장음표시 사용
21쪽
rg E MORBOR v M sobolem esse optimo Iure autumamus, praesertim si &potione decoctionis guaiaci, & ut Vulgus chriurgorum tenet , unguentorum seletione argentum vivum admittentium eum radicitus euelli posse contingat.
Speciem morboru facile detegit id genus cauta qua
materia a qua dicim*s. Nulla enim dissicultate acutis
tertianisq; febribus infestari illos arbitrabimur, quos
bile scatere simulq; febrientes esse cognouerimus: sic pituitosos febricitantes quotidianis, sic quatarnis melancholicos , sic denique sanguineos continentibus febrib' torqueri merito quis asseruerit. Vulnera aute Omnia,nec non cotagiosi morbi & venenati,hoc signi. . genere majori ex parte dignosci possunt. Materia aute
ha subjectum morborum esse dicitur,eam ob
nenu cotagio- numero morbos ipsos indicantium ne contractum ascribeda venit, quod nec morbis omnibus recipiedisil quo lues vene omnes corporis partes opportunae sint, nec in quodli-rea pr8cxe ix bet hominum corpus, quilibet morbosus affectus cae, Echisi es' dere consueuerit. Quocirca oborta affectione aliqua jiciunt medici. eam anginae speciem aliquam esse nemo non opinatur & qui in latus incidit morbus,is omnib' pleuritidis suspicionem inducit. Cum autem cor plus
solito calet illud dicimus calida in teperie esse affectu, phlegmone aute obsessum doctrina Galeni insistentes plane inficiamur. Si quis etia in alteru crus prolapsus
fuerit ex alto, eum in carne qui de vulnus,in osse auteaccepisse fractura protinus omnes iudicant. Hoc signi genere suadente vel obstructione a calcato,vel morbo articulari oppretas. eos esse putamus, quibus antea calculosam dispostionem aut arthritim saepius perpessis, regio lumborum doseat, vel aliquis corporis
articulus. Nec veho his tantum causarum generibus, quae commemorata funi, sed & aliis quae multa recen-Lib i. causis sentur ab Argenterio, inorborum notitia parari solet:msexb-xu cap-η quemadmodum partim in Iegendis authorum libris, partim in exercenda medicinae, diligentisiimus qui cmedicis obseruare potest.
22쪽
M o RROR VM inuestigetionem mirum in dignoscitur
modu auuari reddiq; omnino facile ammad- motb ab actiouersis partiu afleetarum laesis actionibus quo, ne laesa.
quot tum in Galeni lectione, tu in sanandis aegris diu multumq; sunt versati, no dico ignorare sed dubitare nullomodo possunt. Vix enim ulla species est febris, quae sagacissimum ac peritissimum medicum latere soleat, ea pulsus lysione, quam unaquaeq; propria habet, acurate diligenterq; considerata: Multi autem ex capitis morbis( qui fere omnes a graui aliquo symptomate nomen habent) obseruata de motus & sensus noxae differentia, vel medicinae tyronibus facile eluc scunt. Quem enim fugit, nisi artis medicae omnino Ab abolitis a- ignarus aegrotante eum perculsum esse apoplexia, cui functionis omnis animalis priuatione accidisse repete seii' apoplexim intellexerit Quis eum nel cit, qui cum principes cev Dignotio parebri facultates integras habeat, vel partibus omnib', ralyseos. Vel alterutro corporis latere, vel parte aliqua motu &'magna eg
sensu priuatus sit, paralysi esse affectum Qui' in eo tu Tisid
vertiginem non agnoscit, cui omnia circumagi Vi- lio de patdeantur, quiq; nisi propinquis nitatur adminiculis tu morbis cap. 3 enumero ipse corruat 3 Tremorem quidem ante Dignotio ver- omnium oculos ponit motus deprauatus, partem cor' siporis praeter voluntatam concutiens: Cenuulsionem vero perspecta reddit ea motus is si qua inuiti aegri' Dignotio eoasuam origine versus musculi sunt perpetuo contracti . uulsionis.
