장음표시 사용
391쪽
dat i5es pro aliis quibus intercesserint sceminet pertinet, , tametsi ante videtur, ita tu s dictum esse, ne eo nomine ab his petitio, noue in eas actio detur, cum eas virilibus ossa , , ei js fungi, dc eius generis obligationibus obstringi non' sit aequii: arbitrari senatum recte atq; ordine facturos, ad V quos de ea re in iure aditum erit,si dederint opera,vt in V ea re lena ius voluntas seruetur. Ratio autem huius se-V natusconsulti est duplex: Una ne contra sexus sui verecundiam scemini ciuilibus ae virilibus ossicijs se immisceat: nam id legibus Romanorum indignum visum est, iunt l, ea de causa nonnulli Caesares in historia notati,s' contra morem maiorii, foeminas in senatum induxissent. Et quod fideiussiones ac intercessiones, pro publicis olim negoti js habitae semper sunt: hinc nimirum costat, quod re iudiciales sint, Sc non nisi stipulatione intercedente cotrahantur. Altera causa est, ne propter imbecillitatem sexus muliebris,qui multis huiusmodi easbus suppostus, atq; subiectus est , ut inquit etiam alibi Plato , in graua
aliquod damnu ac ruinam patrimonii sui trahantur mulieres, quia iuxta vetus Proverbium: Spondet noxa presto est. Et ideo sicut moribus ciuilia officia adempta sunt foeminis,lc pleraq; ipso iure non valent, ita multo magis adimedum eis fuit id ossicium,in quo non sola opera , nudumq; ministeri u earum vernaretur, sed etiam periculum rei familiaris. Cessat autem hoc senatusconsultum, si callide sint versat et mulieres, nam ut habet egregium Seuerita Antonini rescriptum εἱα πατου ag τἄρ γονα κύμ cu PO MLor. Praeterea, si eum defendae mulier, qui damnatus regressum ad eam habeat . eluti cum venditorem haereditatis sibi venditi vel fideiussorem suum defendit, intercedere non videtur, quemadmodum nec eo casu quo pecuniam pro debitore donandi animo numerat. Nam senatus obligatae mulieri succurrere voluit, non donanti, utpote quia facilius se obliget mulier, quam alicui donet. Plane quae in fraudem senatusconsulti excogitata probari pollunt, rata inquit
392쪽
AD PANDE. IVR. CIUI. LIB. IIII. 333
Paulus haberi no oportet. Expositis iis tam generum, uana specierum contractibus, quae personarum intercesioneiaquam re fiunt, perest,ut de ijs paucis tractemus, in quibus ipsa res interueniens, vel generis, vel speciei, obligationem inducit. Hi aute nascutur, vel ipso iure,cu vltro citroq; debitu exoritur, ex quo quidem contingit compensatio, in qua regulariter genus versatur,subinde aute species, ut cum negligentia , cu negligentia, dolum cum dolo compensamus: vel facto contrahentita,ut cum aliqua res deponitur,in quo fere quide species, sed notauri qua in genus debetur vi cu pecunia ita deponitur,ut tans tundem pecuniae reddatur. Compensationem dςfinit net eo labet Modestinus hoc modo: Compensatio est,debiti & cre- sAri o N i, diti inuicem inter se contributio, nam unusquisque cre- BVS.ditorem suum eundemque debitorem petentem submouet,si paratus est compensare, estque ideo compensatio necessaria quia interest potius nostra non soluere, quam solutum repetere, ne videlicet frustra per plura fiat,quod fieri potest per pauciora . Veniunt autem in compensationem etiam ea, quae vel ex maleficio debentur , vel ex
stipulatu de id nulla facta distinctione inter fiscu& priua istum. Debitum in diem, & quod ob negotium copiarum
expeditionis tempore mandatum est, qu6due alternatim vel alii debetur, non compensatur. Quod autem na turaliter debetur,recte venit in compentationem, quanquam quod per exceptionem perimi potest, no veniat:& ratio quidem dinerentiae est, quia cum naturalis sit compensatio,vtiqtie debent in eam deduci & ea, quae naturali ratione debentur, licet nulla ciuilis actio, pro ijs competat contra quae iure naturali no sunt debita, cuiusmodi sunt, quae per exceptionem tolluntur, merito excluduntur ab ea, licet iure legittimo actio pro his tribuatur. Effectus aute copensationis no exiguus est eo casu, cum alter alteri pecunia sine usuris, alter usurariam debet,nam constitutum est, a diuo Seuero,concurrentis
