장음표시 사용
71쪽
c. cue s. ext. detestam .c. co
ri consentire': Qui suppellectilem in domum conductam infert, intelligi eam tacite obligare Τ': Hominem ad ma-Iundrocliuem A pronum esse: quid 'an non omnes percipi mus, hetc non a natura, sed a communi usu Sc consuetudine llux iste φ Quod dicimus fines mandati diligenter
custodiendos esse:communionem lites excitare: naturalem esse hominum ad dissentiendum facilitatem: quidῖ an non hoc & imperia Manliana, & tot statrum ac coniunctillimorum hominum bella,& alia infinita exempla, quae ab ultima rerum memoria repeti possunt, satis euidenter docenti Ergo principia externa, proprie Vocamus ea, quq in communi nominum vita veriantur. & ab experientidius ac pr udentiuiis animaduertuntur.Ponuntur aute in his principijs, nan nunquam etiam ea, qui prqualentiam' significant, & non ordinaria aliqua iuris ratione , ted extraordinaria dc diuina potius, quam humana procedunt. Sic enim pictura non cedit' tabulae , cum tamen scriptura cedat: sic in publicatione bonorum non sustinet periculii emptor ante rem tradita, cum tame reliqua omnia pericula P sustineat: sic qui nobiliores aristes exercent, non dictitur mercedem aut manus pretium accipere, quemadmodum alii sed honorarium': sc denique ea tempestas, qui θεοuCiα. Graecis dicitur,aliam ha bet iuris definitione, quam quae communis est. Et ideos capita quaedam sacere velimus horum principiorum: externa principia omnia, vel sunt humana, vel diuina. Humana, quq foris quidem accedunt, sed ex causis indinserentibus, nonnunquIm etiam ex nuda voluntate , vel affectione legi satoris. Diuina,quq extrinsecus etiam adueniunt, sed ex causis supra naturam postis. P otestque dici,quaedam etiam Christianet religionis pretcepta. inter externa principia numerari': quali scilicet omne id externum sit, quod non conueniat, vel cum rationis ac mentis, vel cum ipsus naturq cursu ac ordine. Iam autem quod iureconsultus nonnunquam aliquid mutuatur
i Medicis , Mesoribus , Oratoribus Poetis R, Philosophis
72쪽
sophis ', non tam pro externis principsis debet reputari, quam quod omnes artes , quae ad humanitatem pertinent, quoddam habeant commune vinculum,& quasi cognatione quadam , inter i ele contineantur. Nuc ad particularia principia.
V N T autem principia particularia,quq apud rei rusticae scriptores Oracula, apud medicos Aphorismi, apud rei militaris
authores. quemadmodum apud nos', Reis a gulae Vocantur. Et lunt eorum tot serme genera, quot omnino rerum agendarum.
De his,quoniam iustus exstat in Pandectis tractatus, cui titulus est de Regulis Iuris antiqui mihil opus est,ut nos prolixius agamus: maxime cum in unaquaq; Iuris parte vltro te offerant,& ex iis,de quibus hactenus dictum est principi is ci educantur dc pendeant. Illud tantum videtur praetentis instituti ratio postulare , ut videamus,primum , quomodo ad certa, distinctaque capita reuocari, deinde quo pacto ex ipsis legibus elici possint. Capita in uniuersiim possimi statui duo. Vnum, ipsus Iurisdi: Alterum, rerum ad quas Ius pertinet. Iuris quidem, veluti cum vel de iustitia de eius partibus : vel deiiudiciis Meius processu regulae fiunt. Rerum vero , veluti chm vel de obiectis Iuris, personis scilicet, rebus & commercijs, vel de locis communibus, quae per omnia Iuris membra disparguntur, cuiusmodi est tractatus de dolo id culpa, de accessoriis de natura conditionum,de impossibili, de alternatiuis,deque similibus , agitur . Iuris & Iustitiae regulae quaedam,exempli gratia , sunt huiusmodi: i N
73쪽
LICET, HONFsTUM E s τ . Et possunt ad hoe idem caput reuocari omnia quae de fortitudine temperantia, prudentia, modestia, i reliquis virtutibus passim se o ferunt. Iudiciorum Sc rerum forensium, tales quaedam
sunt regulae: REs IUDICATA PRO UERITATE ACCIPITUR: FACTU Μ A IVDic E, RUOD AD E IV s OFFICIUM NON PERTINET, R ATUM NON EsT: NON DEBET ACTORI LICERE, QUOD REO NON PERMITTITUR: BONA FIDE s NON PATITUR: UT IDEM BIs B XIC AT UR: FAUORABILIOR Es REI POTIVs cLVAM ACTOR Es HABENTUR. Et spectant huc omnia
etiam illa, quae de magistratibus, imperio ac iurisdictione dici possunt. De partibus & membris Iuris hae
