장음표시 사용
471쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. VI. 46s
tabulas suas populo aut testibus ostendere, quibus vlti manam voluntatem contineri profiteretur. Ac is quidem, qui emptor familiae dicitur, primis quidem temporibus
pro haerede habebatur, sed cum ea res stpe occasone deis' disset captandae mortis, postea in via elle coepit, ut is non tam h res, quam Ocecutor ac testis esset eorum quae vel propalam nuncupata, vel quod tutius erat, tabulis consignatis comprethensa essent. Atq; hqc quidem de illis generibus testamentorum,que veteribus frequentabantur. Quae autem hodie conduntur testamenta, non tam anxia
indigent solennium obseruatione. Nam si quis sine scri-ζtis velit ordinare iure ciuili testamentum, septem testiisus adhibitis.& sua voluntate coram eis nucupata, sciat hoc per tectissimum testamentum iure ciuili, firmumque constitutum. Si vero solenniter in scriptis testari velit, supersunt certae qu dam, tam iure prstorio, quam ciuili, A costitutionibus principum prs scriptet sormulae . seculas dum quas testari oporteat. Et qui de in omnibus si quiramus an valeat testamentum: imprimis animaduertere debemus, an is qui secit testamentum, habuerit testamenti factionem: deinde ii habuerit requiremus an lecti dum regulas iuris ciuilis testatus sit. Qua quidem in re,primu hoc obseruamus, an solennia custodita fiat. Secundδ, an
illi instituti vel ex iis redati sint qui silentio pretieriri lage. prohibentur ne videlicet his omissis corruat testamentum. Tertio deniq; , an aliquis omnino h res institutus sit,& quo ordine quave conditione: nam sine hqrede, nullum est omnino testamentu. Factione ni testamenti habent omnes. qui non prohibentur condere testamentum. Qui vero prohibentur, hi ferme sunt: Impuberes, hoc est minoies duodecim vel quatuordecim annis: surdita muti nisi a Principe hoc impetrauerint: obsides, quibus hoc permissiam non est: holitum potiti, deportati, quibus aqua & igni interdictum si, quorum nec illud testamentum valet quod ante secerint,pi opter publicatio
nem bonorum: si ij aut filia familiarum,quibus quamuis v iij pater
472쪽
466 IOACH. FIOPP. PHRIS. IURE C.
pater in cuius potestate degunt permittat, nihilo magis testari licet,lii qui ad serrum, aut ad bestias,aut in metal- . tum damnantur , qui libertatem perdunt: item de statu
suo dubitantes,vel errantes, nam qui incertus est de statu suo, certam legem testamento dicere non potest:den inue furiosi, prodigi, qb carmen famosum damnati,d intestabiles lege esse iussi: nam cum lege quis intestabilis iubeture illi,eo pertinet, ne eius testimonium recipiatur, & eo amplius, neue ipsi vel condenti testamentum, vel accipienti, ex alieno teitameto,dicatur telli monili. Et quidem haec
verba: TEs TAMENTI FACTIONEM NON HABERE, vel contra HABE RE, varie accipiuntur . Nam plenissime testam et i factione non habere dicitur is, qui nec , o testamentu condere potest, nec testis esse in testimento, nec ex eo capere, plenissime habere, qui x codere potet & capere, id testis e ise. reliqui, respectu diuersorum & habere testamenti factione dicuntur, Sc no habere.Nam mulier hactenus habet testameti factione, ut & accipere possit ex testamento,& condore testamentu, hactenus no habet,ut testis adhiberi ultimis iudicijs non possit: serui suriosi, prodigi, quatenus quidem acquirunt ex testameto, dicuntur habere testamenti factionem, sed in condendi stella metis,& testimoniis iis dicendis,secus acceptum est: Filii familiarum te accipi ut recte ex ultima voluntate,M recte ad testimonium ijs praestandum vocantur,coeterum quantu ad conficiendum testamen tu pertinet, negantur habere testamenti factionem. Solennia circa consectionem testamentorum requisita, liqc sunt: Primum, ut uno contextu actionis,hoc est, nullum alienu a tellamento a- . Etiam intermiscendo, quis testetur. Deinde ut haeres vel patiam nuncupetur, vel scribatur. Adlige .ut septem testes,
