Ioachimi Hopperi Phrisii iureconsulti De iuris arte libri tres. Eiusdem, Iuris ciuilis, siue ad Pandectas libri sex priores

401쪽

acquiratur. Si alicuius rei erit: collata est societas lucruta damnia qSex ea re emergit, est comune, sed pro Ous partibus dubitatur. Et ait Vlpian. Si no fuerint partes societatis adiectae,aequas este costat,quod intellige licet eaquq coteruntur in qualia sint propter ius staternitatis, va idoneo loco tractauio . Si verὁ placuerit,ut quis duas Partes vel tres habeat,alius una, an valeati Et placet valere,si modo aliquid plus cotulerit societati,vel pecuni ,velo perq,vel cuiuscunq; alterius rei causa. Ita coiri societate posse, ut nulla parte dant alter lentiat, lucria vero comunest,Cassius putat,quod ita demum valebit,ut A Sabinus scribit, si tanti sit opera, quati damnum est pleritq; enim tanta est industria socii ut plus societati conferat, q pecunia id est, si solus nauiget, solus peres rinetur, pericula subeat solus. Aristo refert Cassium rei pondisse, societate

talem coiri non posse,ut alter lucrum tantum,alter damnum sentiret, hanc societatem Leoninam sex xsopi Apologo fortassis, quemadmodum & illi qui coturbauerunt,uel foro cesserunt, vespertiliones alibi in iure ex Asopo dicuntur solitu appellare. Et noscosentimias ta item societate nulla esse,ut alter lucria sentiret,alter vero nullum lucrit,alter damnum sentiret. Iniquis limit enim genus societatis est,ex qua quis damnum, no etia lucruexpectet. Hacten' Vlpianus. Soluitur aut societas, inquit idem Vlpia. ex personis,ex rebus, volutate,ex acti ne: ideo vi sive hoes, siue res,sue voluntas,sive actio interierit,distrahi videtur societas. Intereunt aut homines maxima, aut media capitis deminutione,aut morte: naadeo morte socij, inqt Pomp. dissociamur,ut nec ab initio pacisci poss m' eligitur oni industria person cotineturq; sola volsitate societas,ut mox dicem')vi h res etia succedat societati,qq i societate vectigalius ec' est acceptu propter authoritate dc utilitate publica quo magis coductores vectigaliu reperiatur si modo pars destincti ad p-sona het redis eius asscripta sit. Res intereunt,cu aut nullet 'relinquatit mi conditione mutauerint: neq; enim eius

402쪽

AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. lIII. 3s

rei qui ia nulla sit, quis j socius est, ne ii eius quet cosecrata

publicataue est. Ite si alicuius rei societas coita sit,& sinis negotio sit impositus,finitur societas. Ite bonis a creditoribus venditis Filius soci , distrahi societate, Labeo ait. Volutate distrahitur societas, cu vel tacito intellectu hoctagitur,ut d cedatur: na si separatim soci) agere cceperint,& unusquisq; eoru sibi negotietur: sine dubio, ius societatis soluitur: vel cu renunciatur societat una adeo quidem renunciatione soluitur societas,ut s couentu sit, ne intra certii tepus discedatur a societate,nihilominus in si contra fiat, distracia videatur, licet is qui intepestiue renucia uerit,de eo quod interest, teneatur. Et ratio quide est,qano vii comodatum primo voluntatis & officii est, mox necessitatis fit, ita etiam societas via i ad necessitate deducitur: sed ea est illius natura, Mia perpetua volutate cos stat queadmodu voce canentis musca, qua mutata, sue iure, tae istiuria id sat emper liq; veru est,cessare volutate societatis. Et ideo quea linodii inter iusta de iniusta possessione, quaten' poli estio est, nihil interest ita etia ad

distrahe la bocietate, nihil refert, iurene an iniuria societati renucies, licet de eo quod interest,cotra. Actione distrahitur societas,cu aut stipulatione,aut iudicio mutatast causa societatis.Proculus enim ait, hoc ipso iudiciuideo dictatu est,ut societas distrahatur, renunciatum esse societati,sue totoria bonorii, sue unius rei societas coita sit. Iam aut actionis pro socio, quae quid e regulariter, non nisi enita demum societate intentatur,snis proprie

is est:visi quid si,quod ab uno aliquo solo occupetur id in comune redigatur, in quo quide iudicio non in solidii, sed quantu facere potest socius, vel quod dolo malo secie

