장음표시 사용
141쪽
,a6 IOACH. HOPP. PHRI s. IV kEC. sine ullo vitio demi Sc separari possint. In emptione ae
veditione: etsi eius iubilatia exustit e pretio,ianae sine requε veneat, nec emptio, nec Veditio Potest intelligi: quia res est ex ijs adminiculantibus, quq inseparabiliai sunt. Cetterum, si conueniat ne cautio dupli pretstetur,nihil est impedimeto cotractui . In cotrahendis A conservandis matrimonijs, nihil pertinet ad rem, dotata ne mulier in manu viri coueniat, necne: sed si alter conium sit frigidus, probatu est, non sollim impediri contrahendu, verum etia dissolui contractu matrimoniu=. Externa sunt, qui ad ritus,solenitates, cetremonias tam diuinam,q humanarum rerum pertinent. Et sunt eorum yleraq; talia, vi sine ijs res ouidem consillat, sed non apte, commode, concinne consistat. Nam quis est qui ignorat,licet per sateneat,clandestinum matrimoniu, multo tamen id esse honestius, quod propala & apertὸ secundu pr scripta eccletiae sit copulatum φ φ Idem accidit & in testamentis condendis, in votis dc pollicitationibus faciendis, in iudicijs dc actionibus exercendis. Plane nonnullet sunt solennitates,quet non sollim ad ornatu & elegantiam suntquetsitae,verum etiam ad substantiam & propriam rei naturam ad inuentet ' : sed illet non possunt a substantia separari,& sunt proprie ad formam cuiq, rei danda,comparatq. Nomina rerum varie se habent, ut latius dicetur in inserioribus: nam haud parii interest,receptitismne'
actionem an constitutoriam donationem ante nuptias, an propter nuptias: rei uxori et actionem,an ex stipulatu furtum,an P amotionem: coniugium,an contubernium dicas. Quantum ad effectum attinet, pe fit,ut manete re,vis eius &effectus immutetur, ut in patria & dominica potestate, de cuius effectu multum hodie detractum est q. Item per contrartu, ut permanete vi & esse-ctu,res ipsa in aliam quandam formam & speciem transformetur, ut in tractu usucapionis transformati : in effectu receptitiet actionis, quet transfusa nuc est & translata: in constitoria.Denim, ut viriq; tam rei quam illius
142쪽
effectui, noui aliquid inijciatur: nam nouissimo iure legatorum, non modb species& figura mutata est, verum etiam virtus Sceffectus . Cum autem legissator ad huiusmodi aliquid conficiendum & introducendum accedit,una cautio est, ut diligenter in finem iuris& principia inspiciat,& ex ijs, quod rebus suis commodu Scido neu viderit,decerpat. Illud, antequa alio proficiscamur, minime negligendum est : esse quςdam in iure, quae vocantur imaginaria, qualia sunt, quae in emancipationibus, testamentis,& alijs intercedunt. Sed ea cum partim ad fictione, partim ad ea quq ius fabricat, referantur: non est operi pretium,ut specialem habeant tractatum.
