장음표시 사용
411쪽
at stipulatio, quantum ad posteriorem,ut valeat. Actio Nisu, EM nes empti ac Venditi, non aliter proponi recte possunt, Pri er vas nisi is qui agere velit, seum offerat: nam se ait Vlpianus, Di τι. offerri precium venditori ab emptore debet , cum exempto agitur: Sc ideo si partem preci; offerat, nondum ex empto actio est venditor. enim quasi pignori retinere potest eam rem quam vendidit. Quae autem naturaliter insunt, huius iudicii pote state, haec sunt. In primis, ut ipsam rem venditor praestet, id est, tradat: quae res, siquidem dominus fuit venditor, facie & emptorem dominum : si non fuit, tamen euictionis nomine venditorem obligat, si modo precium est numeratum , aut
eo nomine satisfactum. Emptor autem nummos Venditoris facere cogitur. Sed cur tam varie ' Certe pr cium , quia genus est, omnino transferri debet: merisces autem , quia in specie consistit, non debet praecise transferri,ad hoc,ut satisfiat contractui, ne quod contra
bonam fidem est nam aliud est in stipulationibus) ad id quod propter difficultatem prope impossibile est squid enim dissicilius probatione domini; φ) obstringatur veditor . Et sane hac ipsa quoq ; causa fiebat apud veteres,cur in emptione ac venditione, emptor quide nummos per stipulationem promittere ita venditor vero, non ta de dominio, quam de praestatione rei ac integritate, rogaretur. Sed ut haec res, & tota adeo natura huius contractus,planius intelligatur,subiungam ea, quq apud Marcu Varronein,libro secudo, de re rustica, de emptione pecudum exstant. In emptionibus, inquit iure utimur eo, quod lex praescripsit: in ea enim alii plura,ali; pauciora excipiunt, icvtuntur antiqua fere formula. cum emispior dixit: Tanti sunt mihi emptae ' &ille respondit: Sunt, & expromi sit nummos, emptor stipulatur prisca formula sic: Illasce oves,qua de re agitur,sanas rectὸ esse, uti pecus ouillum, quod recte sanum est, extra luscam, surdam minam,id est, vetre glabro, neq; de pecore mor
bola esse , haberet recte licere, haec sic recte fieri spodes'
412쪽
AD PANDE. IV R. CIVI. LIB. IIII. 4os
nec cum id factum est, tamen grex dominum non mutauit , nisi sit aes adnumeratum . Nec non emptor potest ex empto vendito illum damnare, si non tradat, quan uis non soluerit nummos, ut ille emptorem simili
iudicio, si non reddidit precium. Hactenus Marcus Varro illud superest, ut de locatione ac conductione no- LoeM I in nihil dicamus , quae quidem cum nihil aliud sit, quam Ducτι. quasi emptio quaedam usus rei, proxima est, inquit Caius, emptioni & venditioni, eisdemque iuris regulis consistit. Nam ut emptio & venditio contrahitur, si de precio conuenerit: sic Sc locatio 3c conductio conistrahi intelligitur, si de mercede conuenerit. Nomen autem huius contractus illis pactis nuptialibus, quae a pud veteres in v luella solebant respondet. Nam quemadmodum is qui filiam quam in potestate haberet, accepta certa pecunia, usurpandam alicui concedebat,elocare eam dicebatur, propterea quod in alium locu , ac sedem transiret, id item quemadmodum is , qui pecuniam numerasset,& in domum tuam eam duceret . conducere: ita etiam in ijs negotijs contrahendis, in quibus dominio manente, usus rei certo precio conceditur . nam non solet locatio dominium mutare) qui rem auferri pa titur locare: qui aLseri .coducere dicitur. Sed quemadmodum emptionu& veditionu appellationibus promiscue veteres ussunt: ita etiam in locationeas; codu tione co-tigit. Et quidem in operis locandis ic conducendis sic est receptum, ut is qui pecuniam promittit, locator: qui opus perficiendum suscepit, conductor appellerer. Ini tur autem omnis locatio dc conductio, vel partibus . vel numis, vel pecunia. Partibus, vi s quis vel tertiam vel alteram, vel aliam aliquo tam partem fructuum dominorro mittat, qui partiarius vocatur. Numis, qui certam pecuniam numeratam. in singulos annos promittit. Ad pecuniam , qui certum numerum humenti,
aut olei pollicetur. Et quidem locatione ac conductione facta ocator obligatus est ad rem tradenda eiusmodi ve
413쪽
ea possit eonductor uti, secundum legem conuentionis. Nam si re, quam conduxit, frui ei non liceat, sorte quia
possessio ei aut totius agri, aut partis non praestatur aut
villa non relicitur,vel stabulum,uel ubi greges eius stare oporteat , vel si quid in lege conductionis conuenit, si hoc non praestatur: ex conducto agetur. Item si quis dolia vitiola ignarus locauerit, deinde vinum effluxerit , tenebitur in id quod interest, nec ignorantia eius erit excusata, ic ita Cassius scribit, aliter atque si saltum pascuum locasti, in quo herba mala nascebatur: h Icenim si pecora vel demortua sint, vel etiam deteriora facta,quod interest praestabitur, si scisti, si ignorasti, pensionem non petes Sc ita Seruio, Labeoni, de Sabino placet. Quod eo ductor locatori praestare debet, consistit in duobus.
