장음표시 사용
81쪽
haec etiam obseruantur in iis statutis, quae certis corporibus, curiis,collegi j s. prouincijs, auditorijs, familiis Malijs eiusmodi irrogatur. Personales leges sunt, ql ae certis personis accomodantur, veluti Augustaed id est,co iugi principis: item amicis, viri in quibusdam fidei committas arijs fiebat sub Augusto. Elique harum ea natura, ut perlonam non traia Isrediantur, quoniam non hoc princep s vult. Caeterum fit tamen nonnunquam,ut quod primum unius tantum in persona obtinet, post deinde ad communem omnium hominum usum transferatur . Sed ii chactenus de iuris Sc legum definitione, ac variis earum speciebus. Iam partes' vero secundum Platonem sunt, Prooemium, ad inuitandum : Constitutio , ad iubendum vel vetandum : Sanctio, ad deterrendum vel puniendum. Et ex his quidem partibus, licet saepe omittantur,vel prooemia, vel sanctiones, tamen nonnunquam, taquidem maxime in constitutionibus principum , licet omnia tria reperire. Quantum ad prudentum responsa pertinet, etsi pleraque omnia, constant nuda interrogatione & responsione: tamen in plenioribusV: Primo, speciem facti proponunt: Secundis,questionem cum ratione dubitandi: Iertio responsum: Quarto: rationem: in- tb, contrariorum ditholutionem: Sexto, quaestiones cognatas: Septim b, legis actionem qua si experiundum. Vsus omnis iuris consistit, vel in acquiredo,vel in conseruando,uel in minuendo: nam aut hoc agitur, 'uemadmodum quid cuiusque fat,aut quoad modum quis rem sua vel ius suum conruet aut quomodo alienet aut amittat. Praeterea, eis omnes, quicuq; sunt in Republica, homines, legis dictitur participes: tamen eoru abj , dicit turAugustino,uiuere sine legibus, ut immanes & soriosi: alijsub lege,ut mali & improbi, qui poenis magis & praemijs legum parent,qipsis legibus : alii in lege , ut mediocres,&qui se suamque voluntatem accommodant legibus: alii denique supra legem, ut principes, & viri boni ac iapientes, quibus ipsa ratio pro lege est. Virtus Υ Ieris est, imperare
82쪽
6 imperare,Vetare,permittere, punire. Quae necessaria sunt ut hant, imperantum quae ut non fiant, vetantur: quq media sunt, permittuntur : vel hoc, vel illo modo. Si quid autem secus fiat, quam lex vult, punitur, idque siue saeco tra legem, veluti cum quis id facit quod lex prohibet: siue in fraudem legis , cum videlicet latuis verbis legis, sententiam eius quis cirrumuenit .
NE, MATERιA, ET ABROGATIONE LEGUM.L L V D breuiter videndum est,quisnam
legum sit ortus,& quomodo conscribantur: que interpretatio: que materia : quis occasus & interitus earum. In recta iuris scribendi ratione, prima Regula est, ut in. ijs iura constituantur , quae ut plurimum accidunt,non in ijs quae fortuito aliquo casu: nam ad ea potius debet aptari ius,quq Sc frequenter Sc facile, quam quae perrarδ eueniunt'. Secunda, ut ea quae generalia sunt legibus comprehendanturmam neque Leges, neque Senatusconsulta, ita scribi possunt, ut omnes casus, qui quandoque inciderint, in sese contineant nominatim e sed quoties unum vel alterum introductum est,bona occasio est,hoc transferre per alia:& caetera, quae tendunt ad eandem utilitatem, vel interpretatione,vel iurisdictione supplere'. Tertia, ut non m sngulas personas, sed generaliter iura constituantur : nam etsi nonnunquam aliquod ius constituatur, quod singulare dicatur , tamen in eo non sequimur communem iuris regulam, nec potest in ullo casu produci ad consequentiam L Quarta denique, Ut non praeteritis rebus, sed futuris modum ponant: nam & eb spectat regula , Cum ς lex in prς teritum quid indulget, in futurum vetat. INTERPRETATIO
83쪽