Locoru comunium tria sunt summa genera. Vnii significationis verboru . cuius maximus & pernecessarius est vitis,in toto Iure Ciuili: Alter u coiecturet voluntatis,quet licet dominetur in vitimis testatium elogijs, pertinet tamen etia ad contractus, iudicia,Sc reliquas vitς actiones zTertiuirerum naturaliu,rationalium & moraliu,quarum
vis porrigitur & dilatatur per omnia. E xepla primi ge
74쪽
regularum sue principio si particulariu ex ipsis legibus,
duas liabet vias.Altera est, eum ex ipsis apertὲ verbis legis,desumimus regula,vel 'uia hoc nominatim agit Ie-gictator ut regula tradat,veluti cum dicit: NAM Hoc
alicuius speciei adstruendae gratia,ea utitur:vt in multis iuris locis licet annotare. Altera est,cum ex mete legis arripimus aliquid .quod necessario eonsequens est ijs, quae verbis exprimutur, idq; vel directo.vel a cotrario sensu. Directh,vi cu ex his verbis: NON h co DICI LLUM,
pimus regulam,Rei qualitate agetis intentione demonstrare. Α contrario sensu,veluti clam probamus regulariter,extra causam testamenti, mulierem testimoniu dicere posse, eo argumento, quod lex Iula de Adulteriis,
75쪽
adulter ij damnatam testem produci vel dicere testimonium vetat . Atque hoc quidem colligendarum regularum studium , non sollim mentem & iudicium exacute in ipsa indagatione: verum etiam modum & rationem praebet,qua de omnibus rebus stati in & ex tempore responderi possit. Sed adhibenda est diligens cautio, re ad unam aliquam tantummodo regψlam relpicientes, Maliam, quae sere diuersum suadeat, praetermittentes , in errorem aliquem deducamur: quod quidem in hoc genere valde procli ue est. Cui R. illud insuper accedit, quod omnium regularum, quae in Iure passim exstant, non sit eadem ratio. Quaedam enim sunt principia, & possunt quibusiuis Iuris partibus & quaestionibus accommodari:
MODA: Quaedam sunt coniectiones tantum, & br uiaria,ex pluribus speciebus, in unum,per commune aliquid collecta: cui ut modi sere sunt omnes Iuris antiqui regulae, secundum ipsam Pauli definitione Et ex huiusmodi non possunt trahi argumenta, ad quasvis Iuris quaestiones, ted valent tantum ad breuem aliquam collectionem squam forens vocabulo coniectionem vocat Paulus) eorum casuum ex quibus constitutae lunt, Sc ad quos tantummodo respiciunt. Et ideo is quis regulam,
NON DEBET ALTERI PER ALTERUM INI-RVΑ sONDITIO OFFERRI ad nouas aliquas species producat, recte faciet: si vero eam qua dicitur: F onMI N IE AB OMNI OFFICIO PVBLICO DEBEN πAns TINERE ultra casus enumeratos porrigat .non recte, propter rationem suprascriptam. Eis igitur magnus dc frequens est usus horum principiorum particularium: tame diligenter etiam atq; etiam circunspiciendum est, ut nein fraudem aliquam nos illiciant.
76쪽
DE LEGE. EMONSTRATO sine iuris & prin
cipijs: consequens est,ut de forma quoque eius qua id, quod iustum &i rationi consentaneum apparuit,comprehendatur, nonnihil disseramus. Est autem ea forma nihil aliud, quam ipsa lex, cuius officium in eo consistit,ut quae iusta & fini conuenientia visa l unt,& cum rationis principiis cogruentia,vel conistra: ea redigat ad certum aliquod pretceptum & iulsum, tum imperando aut vetando, tum vero permittedo aut puniendo φ. Et sane quemadmodum finis ad eam potin s mum animi partem refertur, in qua inest appetitus tavoluntas: item principia ad eam, in 'ua vis rationis hae rei & intelligentiae: ita lex, quae est virtus Sc ratio iam cosrmata & confecta in animo, praecipuἡ locatur in mente ac memoria,in qua imperium residet ac authoritas. Describitur aut princeps illa lex & vltima, ut nihil se aliud, quam mens, omnia ratione aut cogentis aut vetantis Dei, habens vim ad rectὁ sacta vocandi, & a peccatis auocandi. Quae vis non modis senior est, quam aetas populorum Sc ciuitatum : sed aequalis illius, coelum atque terras tuentis, atque regentis Dei. Et ab hac lege rectἡ laudatur illa lex, quam dij humano h generi dederunt, quaeque nihil est aliud quam ratio ac mens sapientis, ad iubendum &. deterrendum idonea.Nec vero ad rem pertinet, quδd Papinianus φ Legem dicit ese commune pretceptum,Virorum, prude tum consultum, delictorum,quq sponte vel ignorantia contrahuntur, coertionem, communis Reipublicae sponsonem: quas scilicet ad legem sa-ciendam, non lassiciat solius sapientis sententia: no pertinet ad rem inquam : quoniam is in populari ratione versatur, quemadmodum & Aristoteles in tertio de Republica recte dicens. Non aliter legis vim habere, quod
