Ioachimi Hopperi Phrisii iureconsulti De iuris arte libri tres. Eiusdem, Iuris ciuilis, siue ad Pandectas libri sex priores

461쪽

& sunt verba eius huiusmodi: Pr terea,patres constri- ie 'pti interdicant tutoribus & curatoribus, ne pretdia rusti te cavet suburbana distrahant, nisi ut id fieret,parentes te- .esamento vel eodicillis cauerint. Quod si forte aes alie- ienum tantum erit, ut ex rebus citeris non possit exolui: . tune Praetor urbanus vir clarissimus adeatur, qui pro sua .ereligione aestimet, quae potissimum alienari obligariue te debeant, manente pupillo actione ,si postea potuerit pro- .ebari obreptum esse Pr tori. Si communis res erit,dc so ιι eius ad diuisionem prouocet,aut si creditor, qui pignori ιι

agru a parente pupilli acceperit,ius exequetur,nihil no- cuandum censeo. Sed de tutoribus & curatoribus impuberum & adolescentum, hactenus. Quoniam aute nonnunquam accidit,ut alijs quibusdam personis,extra minores,curatores dentur : non erit alienum , si & de illis Paucula quaedam referamus, videlicet,ut ne quid omnino omittatur, quod ad curatores pertinere,videri posest. Qui ergo praeter minores curatores accipiunt, hi

sunt: Prodigi, furiosi, haereditates iacentes, bona debitorum, uxuriosi. De prodigis &furiosis sic ait Vl- Yoici sto, planus: Lege duodecim tabularum prodigo interdici Funioso tur bonorum suorum administratio .Quod moribus qui- ALIIS EX adem ab initio introductum est. Sed solent Praetores vel x ' 'praesides, si talem hominem inuenerint, qui neque tem- DI s. Pus, neque finem expensarum habet: sed bona sua dilacerando & dissipado profundit snam inde dicitur prodigus, unde & prodiguae hostiae dicti sunt,quae consumuntur curatorem ei dare exemplo furiosi, de quo lex duodecim tabularum habet : Si furiosus existat, in eo pecuniaq, eius, agnatorum gentiliumi potestas est. Et tamdiu erunt ambo in curatione,quamdiu vel furiosus sani - , talem, ut & Plato eleganter tractat in suis legibus, vel ille lanos mores receperit. Quod si evenerit,iplo iure deis sinunt esse in potestate curatorum . De haereditatibus iacentibus idem Vlpianus: Cum deliberant haeredes in insti tuti adire bonis a Pretiore curator datur. Quemadmo-

t is dum

462쪽

du dc bonoru ventris nomine curator quoq; dari solet. De bonis obaeratorum Caias: Curator ex Senatusconsulto consti tuitur,cum clara persona,vel Senatoris, vel uxoris eius in ea caula st, ut eius bona venire debeat, videlicet ut honestius ex bonis eius, quantum potest , creditori. bus soluatur. De luxuriosis Pauatus: Mulieri quae luxuriose vivit bonis inter

dici potest. IOACHN

463쪽

PHRISII IURE CON-s v L T I, AD PANDECTAS IURIS CIVILIS,

BSOLUTIS ijs, quae ad iudicia,

res creditas,& dotes ac tutelas pertinent, ordinariti est, ut de ultimis morientium voluntatibus exponendum ac tractandum videatur. Na m cum Omnes ciuiles actiones , vel ex causis inter vivos contractis oriantur, quae tum iudiciorum sunt, tum reru, tum

personarum,ut dictu est, vel ex iudicijs & elogijs eorum qui suprema sua ordinarunt: consentaneum est, ut quoniam de prioribus expositum est, de posterioribus quoq; perpurgetur. Sed non fuit apud omnes semper gentes li- .citum,testamenta condere. Nam apud Athenientes ante Solonem, non licebat alii per ultima voluntatem, bona sua relinquere, quam cui lege intestati & familiae debeis rentur. Primus autem Solon cuius vestigijs Plato aliqua ex parte institit volens amicitiam propinquitati,& gratiam necessitati pr ferre, lege lata cauit,vini fili j superesissent,cuiusq; voluntati relinqueretur, haerede illum,quem vellet, nuncupare. Hanc legem imitati Romani in lege duodecim ita posuerui. Vti quisq; legassit super pecunia . tutelaue suae rei, ita ius esto. Qua nil tamen illud inscias ire non possumus, quin apud priscos Romanos hic distinctio bonorum fuerit,ut alia dicerentur esse in haereditate ac bonis,alia in pecunia tutelaue. In hereditate ac bonis, quae