Quid de epilepsia quidue de incubo dicam Illam E lepilae dicerte arguit partim sensuum omnium atque functionu gnotio. mentis interceptio partim couulsuus totius corporis motus, non perpetuus quidem sed qui per interualla Dignotio repetere soleat: hunc autem impedita respiratio cum incubi intercepta voce,nec non deprauata imaginatio clarum
m nifestumq; faciunt: quandoquide qui eo laborat ase
23쪽
rs DE MORBOR v Mfectu, se ab aliquo, tanquam ab incubate mole premi Melaneholiar peneque suffocari imaginanitur. Iam vero ut melai dignotio. cholia denuntiant metus & moestitia, quae sane laesae imaginationis sunt, sic species reliquas desipientiae, actionum a cerebro manantium cogitatione verbo &opere se prodens offensio, facile satis indicat. Quid autem phrenitim quid lethargum quid soporem quid
coma, qui catalepsim commemorem Hi certe omnes affectus animalium functionem laesione, quae tum ex Galeno tum ex Fernelio repetenda venit, si non omnino at majori ex parte ab unoquoq; nostru depre- intempetio, hendi possunt. Cordis autem intemperies omnis Iae- eordis cogno- sione pulsuum dignosci solet calidam enitii adesse scitur ex laesio- testatur pulsus frequens & velox, viribus autem nonne Pssiissi' languidis magnus etiam, atq; iisdem validis robustus& vehemens:frigidam designat pulsus superiori plane
contrarius, & siccam exilis tesus & durus, humidam vero plenus mollis & languidus. Reliquis vero tum cordis, tum caeterarum partiu vitalium cognoscendis morbis inutilis non est actionis laesio. Quod quidem ignotio pleg esse doceamus, unius pleuritidis exemplum in medium proferre satis est nobis, ne aut prolixa oratione fastidium, aut nimia sermonis breuitate obscuritatem adferre videamur. Tussis itaq; difficilis respiratio, dolor lateris punctorius, pulsuique durus& seratili , inter propria signa pleuritidis a Galeno recensentur, quae omnia ad laesas actiones pertinere Lib. de gene- nemini dubiu esse censeo. Actionum quidem offensa, ribus dedissiete- quam ex Argeterio quadruplici genere distincta essetiss symptoma antea monuimus, non solu morbis hactenus enumeram tum, cop, 3- tis, sed & reliquis omnibus inuestigadis optimo jure covenit. Cum enim morbus omnis eorum quae corpuscue i componunt ametria sit & inpqualitas, non autela d uosesai, quTui' ut Aristoteli placet) sed quae euiderer partium
morbis utilis corporis actiones laedit idcirco nec morbus vllus esse sit, potest in aliqua parte eius actione integra manente &moesia,nec ulli' partis ista functio est,nisi vel presentia alicuius
24쪽
alielmus morbi vel impetu. Atque cum non omnes eandem, sed alii atque alii morbi aliam atque aliam actionis laesionem partibus inferant, sit profecto ut species actionis laesae speciem morbi & consequatur,& indicet.
V O D medici in morborum cognition
veniant excretorum retentorumq; obferu-
tione , communis est multitudinis sententia, morbos omnes vel sola urinarum inspectione ab eis cognosci debere audicantis. Et quamuis haec opinio tam abhorreat a veritate,quam quod maxime alienum ab ipsa est (neque enim fieri potest ut omnis pgrotatio talius urinae contemplatione medicis innotescat.) Si quis tamen urinae tum consistentiam tum quantitate tum qualitatem tum contenta discernere probe norit, is equidem huiusnodi artificiose & diligenti urinaruconsideratione, notitiam morboru multorum poterit adipisci. Quarum autem partiu morbis dignoscedis,&quam ob causam utilis sit urina, hac sane & breui &ornata oratione declarat Fernelius. Humoribus quidem tu in minoribus vasis fereq; in partibus sin iis, tum vero in jecore maioribusq; venis existentibus, tantisper