V N C videndum, quomodo in conlecturis & interpretationibus, in quibus praecipuὶ quaeritur,an aliquid sit, oporteat versari.Nam subinde obscuritas voluntatis, tu contrahentiu , tum testantiu facit. ut animus ambieuitate distraha-
cti, utrobique prodita est duplex ratio, qua veritas probabiliter indagari & erui possit. Una est,quq inartificialis dicitur,veluti elim ex pretiudiciis ,rumoribus,tormentis,tabulis, iureiurando,testibus ,discimus, quid quis aut fecerit,aut dixerit. Altera,quet artificialis vocatur, qui via quada & ratione,se quali insinuat in animos hominum, & solerter indagat, quid factu fit, quid non sit. Huius prior pars est, nam de inartificialibus nihil opus est tractare interpretatio,de qua prius explicabim'Posterior, presumptio,de qua secudo loco dicem'. Interpretatione siue coniecturam, tam facto ru, P m cogitatio
143쪽
num, partim facimus ex rebus ipsis, partim ex verbis. Ex rebus, veluti cum ex taciturnitate cosensum colligimus h: ex vultus & coloris mutatione, facinoris constientiam. Sed sunt rerum quaedam dirςctae, puta cum ex nutu praesentia,scriptione,subscriptione,subsignatione, silentio, mentem ac voluntatem cuiusq; colligimus: q-da obliquae , ut cum ex gantegressis quibusda, vel subsequutis lignis,uel etiam connexis,facta pariter ac cogit ia dijudicamus: ina dam denique mediae, quae ex re subiecta,& eius circunstantijs emergunt.Nam si scriptum est fideiussisse aliquem,omnia praesumuntur solenniter acta: si quis concedat iurisdictionem intelligitur etiam ea co- cedere,sine quibus iurisdictio,exerceri non potest: si quis legat insciens rem alienam personae coniunctae, putatur etiam si scisset alienam,legaturusg fuisse: si legatum est vinum in genere, ad exquirendum, quale vinum voluerit legato cedere testator,inspicimus in locum,tempus,personam 'i,consuetudinem,cum alijs eiusmodi. Ex verbis semitur interpreta tio,veluti cum dicimus supellectili l gata, de illis sensisse testatorem, quae supellectilis nomine veniunt x. Sed hic tum verba intuemur , tum mentem, tum verba simul A mentem. Verborum significatio, alia est propria, quq communi loquentium usu est frequentata: alia impropria,quae vel noua est,uel vetus,vel translatilia: alia lata, ut cum omnes res & possessiones, pecuni et appellatione significamus: alia stricta,ut cum actione eam desinimus, quq in personam' infertur. Mentem dc sententiam loquentis, demonstrat materia subiecta, cum suis antecedentibus,consequentibus,coiunctis, relativis: ut cum dandi verbum in emptione ac venditione, pro pr stationem accipimus. Item ex personis, locis,temporibus,nesorijs, ut cum is, qui demonstrandi intellectus gratia stipulatur , intelligitur non velle obligationem cotrahere'. Item ex ipsorum verborum positu,nexu, conectione, transpositione, distinctione tu nonnullis alijs'. Tam verborum, quam mentis est, totum ipsius orationis
144쪽
quasi corpus. Nam quemadmodum in homine necem rium est, ut membrorum quaedam conuenientia si & eo spiratio inter sese: ita etia orationis partes omnes,communi quodam vinculo cdtineri & ad idem respicere debent: sit saepenumerh ut quod per se solum inspectum, obscurum est & intricatum: id, si cum alijs partibus orationis, testamenti, legis, componatur, clarum euadat&facile. Et est in ciuile, ut inquit P Celsus , nisi tota lege perspecta, una aliqua eius particula proposta, iudicare
vel respondere velle. lam autem ad faciendam coniecturam ex verbis, caput & summa est, ut in haec tria smul, verba scilicet sentetiam, & totam orationem inspicias. Nam si conueniunt, id est, si neque sententia refragatur, neque contextus orationis, quo minus proprietas verborum obseruetur : regulariter probandum est, id velle eum qui loquitur, quod Iropria verborum significatio qdemonstrat. Caeterum, ti vel sententia diuerium suadet, vel termonis continuitas, propius est, ut rerum gratia a propria verbi spniscatione recedamus: & shmptis ,vel improprii , vel latis. vel strictis sgnificationibus, verba eum rebus conciliemus. Sic enim cum dicitur in lese, mutuum constare in pecunia facile videmus,non esse lententiam legissatoris, ut proprie capiatur verbum pecuniae, pro numis, propter naturam contractus nec etiam ut latὸ pro omni possessione, propter eandem rationem. Sic in emptione, clim dicitur, veditorem ad dandum teneri res subiecta iacit,ut verbum dandi, non pro translatione dominii, sed pro praestatione accipiatur. Planἡ si