464쪽

quae haeredem sequerentur,& ab eo haeredia voearentur. Varro. Quantu attinet ad antiquos nostros,ante bellum Punicum pendebat bina iugera, quot a Romulo primum diuisa ferebantur viritim, quae quod haeredem sequerentur, Haeredium appellarunt. Vnde etiam nonnullis monum et is inscribi tolet: ET HAEREDEM IERVITUR. In pecunia tutelaue quae quis vel a parentibus non accepta, tuo labore quae fuisse vel comunis tantuni usus gratia. in suppellectili haberet. A quo quidem factum est, ve& hodie apud nonnullos duo genera hqredum inuenianatur, quorum alij iure,vel testamenti, vel sanguinis haere des fiunt mobilium, quaesitorum, Sc nominum, quia tutela bonorum quam subeunt, administratores tantum

dictitur:alij, iure familiae illas res capi ut,immobiles,queta suis maioribus, iure successionis ad deiunctu sunt profectae. Et quidem ut intelligatur, quam sollicitε apud veteres fuerit deliberatum,utrum cuiquam permittendum

sit, quid de bonis suis post mortem suam fieri velit,testamento ordinare, nec ne: non abs re visum et , Platonis

verba hic subiungere, quae quia uniuersam ferme ratio nem successionis continent, in multis alijs usui esse possunt. Dicunt igitur ferme hunc in modum. Iam igitur de pactis que maxima homines inter se tractant, praeter quam de orbis atque tutoribus, fere iam dictum est: de quibus nunc necessario est dicendum. Horum omnium initium est, eorum quidem qui mortui sunt, ut libuit, testandi cupiditas : eorum vero qui nihil testati sunt, fortuna. Ob id autem necessario est dicendum o Clinia dixi, quoniam huius rei difficultatem eo siderabam.Nec enim possibile est absque ordine id relinquere. Nam multa singuli diuersaque, & inter se ac legibus&viventium mo-xibus, maioribus suis contraria propere testabuntur, si quis statuet, quodcunque testamentum in finevitae conditum fuerit, id omnino fore inuiolatum. Stulta enim & abiecta quadam morositate ferme omnes premuntur, quando morituros se iam arbitrantur. CLIN.

465쪽

AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. VI. 4s

Quomodo id ais hospes' ATREM Dissicilia quaedam

res est 6 Clinia, homo iam moriturus, hisque verbis frequentissime utitur, quae legumlatores terrent atque fatigant. CLIN. Quomodo istud' ATHE. Nempe cum velit suorum omnium esse dominus hic solet,& quidem eum ira dicere: CLIN. Quaenam' ΑΥ ΗΕ. Graue in quit est nimium 6 dii, si mea mihi non licebit cuicunque volo relinquere: &aliis plura,alijs pauciora , prout erὐa me boni maliue liquido inueti sunt, tum in morbo, tu msenio, tum in alijs fortunis meis lassicienter comprobati. C LIN. An non recte hospes tibi loqui videntur Α THE. Prisci legumlatores, o Clinia, molles fuisse mihi vidensetur : & ad minimum quid humanarum rerum in serenis dis legibus respexisse. CLIN. Quonam pacto ' ATHE. Illis morituri hominis verbis 6 optime vir commoti, legem illam scripserunt, per quam licet cuiq;, utcunq; Velit, simpliciter sua di onere. Ego autem & tu in ciuitate