praecipit sapiens, nisi pactione quadam & sponsione ac-F iij cipiatur
77쪽
cipiatur ia approbetur a populo sed nos ipsam per se legem spectamus, quae sua sponte consillere,ic nomen sua recte tueri pote it,etiamsi a nullo,ut inquit Plato, recipiatur. Et est quidem nomen legis collatum a deligendo videlicet, quod delectum rerum faciat, quemadmodum iuris a iubendo,quod imperandi vim potet latem habeat. Quoniam autem omnes homines, qui quidem legibus Scmoribus reguntur, vel ut animalia conliderantur, ut inquit Arillo teles : vel ut homines, vel ut ciues : lex omnis siue Ius quo utimur, in tres in uniuersum species vel gradus diuiditur . Aliud enim est Ius naturale aliud gentium:aliud ei uile β. NATURALE est quod natura omnia animalia docuit,erumpens ex iis principijs, quarnaturalia in luperioribus a nobis dicta sint. Et est non
solum humani generis proprium, verum etiam Omnium animalium, quae coelo,terra, & mari nascuntur: docens maris 5 foeminae coniugationem, quam nos matrimonium appellamus: item liberorum procreationem& educationem, quarum peritia, caetera quoque bruta animali a cententur φ. Nec debet vero cuiquam mirum
videri, quod cum rationis & orationis sint expertes beluae,tamen legis Sc iuris participes a nobis dicantur: ha ctenus enim iuris sunt compotes.&. legis habent communionem, ut ei parere possint & obtemperare : quantum autem ad intelligendum & diiudicandum de iure attinet, longe secus est id enim solis hominib' est tributum. G E N T i V M ius eth, quod solis Sc omnibus hominibus conueniti, originem suam ducens a principijs diuinis,lc a recta naturalique ratione: cuius respectu a Philosophis , naturale hominis quoque Ius dicitur: veluti, Deum colere, parentibus A patriae obedire: nam ea a nullo alio proficiscuntur, quam mente ac rationei diuina. Plane quoddaeli etiam ius gentiu , quod ab externis principiis oritur , quodque a Philosophis Civile dicitur,
quia scilicet arte, non natura consiliit: verum a Iureconsultis ideo Gentium appellatur, quia omnibus ut pluri-
78쪽
mirm gentibus ccmmune est : vi dominiorum g dis inctio , commerciorum Sc bellorum ratio , constitutionesciuitatum: nam ea & smi ilia .v lv xbique exigente,& humanis necessitatibus requirentibus, introducta lunt h. Et quemadmodum illud superius, antiquum Ius sentium appellatur a consultis, ita illud recte notium nisi sal- Ior) dici potest: Quod quidem cum primi in oritur, u-de est Sc impolitum: sed longo tandem v su de tractatione . limatur nonnihil & excolitur politius . Et potest fieri, ut quod primo suo ortu priuatum est, Sc unius tantum populi: procedentibus temporibus, publici: m satdc commune, de ad omnes ubique gentes transferatur. Nam accepti latio,origine quidem ciuilis est, & populi Romani: sed usu tamen & tempore effectum est: vio-mnium ubique gentium & communis esse coeperit. CI UiLE ius est, quod uni tantu ciuitati vel Reipublicsyconuenit, trahens viplurimum originem a principijs externis, videlicet clim vel natura loci & ratio sic exigit, vel affectio legislatoris Sc voluntas: unde etiam φ commentitium Ius dicitur. Et clim superiores duae species quasi diuina prouidentia constitutae. perpetuet sint & immutabiles: hoc ius quod ciuile vocamus, emendari, corrigi & mutari potest, vel tacito consensu populi, vel alia postea lege lata ' . Ac ratio quidem diuersitatis est. quoniam id quod humano fragilique consilio constitutum est, hominum iterum iudicio infirmari Sc tolli potest caeterum quod vel in natura positum est,uel mente, vel tacita Dei voluntate , per omnes ubique nationes dispersum est, id tanquam diuinum & aeternum , nullis hominum scitis & legibus abrogari aut in aliam speciem formamque transfundi potest. Nec mutat vero qu/d libertas hominum, quae naturalis est ' , in seruitutem, in pluribus homin bus. quotidie mutetur : quoniam aliud est in actionibus, aliud in iuribus naturalibus . Multae sunt actiones naturales, quae vel impediri, vel immutari possitnt: Iura verb, & principia naturalia, nulla peni-