393쪽
Depositum est, inquit Vlpianus, quod custodiendum aliis
cui datum est,dictum ex eo, quhd ponitur: praepostio enim de auget positum ivt ostendat totum fidei eius comis missum, quod ad custodiam rei pertinet. Nam cum in omnibus negotijs, secundum Plutarchum hoc agatur,
ut vel res acquiratur alienetsi rue, vel usus eiusti utilitas praestetur,vel custodia curaue committatur: sc per rerum naturam euenit, ut uniuscuiusque generis , tam re a consensu constitutus, contractus aliquis, reperiatur. Et i n acquirendo quide ac abalienado,cosistunt,emptio, ac mutui datio , in usu ac utilitate concedenda, locatio& commodatum, in custodiendo curando ue,mandatum
di depositum. Sed existunt perstpe casus, in quibus haud facile discernas vinim ne res depositi an mandati legem
habeat, nam cum emptio 8c mutui datio,hae nota pretcipue dit tinguantur,ut emptionem & venditionem ultro citroq; obligatoriam dicamus,mutuu ab una solum parte oblisationem habere : item comodatum, dc locatum hoc dilcrimine , ut in locato merces interueniat , com modatu gratuitum st: inter depositum dc madatum vix est, vitam euidentem ac apertam , tamque propriam disserentiam inuenias. Nam quod unum re contrahitur alterum consensu , nae hoc commune est in omnibus de
quibus supra diximus co tractibus.Nis fortastis illud progenerali disciplina tradideris,in madato proprie hoccoueniri,ut aliquid agatur, licet custodia per colequentiam accedat,contra in deposito hoc spectari, ut res custodiatur,licet procuratio quaedam ner seqdelam ad ijciatur. Resert AElianus,libro de varia historia, legem apud Actgyptios fuisse ut ne cui deponere vel depositum sulcipere li. ceret, sed mihi probatur haec forma Reipublicae, in qua depositum quidem ipsum permittitur propter varias hominum necessitates, sed ne qua fraus cui fiat,diligens cautio adhibetur,estq; idem & in Repu. Mosaica receptum,
nisi dicas Atilianum de illo forte deposito loqui, quod ad mensas arsentariorum, scenerandae pecuniae gratia, feri
394쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII. 33
solet, quod quidem a Mneratione, meo iudicio, non dita fert. Actiones quae in hoc argumento competunt, sunt duae,una directa,alia contraria. De directa sic ait praetor: Quod neque tumultus, neque incendi ,ndq, ruinar, neq; naufragis causa, depolitum sit, in simplum, earum autem rerum . quae supra compreheta sunt,in ipsum in duplum: in iis redem eius, quod dolo malo eius tactu esse dicetur,
qui mortuus sit, in simplum, quod ipsius, in duplum iudi cium dabo. Competit autem haec actio, pro re deposita repetenda , aut si quid dolo depostarii factum sit, circa ipsam rem . na de culpa, quia nulla vertitur utilitas eius, qui suscepit depositum, merito placuit eum non teneri, nisi fortalsisvel dolus semel precellerit,uel culpa talis interueniat, quae in doli crimen incidat . Nam de priore meese,sic ait Vlpianus: Si rem depol ita vendidisti ,eaq; fiostea redemisti in causam depoliti, etia si sine dolo ma-o, postea perierit, teneris depoliri, i semel dolii see isticum venderes. de posteriore sic dicit Celius: quod Nerua dicit latiorem culpam dolum esse, Proculo .l is licebae mihi verissimum videtur. Nam Sc si quis non ad eum modum,quem hominu natura desiderat, diligens est, nisi tamen ad suum modum curam in deposito praestet. Daude non earet, nec enim lalua fide, minorem his quam suis rebus diligentiam praestabit. Tribuitur haec actio non solum domino qui deposuit,verum etiam praedoni dc turi, nam interest inquit Marcellus eorum,eo quod teneatur. quamquam tame, si dominum nouerit depositarius, massis est, ut inquit Cicero,ae post etia Triptioni n', ut ei res te sine fraude restituere illi liceat videlicet inspecta non partis alicuius, sed totius rei quae ex omnibus personis quq in negotio gesto continguntur, impletur,aequitate. Tenetur aute. hac actione , tum is apud quem depositum est,tum haeres eius ex dolo desuncti . nam licet in male-sei s dolus deeessoris, non afficiat successis re tame lecus acceptum est in his negotijs, quae ex contractu consistunt, Sc rei persecutionem continent. Tenetur etiam hac