tua morituris,como a ius respondebimus. CLIN. Quoamodo' ATHE. O amici,dicemus ac breui, proculdubio, morituri,dissicile vobis est res vestras,atq; etia vosipsos, secundum Delphicum Uigramma, cognoscere. Ego qui leges condo, nec vos vestros esse arbitror: nec rem familiarem hane omnem esse vestram, sed totius vestri generis praeteriti atq; futuri, multo b magisvniuerse civi tatis, tagenus omne ic diuitias esse. Haec cum ita sint, si quis a Glentatiunculis in morbo & senio vos aggressus, praeter honestum, testamentum condere persualerit, nunquam fieri sponte concedam, sed pod ciuitati v uiuersae, genericii conferat considerans. ita leges conscribam, ut singu-Iorum commoda, minoris 4 cunctoru ut par est, stime. Vos igitur mites atq; benevoli nobis, ite modo, quo nasturae humanae vos necessitas vocat: nobis autem, reliqua vestra curae erunt, qui non alijs magis, q alijs rebus studemus, sed omnium aeque pro viribus curam gerimus. Haec in prooemio solamina & viventium& morientiuo Clinia snt Leti autem sit ista: Qui liberos habet,& te

stamen c

466쪽

stamentum conscribat. Et si filiorum aliquis superest,nulla hqreditate munitus, quem secundum legem in colonia sperat prosecturum,huic liceat patri de alia pecunia, qtu

velit legare, paterna sorte temper excepta, id omnibus quae ad illam pertinet. Quod si plures sint eis pater quicunq; vltra sorte sunt,ut velit,distribuat. Ac u alicui eorum iam domus et ,ei pecunias non tribuat. Et si filiorufiliarumve alicui sors aliqua in regione post conditu testamentum aduenerit, tellatoris ipsius nae redi relinquatur. Si autem non filios sed filias habet,qui testatur,cuius stipe velit virum haeredem sibi ac filium fore, conscribet. Et si alicuius filius, siue naturalis siue adoptiuus,antequatogam virile assumat, decesserit, has etiam fortunas suas

testator significet , id velit loco illius melioribus auspicijs filium sibi sore, declaret. Si quis absque liberis omnino

tella mentum condit, decimam partem fundi ultra sortem acquisiti, leget cuicunq; ciui voluerit. Cettera omnia

futuro per adoptionem filio, benigne, sine querela ic secundum legem tribuat. Si qui liberi tutoribus indigent,

dc idem moriens testamento tutores quotcunq; Sc quotcunque velit constituerit, qui tutandi officium suscipere velint, ita fiat sicut deseri plerat. Sin verἰ, vel intestatus natur et eo cesserit, vel tutores non coscripserit, qui generet Proximi sunt,duo ex parte patris,duoq; ex parte matris, atque unus ex mortui amicis, tutelam suscipiant. Quos legum custodes indigentibus pupillis statuere debent.Na quindecim ipsorum caeteris seniores, orphanorum omnium quinquennio curam ct habere volumus , ut terni

pro dignitate singulis curent, Sc exacto quinquennio,similiter quindecim alios , atque id pro viribus nunquam desciat. Si quis autem nihil testatus decesserit , filiosque tutela egentes reliquerit, ijsdem legibus eis prouideatur. Qui vero inopinata sortuna deeesserit, filiasque reliquerit, latori legum veniam concedat, si ad duo de tribus respiciens eius filias collocet:ad propinquitatem videlicet generis fortemque seruandam. Tertium autem quod p terni

467쪽

eerni officii est,ut moribus ciuium diligenter considera istis , idoneum & sibi filium, id filiae sponsum deligat: id

quoniam impossibile consideratu est, praetermittat. Lex igitur pro viribus hac de re, huiusmodi sit. Si quis inteis

natus mortuus filias reliquerit, frater eius ex patre, aut ex matre,si absq; sorte sit, mortui filiam dc sortem suscipiat. Quod si frater non exstat , eius filius, nisi aetas obisnet,aecipiat. Tertius sororis situs,si nullus illorum exinstat. Quartus, patris frater. Quintus, filius eius. Sextus, sororis paternae filius. Et similiter per fratres consobriis N Olq, generis semper propinqui tale seruata, si filias reliquit,ita procedatur,ut in eodem genere mares Deminis anteponantur. Conuenientiam vero aetatis ad nuptiasci contra,iudex nudos omnino mares, nudas quoq; ad