qui quinq; tribus populi Romani Sc libripendem,ac emptorem familiae exhibeant, nominatim ad hoc rogati, testamento adhibeantur. Item ut ijdem illi testes, tabulas testamenti,annulo suo signent, & proprio chiros rapho annotent, qui sint,dc cuius testamentum fgnauerint. Via timo
473쪽
A D PANDE. IVR. CIVI. LIB. VI. 46
timo, ut nulli alij testes vocentur, q cu quibus testa metinctio sit. Nam sunt Sc non ulli, cum quibus aliquo modo testam eii factio est,q tam e no recte testam elis adhibetur. ij sunt: seruus qui iure ciuili pro nullo copulatur: mulier,
quae nulli officio publico superesse potest: impubes, q in
eade causa est: furiosus, mutus, surd', & cui bonis interdictu est, qui vel morbo animi, vel corporis,vel moruiniis donei reperi utur, lis res institutus, aut is, qui eu in potestate habet,quiue in eius potestate est,uel eius decu eo pote
stati subditus ne videlicet quis sibi telli montu dicat. Naqua tu ad improbu & in te stabile pertinet, is quia omnino
testam eii factione no habet merito no iecipitur ad testimoni ii testameto dicedu. Ia qui sine vitio, siletio praete P E LI BROriri no possunt,ad hoc ut testamen tu collet, sed debet vel Llf E. ' Τinstitur,vel nominatim ac pure ex haeredari, uni liber in REDi Ava Potestate eo morates,&primu gradu successionis obtine- I N sTITV, tes. Na inter caetera inquit Caius, quae ad ordinada testa- L Dis V ε Lmeta necessario desideratur, principale ius est,de liberis oAesbii h redibus inlli tu edis vel exhqr adis, ne pretieritis illis rupatur testametu. Naq; filio, qui in potestate est pretierito, inutile est testametu. Ratio aut,cur hoc ita receptu est,
hinc sumitur,quod etia vi uete patre, filius laqparticeps il Iius, ut est apud Terentiu , habeatur. Verba aut Pauli super ea re hqc thnt: In tuis hqredib euidelius apparet cot inua tione dominii eb repducere, ut nulla videatur haereditas fuisse: quas olim hi diti essent. q etia vivo patre quod amodo diti existimabatur. vii etia filius familias appellatur, sicut paterfamilias: sola nota hac adiecta per qua distinguitur genitor,ab eo, qui genitus sit. Itaq; post moris patris, noli reditate percipere videtur, sed magis libera bonorii administratione colequisitur. Hae ex caula licet illi no sinthi redes instituti , d ni tame sunt: nec obstat ψ liceat eos ex hqredare,quos&occidere licebat. Prςterea multi .inqt Vlpian',no notet causa filios ex hqredat . nec ut eis obsint, sed ut eis costulat, utputa impuberib ,eisq; fidei comit sa het reditate dat. Porrb no solsi iam nati. veru post humi quoq;
474쪽
Iiberi, vel haeredes institui debent, vel eκhaeredari, & in eo par omnium conditio est, quod & in filio posthumo,
ut quolibet ex cetteris liberis siue foeminini sexus. siue masculini praeterito,valet quidem testamentum sed postea agnatione post humi siue posthumae rumpitur, Sc ea ratione totum infirmatur. Ideoq; si mulier, ex qua posthumus aut posthuma sperabatur, abortum fecerit, nihil impedimento est scriptis haeredibus ad haereditate adeundam. Sed sceminini qui de sexus personet vel nominatim,
vel inter caeteros ex haeredari solebant, dum tamen si inter citeros exti redarentur, aliquid eis legaretur,ne viderentur praeteritae e ste per obliuionem. Masculos verbposthumos,id est filios,& deinceps placuit non aliter reacte ex haeredari,nisi nominatim exhaeredarentur: hoeta
