장음표시 사용
111쪽
antiquo siue paterno, quam quὁd hoc maiori lius prosectum , & per manus traditum , ad nostram tandem peruenit possessionem: illud in nostra primum perlona constituatur, dc a nobis , ortus sui principatum, ducat.
V N C abeo ad rei questoris explicationem. quq quidem licet supralcriptis duabus partibus, nobilitate cedat de prς-llantia: tamen comuni vitae usu& commoditate, nulla ei parte est inferior, facitque copiolam se locupletem ciuitatem, & rerum Omnium, quibus vita paratur , abundantia circunssuentem. Equidem , quemadmodum humana vita constare nequit, nisi ventriculi , intestinorum , iecoris, venarum & aliarum partham beneficio, cibus de potus per totum corpus deuehatur : ita nec illa ciuitas incolumis esse potest, quae rei frumentariae, pecuariae, sagari et Sc aliarum similium copia dellituitur. Idque siuehicum Principis spectemus, siue erarium populi. Et ideo, quantiis nonnulli ex iis, qui rem qui Iloriam tractant,si ne publica sint dignitate ac honore, ut mancipes,publicani, cohortales,disculsores, arcarii, sygollatae deca proti, cartillarij, tractores, & ali : tamen plerique omnes eo tum magistratum Sc honorem gerere dicuntur ut tribuni, aura iii, procuratores' Caesaris , fisci, patrimoni , rationis priuatae, tamiaci, rationales , antigrapharii receptores, magistri rationum, cum similibus. Omnia vero illa, circa quae versatur res quet storia, sunt dirum generum : res scilicet, & pecuniae. Res quidem ad usum, ut frumentum , vinum , oleum, triticum, lignum, Iana: Pecunia verb, ad commodam permutationem . Nam quia non semper η nec facile concurrit, ut cum tu habeas quod ego desiderem, inuicem ego habeam quod tu accipere velis: electa materia est, cuius publica ac perpetua
112쪽
rea aestimatio, dissicultatibus permutationum , aequalitate quantitatis, subueniret eaq, materia, sorma publica percusta, usum domi nitimi non tam ex substantia pret- Dei, quam e X quantitate,nec ultra merx utrumq; est, sed alterum pretium vocatur. Plane si quis in his rebus cum laude versari velit: scire debet, inquit Aristoteles, quatus sufficiat ciuitati sumptus, quantum copiarum sit, quod ex agro redeat, quantum quod aliunde inuehatur. Praeterea quaenam sint res, quae importari exportarique debeant,ut de iis pacta conuenta Sc quas foedera, eum finitimis &caeteris populis constituatur.Qui de pecunijs cociliandis est dicturus, primum nosse debet,quales & quot snt redditus ciuitatis atque prouentus : deinde qua ratione vectigal, si quod non videatur constitutum , addi praestaridue possit:& s quod parum reddere dicatur,quo pacto reformari augerique debeat. Et sunt ad eam rem perdiscendae atque indagandae omnes impenset ciuitatis,
Ut quae superuacuae erunt, tollantur,& quae super fluae videbuntur,amputentur: neque enim una tantum ratione crescit opulentia ciuitatum si nouus quq stus accedat: sed etiam illa, si minuantur impendia. Et ad videnda haec atque cognoscenda , non modo requiritur ea prudentia atque is usus rerum, quem de moribus nostrae ciuitatis,
nostro ingenio, studioque comparauimus : sed ut quam instructissimi, paratissimique ad hanc partem deliberationis videamur accedere: necessarium est, rationes quoque alias tenere , atque consilia,quae ab alijs alias ad huiusmodi causam inuenta & excogitata fui re. Ratio autem tam rerum, quam pecuniarum conficiendarum in
Republica est triplex: vel ex patrimonialibus sacret domus, vel ex vectigalibus & tributis:vel ex causis priuatis. Patrimonialia sacrae domus sunt, quae ita sunt Principis,vel Reipublicae, quemadmodum patrimonia singulorum, sue per veterem .occupationem , sue per traditionem ac mancipium . Verum ea quae ex his proueniunt, non sunt in una & eadem causa. Subinde dat ita sita I coleda
113쪽