Vnum est ut pensione recte soluat:alterum ut rem quam coduxit, custodiat dc exerceat, quemadmodum oportet. Caius: Conductor omnia secundum legem conuentionis sacere debet, ic ante omnia curare debet ut opera rustica suo quodq; tempore faciat,ne intem pestiua cultura deteriorem fundum faciat. Praeterea villarum cura agere debet,ut eas incorruptas habeat. Etenim vis maior quam Craecii, C αμ appellant, non debet conductori damno
esse,si plus q tolerabile est,iaesi fuerint fructus, alioqui modicum damnu aequo animo ferre debet colonus, cui imis modicum lucrum non aufertur . Singulare autem hoc est, in locatione ac coductione, ut mutato domino fundi locatio ,etiam in plures annos concepta,euanescat: videlicet ne locatio, quς nullo modo tangit domini si,deteriorem aliqua parte faciat causam domini. Et ideo si iarui fundum colendum in plures annos locauerat,decenerit,dceum landum legauerit, verius est. non posse cogi colonum,ut eum fundum colat, quia nihil lis redis interest. Et vice versa,si colonus velit coler Sc ab eo cui legatus est fundus prohibeatur,cum haerede erit actio tantum de eo quod interest, non cum legatario,vel emptore
aliquo nisi forte in lege venditionis hoc sit conuentum, vi stetur
414쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII. 4:γ
Vt stetur colono. Atq; h e quidem hactenus exposita sine de iis contractibus,qui in certum nome cadere dicuntur, utq; sitis actionum formulis ac figuris constantes, in orinariam iudiciorum formam incidunt: nunc aute porro tequitur, vide ijs, qui neque nomen certum, ni qicstrias sormulas obtinent, exponamus.
EX.E his ait Papinianus in hune modum r Nonnunquam euenit, ut cessantibus iudicijs prodi iis,& vulgaribus actionibus, cum proprium nomen inuenire non possumus, facile descendamus ad eas, quet in
factum appellantur. Sed ne res exemplis egeat.Θaucis agam. Domino mercium in magistrum nauis, si sit incertum ivtrtim nauem conduxerit, an merces
vehendas locauerit, ciuilem actionem in factum esse dandam, Labeo scripst. Item si quis precii explorandi gratiarem tradat, neq; depositum, neq; commodatum erit, sed non exhibita fide in factum civilis subijcitur actio. Nam eum deficiunt vulgaria atq; usitata actionu nomina,prae' scriptis verbis agendum est, in quam necesse eli confugere, quoties contractus existunt, quorum appellationes nullo iure ciuili proditae sunt, natura enim inductum est, ut plura sint negotia q vocabula. Hactenus Papinianus, Celsus, Ia uolenus& Vlpianus. Ut autem exactius quid rei sit intelligatur scire oportet supra scriptos eo tractus, de quibus est expositum, & alios de quibus idoneo loco
tractabitur, ideo vocari ordinatios, quia eorum actiones secundum ordinariam iuris figuram, noc est,certis & de-sgnatis formulis proponuntur . nam cum vel certa & in dubitata nomina habeat, ut societas, mandatu, mutuum vel iure praescriptas ac conceptas rationes contrahendi,
415쪽
ut stipulatio , literarum obligatio, nihil quoque mirum
est,si di iudicia certa ijs sine accommodata. iam autem quoniam ita per rerum naturam est comparatum,ut plures contractus sint, quam vocabula : sepenumero contingit , ut nonnulli existant contractus , qui neque nomen habeant, neque certam formam contrahendi, in
quibus tamen quia nudi non lunt, aequum est praestari a ctionem. Hij ergo tu ut qui vocantur extraordinarii, utpote in quibus no solennes & formulis inclusae actiones tribuuntur led quae praescriptis verbis in factum vocantur. Quibus quidem hoc nominis inde collatum est , quod in ijs Praetor actionem dat ei, qui agere velit, non quidem conceptis formulis constantem, sed praescriptis verbis in factum , in qua praescribit, & quasi praeie
