장음표시 사용
221쪽
uandisque. magna pars eorum, quae media sunt, ae inter litis contellationem ac sententiam interiecta, ponitur. Eta olent olim,vi inquit Alconius , iurati testes produci, id non sollim ne falsa dicerent, verum etiam, ne,qui vera essent,iaceret,adigi. Praeterea dum diceret accusans orator, Sc pariter postea dum responderet defendens, testes a praetore qui prius examinati erat, suo iterum loco,singuli a praetore interrogabantur: qui palam & alta voce,
ut a cunctis exaudirentur, suum aperiebant cofirmabantque testimonium,quod quidem paulis lecus hodie obseruatur. Caeterum, quod olim antequam sentetia serretur, laudatores pariter &supplicatores pro reis audirentur, non minus hodierno die,quam tum temporis,frequentatur. Post sententiam latam, nisi sortὶ prouocatio interueniat,quae quidem omnia integra seruat lc illetla, sequitur executio rei iudicatae aduertius eum, qui ius dicenti non obtemperat. Is,si factum debet,pignoribus captis coercetur,quemadmodum tutores & curatores V, qui non cavent: mulieres,quae partu edito, in iudicium de agnoscendis liberis vocatae, non compirent. Si vero certam& definitam aliquam rem Sc speciem reus debeat, siquidem rem habeat manu militari, officio iudicis ab eo possesso trassertur , dc fructuum duntaxat omnisque caus nomine condemnatio fit. Si vero non potest restituere,&dolo fecit qub minus possit: ia quantum aduersarius, in litem, sine ulla taxatione,m infinitum iurauerit,danandus est. Si verδ nec potest restituere, nec dolo secit qu5 minus possit, non pluris quam res est, id est, quanti aduersarii interfuit, condemnandus est. Si id quod in obli fatione Versatur,genus est, primum possidentur Sc distrauntur pignora:deinde ijs non susscientibus,peruenitur ad ipsius personae addictionem. Acin venditione quidem ut inquit Ulpianus)pignorum captorum iacienda, primo quidem res mobiles & animalia capi pignori iubentur, mox distrahi: quarum pretium si su siecerit,bene est:
si non suffecerit, etiam soli pignora capi iubentur & distrahi:
222쪽
strahi: quod si nulla mouentia sint,a pignoribus soli initium faciunt. Sic denique inter iudices interloqui solet, si mouentia non sint,ut soli quoque capiantur: nam a pignoribus soli, initium faciendum non est:quhd si nec ea, quae soli sint, sussiciant, vel nulla sint pignora soli, tune
peruenietur etiam ad iura. Exsequuntur itaque rem tuis dicatam praesides isto modo. si pignora quae capta sunt, emptorem non inueniant, rescriptum est ab Imperatore nostro,& Diuo patre eius,ut addicantur ips,cui quisquis condemnatus est: Et addicuntur utique ea quantitate, quae debetur. Nam si creditor maluerit pignora in creditum possidere, hisque esse cotentus:rescriptum est, non posse eum, quod amplius sibi debetur, petere: quia velut pacto transegisse de caetero videtur, qui contentus fuit pagnora possidere: nec posse eum In quantitatem certam pignora tenere,& superfluum petere: Imo se quoque iudices exsequentur iudicatum,ut nomina iure pignoris capiant, si nihil aliud si quod capi possit, haec Vlpianus.
In addicendis personis debitorum,huiusmodi apud veteres prodita lex est.&ris consessi, rebusque iure iudicatis, trisinta dies iusti sunto, post deinde manus iniectio esto. In ius ducito,ni iudicatum facit,aut qui pseudo eo in iure vim dicit,secum ducito, vincito, aut nemo, aut compedibus quindecim pondo,ne minore, aut si volet, maiore vincito: si volet, tuo vivitor ni suo vivit, qui eum vinctum habebit,libras farris in dies dato: si volet, plus dato. Ierlijs nundinis, partes secanto: si plus minusue secuerint, sine fraude esto. Sed haec quidem lex,quoniam durior & inhumanior est visa, mitigata est nonnihil posterioribus legumlatoribus : nam aeris alieni causa hodie nemo potestini seruitutem rapi,licet in neruum coiiijci debitor, & donec satisfaciat, retineri lege possit.