colenda Princeps, quemadmodum praedia nostra vulg5 dare solemus colonis nostris, & ea dicuntur mere patrimonialia. Subinde sic,ut tam diu is qui accipit fundum, habeat eum,quamdiu annuum vectigal soluat, Scea bona appellantur vectigalia , siue emphileuticaria. Subinde se,ut is qui suscipit,ossicium aliquod & ministerium exhibeat tam ipse , quam haeres eius, tum in genere , tum in specie, veluti ut limites custodiat, quo casu praedia Iimi trophadicyntur β, & generali nomine beneficiaria. Subinde denique ita , ut in totum quodammodo abste- dat res a Principe,vel Republica, paucis quibusdam exceptis: veluti cum agri bello capti assignantur militibus,
qui quod certis finibus & limitibus diriguntur, limitati
vocantur L Item cum ea, quae post illam assignationem supersunt, quae cum subcisiva tum extractusa dicuntur,ve
est apud Agennium Vrbicum vel per auctionem sub hastasseali distrahuntur, vel in publicum addicuntur,vel certis negotiis aut collegijs desti nantur. Atque in istis hoc manet adhuc publicum, ut neque usucapi, neque per alluuionem crescere possint. Vectigalia, sunt omnia illa, quet Princeps percipit ex alia causa, quam sui patrimonij, veannona,canon,pensio, functio,vectigal,collectit,largitio, tributum,emphiteusis, locarium,selarium,capitatio,poettorium, ossicium, census, munus, commissiam, exactio, decuma, stipendium,collatio salarium, indictum. inia enim Princeps non potest terra omnia & mari pacata reddere, aggeres munire, pontes extruere, vias reficere, portus aperire, pilas in mare iacere, hostes amouere sine sumptu Sc impensis: conueniens est , & rationi consentaneum, ut in eos usus aliqua illi a subditis conserantur-Horum qu etdam petuntur extra ordinem, propter reperitinas aliquas Sc magnas necessitates, quae postulata dicuntur veteribus: quaedam ordinarie, quae vel persenis imponuntur,vel rebus,vel negotijs. Persenarum sunt, capitati oes, cum in sin*ula hominum capita, quq a Priaci pedesenduntur,aliquid eviluitur: quibus accedunt ea quae
114쪽
quae commissa ' dicuntur , cum ob delicta, vel alias eausas, bona in fiscum rediguntur,vel in publicum addicuntur. Rerum proprie sunt, tributa, solaria, census, decumae , munera: nam omnia bona siue ea sint mobilia , Ase mouentia, siue soli, in censum & professionem g venire debent,nisi immunitatem sortὲ habeant: quo casu ni
hil planὶ penditur ex ijs, nisi quia subinde certo pretio
constituto, fructus eorum vendi iubeantur Reipublicae. Caeterum alia, quae tributaria', dicuntur & stipendiaria, vel certam inserunt pensionem pecuniariam quotannis,vel decumas, quq censoria locatione in singulos annos elocantur. Sunt tamen nonnulli agri secundum Frontinum, qui tutelati vocantur, qui nec immunes sunt, quoniam ius Italicum non habent: nec tributari ,
quia non sunt bello deuicti: sed quoniam se ultro dederunt in clientelam & tuitionem Reipublicae Romanae, aequum est , ut aliquid pro defenso ne inserant. Negotiorum obuentiones sunt, portoria, vectigalia, colle-
locaria, quar*enduntur ob mercatus , nauigationes, euectiones, inuectiones, transuectiones, commutationes,& alia de genere eodem. priuatim ciuitati necessaria suggerunt, sunt agricultura , coniuncta cum reliquis artibus manuarijs,& mercatura. Artium Magriculturq est , ea pretbere ciuitati, qui domesticum solum profert, siue frumentariam rem , siue pecuariam, sue hortensem respicias, illaque sic parare, ut non solii mnecessitatibus nostris & vsbus, ad cultum,victum habitationem inseruiant:versim etiam,vt si modo luxuries absit & lautities, voluptatem & iucunditatem adferant: suntlad eam rem promouenda constituta iura,quq Georgica dicuntur: de collegia sue corporaPistoru, fabrorum, piscatorum,& aliorum porro artificu, quorum usus necestarius est in Repub.Mercareret primu & maximum munus est,ut illa,quq superflua sunt,exportetur ij permutatis,rursum inuehatur,& per propolas & venali tiarios diuedantur ac distribuatur ea, quibus nos caremos.