pubem usq; foeminas eonspiciens, iudicet. Αe si ad fratrum usq; auorumq: filios cognatoru penuria sit,quemcunq; ciuium sponte puella cum tutorum consilio deliget s si voluerit, eam in uxorem atque insuper haereditatem accipiat.Quod si magna in penuria illorum qui urbem habitant, aliquem in coloniam missum puella hqredem facere sui patris optauerit, is si ex eodem genere fuerit, haereditatem secundum legem adeat: sin verb eiula uidem, sed no ex genere sit ducat eam si voluerit, secunum tutorum puellae j, electionem, & haereditatem,domum reuersus,adeat. Si quis absq; liberis omnino masculis foemini'; ex intestato decesserit, caetera quidem secundum superiorem legem agatur. Mas verb ic Demina ex eode genere tanquam color tes desertam domu ingrediantur, quibus sors proprie competat. Prima soror: Deinde fratris filia: Sororis filia tertia: Quarta paterna soror: Paterni fratris filia quinta: Sexta paternet sororis filia. Haec cum illis,ut fas est, qui genere proximi sunt,vitam agent: quemadmodum in superioribus sanximus. Hactenus Plato. Plutarchus quoque hac ipsa de re tractans, in Solone se ait: Illa etiam lex , qua testamentia Prospexit, authontatis plurimum habuit in ciuitate. v Antea

468쪽

Antea enim non licebat alio deriuare haereditates , --rum pecuniam simul & domum in deiuncti familia manere oportebat. Solon autem cum permisistet, provoluntate cuiuique, ni t uperessent filii, haeredem constitui, visus est,amicitiam propinquitati,& gratiam necessitati pr ferre, pecuniasque possessionem ellis habentium statuisse. N5 tame temere ac nullo habito respectia huiusmodi licentiam permisit,at s no morbo ingrauescente, aut medicamentoria vi impellente, aut vinculis & cruciatu coactus,aut coniugis suasionibus ac blanditijs esset adductus. Haec Plutarchus. Et quibus quidem coniunctis cum his quae Plato prodidit, satis intelligitur, nec temerὁae

passim concedendam esse codendi testamenti facultatem. nec etiam per contrariu omnino denegandam .Qua quidem ratione commoti Romani legumlatores,sic sanxi-uerunt, ut publica eam authoritate stabilierint:& haeredem nuncupare, nihil aliud elle existimantes , quam de capite aliquo ciuis Romani statuere, non nisi consensu uniuersi populi,ut mox dicetur latius, id fieri voluerint. Nunc vero accedamus ad id quod propositum est.

RIM U M autem videamus, quid sit i

tamen tu,quo tu plex,&quibus modis ordinari debeat.Testamen tu ex eo appella tur, inquit Iustinianus,quod testatio meotis fit,no quide quali mentis vocabulum . ad testamen tu pertineat, magis quam ad Vestimentu aut calceametu: sed ut intelligaturi ex pluri testationibuς,quq qcytestibus adhibitis heri soleat eo nomine iungutur, hac testamentaria eiusmodi esse, vino cotractus alicui sit,aut assignationis nuciationi sue noui oneris,aut similiti, sed soli' metis, hoe est, volutatis vltimae,

haud aliter atque nouatione dicta ait Cosultus,quasi noua

469쪽

AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. VI. 463

obligatione, no quide quod existimet obligationis vocabulu vllo modo inesse nouaticiis verbo: sed vi nimiru dein claretur,quaru propriet reru in iure dicatur seri nouatio. Definit aut testamentu Ulpianus, his verbis: Tellamentuest volutatis nolirae ivlla sentetia de eo quod qs post mortem lua heri velit. Ideo aute sed tetia volutatis esse dicit, quonia eoru que ratione ac intelligetia esitinetur, no est Per reru natura ulla dispositio, sed eoru tatum in quibus voluntas dominatur.Ideo iusta sententia , quoniacu publici iuris sit tella metu: utiq; secudum pricepta legu heri debet. na sici ullas nuptias vocamus, quas ciues Romani cotrahunt qui secundii prscepta legu coeunt. Ideo de eo