licet modo: Quicunq, mihi filius genitus suerit, exi, res esto. Post humorum autem loco iunt de ii, qui in sui h redis locum succedendo, quasi agnascendo fiunt parentibus sui hi redes: ut ecce, si quis filium, dc ex eo nepotem neptemve in potestate habeat: quia filius gradu pr cedit. ia solus iura sui h redis habet, quavis nepos quoq; dc neptis ex eo, in eadem potestate sint. Sed si filius eius vivo eo moriatur,aut qualibet alia ratione exeat de potestate eius, incipit nepos neptisue in eius locum succedere: dc eo modo iura suorum het redum , quasi agnatione nanci
scitur. Ne ergo eo modo rumpatur eius testamentum,
sicut ipsum filium vel hi redem instituere, vel nominatim
ex haeredare debet testator, ne non iure faciat testamentum : ita Sc nepotem neptemve ex filio , necesse est ei, vel haeredem instituere,vel exhqredare, ne sorte eo vivostio mortuo succedendo, in locum eius nepos neptisue,
quasi agnatione rumpat testamentum , idque lege Iulia Velleia prouisum est, in qua similis ex haeredationis modus ad similitudinem post humorum demonstratur. verba autem quae Gallus Aquilius in codendis formulis concepit, nam sie de Aquilianae stipulationis conceptionem composuit, dc in sormulis condendis multum
475쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LII. VI. 4ερ
tum versatos fuisse veteres eonsultos author est Clocero j quibus quidem verbis praecaueri potest , ne aut post humus, aut is qui in locum .sui haeredis adnascitur, rumpat testamentum: haec sunt. Si filius meus , vivo me, morietur, tunc si quis ex eo mihi nepos, siue quae neptis post mortem meam in decem mensibus proximis quibus filius meus moreretur, natus nata erit atre
des sunto. Si quis ex suis haeredibus suus haeres esse deis serit,liberi eius in locum suorum, sui haeredes succedunto. Plane si quis aduersum ista fecerit & eos quos vel instituere, vel ex haeredare debuerit, silentio praeterijsse inuentus fuerit, inutile se testamentum conscripsisse, non debet ignorare . Papinianus: Testamentum aut non iure factum dicitur,ubi tolennia iuris defuerunt, aut nullius est momenti,cum filius qui fuit in patris potestate, praeteritus elae aut rumpitur alio testamento , ex quo haeres existere poterit,uel agnatione sui haeredis: aut in irritu constituitur, non adita haereditate . Vlpianus: Irritum quoque sit testamentum,quoties ipsi testatori aliquid eo tingitvrputa si ciuitatem amittat per subitam Ieruitu tem ab hostibus verbr gratia incaptus, vel si maior annis viginti,vet num sedari passiis sit ad actum gerendum pre-ctumue participandum. Sed Sc si quis fuerit capite dam natus,vel ad bestias vel ad gladium vel ad aliam poenam quae vitam adimit testamentum eius irritum fiet: & non tunc cum consumptus est, sed eum sententiam passus est nam poenae seruus efficitur nisi sorte miles fuit ex miliatari delicto damnatus, nam huic permittitur testari, Vediuus Hadrianus rescripsit, & credo quod iure militari testibitur. Euanescit etiam testamentum, si vel deletum, vel inductum a testatore fuerit. Vlpianus: Quae in testamento legi possunt. ea inconsul id deleta Scinducta , nihilominus valent: consul id, non valent. Id vero quod noiussu domini scriptum inductum, deletu mue est, pro ni
hilo est. Legi autem se accipiendum est: non intelligi, sed oculis perspici, quae scripta sunt. Caeterum si extrinsecus
476쪽
secus intelligantur, non videbuntur legi posse. Sufficit autem si legibilia sunt inconsul tb deleta, siue ab ipso sue ab alio: Sed nolentibus inductum accipiendum est,& si perducta sint. od igitur incautε factum ell, pro non fa
est, si legi potuerit. Et ideo si nouissime s ut solet in
te stamen to fuerit asscriptum : lituras , inductionea ipsa feci: non videbitur referri ad ea, quae inconsulto contigerunt. Proinde&si inconsulto superscripserit , induxisse te, manebunt: Sc si ademerit, non erunt adempta.