plendum. Ad intelligendum, ante omnia requiritur ve Dorum interpretatio, quet historica Varroni dicitur,quq que in omnibus primas obtinet: Deinde, mentis de rationis, quae etymologica nominatur : Nam ' scire leges, non eli verba earum tenere, sed vim ac potestatem : Vltimo, locorum vel aduersantium,vel corret pondentium collatio, quς Analogica diciturma no est nouit,ut priores leges ad polleriores,dc cotra, posteriores ad priores trahantur S. Ad supplendum, subinde est necessaria principis aut horitas, si res, qua de agitur, late pateat, Sc maximi momenti sit: Nam eius est proprie, quod deest,supplere, cuius est ab initio condereh. Subinde iudicis, s res expedita sit de facilis: nam ius praetorium , ad nullum alium usum introductum ell, quam adiuuandi, stipplendi, corrigendi, iuris ciuilis gratia , cuius etiam quasi viva quaedam vox es e censetur . Subinde iurisconsulti, s res spinosior M intricatior sorte sit: nam hoc euenit naturaliter , ut authoritas prudentium desideretur, & disputatiosori . Sed de eo pluscula idoneo loco. In omni aut interpretatione oportet meminisse: Minime mutanda esse ea, quae interpretationem certam semper habuerunt': Item
in ciuile esse, nisi tota lege perspecta, una aliqua particula eius proposita , iudicare vel responderem. Ad haec benignius leges interpredandas in ambiguis , quo voluntas
earum conseruetur'. Pr terea nullam iuris rationem pati At quae salubriter pro hominum utilitate introducuntur, ea nos duriore interpretatione,contra ipsorum commodum producamus ad severitatem'. Denique non omnium , quae a maioribus vel abscondita aliqua ratione, vel pro ratione temporis constituta sunt, rationem reddi postep. Materies iuris partim diuinis & humanis rebus, partim publicis Sc priuatis, partim personis Sc rebus finitur,Diuinas res voco,quae ad religionis & diuini cultus ossicium pertinent: Humanas , quae ad commodum& utilitatem hominum: Publicas , quae ad statum totius Reipublicae: Privatas, quae ad singulorum utilitatem , taratio
84쪽
rationem referuntur : Personas, veluti cum de statu ecdignitate & coniunctione personarum quaeritur: Res, ut cum de dominiorum d ill incti o ne & commerciis. EX-tra haec tria i nihil puto temere inueniri, quod ad Iuris materia pertineat. Sive enim te conuertas ad rerii distinctiones, liue ad interdicta siue ad actiones siue ad nuptias A matrimonia siue ad crimina & delicta, siue ad quecuq; deniq; alium iuris tractatum, semper inuenies praecipuas quasq; distinctiones ex hisce tribus emorescere. Interitus& occasus legsi contingit,vel desuetudine, cum no utendo finiuntur .& antiquantur, quemadmodum in seruis dediti iijs r&latinis : item testamentis calatis comitijs, procinclis Sc per aes & libra conti*it. Vel constitutione aliqua,cu vel abrogatur, vel derogatur, vel subrogantur, vel obrogantur. Abrogantur autem, quae penitus tolluntur,ut lex Fusa Caninia V. Derogantur,quoru pars au- sertur,ut leX Aquilia,cuius secundum caput.in usu non est. Subrogantur, quibus aliquid ad ijcitur, vi inr testamentis paulatim contigit. Obrogantur, quae in aliam formam Sc speciem mutantur, ut usucapio*. Nunc res quum est , ut conclusa sit nobis ea pars instituti operis, quae est de bono & aequo, siue de principiis iusti Z: iniusti : quae quidem, cum sit totius sapientiae ciuilis,veauthor est Plato , procem tum , tam habet sce-cundum ac locupletem tractatum, ut vel lsola,uniuersam Iurisprudentiam in . ii se complecti, quodammodo lvideri possit. i q quib . Ii Vis
85쪽
sit de legum condendarum arte ac facultate: nam de ea secundo loco dicere,statim initio constituimus, estque in ea, pr cipua legislatoris commendatio quae quidem foris apparet , collocata .