223쪽
E capitalibus olim causis, non solet nisi
centuriatis comit ijs quaeri: quibus liberum erat cuiuis de populo, dicam ei scribere, quem accusare vellet, modo poenam talionis su sit nere paratus esset, si succum beret. Is verb qui accersitur alicuius criminis, nonnunquam e vinculis causam dicere, nonnunquam vero, pro rei quae imponitur dc personae qualitate, vel praedibus datis, suae promissioni commissus, respondere compellitur. Nam reum fieri est apud praetorem legibus interrogari: cum l; in ius ventum es et,dicebat accusator apud praetorem, reo : Aio te Siculos spoliaste: si tacuisset, lis ei aestimabatur, ut victo: si negasset, petebat accusator a magi stratu dies inquirendorum eius criminum A instituebatur accusatio:eratque moris, ut accusator obsignaret domum. & clausa omnia eius, quem accusaturus erat, haberet, ne surtoru indicia, aut in vasis, aut in signis aut literis constituta, ab eo remouerentur, Ciceronemq; dicit Asconius,accusatione a praetore ad illiberorumsi
delata tempus m quisitionis Siciliam, dies ita. sumpsistaigeiacis lnijs. Ipuus vero accusationis, formula quaedam est huius- se,colligendis literis a populis. Rc denuntiandis telli mo- modi'. Apud illum praetorem. vel proconsulem Lucius Titiusprofessus est se Meuia lege Iusta adulterii ream deferre, ψ dicat eam cum Caio Seio, in ciuitate illa domo illius, mense illo, Consulibus illis, adulterium commi- sille . Ut autem tota veterum ratio, in huiusmodi iudici js peragendis , plane ac dilucide intelligatur, subij-ciam duo loca ex Asconio Paediano, quae totam nobis, , rem ostendere ac declarare possint. Perlata deinde le-M ge inquit) Pompei , in qua id quoque scriptum erat, ve,, Quaesitor, suffragio populi, ex iis qui consules fuerant, D crearetur, statim comitia habuit, creatusque erat L.
224쪽
Domitius 'nobarbus Quaesitor. Aliorum quoque iu- radicium , qui de ea re iudicarent Pompeius talesyropO- ιε
suit, ut nunquam neque clariores viros, neque lanctio- tares propositos esse constaret, post quod statim noua lege ιι Milo postulatus,ti duobus Appijs Clodiis adolescentibus te ij idem, a quibus antea familia eius suerat postulata. Item - ις
que de ambitu ab ijsdem Appijs , & praeterea de vi a in cPetulcio,& L. Cornificio, de sodali iijs, a P. Fulvio Ne- ccrato. Postulatus autem erat,&de sodalitiis,& de ambitu ιcea spe, quod primum iudicium de vi futurum apparebat, coqud eum damnatum iri confidebant, nec postea respon- ις surum. Divinatio de ambitu accusatorum facta est, q- ις store A.Torquato, atq; ambo Quaesitores Torquatus M in Domitius pridie Nonis Apr. reum adesse iusserunt, quo ς die Milo ad Domitii tribunal venit,ad Torquati amicos ς misit, ibi postulante pro eo M. Marcello obtinuit,ne prius causam de ambitu diceret, quam de vi iudicium esset ις persectum .apud Domitium aute Qussitorem maior Ap pi' postulauit a Milone, seruos exhiberi numero quatuor μα quinquaginta:& ςum ille negaret eos qui nominaban-ςπtur, in sua potestate esse, Domitius ex sententia iudicum ις
pronuntiauit,ut ex seruorum eorum numero accusator, *ς
quod vellet, ederet. Citati deinde testes, secundum le-ς spem, quae ut supra diximus iubebat, ut priusquam cau- ia ageretur, testes per triduum audirentur, dicta eorum iudices consignarent, quarta die adesse omnes in diem
posterum iuberentur, ac coram accusatore ac reo, pilae, in quibus nomina iudicum inscripta essent aequarentur:
dein rursus postera die, sortitio iudicum fieret, unius ο& septuaginta , qui numerus clim sorte obtigisset, ipsi Voprotinus lessum irent, tum ad dicendum accusator duas noras, reus tres haberet, reusque eodem die illo iudiea-
retur. Prius autem quam sententiae serrentur, quinos ex singulis ordinibus accusator, totidem reus reiiceret:ita ut numerus iudicum relinqueretur, qui sentetias serrent,
quinquaginta ta unus. Haec Alconius uno loco. Alio sic ait.