quod quis post morte tua fieri velit: quia de his quet,utinvita testatoris sani ordinatur,no potest proprii dici vi- timet volutatis dispolitio. Quaq tame per c 5 trariu bene possit subide fieri, ut de eo qcypost morte sua fieri qs velleno testameto,sed cotractu aliquo disponat: veluti si post

morte sua centii aureos da re promittat, quo casu no lententia dicitur de volutas, 1 ed couentio vel pollicitatio. In

Enchiridio suo,definit ide Ulpian. hoc mo do:Testamen

tu et mentis nostrae iusta cotestatio, in id leniter factu, ut post morte nostra valeat. Genera aute testametorum, secudum veteres sunt tria: Unu quod calatis comiti s vocabatur, dccora uniuerso populo, qui bis in anno couocari adhocae coire solebat fieret. Na qua ratio e nefas esse

Putabat de capite ciuis Romani, Φ populi est statuere sine Iopulo,eade inc dueniens esse iudicabat,familia,nomen, ubi alia δἰ alia quae vi tet hois coparatur in alique trasserri absq; scitu & colensu totius populi. Alteru erat quod procinctu dicitur,qJquidem ab his fiebat, qui .ia procinseli erat, S ad bellu exituri. Na qui re aliqua dubia &periculosam aggreditur, se retanil moriturus de rebus suis disponere talet,quemadmodum apud Homerum videre est, in Telemacho , proficiscente domum a Menelao, veprocos domo pellat. Tertium est. quod per aes & libramanetllabatur.Nam cum persipe fieret, v t multi subitanea

v ij morte

470쪽

morte, extra tempus comitiorum ac belli decedentes, intestati morerentur,valde necessarium videbatur,genus aliquod testamenti excogitare, quod omni tempore , ac sine conuocatione populi, nuncupari posset. Sed cum directo non concederetur absque populo de successione quidquam agere,ac haeredem propalam nuncupare:utiq; opus erat, viam aliquam obliquam excogitare, quae Z priuatim in via esset,& tantundem, quantum publica testatio praestaret. Quoniam itaq; nulla, nec frequentior, nee magis solennis ratio abalienationis reperiebatur, quam quae per mancipatione fieret, hoc est,per emptionem ac venditionem, quae non numerata quidem peconia, de forma publica percussa, sed appensa, defraui aere feret mon inconueniens videbatur,n eadem ipsa mancipatio, ab alienandis quoq; familijs ichaereditatibus ae- commodaretur. Et ideo in hae testamenti factione, duae res agebantur, familiae mancipatio, dc nuncupatio testa' menti. Familii mancipatio, per testatorem libripedem,ae emptorem familiae,interueniete nummo vi O,ac verbis selennibus. Nuncupatio testameti, in hunc modum. Tabulas testamenti testator tenens, ita dicebat: Hete ut in his tabulis cerisue scripta sunt, ita do,ita lego, ita testor: itaq; vos inirites testimonium praebitote: quidem nuncupatio , cum non sola mancipatione constaret, sed quadam etiam haeredis institutione snam legandi verbum generale erat veteribus, pro mandare in non noterat omnino sine populi consensu peragi , 5c ideo adhibebantur quin q, ciues Romani puberes,qui cunctum populum Romanum, qui totidem tribubus distinguebatur, referrent. Ac erat quidem his temporibus inter scriptum 5c nuncupatiuum testamentum differentia. Nam, siue calatis comitiis quis testaretur. siue in procinctu, siue per aes de libram , poterat vel palam haeredem nuncupare ae designare: quod quidem de Horatio proditum est, qui cum vi morbi oppressus , scribere non posset, pala in nuncupabat haeredem Augustum : vel tabulo