quo minus possit, si condenatio hoc enim summa habet. ratione,cuso citias ius quodam odo fraternitatis in se habeat. Venit aut in hoc iudiciu no modo dolus, i crsi etiaculpa,id est,desidia aut neglige tia. Sed culpa no ad exactissma diligentia redipeda est, sufficit enim tale dilis'iam comunibus rei, adhibere, quale suis reb' adhibere solet,

da et patu diligente sibi sociu acquirit, de se queri debet. o. iiii Nunc

403쪽

Nunc tractemus de emptione ac venditione,quae quide prscipuam partem mercaturae obtinet,cuius vlus tu peruetustus est, ut a Libero patre prosectus,tum veris ut tractat non uno loco Plato, admodum necessarius in Re

publica. Dicitur autem emptio ab emendo quod semere veteribus significabat,ut inquit Festus, veditio a venudando, quemadmodum author Apuleius, cuius origo a priuatiua particula ve deducta videtur, quaquam veteres emptionum v editionumque appellationibus promiscue, ut inquit Caius, aliquando usi sunt. Ac solet quidem emptionis ac venditionis significatio tam late olim patere, ut omnem alienationis seeciem amplecteretur. 5c nosolum commerciis, quibus a mercede, quae iiiijs interuenit nomen est,accommodaretur,verum etiam ultimis

voluntatibus, veluti chi quis per a geni A libram ha res fieret, & publicis actibus, tam in manumittendis, qarrogandis liberis. nam emancipati, inquit Festus, duobus modis intelliguntur, aut ij qui ex patris iure exi runt,aut ij qui aliorum fiunt domi ij, quorum utruque fit mancipatione. Origo emendi vendendique,inquit

Paulus, a permutationibus coepit. Olim enim non ita erat nuntiis, neque aliud merx, aliud precium vocabatur, sed unusquisque secundum necessitatem temporum ac rerum utilibus inutilia permutabat, quoniam plerumque euenit,ut quod alteri superest, alteri desit. Sed quia non semper,nec facile concurrebat, ut cum tu haberes quod ego desiderarem, inuicem haberem, quod taaccipere velles,electa materia est,cuius publica ac perpetua aestimatio difficultatibus permutationum arctualitate qualitatis subuenire eaq; materia, sorma publica perculia , usum dominiumque, non tam ex ubstantia praebet, quam ex quantitate, nec ultra merx utrumque, sed alteria precita, quod nonnulli a procando, quod poscere est, secudum Festum,deductu volunt,vocetur. Sed an s-

ne numis venditio dici hodie quoque possit, dubitatur: veluti si ego togam dedi,ut tanicam acciperem: Sabinus

404쪽

& Cassius esse emptionem & venditionem putant: Nerua dc Proculus , permutationem non emptionem hoe esse aiunt. Sabinus, Homero teste utitur, qui exercita

Gr eorum,sere,ferro,hominibusq; vinum emere resert

cet formam re substantiam huius contractus continet, conueniat: nam regula generalis est:Sine precio vendi tionem nullam esse.quam quidem regulam sic accipe,'rnon preci numeratio,sed conuentio perficiat sine scriptis habitam emptionem. Secundum, ut consensus adsit.nam in venditionibus & emptionibus cosensum debere intercedere palam est, inquit Vlpianus. Caeterum

sue in ipsa emptione dissentiant, siue in precio, siue in aliquo alio emptio imperfecta est Plane pacta conuenta, quae postea facta detrahunt, aliauid emptioni,contineri cotractu videtur,inquit Papinianus, quα vero adi

ciunt,credimus no ineae. Quod locum habet in iis,quae; adminis

405쪽

adrisinicula sunt emptionis, Eluti ne cautio duplς prς- stetur,aut cum sideri sole fautio dupis prelletur,quo qui dem casi agente emptore, no valet paclis. Idem vires ha- bebit, iure exceptionis, agenteuenditore. An idem dici pollit audo postea et diminuto preci Dinoi merito qui situ est,quonia emptionis subsutia consilit ex precio: Paulus notat, si omnibus integris manetibus de augedo vel