225쪽
eaput obnubito, infelici arbori reste suspendito, verbe rato, vel intra pomerium , vel extra pomerium .. Hac Iege duumviri creati, qui se absoluere non rebantur, ea lege, ne innoxium quidem posse: cum condemnassent, tum alter ex his: Publi Horati tibi perduellionem iudi- co inquit. Lictor colliga manus. Accesserat lictor,in- ςi ciebatque laqueum : tum Horatius authore Tullo, cle- mente legis interprete, prouoco inquit. Ita de prouo catione certatum ad populum est, moti homines sunt in qeo iudicio , maxime Publio Horatio patre proclaman- ς te, se filiam iure caesam iudicare : ni ita esset, se proprio iure in filium animaduersurum suisse. Qua causa factum est, ut absolutus sit a populo, magis admiratione virtu- ris, quam iure causae.
ET EXTRAORDINARIORVM IVDICIORUM.
RAETORIORVM iudiciorum raistio,non est unius ubique modi: aliud eisi nim in adoptionibus,& manumissioni olbus, quq varie, tam secundum ordinem, quam extra fiunt: aliud in bonorum ponsessionibus, missionibus in bona,ic stipulationibus,quq praetoris diculur, obseruatur. Nam quod interdicta fere soleant per actiones e sponso, de quibus supra est tractatum,expediri,notius est ex Fab. Quintiliano, quam ut hic prolixioribus tractari debeat,sufficitque ad locum eum probe intelligedum, oratio Ciceronis pro Cecinna,cum tertia in Verrem actione, ciique alijs nonnullis orationibus in quibus tu sarctorutecto ruitu etiam interdicto ru tractatio pulchrE explicatur.Na quid dicam de bonorii possessionibus, que causa rei seruandae impetraturi quaru omnis via Sc ratio, inlatiorib' Digestorum
siue Pandectarum libris fusus est exposita. Illud tantum.
226쪽
breuiter admonedum est,pret ter ordinaria, tam ciuilium A criminalium, quὲm prstoriarii rerum iudicia,essequet-
dum alia,quae extraordinaria, ic item quae summaria vocantur. Nam in quibusdam casibus,contingit, ut propter rerum lc personarum qualitatem, celeritatem res eXpostulet,& sine magnis reorum sumptibus debeat expediri. Sic dicimus, levia , coram audire & discutere de plano, proconsulem oportere. Item de plano expediri,ut obse-at .. quium parentibus & patronis, liberisque patronorii ex- ΣὸνLἡ, e. hibeatur '.Formam verb horum summariorum iudicio- de of pr eo su. rum , describit sum mus Pontifex h his lare verbis : S peti clem. saepe de contingit, quod causas committimus, & in earum aliquia πβ sanis bus, simpliciter & de plano iac sine strepitu ac figura iudicij, procedi mandamus. De quorum significatione verborum a multis contenditur,dc qualiter procedi debeat, dubitatur nos autem dubitationem huiuimodi quantum
nobis possibile est decidere cupientes, hac in perpetuum
valitura constitutione sancimus, ut iudex, cui taliter causam committimus, necessario libellum non exigat: litis contestationem no postulet: in tempore etiam feriarum, ob necessitates hominum indultarum a iure, procedere valeat: amputet dilationum materiam: litem, quantum lioterit,faciat breuiorem,exceptiones, appellationes diatorias,& frustratorias repellendo: partium, aduocatorum,& procuratorum contentiones,ac iurgia, testi injue superfluam multitudinem refrenando.Non sic tamen iudex litem abbreuiet, quin probationes necessariae,& defensiones legitime admittantur: citationem vero ac prῖ- stationem iuramenti de calumnia vel malitia,sue de veritate dicenda,ne veritas occultetur, per commissionem
huiusmodi intestigimus non excludi. Verum quia iuxta petitionis formam, pronuntiatio sequi debet, pro parte agentis Sc etiam rei,si quid petere voluerit,est in ipso litis exordio, petitio facteda ,suescriptis, siue verbo actis, tamen continuo sui super quibus positiones ac articuli
formari debeantipossit haberi plenior certitudo,& ut fiat defi-
227쪽
