장음표시 사용
331쪽
De octav. Dec. Praecepi. C. VII. 297
Praedicatoribus ta Confesseribus, o aeuaestu ι--is , qu/ quarunt pecunias, non animurum lutem. Et LI. 2o. Tenetu ne quis aliquando iterum restituere , quando tenetur ex contractu , vel quia habet rem alienam ZRev. Quando aliquid restituendum veIsblvendum est ratione alicujus contractus, vel aliter absque ullo delicto : tunc si restia tuenda sit talis res in individuo , ut accidit in commodato, locatione, deposito, Vel quando inventa est res proximi : In his casibus non tenetur quis iterum restituere eam flem rem vel ejus pretium , si casia fortuito periit priusquam tradita sit vero domino ; damnum enim quod accidit casii sortuito , debet siustineri a domino rei,
juxta Leges Civiles & aegestatem naturalem. eos , inquit Lex, quι se An m TN.Aaeean aliquid conducunt, aut utendum accip/unt, CommO- damnum mi una ab abo datum non pertia ς- nere , procul dubio ea. αί enim curri aut diligentia consequi possumus, , ne utiquos damnum nobis iniuria det ' Et in alia Lege sic habetur : Argentum commo i m , si Aet Gram idoneo semo meo tradidissem ad te pem tum. eod. ii iferendum , ut non debuerit quis aRimarae, futurum ut a quibusdam malis hominibus
deciperetur: tuum , non meum detrimentum
erit , si id mali homines murcepissent. Si autem commissa sit aliqua culpa, quae occasionem praebvcrat jacturae rei, seu dam-:no quod ei accidit: tunc tenetur quis restituere ejus pretium , vel resareire damnum juxta conditiones appositas in contractu τ'
vel juxta id quod Leges disponunt & sta
tuunt in Variis culpis quae committi poΩ sunt in quolibet contractu , nam aliqua - .
332쪽
do tenetur quis ex culpa levi , imo levissima, & aliquando tenetur tantum ex culpa.
notabili , quae dicitur in jure lata culpa.Jam egimus sigillatim in hoc Traehatu, Capite s'. de variis culpis, & quo pacto
ex his quis teneatur ad restitutionem in variis contractibus , idcircd superfluum esset hic eadem repetere. Verum si quis tenetur , ex aliquo contractis , solvere vel tradere rem aliquam in specie & non in individuo , juxta Philo phorum loquendi modum: id est, tradererem similem & ejusdem valoris: tunc semper tenetur ad hanc selutionem vel restitutionem, donec ille cui facienda est, verε illam recipiat, vel alius de illius expressis mandato. Et ita si v. g. Petrus debeat Ioanni centum aureos ex contractu venditionis , vel menseram tritici & hujusinodi: mittatque hos centum aureos per Iac bum , in cujus manu pereunt , ex casia etiam sortuito, priusquam tradantur Ioar ni: damnum hoc pertinet ad Petrum, qui debet solvere alios centum aureos Ioanni. Ille autem qui tenetur ad restitutionem,
quia invenit , vel alias quia habet penesse, bona fide , & absque praevio delicto, rem alienam hic, inquam , Videtur coninsiderandus quemadmodum ille qui gessit aliena negocia absque ullo domini mandato de quo sepra Cap. 3. locuti semus. JEt quod tantilm tenetur iterum restituere, quando res periit per ejus culpam latam, seu notabilem, priusquam pervenerit in manus domini.