Qui ergo bonis de utilibus legibus sundaturus est ciuitatem: Primum omnium sibi paret, ne-eesse est, cognitionem earum rerum, quibus communi- . - . . tas hominum,& societas inter ipsos continetur: deinde verb viam rationem, qua boni Sc aequi principia , de quibus hactenus est expositum ser eas res ditandi ac deduci debeant. Nam quemadmodum Medicus , primum . . s'pliciter inquirit,de humani corporis fabrica dc com- politioneide intraneis, de ossibus de neruis, arteriis, e-nis,ligamentis, mulculis. post deinde vero de ijs que corpori vel salubria iunt vel insalubria,vel neutra: ita etiam
uniuersa iuris prudentia , partim consilit in diuinaruma ,.In Ide Iust & humanarum rerum notitia: partim in iusti & iniustier iuri per eas distributi scientia'. Et quotidie tractaturi de nostris negotiis in ipso statim ingrellu qu rimus, quae ma-h r ut resta fim teries quaesie facti species sit:ea cognita, qua iuris quam ue iniuriae sormam habeath. Atque haud scio, an liberalibus & heroicis ingenijs quicquam possit accidere iucundius, quam tum totius Reipublicet formam ac speciem, p/rtesque ac membra, sub unum conspectum posta videre:
86쪽
videre: tum autem vitam & mores cotueri quibus tanquam spiritu quodam & animo totum illud Reipublicet
corpus , vivit ac mouetur. His ergo duobus explicatis. satis mihi videbitur perpurgatus totus ille locus nune propositus, de legum condendarum ratione ac facultate.
Plam iptas leges in summa qusdam capita siue genera digerere, eaque rursum in species, tum superiores, tum inferiores diducere, magis pertinet ad eos qui ia leges coradunt,vel conditas in ordine includunt, quam ad pret sensi illi tutum in quo scientiam &iplam arte institutinus, qua vel conscribere leges , vel de eonscriptis aestimarepoisimus. Earum igitur rerum omnium, quae ad Rempublicam tuendam & regendam pertinent, vel potius, ex quibus tanqua partibus. Respublica constata est, tres sunt omnino species: alia: sunt Diuinae, aliae Humanae, aliae Mixtae. Diuinae appellantur, qu et in altiore animi noliri sede collocatae tum Deum ipsum tum quae aduςrsus Deum est, religionem respiciunt. Humanae, que in in feriori parte positae .ad naturae societatisque nostrae conseruatione im,diriguntur. Mediae, inter utramque partem interiectae , virique pariter inseruiunt. Et consti tuitur
quidem haec diuisio ex ipsius hominis, cuius imaginen
Reipublica resere, partitione. Nam cum homo mete constet, corpore, & animo. : Mens est, qua Deum contem.
plamur: Corpus, in quo quidem anima inest, nam alioqui cadauer vocatur)qua vivimus Animus, quo tam diis vina quam humana sapimus.& dijudicamus. Hinc por-rd fit, ut cum tria snt hominum genera in quaque ciuitate penes quos rerum summa sit: Sacerdotes, Principes, de Sapientes: triplex etiam litius, quo omnia passim ad ministrentur ae gubernentur: Pontificale scilicet in diuini Civile in humanis A quod apud veteres in maximo
precio esse solet. Augurum in mediis. De his igitur ichorum diuisionibus si articulatius pauid ac distributius, idque maxime secundum formam Reipublicae nostraa nam qui unius. Reipublicae,queadmodum hominis, le-- scriptio
87쪽
scriptionem ac membra norit, omnes norit tractauerimus , Ute& conuenienter, Ut puto , quantum ad rem propositam attinet, facere videbimur. Maxime cum Cicerone habeamus ducem ac authorem,qui cum alijs locis
pius, tum in libello de Senectute, bis diuidit omne ius, an Pontificale, Ciuile dc Augurum .