at definitio clarior inserendo,& quia postiones ad faciliorem expeditionem litium propter partium cosectiones, Sc articulos,ad clariorem probationem usus long uus in causis admisimos usum huiusmodi obseruari volentes, statuimus,ut Iudex sic deputatus a nobis snis aliud de partiu voluntate procedat ad dando simul utrisque terminum dare possit, dc ad exhibendum omnia acta &munimenta, quibus partes uti volunt, in causa post dationem articulorum, diem certam, quandocunque sibi videbitur, valeat assignare:eo saluo, quod ubi remistionem fieri contingeret, pro testibus producendis, possunt etiam instrumenta produci assignatione huiusmodi non obstate. Interrogabit etiam partes sue ad earu inllatiam, siue ex officio, quadocunque hoc aequitas suadebit: sententia ver , des nitiua,citatis ad id,licet no pereptorie, par- . tib'in scriptis, de prout magis sibi placuerit, stans vel se dens proserat,etia si ei videbitur,c6clusione no facta, pro ut ex petitione Sc rbatione & alijs actitatis, in causa fuerit faciendum. Hactenus summus Ponti sex. Iam autem exemplum huius rei proditum est pulcherrimum,a Marcello iureconsulto, qui sub titulo, De ijs quae in testamento delentur, scribit in hac verba: Sententia Imperatoris Antonini Augusti,Pudente & Pollione consulibus.Cum Valerius Nepos, mutata volutate, inciderit testametum suum, & haeredum nomina induxerit: haereditas eius secundum diui patris mei consti tui nem ad eos, qui scripti fuerunt, pertinere non videtur: & aduocatus fisci dixit. Vos habetis iudices vestros. Viuius Zeno dixit: R go domine Imperator, audias me patienter: de legatis quid statues'Antoninus Caesar dixit: Videtur tibi volui Die testamentum valere,qui nomina haeredum induxeriti Cornelius Priscianus aduocatus Leonis dixit i Nomina haeredum tantum induxit. Calpurnius Longinus aduocatus Fisci dixit: Non potest ullum testamentum valere,
quod haeredem non habet. Priscianus dixit: Manumisi quoia talegata dedit. Antoninus Cisar,remotis omni
228쪽
bus eum deliberasset, Sc admitti rursus eosdem iussisset :dixit. Causa pr sens admittere videtur humaniorem interpretationem: ut ea duntaxat existimemus, Nepotem irrita esse voluisse, quae induxit, Huculque Marcellus. Quoniam autem de ipsa iuris condendarumque legum arte, hactenus breuiter est expositum: non abs re fortassis erit, si tum de usu eius ac utilitate nonnihil attulerimus, tum de institutione conformationeque illius, qui ad iurisprudentiae studium sit accessurus : nam in omnibus quidem disciplinis sic est comparatum,ut & natura constent, Sc arte ac exercitio. In legibus hoc usu venit, ut earum vis ac virtus, non minus in his qui eas sustineant,
quam in illis ipsis, quae tabulis instriptae sunt, legibu ,
C quantum quidem ad usum huius a tisattinet, is, meo quide iudicio. in hisce potissimum tribus spectatur: in condendis lepibus: in interpretadis: &in dii ponendis. In condendo quidem, quoniam omnis lex, ut supra commemor
uimus , partim pro emium habet, partim constitutionem, partim sanctionem : primum illud sciendum est, pro emia legum pleraque omnia, non aliunde, quam exprima totius artis parte, repeti solere . Nam quod in
Pandectis, subinde ab aequitate si legis commendatio, subinde ab utilitate ac frequenti usu, subinde denique Eratione naturali: enimuero omne id vel a sne iuris iustitia, vel ab aliqua principiorum specie desumitur ac d libatur. Tantundem videre est & in illa Metelli Numidici grauisae diserti viri oratione quam incensura dixit ad populum deducendis uxoribus, in qua,principiis naturalibus altius repetitis demonstrat, quonia ita natura tradidit, ut nec cum mulieribus satis commode, n sine
229쪽
illis ullo modo vivi possit: saluti perpetuet potius, quam