Advertendum hic , quod dum invenit aliquis, vel alias possidet bona fide rem alienam , & expectavit Per tempus nota-
333쪽
De Octav. Dec. Pracept. C. VII. 299
bile, juxta valorem rei de qua agitur, &adhibuit debitam diligentiam ad reperiendum dominum illius rei ι si deinde illam distribuit pauperibus, de consilio Consess xii vel Ditectoris in te modica, aut de licentia Episcopi si sit res magni valoris:
non tenetur iterdm restituere , licet processu temporis reperiatur verus rei Dominus ; quia possessbres bonae fidei tenentur tantam restituere id in quo faeti sunt di tiores , quando res aliena consumpta est bona fide. Idem videtur etiam dicendum de illis, qui cum suerint ab initio possestares malaendet L quia iurati erant vel aliam commiserant injustitiam J voluerunt deinde restituere, & cum nullo modo posssent invenire illum cui restitutio fieri debebat, post longam & debitam diligentiam, totam summam in opera pia impenderunt ι videtur enim, quod etiam illorum mala fides ces
verit & veluti evanuerit , ex quo parati fuerunt ad restituendum omne damnum illatum, juxta dispositionem sacrorum Ca- nonum in similibus casibus, & revera impleverunt & resarcierunt meliori modo quo poterant in talibus circumstantiis. Nam in Canone sic statuitur : Qua occupa ni eis, Cap. sisis quorum fuerunt , rementur , is integrum 6.
resiluere , si habent in famis tibus unde possint ea reddere : ta ipsis ex hoe eΗ mο-derata paenitentia iniungenda , quia licet
quadam ex his qua occupaverunt , fatean- mr se pauperibur erogasse , non tamen ab
eum Q potu/ssent eis quorum fuerunt
restituere J debuerunt pauperibus erogare. Et in alio Canone etiam expressids dicitur : Cap. Si ante , Ave post inundinum nostrum Uu- De usuris.
334쪽
Os extorserant , cogendi sunt , per poenam quam statuimus in Concilio , eas his a quibus extorserunt, vel eorum haeredibus rem
tuere , vel his non superstitibus , pauperib σerogare. Cum igitur supponatur , tales in eodem Cassi pauperibus erogasse bona fide& sine culpa , non debent cogi iterum restituere, etiam si deinde verum domi
Si vero res inventa sit maximi valoris& momenti , aut summa quae bona veli etiam mala fide possidetur: post debitam& possibilem diligentiam ut reperiatur ve rus illius Dominus, si omnino reperiri non potuerit, utilissimum esset sequi consilium Angelici Dot horis in opusculo de usuris, S. Th. Opust. quod illi passim tribuitur : mod si Ps Iae usuris. inquit, ignorentur succe ores , G verisimi- Iiter quibus facienda sit restitutro nebitur, mel forte noscuntur esse in Locis o Regionibus longinquis , o sine spe reversionis , Usine facultate minendi mei accedendν ad eos. . .
faciendum est , de conssilio , Ecclesiae ; hoe tamen superaddito , quod debet ei Eccles promittere rem tutionem faciendam , si necesse fuerit aliquando de futuro tempore, per
inopinatam reversionem iosorum qu bus de
iure erat fiscienda. Et hoc modo aliquoties in praxi vidimus , quod summa debita dat batur Xenodochio , cum ea redditionis conditione, casu quod reperiretur Domi nus ; quae conditio in Libris fundationum scribebatur. 21. Condonatio seu remisso illiust cui aliquid selvendum vel restituendum est, eximit- ne ab onere restituendi λCertum est . quod si condonatio. - fiat cum debitis conditionibus: & 'circviri
335쪽
De Octav. Dec. Praecepi. C. VII. 3or
stantiis, cessat omnino obligatio restituendi : , ut habetur in Lege Civili,
quidem quisque reν moderator atque arbiter
; & ita potest donare & remittere quod sibi ex quacumque causa debetur, ritu tamen Leges id prohibeant , & in aliquo casu limitent & restringant hanc naturalem facultatem a dominio provenientem. 21. laenam sunt conditiones requisitae, ad hoc ut remissio seu condon tio sit valida,& eximat ab onere restituendi ρRωρ. Requiritur I', ut qui condonat, sit Dominus rei vel summae , & possit condonare. Unde si sit filius milias qui lion habeat bona castrensia , vel quasi castrensia, aut pupillus , aut minor , aut Religiosiis
Profestus , aut amens , aut prodigus declaratus a Magistratu : remissio , seu con donatio regulariter iron valet , ut diximustra ' ando de Donatione. Tom. I. TheoI. Moralis. Trach. 7. Cap. I. Quaest. s. Et id patet in diversis Legibus. Leg. Si s-famibas. F. De Donationibus. Leg. Pu-rsius. T. De acquirendo rerum dominio. Leg. Ss inter minor es. Cod. Si minor factus ratum habuerit.