deminuendo precio, rursus couenit, recessum a priore cotractu,& noua emptio intercessi illa xi e tur. Tertiu stiver aliqua subsit quae vene)t; ha nec emptio,nec veditio sine rς quet veneat potest intellisi, inquit Pomp.Et proinde, si ea quoq; res in cotrati ii scieter deducam quet nost in comercio cuiusmodi est liber homo ,locus sacer,vel religiosus,res propria,vel quq in usu publicosi Necunia 'habeatur, erius est emptione ho coitae: i in promouedae negotiationis gratia,& liberi ho is,& loci sacri & religiosi, qui haberi non potest, emptio intelligitur,s ab

ignorate ematur,quia difficile dinosci potest liber homo a seruo. Enruero persecta empti Heac editio,qJvedidi, ac tradidi no ali ter lege tr.Tabulam fit accipietis, si aut precium nobis soli itu sit, aut eo nomine latissa tu, vel etia fidem habuerimus emptori, ne ulla satisfactione. Sed hic de emptione ac veditione generaliter dixisse suffciat: quae a ut specialiter circa ea tractantur, haec fermὁ sunt:de in diem addictio ne,de lege commissoria, de h*reditate vel actione vendita,de rescinde la x editione, de periculo S co modo rei venditae, te seruis exportadis de

actionibus empti & vediti,de quit,' singulis est dicendii. vir In diem addictio ita fit,inquit Paulus: ille fundus cetum ιQ esto tibi emptus, nisi si quis intra Calend. Ianuarias proximas meliore conditione secerit, quo res a dia o abeat.

Melior asit conditio adferri videtur,s precio sit additu. Sed & si nihil precio/ddatur, solutio in offeratur, facilior, veI maturior,vel oco magis propitio, arq; meliorcoditio alsata videtur ut quicquid ad utilitate veditoris pertineat,pro meliore conditione habeatur: quo quide

406쪽

t t re inielim si bii lictoae ab e ei Spossit venditor, id sequi prima inuito enaptore nis eo tra a ii sit. Verbii audaddictionis, primo ortu forense est: nam omnis praetoris authoritas vertitur in his tribus verbis: Do scilicet iudicem Dico ius d 'Addico rem pddita est in sententia man datur exe)utioni. Sic erit in cellione. qt in iure fit dici tur versari Ceddi, vindicas,& Addicens na addicere in quit Festus danare eit. Hinc aute facta est trallatio ad au-

tiones publicas, i ii quibus vinceti inlicitatione res addicitur, id est ause reda datur:haud aliter atq; debitores creditoribus addicti domu iure veteri due utur. Inde trasitate hoc verbii ad priuatas emptic es ac venditiones. Na quo- ν.ties hac lege res via itur, vi intra certu die ad ijci aliquid . L. . ab alio pol iit est enim addicere vellentis,adiicere licitan v

tisin de recedi ab emptioni : addictio iii die fieri dicitur, quod quide no hoc significat,quasi praesens quide sit em-

ptio, sed addictio differatur in die, si riemo plus of erat,vi nonnulli autumant: sed ut Sc emptio sit praesens & addictio quet quide,si intra diem melior coditio offeratur re solui pollit. plautus, Age sis roga emptu nisi quis melio re asteret. ae mihi atq; amicis coditio placeat magis. Quasi fundum vendam, meis addicam legibus. Plane ad lectio siue melioris coditionis oblatio duob' modis expectari potest: na re in die addicta potest offerri melior co-ditio vel priuatim, vel in auctione, quoties res sic vodita auctioni exponitur, quaquam subinde seri possit,ut nonia pura a coditionalis emptio censeatur. Vlpianus: Quoties fundus in diem addicitur, vim pura emptio est, sed subcoditione resoluitur, an vero conditionalis sit magis emptio, qu*stio is est. Et mihi videtur veri' interesse quid actu sit. Na siquid hoc actu est,ut meliore allata coditi odis ab emptio e di scedatur,er it pura emptio,quq sub coditioeresoluitur. Sin aut hoc actu est, ut perficiatur emptio, nisi meliorcoditio offeratur,erit emptio coditioalis.Comi L PS LEGA

seria lex lisc est ut si preciu rei ve liti ad die no soluatur CQ Mi. O res tempta sit,quo casu magis est ut sub coditioe resolui . emptio