115쪽
Nam sic per rerum naturam comparatum est,ut non solum snsuli homines, sine aliorum ope ac praesidio sibi
non susticiant: verum etiam, ut ne una quidem toto o be regio, gens,aut natio reperiatur, quae ita rebus & artibus abundet, ut ab omni parte per se beata sit,& aliarum regionum opem & auxilium non desideret. Quae quidem res manifeste argumento est, non ad feram illam& immanem vitam nos fabricatos,& in lucem proditos esse sed ad participationem ultro citroque ficiendam,&ad communem tranquillamque societatem colendam. Atque hinc adeo factum est, ut tota res nautica sit excogitata, ut nundinae foraque constituta , utque certa quaedam sint condita, Sc descripta iura, quae mercatus vocantur , M apud omnes ubiq; nationes valent, quemadmodum illae olim Rhodi et leges, quae nauticet dicebantur ' in quarum hodie locum successerunt Visbeiae ex nobili iasmo Gothorum emporio Visbu,quod a Dan is , Vandalis, Rustis, Saxonibus, Fresijs, Prus sis, Estonibus,maximo confluxu frequentari solebat prosectae. Et sane si iusto res humanas iudicio ponderare velimus, periemus negotiationem, non sol sim no repudiandam, aut exte
minandam, sed omnibus potilis modis, tanquam appri-mὲ neces ariam 'colendam & exercendam esse, maxi-mὲ cum mul dos summos viros, in quibus est solon, Lycurgus, Plato,Aristoteles, mercatum exercuisse memoris proditum sit. Verum tanta laborat ut plurimu inuidia,& quadam quasi nota infami et aspergitur: ex eo accidit,quod, si modum egrediatur,luxum sere pariat & infundat in Rempub. Sc eos qui mercatum exercent, in inexplebilem sere auri & opum cupiditate deducat. Atque ex ea quide parte,ctu et merces tractat exsistunt stpe Monopolia ',6c alii illiciti conuentus mercatorum,qui magnam pestem & clade adserunt ciuitatibus. Ex ea verb, qui in pecuniarii permutatione cosistit, nam has duas partesphabet tota negotiatio nascitur vlplurimu scenus,
quo nihil neque foedius neque turpius excogitari potest.
116쪽
His duobus viiijs sublatis, nihil video,cur non mercatus in rebuipublicis, in precio haberi & coli debeat, praeciis 'pue cum summe prudenti et & authoritatis apud Graecos Plato, ut inquit' Callistrat cu institueret,quemadmodu F. O nra ciuitas bii Sc beate habitari possit,imprimis negotiatores necessarios esse dixerit, cui' verba haec sunt: Δῖ υλ svωρ αSα γMos γων--τ αῖ p ιρκμιγ sγοῦρ - N Q. αδεων διακονουντωρ ri ευαζόντων ε καsα ψὶ ἰηι
E S T AT ut de iure priuato transiga nus. Pertinet aute omne ius priuatum, vel ad personas,ex quibus costat'Respublica: vel ad res, quibus homines ex ni-bentur: vel ad obligatio es, qui tum personarum sunt, tum rerum. Ac personae quidem affectae sunt inter se , & respiciis uni se mutub, quinque ferme modis: Vel enim conside rantur ut vir & uxor,vel ut pater Sc filius, vel ut dominus & seruus,velut tutor curatorve,& pupillus adultitiaue,vel ut cognatus & cognata. Prima & arctissima secundum naturam colunctio,est maris de stem in q, qu sobolis procreandae, & communis conuictus causa,coalescit. Nam nupti et nihil sunt aliud, quam viri & mulieris conia iunctio,cosi sortium omnis vitae, diuini & humani iuris communicatio h. Verum non omnium uxorum eadem est sor- tr. F.de stiti
117쪽