tanta est vel verborum,& sententiarum, vel partium orationis inter se pugna , ut neque per diuersas significationes vocabulorum, neque per ullas circunstantias reis rum conciliatio fieri possit: magis probatum est, ut totum cadat. Nam in ambiguo sermone, non utrumque
dicimus , sed id duntaxat quod volumus: itaque qui aliud dicit quὶm vult, neq, id dicit quod vox fgnificat quia non vult, neq; id quod vult, quia id non loquitur L Scio
145쪽
de interpretatione verborum multa passim in unu congeri, sed nisi me fallit opinio,haec nostra paucula,cuicuimodi tandem illa sint, facile fissiciunt ei, qui ex arte facturus sit interpretationem . Nihil enim aliud opus est, quam ut imprimis diligeter explicemus, quae sit propria verbi functio: deinde, quae verisimiliter sententia, & an cum i)s reliqua omnia, quae toto testamento,iure,lege dicuntur, conueniant: nam si nulla est eorum distensio, prompta eli interpretatio ac facilis . Si prima facie nonnihil discrepent tam diu inquirendum est, vel in rei ci cuia stantias,vel verborum significationes,donec aptὸ inter se quadrent ac conueniant. Quod enim alibi dicit Iureconsultus, pupillum naturaliter' obligari, non est simpliciter verum : tum quoniam id recta ratio non patitur,tum quia fiant multae passim leges, quibus contra Vrespondetur. Restat igitur, rem ita temperandam esse, vealia atque alia obligatio naturalis esse dicatur,& hqc quidem huic, illa vero,illi legi accommodetur. Huc vique ergo de iuris coiectura siue interpretatione. Pr*sumptio delinitur in hunc modum: Praesumptio est prinabilis suspicio, iuris vel iudicis, qua ereditur id alicui adesse vel abesse, quod naturaliter vel utplurimiim adesse vel abes le solet. Verbum Sus PI cIo, Ioco generis est, significans praesumptionem ex eorum esse numero, quae coniectura magis quam certa scientia constant. Et quod ad-ijcitur: P Ron An Is, significat, nec necessarijs eam, nec temere collectis,sed medijs quibusdam niti argumentis ijsq; publice lege lata,vel iurisdictione,probatis ac receptis.Nam quod post deinde sequitur: ' V A CREDI-MVs ALICUI, vel personae scilicet vel rei ADts fg VEL AB Ess E, duplex eius officiu ostedit. Vnu ut clina dicimus: Cui iurisdictio data est,ea quoq; concessa esse videntur,sine quibus iurisdictio explicari non potest. Alterum,ut cum in generali concessione non credimus venire ea,quet quis specialiter no esset concessurus '. Et quod ultimo loco ponitur, RUOD NATURALITER VEL
146쪽
ket PLURIMvn AD 3ssE VEL AB Issr so LyT, principium ac originem praesumptionis continet, quavhominis sit,non modhea, quae sensu percipiuntur, attendere:verum etia quid quamq; rem sequatur,quid antece dat, videre: & ex iis,quae prisentia sitnt,praeterita pariter, sutura colligere. Quia enim suae posteritati quisq; potius fauere solet,quam extraneis:cur non in omnium Donorum donatione facta ab eo, qui liberos non habet, praesumimus sub illa conditione donari, ut si liberi nascantur,reuocetur donatio h l Quia stipulationes nost- ter feri possunt,quam per interrogationem dc responso. nem: cur, si scriptum est spopondisse aliquem, non prisumemus omnia lolenniter acta' Quia nemo facile amittit rem suam a se sine causa: cur, si quis non haeres ea teneat,quae alium constat possedisse,non pr sumimus, tamdiu in bonis prioris possessoris manere, donec alius iustum titulum,&causam sui possessionis attuleriti Certe emagno Reipublicet bono constituuntur huiusmodi praesemptiones. Nec potest feri, ut sine irae sumptionibus, ulla certa iura aut ullae certae leges describantur. Species verb earum sunt duae. Vna,quae legitimis probationibus regulariter resutari eo test, quam comunem licebit appellare: Nam si quis chirographo scripto, consessus est mutuam pecuniam,hactenus statur scripturae, si non contrὶ probetur . Altera,quae reprobari non potest,quae & spe qcialis recte fortasse dicetur:ut si quis seruu suum hqredem insti tuerit, adeo videtur & libertate simul illi reliquisse,ne,quod absurdum est, testando intestatus decedere voluisse videri possit,ut si quis contradicere velit, non audiatur '. Nisi si sorte tam sint clarae & manifestae attesta qtiones, ut nulla ijs ratione resisti aut contradici possit. Nam in huiusmodi specie,ne veritas reru occultetur, ὀ plus valeat quod simulatur f, quam quod agitur : rece- εptius est, probationes magὶs, quam prisumptiones etiam vehemetiss4 mas, sequi. Regularu vero,quibus omnis prj-
147쪽