407쪽

emptio, qua sub eoditione cotrahi videstur. Soleteshoe ea su etia aliud couenire: ut si venditor eunde fundum vederet cito mutoria sediderit, id a priore emptore exigat. Ratio aute cur haec lex committaria dicatur est, quia si ei ii pamatur, tantum est commissum, siue peccatum,ved illo luat id quod gestum est. Sic enim S haereditas com mitti dicitur & pignu, & poena,quet quidem & hac specie locum habet: nam s quid arrae nomine datum est,id preeio non soluto cadit in comissum,& manet apud ve-ditorem. Alio siniscatu corii mitti dicitur id quod iam in unum coit & mitium accipit. nam hac ratione dici- mus stipulatioem esimi lii, Vergilius: Et tuba commis so Estniumst si se c/nit aggere ludos . In haereditatis & actionis o iv AT A venditioe quae dc ipss in bonis nostris esse dicuntur,quia VEL ACTIAE tamen incorporales sunt, multa reperiuntur singularia. ONS VEN . Primum si h reditas venierit eius qui vivit aut nullus st: - nihil est actum quia in rerum natura non sit quod venierit. Ad haec venditor haereditatis, satisdare de euictione non debet,cum id inter ementem & vendentem agatur, ut neque amplius, neq minus iuris emptor habeat,quam apud haeredem futurum esset. sed vi sit aliqua haereditas pr stare debet: nec tamen alea emitur, ut in venatione, ita res,quq si non est,non contrahitur emptio nis si quis sertasse ipsum incertum rei emat: veluti si qua si haereditas esto mihi empta. Prgterea cum in venditione rei singularis, hoc iuris sit, vi s res vendita nondum tradita

interea temporis alii accepto precio 'enda tui ac tradatur,& ante mora intereat, precium apud venditore maneat, quasi no ta ex re quam propter negotiationem acceptum sit: in haereditare vendita longe aliter probatuest: nam si h reditate vendita, postea ante traditionem rem aliquam ex ea vendam,licet ea antem ora intereat, nihilominus teneor emptori ad precium acceptu .Ratio verb est , quia cum haereditas venit, tacite hoc agi videtur,ut si quid tanq hi res feci, id praestem emptori quasi illius negotium agam. Si nomen sit distractum, Celsus libro

408쪽

AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII. 4os

libro decimo digestorum scribit,locupletem esse debitos

rem no debere eraestare:debitorem autem eum esse,prq stare debere,nili aliud conuenit,& quidem sine exceptione quoque, nisi contrarium actum sit. Enimuero non ea solum nomina vedere possumus qui pura sunt, verum etiam quae sub conditione vel in diem stat cocepta. Sed hoc casu multum interest, an sub conditione aliqua obligatio veneat,an cum ipsa obligatio sub conditione contracta sit, pure veneat. Priore enim casu, deficiente conditione , nullam esse venditionem , posteriore verbstatim venditionem consistere. Rescinditur emptio ac venditio re integra, ijsdem modis, quibus contrahitur, hoc est, per contrarium consensum. Et ideo si quam rem a te emi, eandem rursus a te pluris minorisve emero, disces imus a priore emptione. Potest enim dum res integra est,conuentione nostra, insecta feri emptio,

atque ita consilit posterior emptio,quasi nulla praecesserit. Sed non poterimus eadem ratione uti post precium solutum, emptione repetita,chm post preciu solutu insectam emptionem facere non possimus. De periculo Meo modo rei venditae,duplex est inspectio: nam aut quae .rimus de periculo, aut de custodia . De periculo regula haec est. Persecta emptione, quoniam venditor incipit esse debitor speciei,cuius interitu Iiberari debet, periculum ad emptorem respicit. Et si id quod venierit appareat, quid ,quale,& quantum sit,& prectu,& pure venit, perfectaςst emptio. Quod si sub conditione res venierit, squidem defecerit eonditio, nulla est emptio,si extiterit,emptoris periculum est, propter emptione retro tractam ad tempus conuentionis : nisi fortasse tota res pe arterit, quo casu perimitur emptio ac venditio. Si post cotracta emptione,vel de re no satis costet, vel de qualitate rei,vel de qtitate, magis est nondu plena videri emptionem costituta,ac periculum venditoris manere. Et ideos lectos fieri iusterim, vel materiam in genere emerim