Idem dicendum a sortiori , si quis re mittat quod non sibi debetur. V. g. Famulus, vel Filius, vel Procurator sine expresso mandato , remittat rem vel summam debitam domino, vel patri, Vel principali , absque illorum facultate. Idem fere dici posset de Beneficiario, qui possidens tantum bona Ecclesiastica, remittit debitum vel restitutionem sibi provenientem ex Rictis bonis confrajguineo vel alteri qui citra inopiam pollet resti- '
tuere , haec enim remissio sine legitima
336쪽
causa facta, invalida censeri potest juxta rationem Canonis , in quo sic legitur: Can. Abbati. Abbati vel Monacho Monasterii se um non dist. s . iacebit facere liberum i qui enim nihil proprium habet , libertatem rei aliena dare non
potest. Nam sicut etiam seculi Leges sanxerunt , non potest pus o alienari , nisi a
proprio domino. Clerici enim non sunt propriὸ domini reddituum suorum Beneficiorum , ut probare conatus sum ex Constia tutionibus Summorum Pontificum & Conciliorum , & ex constanti doctrina Sanctorum Ecclesiae Patrum. Tom. h. Theol. MO-ralis. Tract. I. Cap. I. Q aiest. 4. &usque ad Quaest. v. & toto Cap. 2. quidem Tractatus. 23. Qiraenam simi caeterae conditiones requisitae ut condonatio sit valida 3 Requiritur ut condonatio non sit a jure prohibita , varii autem sunt casiuin quibus a sacris Canonibus prohibetur remissio seu condonatio ι & in illis inutiliter fieret; quia haec condonatio nulla declaratur in odium illius qui tenetur restituere ob delictum odiossim, quod Canones omnino impedire volunt ob mala quae ex
Sic Gregorius Papa X. in Concilio Lugdunensi , interdicit Episcopis , & aliis qui
habent jus visitationis , ne exigant, imone recipiant munera , jubens , ut si quid
acceperint in decursu visitationis , ultra expensas moderatas, restituant duplum intra mensem Ecclesiae de cujus bonis mu- cap. Exin nera acceperunt: Nuta eis in hoe dantiam De censibus, remissione , tiberalitate, seu grauia via
. Saluitur etiam , ut Iudices Ecclesiastici
337쪽
De octav. me. Praecepi. C. VII. 3o3
delegiti non possint aliquid recipere a partibus praeter res comestibiles, quae intra
paucos diei conismi possint, quando ipsistponte offeruntur ι & quod si quis Iudex
hanc Constitutionem violaVerit, teneatur omnino restituere : Si quid autem contris Eap. Coninmtionem praesentem receperit, ad ipsi ιmestitutionem integram teneatur, nulla eorum quibus restitutio facienda fuerit , -- missione ustatenus profutura eidem. Et in alia Decretali habetur: Donee istis a quis Cap. No fra. i extorserint plane satisfecerim de peconiis haereticis. se extorta 3 nustis privilegiis , pactis , remissionibus f per hoe valituris. Demum Concilium Tridentinum decernit, ut Canonici, & alii Choro addicti, pri- ventur distributionibus pro tempore ablin-tiae, quavis condonatione prohibita : Reb- Conei I.Trid. qui , inquit, quavis coletusione aut remissione a 4- exclusa , h s eareant. De hac materia f. sus tractavi Tom. Σ. Theol. Moralis aract.