dum urina permiscebatur, eorum omnem affictionem,omnem qualitate contraxit asciuitq; sibi,& nunc quasi desecta portio, te ipsorum constitutiost, coram proponit planumq; secit. Quocirca si vel viscera, vel majores venae, vel caput, vel pulmones vllaue corporis pars morbo tenetur, quonia haec affractionem humoribus in se contentis impartit, urina profecto quae singuinis & humoru comes est, eiusde quoque particeps erit, & profuse affectionis notas referet,propriaq; eius signa dabit. Sed & partitim per quas illabitur,ut renu ureterum vesicae ac penis affect Quod ex sola
cap. g. Quare multaru partiu morbis
25쪽
representabit.Nam tametsi non distius in his sebsisti ac haereat,ab illis tame sordes & inquinamenta, si qua insunt, praeterfluens corradit secumque rapit, sicque partium quas attingit omnium affectus illa ostendit. Hac mehercule oratione Ferneli' singulariu sere par tiu morbis indagandis urinam conferre posse innuere velle videtur neque tame cum imperita multitudine quemlibet morbum sola urinaru inspectione medicudignoscere oportere voluit asserere. Atque ut meam de hac re paucis exponam seritentiam, vix ullum mor hum esse arbitror , in quo vel dignotionis vel praenotionis gratia, approbanda atque exoptanda non sit &accurata & prudens aerinarum consideratio. Sed ut abvrinis ad alia exeretorum genera orationem nostram trafferamus, Permulti morbi sunt non solum intestinaverumetiam vicinas partes diuexantes a symptoniate aliquo majori ex parte nomen sortiti quorum omniucognitionem venantur medici inspecticine eorum quae . per aluum excerni egerique solent. Gumsenim cibi Dignotio sen udi ac fere tales quales assumpti sunt egeruntur, lyenteriam, cum vero semicoctium alimentum jamq;h. - in chili naturam cremoris speciem referestio. - per infe lora elabitur, coeliacam aflectionem aegruip I urgere opinamur. Quod si vel pituitosus mel bitastis Dignotio diat- vel mesancholicus humor, isque auis acerus aut peres xhinae, mixt excernatur,diarrhoea adesse judicamus.Si demucruenta deiectionem fieri contigerit, tum vel hymoris Dignotio hae, rhoidas vel dysenteriam infestare boni omnes medici morrhoidum. censentes haem,rhoidas quidem si cruor purus ac ru- tilus seorsum appareat , dysenteriam vero si impurus ac permixtus esiste videatur: atque si purulentus dysen- ' 'rum' ' teriam proprie dici am,sim loturg carnium recen mam
similitudinem habeat, hepaticam dyssenteriarieae. ipsi agnoscunt. i Seminis aute crudi praeter voluntate Dignotio D- excretio, goniri, eams simpliciter dictam v partium norrhina, spematicarum imbeciuitatis intemperieiq; sobolem
ostendit quemadmodum eiusdem purulenti foetidi
26쪽
D I G N o T I o N A. Isucris ac virosi mict ut foetidem Mnorrhoea praeseserfeluem veneream minatur. Ab excretis etia plerosq; . morbos ut vulnera atque ulcera dignoscunt chytargi: nam si cruenta appareat continui solutio vinus, si pu- ruieta ac seniosa ulcus ab illis nominatur. Quae autem retenta sunt in humano corpore contra naturam, illa ipsa de specie morborum, si de ea serte dubitamus, admonere nos possunt,eorum more quS contra natura excernuntur, de quibus proxima nostra oratione breuiter egimus. propter si in muliere matura aetate minimeq; grauida supprestas menses audiam' statim aut talius uteri peruersionem,aut tum uteri tum vise rum i nteriorum vel intemperie frigidam, vel obstructionem aliquam sub esse coniicimus, quisnam eorum morborum sit adiectis aliis signis euoluetes: & quibus ventris dolores fiunt, eos aluum omnino suppressam habentes, affectu colico: laborantes vero urinae suppressione,calculo infestari merito suspicamur.