395쪽
hac actione sequester, qui ab eo, quod utraq; pars fidem ei sequatur, nome, ut inqdit Gellius, inuenit.Na proprie in sequestio est depositu , quod in cotrouersia deductu, a pluribus insolidum quod secus habet in simplici depo, sto certa conditione custodiendum ,reddendum: tradiastur, possessione in eu qui accepit quod Sc ite aliter probatu est in deposito) transsato, ne videlicet interea temporis alicuius litigantiu possessio procedat. Ac solent quidem veteres, no harum solum rerum sequestres habere, verum etiam iudiciorum &suffragi orum, quoties vid licet sordes interueniat, vel pro sentetia serenda,vel pro suffragio : ita i qui de per quos huiusmodi pactioes inducebatur, interpretes secuda Asconiudicebatur: apud quos vero pecunia, quq suffragatori daretur, si couentis staret, deponeretur,sequestres. Quod in eos qui incedit, ruinae, naufragi; cauia depositu acceperunt in duplu si abnegent depositum, iudiciu datur: hic inq separatio causarum iustam rationem habet,quippe quia cu quis fide elegit,nec depositum redditur,contentus esse debet smplo:cum vestis exigente necessitate deponit, crescit perfidiae crimenti publica utilitate coercedum est,uindicandae Reipublicae gratia et est enim inciuile, in causis huiusmodi, iidem frangere. Contrarium depositi iudicium est,quod ei datur,apud quem depositum esse dicetur,in quo quidem iudicio non de fide rupta agitur, sed de indemnitate eius,
396쪽
tiones, quae consensu contrahuntur: nam
hae quidem quoniam ad mercatum dc negotiatione ciuilem ac quotidianam pertinent , merito non debent vilis verbo isrum ac literarum figuris ac solennibus nequa sorte mora rebus inijciatur illigari. Nec est veris illud etia necessariu , ut Ies aliqua in i)s interueniat,quoniano agitur de eadere,vel in genere, vel in specie restitue da. Et si quaeras,cur permutatio,quae & ipsa negotiatione quotidiana cotinet,cu ijs non numeretur' respo debimus ea meri iuris genitu,& nullo modo ciuilem esse,ac propterea ratione no admittere, ut aliqua inde ciuilis actio exoriatur.Qui aute hoc modo constituuntur cotra ctus, iiij sunt, mandatu, societas, emptio venditio,iocatio coductio: quoru quide duo priores, personas magis respiciunt q res: posteriores vero, res q personas. Forma contrahendi madati est, ut no solum inter praesentes,verum V Q per nunciu quoq; ,vel per epistola mandatu suscipi possit. i Ite sue volo, siue rogo,siue mado, siue alio quocuq; verbo scripserit, mandati actio est. Sed si qs tale epistola emiserit amico suo, rogo te, ut comenda tu habeas Sextilium Crescetem amicu meu, no obligabitur madati,quia commedandi magis hominis,q madandi causa, scripta est. Et ideo si quis etia non animo procuratoris interueniat,sed assectione amicalem promiserit in comonendis procuratoribus & actoribus,& in regendis costio ,madati no te is nebitur Sc si quid dolo secerit no mandati, sed magis de dolo obligabitur. Natura aute mandati liqc est,ut nisi gratuitu nullum sit: nam origine ex officio atq; amicitia trahit,cotrarium aute officio merces.ac interueniete pecunia, res ad locationem & conductionem potius respicit. Etenim si remuneradi gratia honor vel salariu interueino niat, M ANDATI
397쪽