Praetor, quomodo id quod factum est, narrare ac proponere debeat. Sed cause propter quas ad hoe genus actionum deeurratur sunt duae: una est, cum neῆotium tot sormas habet . ut nescias utrum pro modo nuius an illius se contractus, quo ea su decidendae ambiguitatis gratia Ieruenitur ad hoc genus actionum : altera cum manife-um est, negotium esse eiusmodi , ut ad ordinariorum contractuum numerum redigi non possit, qua specie res ipsa pxigit, ut ad hanc actionem perueniatur . Prioris generis sunt, cum res aestimata data est, dc item permutatio. Posterioris contractus, do ut des,do ut facias, facio vides, facio ut facias: qui quidem contractus anci- DE AEsTI nymi dicuntur. De aestimatoria actione se ait Vl-MATORIA planus: Actio de aestimato proponitur tollendae dubitationis gratia: fuit enim magis dubitatum cum res aestimata vendenda datur,virum ex vendito stactio propter aestimationem, an ex Iocato quasi rem vende uis dam locasse videar, an ex conducto quasi operas conduxissem , an mandati. Melius itaque visum est hane actionem proponi. Quoties enim de nomine contractus alicuius ambigeretur, conueniret tamen actionem
416쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII. 4e
dari: dandam aestimatoriam praescripti a verbis actio nem . Est enim negotium ciuile gestum M quidem bona fide. Quare Sc omnia hic locum habent. quae in bonae fidei iudieijs . De rerum permutatione verba pauli haec sime. Sicut aliud est vendere, aliud emere,alius emptor alius veditor: ita aliud preciu aliud merx. At in perinmutatione discerni non poteli, uter emptor, Vtervenditor sit, multumque differunt eorum praestationes. Emptor enim nisi fecerit num os accipientis, tenetur ex
Tendito. venditori vero sussicit ob euictionem se obligare , possessionemque tradere, & purgari dolo malo. Itaque si evicta res non sit, nihil debet. In permuta tione verb, si utrumque preetium est, utriusque rem fieri oportet, si merx, neutrius . Sed cum debeat & res, de precium esse: non potestinueniri, quid eorum merx re quid precium sit, nec ratio patitur, ut una Sc eadem res,& veneat, & precium sit emptionis. Vnde si ea res, quam acceperim vel dederim , postea euincatur , in factum dandam esse actionem respondetur. De contractibus an onymis sic inquit Paulus: Totius ob rem dati tractatus in his competit speciebus . Aut enim do tibi ut des, aut do ut facias, aut facio ut dea, aut facio ut facias , in quibus quaeritur, quae obligatio nas a tur. Et si quidem pecuniam dem , ut rem accipiam , em prio ac
venditio est. Si autem do rem , ut rem accipiam , quia non placet permutationem rerum emptionem elis: duisbium non est, nasci civilem obligationem , quae scilicet ad similitudinem formulae emptionis ac venditionis sit composita. At cum do ut facias, si tale sit factum , quod locari soleat , puta ut tabulas pingas, pecunia data locatio erit: si res sit, non erit locatio, sedria stetur, vel ciuilis actio in hoc, quod mea interest, vel ad repetendum eo dictio. Nam & si dedi tibi seruum, ut seruum tuum manumitteres, si manumisisti Scis quem
417쪽
is quem dedi euictus est: si sciens dedi, de dolo in me dandam actionem spropter fraudem) Iulianus scribit:
si ignorans in factum, non prStoriam, quae quidem concipitur ad similitudinen actionu pretoriarii , de qua viruea competat, an ciuilis , dubitatur illo eam, quo nestitur, scies ne,an ignoras fuerit, de quo c. r. de pactis : sed