A F F B C T V Sicorporis qui cum actione laesa
excretisq; ac retentis morborum sunt effectus, diligenter a medicis obseruari debent,si qua doob morbi alicuius nec euolutam nec explicatam nec apertam satis illis cognitionem, distrahatur deliberando animus, adferaque ancipitem curam cogitandi. mobrem si quis acuta febre teneatur nec de eius specie plane constiterit, inspiciendus tum erit corpora citiguiue eae xis affectus, hocq modo si valde rubro colore totum, corpus perfusum fuerit synochum, sim valde pallido ardentem aut certe continuam tertianam esse audacter est affirmandum. Febris autem tabida medicis omni- Dignotio fe-hu', atque etiam rudi atque ignaro populo, clara ma- bris hecticae.nifestavreit affetam corpori, obseruatione. Nam cuiuasus acutus, cui oculi concaui,cui tempora collaps
27쪽
eui aures frigidae & contractae, cui extremitates reriuauersae,cui cutis circa fronte dura circuntenta & arida cui demum & reliquum corpus absumptum , & flocvitalis coloris extinctus sit, hunc certe tabida febre: obsessum esse ne ullum quidem ignorare puto. Sed &unius partis assed us cognitioni febrium utiles esse hinc secile patet,quod tumamara tu arida tum scabratum migricans lingua , hillo febris eiusdemque continuae certa nota sit.Nec vero ullam hydropis spe, Dignotio sin' ciem dignoscere,quis potest exacte, nisi variis corpo-gularum Ox--affectibus, qui unicuiqr prodris sunt, prudenterru. attenteq; conlideratis. Leucophiematiam enim tum adesse credui medici,cum & mollis & laxus & pallid' tumor aequabiliter totum corpus obsidet. Ascite aute, solius abdominis tumor oscendit, sed qui splendeat instar aquae, & dum aeger se in latera conuertitur, fluctuantis humoris sonum edat. Tympaniam vero Unius etiam abdominis tumore agnoscim', minore quidem& magis renitente, quam in ascite atque in modum tympani strepitu faciente,si quis abdomen pulsauerit. Hac autem tertia hydropisi specie qui laborant, his M& ructus frequentes sunt, & illis emissis paulo mitior fit dolor. Aliorum praeterea morborum varias partes vexantiu,manifesta signa sunt corporis aflectus.Oculi si quidem sanguineo colore tetrici absq; febre ophtab Dignotio asth. naiam cum acuta febre phrenitim arguunt. Indicat matis. Vero pulmonu obstructione, cuius symptoma asthma dicitur,respiratio cum steriore & sibillo secta, 't raucitas tracheae arteriae asperitate. Et ructus acidi frigi- Dignotio cali- dam, nidoros vero calidam intemperiem ventriculi ' nobis insinuant. Qui cedema & reliquas species tu- vel euis' morum praeter naturam cognoscere volunt chyrurgi, ii contemplandis affectibus corporis, sise aspectum quidem & tatam cadentibus,applicentse necesse est. Herniatum Cognitionem uniusnatum; generis herniae in scroto
cognitio. prominentis,affetabus corporis magna eT parte acceptam retare oportere omnibus notu est re exploratu
28쪽
l D I c N o T I o re R. M, Enteroeele enim tumore dignoscitur rotundo & leuituistu idemtidem citra inflammationis sensum accreos tionem recipiente & imminutionem, interdum etiami penitus evanescente,id quod sit du teger supinus iacet,l vel sponte vel blando impulis digitorum remeantel intestino cum murmure ac rugitu:Epiplocelem mani festat tumor inaequabilis mollis relubricus,qui neque imminuitur per media,neqet cohibito spiritu magnopere augetur, perit autem interdum supino infirmo, sed aegrius quam in enterocele, nullo seno nulloque rugitu ascendente epiploo. Pneumatocelem agnoscimuso leui & renittete & clare splendete tumore, quive subito fit, ita repente deperditur aeque erecto atque supino aegrotante. Hydroceles autem & sarcocelest continuus tumor signum exist it, sed huius obscurus grauis & durus imminutione nullam agnoscens,illius vero mollis leuis luci dum referens splendorem accresens nonnunquam de decrescens: sed in sarcocele fi& contortae & repletae vente apareant, tum varicosa hernia appellari solet. Hae sane uniuscuiust bethernig speciei praecipuae notae sunt,quarum plerasque ad corporis affectus vel omnium iudicio referre par est .Hoc autem signorum genere continentur quaecunque inexploranda elephantiasi tum ex cutis colore & asperimiate, tum ex partium corporis vitiata deprauataque
MO R B O S in omnium Iuce versari perspecta
i brum natura causis & eflectib' docti latum medici, eosderii vero similitudine ac propo rita gnosti dempirici quoque & artis medica
ignari aurum lent.Similitudinis autem ad paran eonem. ea . s. dam morborum notitiam vim magnam esse Galenus di eap. p.