niat nihil est impedimeto mandato, nam no omne pre cium, queadmodum inquit alibi Vlpianus in mercedis ratione incidit. Contrahitur inter nos mandatu, inquit Caius, siue mea tantum gratia tibi mandem siue tua, siue aliena, siue mea Scaliena,siue mea de tua, siue tua Maliena. Mea tantu gratia interuenit mandatum, veluti si tibi madem, ut negotia mea geras, vel ut fundum mihi emas, vel ut pro me fide iubeas. Aliena tantu veluti si tibi ma-dem, ut Titij negotia gereres,vel ut fundu et emeres, velut pro eo fidei ubeas. Mea & aliena, veluti si tibi madem, ut mea & Tiiij negotia gereres,vel ut mihi & Titio sundu emeres,vel ut pro me Sc Titio fide iubeas. Tua Sc mea, veluti si tibi mande,ut sub usuris crederes et,qui in rem meam mutuaretur. a de aliena ,veluti si tibi mandem, ut Titio seb usuris crederes: se si,ut sine usuris crederes,aliena tantu gratia interuenit mandatum. a aute gratia interuenit mandatum , veluti si tibi mandem, ut pecunias poti in emptiones pr di Oru colloces, qfaenores, vel ex diuerso, ut scenores potius, q in praedioru emptione colloces cuius generis mandatu magiscosilium, Q mandatu est Scob id non est obligatorium,quia nemo ex costio obligatur,etiamsi no expediat ei cui dabitur,quia liberum est,cuiq; apud se explorare,an expediat sibi cosilium, nisi si forte vel tertij mentio in eo consilio habeatur, cuius ego gratia mandare tunc videor vel si tu non esses facturus, nisi ego mandassemma si quide de his propolam costet,verius est nasci madati actione.Verba aute Vlpiani sunt haec: Si tibi madauero quod mea no intererat, veluti ut pro Seio interuenias,vel ut Titio credas:erit mihi tecum madati actio,vt Celsus libro septimo dige Ilorum feribit,& ego tibi sum obligatus. Plane si tibi madauero, qltua intererat, nulla erit mandati actio, nisi mea quoq; interfuit,aut si non esses facturus. nis ego madassem,etsi mea no interfuerit, tamen erit mandati actio. Hactenus Vlpianus: Qui suscepit mandatu, si potest id explere deserere pro missum ossicium no debet, alioqui quati madatoris
398쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII. 3sa
toris intersi,damnabitur: Si verb intelligat expIere se id
ossicium no posse, idipsumcu primu poterit, debet ma- datori denticiare, ut is si velit,alterius opera utatur. Quod si clina possit de nuciare cessauerit, quati mada toris inter-st tenebitur: sed si aliqua ex causa non poterit renuesare, securus erit. Iam aute in ipsa negotij executione diligenter fines mandati custodiendi sunt: na qui excessit, aliud quide facere videtur,& si susceptu non impleuerit, tenetur. Itaq; si madauero tibi, ut domu mihi Seiana centum emeres,tu j; Titianae meris longe maioris precij,non videris implesse mandatu . Ite si madaui tibi,ut fundu meucentu vederes, tui eum nonaginta vedideris & peta sundum,non obitabit mihi exceptio,nis Sc reliquu mihi qδdeest madato meo pret stes, Sc indemne me per omnia eo serues. Praeterea in causa madati etia illud vertitur,ut in terdum nec melior causa mandatis fieri possit, interdum melior, deterior verδ nunci. Melior fieri no potest in negotijs mandatis & susceptis:na re semel statuta deliberataq; ab eo cuius id negoti si potissimu sit, nequaqῖutauerunt veteres contra dictu eius esse factedum,etias repentinus aliquis casus re commodius agi posse polliceatur. Exepta eius seuerissima costituta sunt, no solu in Posthum ianis 5c Manlianis imperijs,veru etia per P. Cransum Mutianu hoIem Iurecoluitissim sit. Is enim inquit Gellius,lib. r. c. 3. cum in consulatu obtineret Asa prouincia,&circusidere oppugnareq; Leucas oppidia pararet,opuin esset firma,ac procera trabe,qua ariete saceret,quo muros eius oppidi quateret, scripsit ad magistru ἀσχετε - κτονα molis Atheniensiu socioru, amicorii': populi Romani,ut ex malis duob' quos apud eos vicillet,uter maior esset,eum mittiendu curaret. m magister lis χi τε κτων coperto quΞ ob rem malum desideraret, no vii iussus erat maiore, sed quc esse magis idoneu aptio rei faciendo arieti facilioren , portatu existimabat, minorem misit. Crassus eum vocari iussit, & cu interrogasset, curnoque iusserat misisset,causis rationibusq; quas dictabat
399쪽
spretis,vestimeta detrahi imperauit,virgi in multu cecidit,corrupi atq; dissolui officiu omne imperatis rat' si sis ad id ql facere iussus est,no obsequio debito, sed consilio