Sed si legi non possunt, quae inconsulto deleta sunt, dicendum eli , non deberi, sed hoe ita demum, si ante consummationem testamenti factum est. Sed consulto quidem deleta petentes exceptione repelluntur, inconsulto vero, non repelluntur, siue legi pollunt, sue non pose sint: quoniam & si totum testimentum non extet, constat valere omnia, quae in eo scripta fiant. Et si quidem illud co0scidit testator, denegabuntur actiones. Si vero alius, inuito testatore, non bene denegabuntur. Et cum
E portio adempta est, vel tota li reditas,si sorte sit substitutus, ademptio iure facta videbitur. non quasi adempta quoniam lis reditas semel data,adimi facilὸ non potes i)sed quasi nec data. Si quis codicillos in te tamento conlirmauerit.& codicillis aliquid adieripserit, mox deleverit, ita ut appareat, an debeatur φ Et Pomponius scribit eodicillos deletos non valere . Atque haec quidem de his, quos vel instituere oportet, vel ex haere- hoc us testamentum , vel non improbum dicatur , ut inquit Asconius , tanquam eontra leges: vel
non in Osticiosum , tanquam contra merita: vel non in-
, tanquam contra pietatem. vltimum quod ad testamenta recte scribenda pertinere diximus, est haeredis institutio, nam qui testatur, inquit Vlpianus, ab haeredis institutione pletrumque debet initium facere testamenti. Sed est omnis haeres institutus, vel primo, vel
tecun do gradu institutus, idem substitutu abite vel pur , vel
477쪽
AD PANDE. IVR. CIVI. LIB. VI. 4ri
vel sub conditione denique,vel eum eretione vel sine, de quibus omnibus dicendum est. Circa institutionem,quq primo loco fit, haec serme quaeruntur. quomodo sinat : qui haeredes fieri ae institui possint: quot sint partes haereditatis: quae sit haeredum differentia. De sorma institutionis haeredum , ait Vlpianus his verbis. Qui neque legaturus eii quid , neque quemquam e X- haeredaturus, quinque verbis potest facere testamen intum, ut dicat, Lucius Titius mihi haeres esto. Hie autem scriptura pertinet ad eum, qui non per scripturam testatur: qui poterit etiam tribus verbis tessa-xi: ut dicat. Lucius haeres era , nam & mihi & Titius , abundant. Si ex fundo sui siet aliquis solus haeres institutus, valet institutio , detracta landi me nistione. Sin autem se scribae. Lucius haeres : licet non adiecerit, esto : credimus plus nuncupatum , minus scriptum. & si ita : Lucius esto , tantundem dicimus : ergo Sc si ita. Lucius solummodo , Marcellus non in subtiliter non putat hodie hoc procedere. Diuus autem Pius, eum quidam portiones inter haeredes distribuisset ita , ille ex parte tota, ille ex tota : nec adiecisset, haeres esto : rescripsit valere institutionem, quod & Iulianus scripsit . Item diuus Pius restri pst : Illa uxor mea estor institutionem valere, licet dein esset haeres. Idem Iulianus, illum haeredem este , non
diauit valere: quoniam deesset aliquid, sed &ipsa va-ebit, subaudito, iubeo . Haeredes institui possunt,
inquit Vlpianus, qui testamenti factionem eum testatore habent. Dedi titiorum numero haeres institui non potest, quia peregrinus est. Cum quo testamenti factio non est, siquidem mortis testatoris tempore, vel intra diem cretionis ciuis Romanus sit iaeres esse potest . Quod si Latinus manserit, lege Iunia, capere haereditatem prohibetur. Ide iuris est in persona caelibis propter
legem Iuliam Incerta persona saeres institui non potest velut
478쪽
vel ut Me modo. Quisquis primus ad funus meum venerit, haeres esto: quoniam certum consilium debet esse testantis. Nec municipia,nec municipes haeredes institui possunt, quoniam incertum corpus est, ut neque ce nere uniuers, neq; pro lubito de hqrede cernere possunt, ut haeredes fiant. Senatusconsulto tamen concellum est,
ut a libertis suis haeredes institui possint. Sed fidei comis missa haereditas , municipibus restitui non potest: denique hoc Senatusconsulto prospectum est. Deos haeredesinitituere no possu mus,praeter eos quos Senatuscos ulto, constitutionibus principum instituere concessum est: scut Iouem Tarpeium, Apollinem Didymaeum, sicuti Martem in Gallia, Minervam Meliensem Herculem Gaditanum, Dianam Ephesiam, matrem deorum, γbelem eam quae Smyrnae colitur,& Coclestem Saline sem Carthaginis. Seruos haeredes instituere possumus . nostros cum libertate, alienos sine libertate , comunes cu libertate, vel si e libertate, Eum teruu qui tantu in bonis noster est, nec cum libertate haeredem instituere possumus, quia Latinitatem consequitur, quod non proficit ad ii reditatem capiendam. Alienos teruos haeredes instituere possumus, eos tamen quorum cum dominis testamenti factionem habemus. Communis seruus cum libertate recte quidem hqres instituitur, quasi proprius pro parte nostra: sine libertate autem quasi alienus. propter locii partem . Pro
prius semus eum libertate hqres institutus, siquidem in eadem causa permanserit, ex testamento, liber & hi resse, id est necessarius . Quod si ab ipso testatore vivente manumissus, vel alienatus sit, suo arbitrio. vel iussu em p toris,hqreditate adire potest, Sed si sire libet tale sit institutus, omnino non constat institutio. Alienus seruus h res institutus, squidem in eadem causa permaterit, iunsu domini debet lis reditate adire,Quod si vivo testatore manumissus aut alienatus a domino suerit, aut suo arbitrio, aut ius se emptoris, poterit adire haereditatem. Ha
479쪽
AD PANDEC. IVR. CIVI. LIB. VI. 4 3
reditatis sunt duodecim vnciet,que assis appellatione eo
tinentur. Habent autem & hq partes,propria nomina ab uncia usque ad assem, utputa haec: sescunx: sextans: quain
drans: tries,quincunx: semis: septunx:bes: dodrans:dextans deunx:as.Non autem utique semper duodecim vncias esse oportet. Na m tot unciae assem efiiciunt, quot te.