IVINORUM omnium alia sunt, quae lola mentis agitatione constant, alia quae oculis cerni, dc quasi manibus tractari possim t. Priora , etsi praecipua sunt, Sc imprimis necessaria, utpote ex quibus effiorescunt Sc eman ni alia, i sine quibus reliqua omnia simulata sunt imaginaria : tamen quia intus latent in animo, non possunt lic legibus comprehendi, ut poenarum & suppliciorum leueritate sanciantur'. Et ideo legumlatoris quidem est, de ijs quid sentiri velit, publice pariter A priuatim docere V, ξc ab ineunte statim aetate, in rudes adolescentium animos infundere, quod munus hodie demandatum emacerdotibus: sed quantum ad instituta legesque attinet, breuiter strictimque rem proponet, & in eos qui secus faxint, ipsum Deum vindicem , qui solus cogitationum nostrarum iudex eli Sc arbiter, quemadmodum est in Duodecim tabulis,constituet . Posteriora: paulo aliter se habent: Nam non solum legibus manda-6 2c prohiberi, verum etiam poenarum & praemiorum spe ac metu proposito, ad effectum suum, & plenum exitum, perduci possunt. Atque omnis quidem religionis primum ea est utilitas, ut si persuasum sit ciuibus, dominum esse omnium reru ac moderatorem Dcum,eum-due optime de genere hominum mereri: Vt inquam non abhorreant, ab utili Sc a vera sententia , iudicantes δε-
88쪽
ero sanctam ese hominum societatem inter ipsos, Deo
optimo Maximo interposito, tum iudice, tum teste. Secundo,ut intelligamus, quae viribus humanis & artibus nequeunt peragi ,ea vero Dei cultu 3c religione sanctitateque explicari: veluti cum scelerum & impietatumst expiatio per sacrificia: cum morbi corporis vel diuinitus immisit,vel aegrotatione aliqua mentis contracti, eluuntur:ctim deniq; in omni magno negotio ac dilcrimine, ad solius Dei opem & auxilium confugitur . Et in hoc quidem toto negotio. Primu quaeritur,quinam illi sint, quibus diuini cultus & honores adhibeantur: Dein inde, quo inam & qualia ea sint, quae ad verum syncerumq;
cultum requirantur: Tertib denique, quaenam accessoria sint, & tanquam de appedicibus rerum sacrarum. Quantum ad primum attinet: ille solus reuera colendus, omni honorum genere assiciendus est: qui semper unus Midem per nanet,quique nullum habens, nec ortum, nee interitum, solus omnium eoru , quae vel ratione de intelligentia continentur,vel quae opinionem sensus adferentia, opinabilia dicuntur ic caduca, pater est , & fabricator: per cuius sapientiam, mentem ac rationem, omnia
illa, quae immo gerate agitata & fluctuantia essent, ex inordinatis in ordinem primum sunt adducta : cuius denique solius & coelum simul ac terras, eamposq; liquentes. lucentemque globum lunae, Titaniaq; astra, Spiritus intus alit, iusque infusa per artus, mens agitat molem hac,& magno se corpore miscet. Unde hominum pecuindum, genus,vitaeque volantis: Et quae marmoreo seremonstra sub aequore pontus. Secundum eum sunt, qui bus illius voluntate, vel propter naturae praestantiam, vel suam, quam nobis praestant operam, vel ob benefactorum laudabilem gratamq; memoriam,honor aliquis inferior ic cultus attribuitur, quibusque vel testamento dariς olim vel bona damnatorum addici solent. Atque hi omnes sunt,aut superi,aut medioximi aut inferi,pro
quorum etiam numero, res omnes, aut sunt sacrae, aut
89쪽
sanctae, aut religiosae t. Superorum autem primi sunt dii,
ut author est Plato a quibus scilicet religionem , t ulli ciam, prudentiam, fidem,temperantiam, fortitudine, constantiam, M omnem deniq; virtutem,qua nihil est hominum generi,a Deo collatum diuinius, accipimus: quique principium viarum Domini,& signaculum similitudinis eius, in lacris literis S,& apud Orpheum, appellantur.