29쪽
ostendit , cum nos obseruare iubet an corripiantur
multi alii eo tempore aliqua specie febris, quo nobis eam in aegro aliquo dignoscere in votis est aliorum, e signorum obseruatione. Atque cum omnes morbi Pol gnari sin re, vel r tione victus vel 1 Hippoeta. regione vel a conititutione temperiei vel a temporibρa bono magnoque Hipp. proficisci dicantur, equidein illis qui ad posteriores modos attinent perquiren- Lib. de humo- dis euoluendiique morbis,amplissimus locus est simi-ribus. litudini, quamuis & eidem in indigandis aliis,. qui priorum modorum sunt aliquis esse possit.Nam inter quos similitudo generis obseruatur, ut & corporis &rationis vitae,eos morbo simili detentos esse, si forte
. . . . aegrotauerint, probabile iudicamus. At vero morbis
sunt vetua, i Upi emiti iisq; qui ob teperiem aeris partiuepidemis a tb anni fiunt,jure optimo suspectos aegros habet medici, potibus orti ij- praesertim si in illis eorum morboru aliqua alia signaque tum simpli perspexerint. Neque enim iniuria hoc enim unoces tum pesti' exeplo inpraesentiarum uti lubet pestilentiali febre*nxiaiei' eum aegrotantem prehensum esse censebimus, quem
febricitare cum frequenti hypothimia de assiduo vomitu,hoc morbi genere grassante, constiterit nobis. Similitudine autem ea quae in sindrome posita est, medici vulgares empirici patefieri morbos dicunt, noruntque hoc uno lani genere uti, quoties vel interrogatur de alicuius morbi specie, vel de cuiuslibet Dignotiolo. instituenda curatione ipsi cogitant. Huius thathi. autem similitudinis beneficio, si quis lethargos eos a summis medicis iudicatos esse viderit, quibus febris continua adsit cum magna in somnum propensione &delirio,audae er sane & ipse audicabit,eum hominem
esse lethargum, in quo hos tres affectus concurrere Dignocio affe- animaduertere queat. Eodem plane modo imitatione Actionis angi, medicorum eos omnes anginosos appellat Vulgus, qui difficilem tum respirationem tum deglutionem habuerint cum acerbo faucium dolore coniunctam.
Empiricis aute hoc similitudinisgenus in dignoscedis
30쪽
NOTI ONE. 23 morbis usitatum esse proposito uno exemplo intelligere licet Quibus enim urina cum dolore & guttatim l Lfluit,eaque tum cruenta tum arenulis calculisque permixta summa parte preputii vesicam inflammata esse Hibboei,
indicante, eos laborare vesicae obstructione a calculo de morbi, empirici norunt, longa duntaxat horum symptomatu Calculi vesicae obstructionem huiusmodi concomitantium obserua- diguotio.tione edocti. Sed & hac similitudine opinione meanitiesvidentur medici, ideo morbo aliquo astectos aegros esse concludentes, quod in eis multa signa c5- pareant,quae ipsius morbi propria esse vel Herculanu, vel Sauenarolain. vel aliquem alium autore scripsisse compererint. Qi, enim aliorum scriptis ad morborudignotionem attinentibus facile suffragantura & acquiescunt, nec vero ratione & experientia verane an falsa sint examinare aut possunt aut dignantur quod tamen se in omnibus omnium authorum libris fecisse Galenus dicit 3 nunquam vel a natura vel a causis veIab euetis rei, ted ab una similitudine eos elicere morborum notitiam affirmare ausim.
prdpositis fontibus signa haurire oporteat.
PROPOSITIS sentibus eorumq; ditarentiis,
ex quissi' signa hauriutur morborum dignotioni apprime utilia, quanam methodo in signis colligendis uti medicum oporteat breuiter nunc explicandum.Gal. I . libri ad Glaucone cap. 2. ad ygrum accedenti niudico a maximis omnium signis incipiendum esse pronuntiat: deinde ab illis ita ad reliqua alia procedere iubet, ut ne minimum aliquod ab eo contemni praetermittiq; videatur. Siquidem ut magis aut minus si uincertumque sit illud ipsum, quod ex maximis paratur iudicium, ex aliorum omniu adiunctione fit,