vlplurimum vel adest vel abest, semper praesumamus vel adeste vel abe se. Sic enim parentes semper praesumuntur liberos suos amare: coniuncti gratiores este,quam extranei. vel alieni: communis conuictus amorem parere: it r. ρυρηr.c de propria quemque negotia, quam V aliena magis cura-Dr Wi- re. Pollerior,ut id quod vel contra naturam est vel contra communem vitae curtum, neque adesse , neque abesta
intelligatur. Nam sic nemo intelligitur salutis suae im- 'ν ς' - memor. nemo suum iactare λ: nemo lanae mentis, in so- , i. ' Iennibus & arduis ludere. Etsi autem multae speciales leges possunt adduci, quibus praesumptionum ratio contineatur: tamen nihil est in omnibus specialibus regulis, quod non ad illas duas generales reuocari possit. Illud, antequam alib profici lcamur,explicandum, quo tandem modo fiat interpretatio, ab ijs quae expressa sunt, ad ea,
quae neque dicta, neque cogitata sunt. Nam chm neque leges, neque Senatusconsulta ita scribi possint, ut omnes casus , qui quandoque inciderint,comprehendantur: necessarium est, ut quae desunt, interpretatione suppleantur . Fit autem haec interpretatio tribus modis. Vno, cum ex generalibus regulis, de certa aliqua specie proposita iudicamus. Altero, cum ex una aliqua spe' et, vel pluribus, generales quasdam regulas elicimus. Tertio, cum regulam cum regula,vel speciem cum specie componimus. Primi modi exemplum est huiusmodi. Pupillus
sne tutoris authoritate mutuum accepit, & locupletior factus est: pubes effectus loluit, quaeri tur an repetat'respodetur,non repetere: ratio generalis est: Nam hoc natura aequum est neminem cum alterius detrimento locuplet r. rum Mem s lari ' Atq; haec quidem interpretatio, princeps est omnium interpretationum, utpote quae proficiscatur a primis
naturae datis,& principijs generalibus , & progrediatur ad ea,quet inferiora sunt, & ad speciem directa. Secundi
exemplum est huiusmodi. Video uno loco mulierem 1 postulando prohiberi: alio, a cura tutelatae arceri: item
Eo , no pro quoquam interueniat, vetari, & sc porro
148쪽
de magistratu de iudicijs,de muneribus. Ex illis pluribus in unum coniectis , facio regulam: mulierem nul- tum officium recte gerere ' posse. Adhaee, video apud Imperatorem tractari, non fuisse a primord jo naturet manumissionem, quia seruitus esset incognita: elicio ex eo quod vulgo traditur: priuationem praesupponere habitum. Atque hoc genere interpretationis indigemus in his rebus, quq naturaliter insitae non sunt, sed ex diuturna obseruatione tractationeque deprehenduntur. Estque
regula nihil aliud , quam plurium rerum ac specierum, in unam quas summam coniectio' . Tertij modi exem nplum est huiusmodi. Patronus fit tutor impuberis serui manumissi, inde colligo,& patrem oportere siij impuberis emancipati tutorem fieri. Datur curator surioso, ex eo concludor debere & ei dari curatorem , cui suorum bonorum administratio est interdicta: ratio vero est, quia eadem est natura manumissionis & emancipationis:parum interest, furiosus quis sit, an bona sua dilapidando, furiosum rerum tuarum faciat exitum R. Atque 'haec interpretatio P communis est, dc in usu frequens: hversatur enim circa duorum pluriumue inter sese collationem. Et si quidem ea,vel similia reperiat,vel parta,vel eadem: definit eodem etiam iure teneri, propter regu Iam : ubi eadem est ratio, ibi & idem ius esse I debet. Si querδ per contrarium, vel diuersa, vel dissimilia, vel repugnatia inueniat:definit dissimilium, dissimilia, cotrariorum, cotraria esse ob1eruada iura:estq; frequens,& usitatissimum argumentum, quod a contrario tensu aut specie ducitur . Sed adhibenda est diligens cautio,ne erremus: 'nam in similibus & omnibus,quae inter se componutur, facili mus est utplurim sim lapsus, & non est eadem ratio eorum omnium,quae vel smilitudine quadam, vel dissimilitudine componuntur . Quae enim eadem sunt, aut sunt eadem re, id est vel genere vel specie, ut legatum dc fideicommissum : aut effectu , ut actio directa Sc utilis:
aut causa, ut pupillus, furiosus: aut similitudine qua-
149쪽
dam, ut commodatum,precarium: reserique multum in omni iure,virum hoc an illo modo res inter se conueni- f. . IV. re ant: aliud per γ cosequentia in facere: aliud propteri similitudinem' aliud ad exemplum. Quet dii similia unit,' si bi ..,. vel sunt diuersa,vel disparia,vel opposita, vel repugnan-tait tia,vel alijs atq; alijs modis differentia. Debeti diligenter circunspicere, tum iudex, tum consultus, ut horum omnium rationem habeat, & pro causarum inter ipsas diuersitate,diuersas quoq; iuris collationes faciat.