nocoliderato respodeat. Melior aute causa madantis fieri potest, si eu tibi madassem,ut Stichu dece emeres, tu eum
minoris emeris, vel talide, vita me aliud quicq seruo acce, deret,utroq; eni casu, aut n5 vltra preciu,aut itra precia fecisti. Adeo aute dbterior causa madatis fieri nuq potest, ut si madaui tibi,ut re aliqua mihi emeres, ac pciu statui, lusit, pluris emeris,quida negauerint madati te habere actione,etiasi parat' esses id qd excedit remittere,nam iniquu est,n5 este mihi cu illo actione,si nolit: illi vero si velit, mecum esse: sed Proculus recte eum existimat, usq; adpetu statuta acturu,q sentetia sane benignior est. Finitur aut mada tu, primu morte, ta mada toris, q madatari j, si ea re adhue integra sortasse c5tingat: deide renuciatione te pestiuet facta: na Sc si valetudinis aduerta vel capitali ii ini-- micitiaru causa,vel ob imanes rei acti oes,vel ob alia iusta causam excusationes alleget, madatarius audiendus est. Actiones quet hic copetunt vel directae sunt,uel cotrari q. Di recta est, quae cope tit madati,quet quide t uc locu habet cu coeperit interesse eius q madauit ceterii si nihil inter- est,cessat madati actio,& eaten' copetit,quatenus in te est. Contrario iudicio experi utur, qui mandatu susceperui: na impedia madati exequedi gratia facta, si bona fide facta sunt, restitui omnino debet, nec ad re pertinet, i is qui madasset, potuisset, si ipse negoti u gereret minus impsto foeto pendere. societatis coitione primi mercatores,tu maioris lucri,tu verbeomodioris negotiationis gratia, duguriu facultatesia operet in unu coseruntur,instituerui. e quidem licet admodum prouidendum est, ne mono
polium a quoq sine permissu Principis salitamen ad augendam ac locupletandam negotiationem,ualde Oportunii est,inueniri societates, per quas summaria mercatura exerceatur: utpote,quia nil quam fieri potest, ut quo
loco minutiaria, quam vocant, negotiatio tantum sit:
400쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. IIII. m
ibi per mereaturam respublica ditetur. Sed hic scire oportet inter societatem dc communionem esse di fieretiam. Nam societas est,quae praecipuε spectatur in personis, habens quodam modo ius fraterni tatis, licetper cosequentias porrigatur ad res, quae quidem sine ulla diuisone, veinquit Alconius,considerantur. Communio est,quae ex
re ipsa sine tractatu personarum accidit, ut si una res duobus legetur: nam hoc casu, qui rem communem habent non socij vocantur,sed participes secundum Pedianum,
quo quidem signis tu accipi potest illud Teretii in Heautontumerumeno: Nisi ubi ille huc saluos redierit meus particeps: nam pater filium suum participem nominat,quasi qui etiam patre superstite eius sit cohaerus, ex
quo&haeredis nomen manavit, ut tractat alibi Iustinianus. Coire autem possumus societatem dc re &verbis taper nuntium.ltem tam uniuersorum bonorum, quam ne
negotiationis alicuius vel vectigalis, vel etiam rei unius societas contrahi potest. Potest de simpliciter iniri,quo casu videtur esse coita,uniuersorum qui ex suetita veniunt ,hoc est,siquod lucria ex emptione,venditione,locatione,coductione,descedit.Nec refert ad lepus ea cotractast an in perpetuum, id est dum uiuunt:vtruque enim per aeque permi illa in est . Sed haec demum ita permitteda esse, Pomponius ait, si honestae & licitae rei societas coita sit: nam si maleficii societas coita sit, ne vocabula legitii marebus illegit timis accomodentur, constat nullam esse societatem. Generaliter enim laditur, tam apud philosophos, quam Iureconsultos: rerum inhonestarum nullam esse societatem. Postqu in autem constituta est societas, si quidem est omnium bonorum, omnes res quae coeuntium sunt, continuo communicantur: via licet specialiter traditio non interueniat tamen tacite creditur interuenire,licet hoc secus si in nominibus quae personis in- libent , quarum tantum actiones inuicem pretstantur: sique hoc casu,ut 5 h reditas& legatum,ic quod donatum est aut quacumq; ratione acquisitum,communioni