sputo albo,laeui,&aequali,MIn pleuritide mel in delectionibus alui in phlegmone partium abdominis' sebiem proximo ritenario desituram esse ad salutem praemonstrat.Contra si eruditas eodem quarto cum grauioribus symptomatis perseueret, proximo sexto vel septimo perniciosior μbris aegrum ingillatura est. Si tamen ista coctionis & eruditatis signa quam to die obscuriora sint; huiuste ' fibris, exitus Vltra septimum prorogabitur. Saepe etiam quaternatij s-gnificatio mutaret,ut ab accessionis violentia naturae robore vel debilitate,vel aliquo aegri Mediei ve errore,ut exitus sebitum vel septenarium anteuertat;vel in alium diem intercidentem differatus. Nam violentiol accessio naturam ad pugnam Merisin intempestiuam prouocat ideoque signffici
tus die quarto interitus in diem sextum accelera, tui , mxxime si ad eam aceessionis violentiam &impetum velox sebris motus accesserit;alias in aliuintercidentem dienti supra septimum producetur: si non tanta sit sebris violentia οῦ naturaeque vires
adsint robustiores cui imbecilliores prius citi sisque victae cedunt ut sexto die moriente aegro. Contra I 2