breui voluptati consulendum esse. Idem & apud M. Portium Catonem,in oratione pro lege Oppia,&apud Ciceronem,de lege Agraria, & alijs infinitis serme locis,animaduertimus. Et quidem, licet in scribendis & memori et commendandis legibus, non semper, nec ubiq; hisce proemijs utamur: attamen quoties maioris alicuius tractatus exordium sumendum est, persspe si,ut pro enatu, sine vitio pret termitti no positit. Adhetc in roganda suadendique lege, ac dicuda in senatu sentetia: nihil est quod maioxem laudem ac usum, oportunitatemq; habeat quam posse sente tiar suae ratione a primis illis naturae fontibus rein Ietere: quanq tamen non ignore propter omnium memororum huius artis inter se conexionem,subinde fieri, veipsa legum pro emia, non tam a prima parte, quam Vel secunda,vel a tertia ducantur. Constitutionum sedes,m parte sere secunda collocatur,& proposita quidem aliqua quaestione, primum hoc exquiritur, cuius ea potissimum loci sit & ordinis, hoc est, utrum ne ad fictionem potius an ad quq stionem, an sit, quid sit,aut quale sit referri debeat,utrumue absolute magis,an secundum circunstatias expedi : quo inueto,hoc post deinde sequitur,ut secudum Ioci sui naturam dc ratione supputetur, re quod amplius est, propter summam posteriorum ex prioribus aptitutinem, ad prima principia iuris, Sc finem usque reuocetur. Hinc si de maris ac sceminae coniunctione in Republica consti tuenda quaeratur, primum satis intelligimus,eam uaestionem, neque fictionis esse, neque coniecturae, neq; efinitionis, item neque circunstantiarum, neque asyllatorum,neque eorum omnium,quq abditam quandam habeant iuria rationem,sed ad eum proprie locum referri, in quo de qualitate agitur:virum scilicet bonum si in Rupulica, matrimonium habere, nec ne. Atque in ea re ex
plicanda , mox illud occurrit nihil hac rem ad modii pertinere,ad eam huius loci partem, qu dehonestate dispu-rat,d ad eam, quae de pulchro.multo minus, ex quibus statim
230쪽
statim consequitur,totam qu stionem utilitatis ac ne cessi talis esse, videlicet, utru necessitati potius propaga dae sobolis, an castitati coelebatuique sit serui edum in republ. in cuius quide quaellionis enudatione, iam ipta res loquitur,tum principia iuris, ic maxime quidem naturalia, consuli oportere, tum vero finem ipsum iustitiam, quae pro rei lubiecte natura, subinde perfectam & ex pletam virtutem requirit, subinde mediocritate quada oia ficiorum eli contenta. Sanctiones legum,ad partem huius artis tertiam reserutur,quet quidem, non ta per regu
las A exemplo sic enim hoc visum est c5modius docet, quomodo id qS vel natura,vel lege iussum ac vetitu est, ad effectu suum perduci possit, idque siue ordinem ipsum spectes, quo procedatur in iudicio, sue acti oes te is & poenas, quibus maleficia vindicantur. Sed quemadmodum de constitutionibus sepra dictum est,eas principiorum usu Sc cognitione indigere:ita etiam hoc loco usu venit, ut sine secunda parte ac prima, sanctiones,commodὸ feri non possint. Et quidem quantum ad iustitiam, siue finem iuris attinet,utiq; certu est,in poenis nihil magis curanda ac respiciendum esse, quam ut secundum veram iutamque proportionem, poena noxae par constituatur. Atque haec quidem de usu nutus artis,in condendis legibus. Interpretatio legum, quemadmodii fieri debeat, partim suis Iocis est expositum, partim ex ipsa uniuersa iuris arte depromi potest. Nam cum eius tres sint omnino partes, Historica ,stymologica,& Analogica. Historica,nulla alia re magis continetur,quam si ostendas,cuius tandem iuris sit ea lex, qu et proponitur, potiscalis an ciuilis, publici an priuati, militaris an quaestori ,de quibus idoneo loco tractatu est. Ad stymologica pertinet,causas Iegii lcrationes consectari,quq quidem tum finis sunt,&princit lorum iuris,lum aliarum etiam duarum partium,ex il- is dependentium: nam quemadmodum in reliquis omnibus artibus,ita etiam lite cotingit, ut una pars sine alia