ciuilem, quae ad similitudinem ciuilis alicuius actionia redigitur. Quod si faciam, ut des, & pol quam feci, cessas dare, nulla erit ciuilis actio,& ideo de dolo, quae subsidiaria est dabitur. Ratio vero est, quoniam ciuilis actio quae prsscriptis verbis in factum concipitur, non soletaliter competere, quam si negotium forma habeat ciuilis alicuius contractus, ad euius imitationem componatur. moniam igitur hac in specie, res, neque emptionem respicit,ut in do ut des: neque locationem,ut in do ut sa-cias : neque mandatum, ut in facio ut facias:verius est
non nosse fieri, ut priscriptis verbis actio locum habeat. Quod si facio ut facias, haec species, tractatus plures recipit,nam si pacti sumus, ut tu a meo debitore Carthagine exigas , ego a tuo Romae: vel ut tu in meo,ego in tuo solo aedificem, & ego aedificaui,& tu cessas,in priore specie mandatum quodammodo interuenisse censetur,sine quo exigi pecunia alieno nomine non potest. Sed hoc tutius erit,& in insulis fabricandis, & in debitori. bus exigendis,pr scriptis verbis dari actione,quae actio similis erit mandati actioni, quemadmodum in superioribus casibus emptioni &locationi.
418쪽
AD PANDE. IVR. CIUI. LIB. III. MaDE ACCESSIONIBUS ET APPEN
BSOLUTIS ipsis contractibus, tam ordinarijs, quam extraordinarijs,superest ut de his quae accedere cotractibus ferme
solent,nunc dicamus . Haec autem con-li stunt in his quinque, pignoribus scilicet,
redhibitionibus, euictionibus, usuris , MI robationibus, quorum alia spectant securitatem Sc uti itatem creditoris, alia verb eius, qui quid emit ac comparauit. Pignorii & hypothecarum usus hinc manavit, quia videlicet propter dubiam hominum fidem, longe satius est,pignori incumbere quam in personam agere. Qua quidem causa fit, ut & fiduciae vocabulum ad pignora secundu Iulium Paulum in sententijs pertineat. Deductum autem est nomen pignoris, a pugno, inquit Caius, quia res quq pignori dantur, manu traduntur: vel potius, quia,Vt ego autumo,hoeIristant,ut creditum suum quis tanquam certum M quali in mana habeat. Hypotheca, a supponendo vel opponendo nomen traxit, nec est ulla alia inter pignus & hypothecam disserentia , quam sonus nominis, qui in uno Latin' est, in altero Craius, nisi uod proprie pignus dicitur, quod ad creditorem trant: hypotheca,ctim non transit possessio ad creditorem. Contrahitur autem pignus vel hypotheca per pactum conuentum, clim quis paciscitur, ut res eius propter aliqua obligatione sint hypothecae nomine obligati. Nec ad rem pertinet, quibus verbis fiat, sicuti est 5d in iis obligationibus, quae consensu contrahuntur. Et ideo sine scriptura si conuenit,ut hypotheca sit,ia probari poterit,res obligata erit de qua c5 uenerit. Fiunt enim de his lcripturae,Vt quod actum est, per eas facilius probari possit:& sine his autem valet quod actum est,si habeat probatione, sicuti & nuptiae lunt, licit testationes in scriptis habitae non sint . Enimuero quibusdam in causis etiam tacite
419쪽
eontrahi pignus solet. Nam qui pecuniam ob restitutionem aedificii instruendi mutuam dedit, illi pignus aedis-eij ipso iure datum esse notissimum est. Praeterea eo etiature utimur, ut quae in pi ldia urbana inducta illata sine pignori esse credantur, quasi propter frequentiam actus, id tacite conuenerit: in rusticis predijs quoniam id non
solet usurpari, contra obteruatur, nisi aliter conuentum