A M in substantijs rerum & propri scuiusque naturis tradendis, tria lunt potissimum proposita. Primum, 't res definiatur : deinde, ut in species suas & partes tribuatur: prostremo, ut suo proprio certo b nomine designetur.Definitio est oratio, quae id quod dicitur,explicat, quid sit. vicum dia fit. IV. d. cimus: Libertas ' est naturalis facultas eius,quod cuique Mn pers sacere libet,nisi quod vi aut iure prohibetur. servitus, est costitutio iurisgentium,qua quis domino alieno,contra naturam subijcitur. Sea hic non oportet ignorare, uniuscuiusque rei quaedam interna esse, quae scilicet substantiam illius,vel constituunt,ut differentia, proprium, totum,& partes:vel attingunt,ut actus,adiacentia, subiecta. quaedam externa, quae vel cognata sunt,rt causet Meffectus: vel applicita,ut locus, tempus:vel accidentia is milia, paria:vel repugnantia vi opposta,cotraria.Nam
in homine quδd ratione praeditus est, quodq; ad ridedum aptus, dc certa sorma figurat circuiacriptus, item quod sermonis & orationis facultatem. & diuinarum, humanaruml rerum cognitionem possidet, proprie debet ad
internam eius naturam referri: quod vero communem
societatem: & Rempublicam colere,qubd non in terris, sed in
150쪽
sed in coelo propriam suam patriam ac sedem habere , q, eum Dijs immortalibus cognatione iunctus esse, quhd deniq; ab immani ac solitaria vita naturaliter abhorrere dicitur:exteriora quaedam,& quq ab eo separata sunt, re spicit. Atque pro horum quoq ; disserentia iactum est, ut varia sint desinitionum & desicriptio tum genera. Nam illa demum plepa, & omnibus suis numeris absoluta est desinitio,quae omnia illa simul complectitur,vel si id longum forte videatur, saltem veram ipsam & propriam rei iubstantiam exprimit. Reliquae omnes,cum imperfectet sint, & miniis plenae,descriptiones potitis, quam definitiones Vulgo appellantur. Ea quae a propria rei nota sumitur hoc ferme fit modo. Dolus est machinatio fraudos Iosa,cum aliud agitur,aliud simulatur. Stipulatio,est verboru conceptio,quibus is qui interrogatur,daturum sa-ctimimue se id, quod interrogat' est,resp5det.Vsucapio, est adiectio dominij, perh continuationem possessionis, . temporis lege definiti. Quae a proprio, hoc modo: mutuum est,in quo res ita datur,ut de meo tuum fiat.iniet a toto &partibus,ita : Ius scriptum est,quod constat, Lege Plebiscito, senatusconsulto,Principum placitis,Praetorum edictis, Reseonsis prudentum. Quae ab iis quet cirea rei substantiam sunt,isthac forma. Iurisprudentia est,quq versatur circa diuinas & humanas res, priuatas Sc publicas. Bonorum possessio, est ius persequendi retine diq; patrimonij, siue rei, quae cuiusque cum is moritur, fuit. Quae a co3natis,hoc modo: Ius naturale est,quod natura omnia animalia docuit: Senatusconsultum, quod Senatus constituit. Depositum, quod custodiendum alicui datum est. Que ab applicitis, ita:Littus est, qub maximus sumis hybernus excurrit. Vsucapio, triennalis possessio. Quet ab accidentibus,sic: Substitutio est secunda institutio. Precarium est commodatum, pro arbitratu concedentis reuocabile. Qiret a repugnantibus deniq;, hoc modo: Argentum factum est,quod neque in massa,neque in