stator voluerit. Et s unum tantum quis ex semil verbi gratia haeredem scripserit,totus as in semisse erit. Neque 'enim idem ex parte testatus, & ex parte intestatus deincedere potest, 'isi sit miles: cuius sola voluntas in testanis do spectatur. Et econtrario potest quis, in quanta scunque voluerit plurimas uncias sitam haereditatem diuid eis
re. De his pluscula sunt apud Varronem libro primo delingua latina. Disserentia haeredum est, vi alij sint nece iasarij, ut serui haeredes instituti, qui velint nolint coguntur fieri haeredes,videlicet, ut si opus sit,bona hirilia, sub nomine potius serui haeredis quam domini defuncti diis strahantur, alij sui Sc necessarij, ut ij qui in potestate testatoris morantur,qui quidem sui dicu tur, tanquam pro prij 6c quasi iam domini: nam haeres, inquit Festus, apud antiquos pro domino putabatur,& suum dicebant anti -Τui, pro proprio : sic enim apud Plautum senex,uxorem
uam alloquituriSuus vir,vxori suae multam salutem:alii denique extranei, quales quidem sunt omnes extra eos
qui potestati testantis subditi sunt. Etenim antiqui Hae
rem Marteam,inquit Festus,accepta haereditate colebat, quae a nomine appellabatur haeredum, id esse una ex Martis comitibus putabatur. Ite Euerrator Vocatur, qui accepta haereditate iure iusta facere defuncto debet,quod si non secerit leu quid in ea re turbauerit,suo capite luit: id nomen ductum a verrendo. Nam ex uerret sunt purga tio quNam domus ex qua mortuus ad sepulturam ferendus est, quae si per euerratorem certo genere scoparum
adhibito ab extra verrendo dictarum. De secunda inis VVI CAstitutione quae in casum deficientium primorum haeredum comparata est,ea vel est vulgaris,vel pupillaris quae sunseti Tu quidem TIONE.
480쪽
quidem verbis ciuilibus concipiuntur, vel denique fidei. commissoria . Vulgaris est, quae Sc simplex dicitur, vecum ei qui ia pubes est substituo. veluti: Si Seius h res noerit, Lucius Titius h res esto. Atque hec quidem expirat statim adita haereditate. Pupillaris est , per quam liberis in potestate pupillis Iaeredibus institutis , prouidemus, tam nobis, quam ipsis: de haerede si quid ijs forte contigerit humanum , ante decimum quartum aniau, quo ipsis bi prospicere possiat de herede. veluti: Filiisus meus mihi hqres esto,si haeres non erit, sue haeres erit, α intra pubertatem decesserit, tunc Caius Seius haeis res mihi esto. Et haec quidem evanescit pubertate impuberis , nis forte vel per fideicommissum concepta sit, vela milite facta . Papinianus. Centurio filiis, si intra quintum M vigesimum annum aetatis , sine liberis vi ta decesserint, directo substituit. intra quatuordecim Minos etiam propria bona filo sibstitutus iure communi capiet, post eam autem et talem, ex priuilegio militum, patris duntaxat, cum fructibus inuentis in haereditate. Ad huius pupillaris exemplum excogitata est alia substitutio, per quam ei qui furiosus, vel mente captus est, substituitur , in casum, si antequam ad sanam
mentem reuertatur decedat. Fidei commissaria siue obliqua substitutio est, quae non verbis ciuilibus , sed
Precari s concipitur . veluti: rogo te haeres, ut si ante vigesimum annum decesseris,uel quandocunque decesseris, haereditatem restituas Lutio Titio. Atque hqc quidem substitutio, non tam proprie sic dicitur, quam pers militudinem . . Nam quemadmodum liberis pupillis per pupillarem, ita aliis per istam prospicimus. Plane nonnunquam si ut sub compendio verboru plures substitutiones comprςhendantur. Nam si quis ita dixerit : Si filius meus quandocunque decesserit, Caius mihi haeres esto : haec vel ba Sc vulgarem continent substitutio nem, & pupillarem,& fidei commissariam. Praeterea hoc