sit, ut inquit Imp. Alex. c. s. de locat. & conduci. sed in ijs fructus qui ibi nascuntur, tacite intelliguntur pignori esse domino fundi locati, etiamsi nominatim id non co- uenerit. Sunt plane non ullae res, quae pigrsori opponi non possunt, nec in quibus legitii me conlittere pote it creditor. Hς lunt res litigio sq, quae non magis oppignorariq alienari possitiat: res quorum comercium non est, quae quia emi no possunt, iure quoque pignoris no recte accipi utur: res deniq; pupilli aut nit; familias, qui quide sine
authoritate tutoris aut patris, non obstringuntur, cum similibus . Iam autem quia nonnunquam contingit, ut
eadem res pluribus obligetur, non inmerito dubitatum ell,quis ex pluribus in persecutione pignoris p r serri debeat. Et est quidem generalis disciplina tradita potiorem in pignore esse eum, qui prius crediderit pecuniam.& acceperit hypothecam , quamuis cum alio anth conuenerat, ut si ab eo pecuniam acceperit, si ei res obligata. poterat enim licet ante conuenit, non accipere ab eo
pecuniam. Fallit autem haec regula, primum, si posterior ereditor in rem ipsam conseruandam aliquid mutuauit: nam quia saluam fecit totius pignoris causam , merito debet reliquis pr poni. Deinde, si ex numis pupilli fuerit res comparata, nam propter fauorem personae probatum est, ut pupillus reliquis creditoribus praeponatur. Ad haec si paratus est posterior ereditor priori ereditori soluere , pr fertur ei, cum per ipsum fiat ne ei pecunia soluatur. Et qui degeneraliter, licet qs sit posterior
puta tertius creditor: si tame cotingat eum in locum pri
mi succedere:nihil dubium est, quin illius iure uti possit. Effectua
420쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII. 4i
Effectus autem pignoris accepti hie est, ut liceat creditori pignus vendere, ac de pecunia ex venditione redacta ad commodum suum peruenire. Sed hoc ita demum verum est, si non in contrarium actum situram si pactum sit, ne liceat debitori hypothecam vendere, vel pignus: certum est, nullam ese venditionem, ut pactioni stetur. Praeterea quantum ad tempus venditionis attinet, cum soluendae pecuniae dies pacto consertur , conuenisse videtur, ne prius vendendi pignoris potestas exerceatur. Solliitur autem pingnus varijs modis . Prim b, solutione eius 'uod debetur. Secundo, si in venditione pignoris consenserit creditor,vel ut debitor hanc rem permutet, vel donet, vel in dotem det. nis sortasse salua causa pignoris sui consenserit. Tertio, si ab ea discedatur, aut paciscatur creditor,ne pecuniam petat. Queiarib,si conuenerit,ut pro hypotheca fideiussor detur. Quinto,s pignus sit tempore finitum . Sexto, si res pignorata intereat, siue ea sit corporalis, sue incorporalis. Septim bdenique, si vel per iusiurandum,vel per sentetiam liberatus quis si ab obligatioe & alijs quibus da modis. Qua tum ad redhibitionem attinet, redhibitu id proprie dicitur, inquitSestus quod redditu est improbatum fit, ,&qui dedit, rursus coactus est habere id quod ante habuit, unde & receptilius seruus est, qui ob vitium redhibetur. Vlpianus. Redhibere est facere, ut rursus habeat quod habuerat,& quia reddendo id fiebat, idcirco redhibitio
est appellata quas redditio. Meminertit aute huius actio innis no solu veteres iurec6sulti nostrates; quos Cellius in noctibus Atticis recesset, verum etia legislatores Crqci, in quibus est Plato. libro undecimo de legibus. Na pileatos seruos venii solitos ire, quoru nomine veditor nihil prς- staret, Caelius Sabinus iurisperitus scriptum reliquit,cuius rei causam esse ait, quod eiusmodi coditionis macipia insignia esse in v edudo deberet, ut emptores errare, Sc capi no possent: neq; lex vedudi Operienda esset, sed oculis iam perciperent, quod nam esset mancipiorum genus.