est serma. Qvqdam sunt quae comunes in iure dicuntur, eo quδd non iustis nuptijs, secundia nostrae ciuitatis iura, copulatae sunt,sed iure gentium solumodo: quqdam verό legitimae,quq secundu obseruationem iuris Romani ducuntur, quaek; aut matresfamiliaru sunt,aut tantum odouxores. Matresfamiliarum quidem, si in manum com nerint, ac mancipi u viri, per coemptionem, quae coemptio certis solennitatibus peragitur. Nam in coemendo interrogant se inuicem: Vir ita: An sibi mulier materfamilias esse velit: Illa respodet, velle. Ite mulier: An vir sibi paterfamilias esse velit,cui ille respodet, velle. Itaq; conuenit mulier in manu,& fit virb loco fili et . Quet vero uxores tantum odo sunt, aut fiunt per confarreationem, quae solis Pontificibus c5uenit,& initur certis verbis,& testibus decem praesentibus, Sc solenni sacri scio facto, in quo panis quoq, farreus adhibetur: aut per usum & usucapionem, ad certu tempus, quq omnibus copetit. Et est generaliter iustu matrimonium, si inter eos qui nuptias contrahunt,connubiu sit,& ta masculus pubes, qfoemina potens sit,& utrique consentiant si sui iuris sunt,aut etiam paretes eoru si inIotestate sunt. Nec debet mirii videri, quod in nuptijs co trahendis, quaedam quasi emptionis Scvenditionis species intercedit: quia & apud Noruagos
antiquos, Danos, Sc Fresiones,&passim apud omnes Barbaros, solent nobiles raptione plebei mercatu sibi uxores coparare. Planὲ concubinatus Α , etsi apud patres nostros toleratus est, non seri tam e verecundia nostrorum temPoru,nec religionis ratio,ve amplius sufferatur. Sunt aute de appendicibus nuptiaru,sponsalia,dotes, pudia,
diuortia,exhibitiones liberoru,q fruct sunt matrimonij. Sed sunt liberore, na de ijs secundo dicere proposuimus, alii legitimi,alij illegitimi.Legitimi, ut ex iure contracto matrimonio nascuntur quod quide si comuni omnium gentiu iure constitutu est, facit tantu modo filios,si etia Romanorum, filiosis miliarii, qui in potestate nostra macipioque & sacris nostris sunt costituti.Na ius patriae potesta-
118쪽
potestatis, propriuest ciuiu Romanore: nec ulli alii sunt homines, qui tale in liberos habent potestate, quale nos
habemus. Excepto, se in potestate parentum lunt etiam ij liberi, quoru causa probata est, per errorem contracto matrimonio,inter dispares condignis personas.Nam seu ciuis Romanus Latina,aut peregriuam, Vel eam quae dedi titioru numero est, quasi per ignorantia uxore duxerit siue ciuis Romana per errorem, peregrino, vel ei qui dedicitioru numero est,aut etiam si Latino ex lege Aelia Sentia nupta fuerit: causa probata, ciuitas redditur, tam liberis quam parentibus, praeter eos qui dedi titioru numero sunt,& ex eo fiunt in potestate parentu liberi. Nec sunt tantii in potestate naturales,sed etiam adoptiui idque siue per populsi sint arrogati ,siue per praetorem, siue per praefide. Illegitimi liberi stant,qui sine parentum matrimonio nascuntur,quota tam est diuerta conditio, ut alij naturales tantisi sint, qui ex consuetudine duoru liberorii, Sc quoru inter se matrimonium non est legibus prohibitu,ediitur: alii spurii, qui ex nefario Sc scelerato
coitu procreantur Seruorum,quorum tertius est locus,
secunc u Hesiodit,in familia, quida sunt manui & potestati nostrae suppositi, quida liberi. Eoru qui dominij nostri sunt, etsi alij primi sunt actus:alij medij: alij infimi, Item alij ordinarij: alij vicarij, Denique alij urbani : alii rustici:alij Topiarij, Dietari j, Aquarij, supellecticari j, Hostarij, Balneatores,Cellari j,Muliones, Venatores, Vestigatores, Monitores, Villici, Atrienses, Scoparij, Saltuari j: tamen quantum ad ius attinet, una est omnium atque eadem conditio. Eorum vero qui liberi sunt, nonnulli ingenui, qui statim ut natr sunt,liberi sunt, Sc veloperam suam mercede locant, vel in clientelam alimius se dedunt: nonnulli libertini, qui ex iusta seruitute manumissi, tum ad dedi titiorum, tum ad Latinorum, tum ciuis Romani statum perueniunt: nonnullii deniquesta tuliberi, qui sub conditione testamento liberi esse iussi sunt. Tutores dicti sunt, quasi testores, & danturantia . r. Inst.