79쪽
tus nec vi coerceri,nee tepestate obrui queunt. Sunt nim quasi semina quaedam, Sc igniculi in natura collocati, qui non nisi cum ipsa natura deleri possunt, Sc ideo seruus occidi quidem de vendi potest, cogi autem ut ais deat hqreditatem, non potest. Nunc videamus in quot species Ius Ciuile deducatur: nam aliud uniuersale est totius Reipublicae : aliud municipale: aliud personale: idque secundum progressum naturae, quae alatissime patentibus , paulatim progreditur ad indiuidua. Et uniuersale rurium , vel aperto consensu P fit manifesta hominum voluntate dc ratione: vel consuetudine, quae tacita quadam & abdita populi,quasi conspiratione constat: vel necessitate , quae utriusque compos est & particeps: de quibus singulis est explicadu. Quod co sensu fit I, vel inducitur per costitutione ab exordio, vel per interpretatione ex post facto. Per constitutione quide,cu vela toto eoq; libero populo filii, tu leges, tum plebiscita in Democratia: vel a paucis Sc ijs praestantioribus senatu iaconsulta, in Aristocratia': vel ab uno aliquo, penes que summa rerum sit, placita, in Monarchia . Per interpretationem vero fit Ius,cum vel iudicantium religioni res committitur,e X quo manavit Ius praetorium V,& aedi- litiu apud Romanos: vel prudentum Sc doctoru hominum opinionibus de sentent ijs statur, ex quo natum est Ius, quod proprio nomine Civile dicitur: nam ipsa plane res Sc usus quotidianus,docet,esse oportere in ciuitate aliquos, q iura publice interpretari,ic legit nodos& qnigmata, ut inquit ille, consultoribus dissoluere sciant. Ex coniuetudine ' Ius venit: quod usus approbauit: nam diuturni mores consensu utentium approbati, legem imitatur: utpote, qui in tantu h placςat,ut no necense sit scripto eos coprela edere. Quod tame sic accipe si nosne ratione introducti sint: na alioqui, qd errore primu , deinde consuetudine obtentum est in alijs similibus non e r dis,dis, s obtinQt . Dicitur autem id maxime consuetudine uten
ditetib 'μ tium approbatum, quod contradicta aliquando iudicio
80쪽
srmatumq est: id vero diuturnis moribus inductum, quod per plurimos annos est obseruatum . Esti ea vis consuetudinis, ut si de interpretatione legis quetratur, imprimis ad eam recurratur : nam optima legum interpres consuetudo dc in ambiguitatibus quae ex legibus prosci-icuntur, consuetudo , aut rerum perpetuo similiter iudicatarii authoritas, vim legis obtinet ''. Preterea de quietbus causis scriptis legibus no utimur,id custoditur, quod moribus δc consuetudine introductum esti. Ad haec licet manifestu sit, principe constitutione condendo posteriore, priore, squamuis de illa mentione non faciat) tollere: quia tamen locoruspecialiu, dc persenarum singularium consuetudines ic statuta, cum sint facti, de in facto con-sstant, potest probabiliter ignorare: ipsis,dum tamen rationabilia sino, per constitutionem noue a se editam, inquit summus ponti lex ) nisi expresse caueatur in ipsa, non intelligitur in aliquo derogare. Per necessitatem ius illud costituitur, quod rebus Sc teporibus sic exigetibus,
inducitur: veluti cu propter multitudine grassantium pinnet intendiatur, cum ob graue aliquem belli metu ,etiam ecclesiasticis vectigalia imperantur'3. Nam sqpe si,ut ea, quae primum propter necessitatem aliquam repentinam, momenti causa, instituta sunt, phst deinde, si forte commoda repereantur, ut in Macedoniano' Senatusconsulto, perpetuam authoritatem adipiscantur. Atque haec deIegibus uniuersalibus. Municipales sunt, quae certis municipijs Sc ciuitatibus permittuntur, vel a principe, vel consuetudine, vel constitutione propria. Atque est harum ea vis & potestas ut in suis locis icterritorijs,derogent uniuersalibus post inductis, & non habentibus Hausulam derogationis: quod tamen seclis est in ijs municipalibus legibus,quq post imperialia statuta, nec principis voluntate, nec longet cosuetudinis obtentu, sed solo municipum arbitrio fiunt: eas enim communi iuri nihil deo trahere manifestum' est: ne scilicet in potestate subditorum sit leges uniuersales, irritas dcelusorias efficere. Et haec