non ania pertinebit ad me periculum, quana traditio

mihi

409쪽

mihi iacta sit, hoe est,priusqua Iectos pro me factos ia approbauerim,vel ex multa materia certas trabes smauerim. Item si ex doliario vino pars venierit,antea degustetur, ac ad metiatur, licet dolium signatum sit, quod hoc casu eo fieri videtur,ne submittatur,periculum agnoscere debet venditor, quia quod degustatum,aut ad mensum non est, prope quali nondum velabi. Quanquam inter degustationem Sc ad mensionem nonnulla est differentianiam gustus ad hoc proficit, ut improbare liceat, inquit Paulus cap.3ψ.tit. de coni .empl. mensura verδ non

eo proficit, ut aut plus aut minus veneat, sed ut appareat quantum ematur . Quae quidem res huc pertinet ,ut ante degustationem nihil penitus censeatur actum, an tamen suram vero tantum, ut si culpa venditoris res perierit, in id quod interest teneatur emptori: nam si verum est, ante degustationem vel quamuis aliam approbationem, re culpa venditoris perempta,ideo non teneri venditorem, quia iniquum esset, non permitti venditori, pro sua voluntate in ea re versari,quam inuitus emptor accipere non cogeretur: utique per contrarium squum est, ut si cogatur rem accipere emptosiquod contingit,

si nihil aliud supersit,quam ut mensura pagatur, simul etiam teneatur de dolo & eulpa venditor, in id quod intereti emptoris. Sed tamen si hoc casu vel fatale aliquod

damnum accidat, vel vis maior, verius est neque emptorem teneri ad precium,ut qui sub ea conditione emerit, ut in singulas puta metretas, quae ad mensae essent pecuniam daret, neque venditorem ad id quod intersit em pioris, ut quem aequum non sit, sine sua culpa teneri ad aestimationem rei venditae. Plane si vina simpliciter qua in dolijs erant venierint, vel omne vinum in auersone, ita ut degustatio ac mensura, vel tacite,vel disertis verbis suerit exclusa, propius est, quemadmodum in Geteris rebus, ita etiam hic periculum mutoris, acoris, dc si forte sugere incipiat,vel es undarer, statim esse emptoris, quia scilicet imputare sibi debet, quδd sic contraxe-

410쪽

AD PANDE. IVR. CIUI. LIB. IIII. 4ρ3

rit. Dicitur autem Auersione, meo quidem iudicio, emi illud, quod lananiatim utut est,emitur, auerso videlicet omni periculo a venditore: nam hac ratione nauena per auersionem eonducere intelligitur is, qui non pro numero amphorarum impositarum, sed simpliciter mercedem constituit, quo quidem casu , quantum imponat, nihil interest cum persque semper teneatur.Tantundem est ut tractat Vlpianus de exercit. act.c. t. Sc in illa con-du ctione, qua quis nauem,non ut ea vehatur, sed ut ipse eam exerceat, conducit per auersionem, in qua specie tamercedem dare promittit, tum nauem etiam saluam fore si quid ei acciderit. Rustici nostri armeta vel pecudes sic locatas,quia interire domino non possunt, ferreas vocare cosueuerunt. Nec refert vero, ut puto,auersionis ne

an aduerfionis vocabulo utare, quonia averti periculum dicitur ab eo, qui eximitur oneri: aduerti autem ad eum qui sub ijcitur,eilque huc reserenda illa actio, quae oneris auersi vel aduersi sub titulo de locato Se conducto,e. 34. nominatur. Licet autem de periculo regulariter viait non teneatur, tam e custodia, non dubie, ante traditionem praestare debet. Et cum custodia, vel ad eius m dum, qui eam exhibet consideretur ut in depolito , vel ad alterius alicuius diligentis patrisfamilias ut in commodato: talem praestare debet venditor qualem praestatis qui rogauit commodatum. Quod quidem sic intellige, non quasi ad exactillimam diligentiam teneatur, sed quia utriusque gratia constitutus et contractus,vi,que admodum dicit Paulus cap. . exactiorem praeli et, quam in suis rebus adhiberet. Si semus ita fuerit distractus, ne aliquo loci moretur vel exportetur,eustoditur lex pro-

Iter securitatem domini ne periculum subeat. Si quis

ac lege venijt, ut intra certum tempus manumittatur,

si non sit manumissus, liber fit, si tamen is qui vendidit

in eadem voluntate perseueret. Si venditor ab emptore cauerit ne serua manumitteretur, neue prostituatur,ratio facit, ut quantum ad priorem partem,ture non teneat stia