119쪽
tam masculis quam heminis . sed masculis quidem imis
puberibus duntaxat, iure veteri, propter aetatis infirmitatem: sceminis autem,tam impuberibus, quam puberibus,& propter sexus infirmitatem,& propter forensum rerum ignorationem. Sunt vere, tutores, aut legitimi, aut Senatisconsultis constituti, aut moribus introducti, authore Vlpiano. Legitimi imprimis & per eminentiam sunt, qui ex lege duodecim tabularum introducuntur, seu ropalam, quales sunt agnati: seu per cosequentiam,qua- es lunt patroni. Deinde fiduciarii: nam qui liberum caput mancipatum sbi,vela parente,vela coemptore, manumisit, per similitudinem patroni,tutor efiicitur, qui fiduciarius appellatur. Ad haec cessici,quibus in iure tutela cessa est a legitimo tutore. Denique testamento nominatim dati: nam & illi lege duodecim tabularii confirmantur his verbis: Utilegassit super pecunia tutelauesuq rei, ita ius esto,qui tutores dativi appellan tur. Senatusconsultis datur tutores,vicii ex lege Attilia, Iunia Iulia de maritadis ordinibus. pupillis , mulieribusue non habetibus, dantur tutores, de quibus latius apud Vlpianu. Moribus tutor datur, mulieri, pupill6ue, qui cum tutore suo lege, aut legitimo iudicio agere vult,ut authore eo agat, sipis enim tutor in rem suam author fieri no potest)qui Praetorianus tutor dicitur, quia a Praetore urbis dari consueuit.Curatores inquit Vlpianus, aut legitimi sunt,id est, qui ex lege duodecim tabularum dantur, aut honorari', id est, qui a Praetore constituuntur.Lex duodecim tabularum, furiosum, itemque prodigum, cui bonis interdictum est, in curatione iubet esse agnatorum. A Praetore
costituitur curator, quem ipse Pr tor voluerit, libertinis prodigis, itemque ingenuis, qui ex testamento parentis haeredes facti, male Gissipant bona: his enim ex lege curator dari non po terat ch m ingenuus quidem, no ab intestato sed ex testamento h res factus si patri: libertinus
aute nullo modo patri h res fieri possit, qui nec patrem habuisse videtur,cum seruilis cognatio nulla sit.Praetereὶ dat
120쪽
dat curatorem ei etiam , qui nuper pubes sectus, idoneὸ
negotia sua tueri non potest. Coniuncti omnes aut suntasti nes,aut cognati. Affines g sunt,viri & uxoris cognati,dicti ab eo, quod duae cognationes, quae diuersae inter se sunt, per nuptias copulantur, & altera ad alterius cognationis finem accedi t. Nanque coniungendae assinitatis causa, si ex nuptijs, quod etiam fit ex sponsalibus: nam Seruius recte dicebat, soceri & socrus, & generi Mnurus appellationem,etiam ex sponsalibus acquiri. Nomina eorum haec sunt: socer, socrus, gener, nurus, nouerca, Vitricus priuignus, priuigna. Cognati ab eo dici putantur, quod quasi una communiterue nati, vel ab eodem orti progenitive sint, unde & consanguinei h appellantur, Graecis ira Et cognationis lubstantia bifariam intelligituri: nam quaedam cognationes iure constituto , quaedam naturali connectuntur. Iure confli tuto, veluti cum Iure Civili per adoptionem consistit, & copulatur cognatio. Item, cum iure pontificali per baptismum . Iure naturali, clim per liberorum procreationem,augentur capita familiae. Sed hoc habee disserentiam: nam alia est cognatio naturalis per se sine ciuili, qualis est,quae vel per seruos,vel per Deminam descendit, quae vulgo liberos peperit : alia coniuncta cum ciuili, quae iustis nuptijs contractis copulatur. Gradus autem cognationis sunt, vel superioris ordinis, vel inserioris, vel a transuerso sue a latere. Superioris ordinis sunt parentes, quae usque ad tritauum apud Romanos proprio vocabulo nominantur, sed ulteriores qui non habent speciale nomen, maiores appellantur. Inserioris, liberi, qui usque ad tri nepotem quidem suis nominibus vocantur,seu ultra semper posteriores. Ex transuerso siue a latere fratres, siue irores, liberique eorum, qui varijs usque ad septimum gradum nominibus notantur. Primo gradu sunt, pater, mater, filius, filia: Secundo, supra alius auia, infra nepos neptis,ex transuerso snam in
primo gradu nulli sunt a latere coniuncti stater soror. K Tertio,