Secundi vero sunt, a scientia nomen accipientes,daemones, qui nouem ordinibus h, & gradibus dillincti, Angeli in sacris literis nominantur, eo quhd diuinae voluntatis precones nobis sint,ac nunc ij.Terti; denique heroes, qui suis meritis in coelum vocati,dc in Diuorum numerum , propter virtutis praestantiam,relati sunt: quorum quidem nomina, ob id potissimum consecramus apud nomines ut ad eorum imitationem accendamur, & intelligamus, hominum quidem animos immortales esse, sed tortium bonori que diuinos 3. Medioximorum nonnulli sunt corporati, cuiusmodi parentes, principes, magistri domini, leniores : nonnulli sine corpore, cuiuia modi sunt tutelares illi dii, qui totas ciuitates ac nationes tuendas ac gubernandas habent: item familiares, qui eertis familijs sunt addicti,& tum penates, tum lares cognominantur. denique singulorum, tam locorum, quam hominum geni , quos Angelos sacrae literae vocant . Inferorum quidam sunt mali A noxis, quidam boni & salutares. Prioribus non preces & sacrificia, sed execrationes adhibemus i. Nam quhd contumelae, impudentiae, labris, malae fortunae fana manu subinde consecrata reperiuntur: non vitiorum honorandorum, sed detestandorum gratia factum est: quoniam scilicet ossicium iustitiae, non minus consillit in ulciscendis delictis, quam recte factis collaudandis. Pol teri ores sunt, quibus exequias, parentalia,viscerationes, Sc alias funerales pompas Nadhibemus. Nam homo simul ae moritur, statim dissio luitur secundum veteres in cadauer,
umbram, manos,ec spiritum,quo quidem pertinet illud
90쪽
apud Virgilium Acinear: Salve sancte parens,iterum salis uete recepti Nequicquam cineres,animaeque umbraeque
laternae. Sed haec de his, quibus cultus diuinus doonor debetur.
AM ea vero, quae exhibentur illis,quatuor modis,ut author est Varro,computantur. Pro loco, Pro tempore, Pro persona,Pro re. Et si enim in absoluta perse-ctaca religione scimus, neque parietibus includi Deum, eui omnia patentia sunt&libera:neq; etiam certis vllis,aut temtoribus,aut per sonis, aut sacrificijs alligari: qui nullo alio, quam casto, γpuroq; animo delectatur: tamen plus quam manifestum est, ut inquit Iamblychus, in communi popularique vita, modis omnibus excitandos dc admonendos esse homines,Vt qui nec temper, nec ubique, nec in omni vitae functione rebus diuinis vacare possunt, saltem locorum M temporum,& aliarum rerum descriptionibus comoneantur.Loca ergo sacra sunt,quet vel rebus diuinis destinantur, quae proprio nomine dicuntur sacra:vel necessiis ratibus hominum,defensionis& misericordiae cauta,quet sancta:vel mortuis ic sepultis,quq religiosa '. Diuinis n M. ιι--ε. destinantur illa, quae rite per pontifices consecrantur, feri. Ins .deres
qualia sunt templa φ, sacella, delubra, luci, tesqua, fana, ' Ris quae tum ciuilia sunt & militaria, tum publica & pri- φ extri Derelinuata, tum mobilia & fixa, tum subterranea dc exstantia, tum his, tum illis Diuis dedicata. Quorum parte. sunt, D. -- . IAntica, Postica, Dextra, Sinistra, Sacrarium, Donari- clinum, Fauissa, Crypta, Vestibulum, Adytum . Instruis menta verδ, sue supellectilia, Arar, Foci, Scrobes, Menis, Vasa,& alia similia, de quibus pleni sunt libri pontificales,ne aut violenter, aut neglectius habeantur,