I. Cap. 7. Quaest. 6.& 7. si uast. 1 . Condonatio facta per metum vel fraudem , est-ne valida λReo. Condonationes , seu remissiones possunt esse nullae , & consequenter non .eximere ab onere solvendi aut restituendi, si saetae fuerint per vim, metum, vel fraudem , quia in his casibus liberae non sunt. Unde sanctus Bernardinus Senensis de ejusmodi condonationibus distinctὸ loquens: PN'terea, inquit, ad hoc quod libere fiant, S. Bem ardInata valeant apud Deum; seunt necessaria ex serna. 4o. In parte indulgentiam laetientis seu rem, Eois baxo PQR Iacimus. Primo quod non flanr ex mem, Uadtate scut indulgere ae remittere sunt subditi l . a. a. s. l. terrarum dominis , aut qui siumq- ρο-
untibus , quos creditores formidant , si ad
338쪽
petitionem eorum eis non remittunt debitisi sua. Secunia quod non fiunt ex verecundia,
μω plerumque usurariis fera solet; nαm se alii mediatores mei Confesseres, sub pietatis
ac discretionis praetextu , creditor;bus talibus utuntur me Isi, vel modis , quod issi ex verecundia mora atque coacti, non ex liberis voluntate, partem vel totum remittunt: quoa Coritam Deo utique non valet. Ter o quod
non fiant ex desperatione , N.ιm pleri que dulgent m remittunt partem vel totum, quia de sisti factione F se utione desperant. In hujusmodi casibus dondonationes n- validae sunt, quia non sund liberae,&quia, ju Sta omnia jura : Fraus dolus alicui putrocinari non debet. Unde etiam sanetus s. Antonin. Antoninus recte observat, quod ubi certum
m clarum ese debitum , ta otio QNm rum vel alterius usiurparion.s 3 msi creditor remittat , etiam si de mille decem tantum memineret : si hoc facit, quia putat se abier non posse residuum habere , mhal malet illa remissis factu ex publico pacto qMoad anImam. Unde cum merciator infortunsa posse , fallit, ta occultans multa ex bonis fisis mobilibus ut non perveniant ad manus eredi- rarum , q arit compositionem cum eis de minori quantitrite quam debeat : puta promittit respondere singutis creditoribus ad Onosem quindecim sobdorum pro tibω , cum tamen posset totum dare vel cedere bon/s: cus compositioni assentiunt creditores , ta ita raciapientes , liberant eum de residuo. Certum est , quia quoad Deum adhuc tenetur demesiduo ; eum iit, non sponte , sed coacte fecerint ιEam remisonem , volentes potius ilia pane carere quam reto. Rum G, s si ce
deret bonis totaliser nihil Abi resem nilo , N.
339쪽
De octav. Dec. Praecepi. C. VII. 3os
non sinciunt bona illa ad satisfaciendum; . iii postea pervenerit ad pinguiorem fortunam, renetur de residuo. Cap. Odoardus. Extra. e flutionibus. Cis. Ossicit. De Te
Haec omnia aperte demonstrant, remis.1iones seu condonationes illorum cui restia tui vel solvi aliquid debet, Spius coram Deo , qui si tutor est cordium cognitor secretorum, esse inutiles & nullas ; & idcirco sedulo observandum in praxi, ut illis quis non utatur nisi qualitates superius reisquisitas habeant, & praesertim sint revera liberae , & immunes a fraude, eorore , dc violentia.
340쪽
CAPUT PRIMUM. De rebus qua hoc Praecepto prohibentura
I. UI Bus NAM Verbis exprimitur hoc praeceptum in Scriptura Hoc praeceptum m Exodo paucis admodum verbis exprimitur , ut etiam pleraque alia Praecepta , licet revera m sinas obligationes includat, ut infra vide- Exod. e. xo. bimus : Non loqωeris eontra proximum tuum'. 314 DIFm testimonium. RMU. 2. Hoc praeceptum estine positivum, an negativum Non est necesse hic repetere, quod praecepta affirmativa ea sunt , quae nobis aliquid praecipiunt agendum. V. g. vi honoremus parentes : & quod negativa dicuntur ea quae prohibent ne aliquid agamus. V. g. ne occidamus , laremur de ejusmodi , ut fusias explicuimus Tomo ε.
hujusce Theologiae Moralis. Tract. 2. in principio. Hoc posito , dicere possumus,