장음표시 사용
31쪽
et D M o R B o Edotum signorum ratio & methodus non omnino pr Lib.r de signis batur ab Argenterio, cum is praecipiat, ut e sinstulis medicis.cap. ' sentibus eas solum notas eruamus quae propriae sint
quaeq; ad designandum morbum sufficiat,ab eo sente exorti qui euidentiores notas praebere possit. Etenim ubi pauca id essicere possunt quod volumus superfluad uti multitudine opus non est, eiusdem argenterii autoritate. Ac profecto superuacaneum esse arbitror uniuscuiusque generis signorum differentias omnes persequi velle quoties ex uno aut altero cum proprias Methodus colet tuti, certissimas notas depromere licet,ut quibus meridiana luce nedum hespero clarius multo eluceat itidi labibo cuiuslibet speciei morbi notitia. Itaque ut propositatu dignotione. methodum exponamus, cum sin quatuor signorum fontes ab uno genere eoq; instituto nostro maxime omnium conueniente initium ducere oportet: deinde ab eo ad genus aliud rei propositae magis congruum, a quo tandem ad quartum & vltimum progrediendum exit, ea quidem conditione & lege, ut in generibus singulis proprias solum notas enumeremuS, nec diuertamus ab uno genere ad aliud, nisi priore toto discusso, ac tum progrediendi finem faciamus, cum Ouae sunt om atq; certissimas notas attigerimus, siue id in ggria, secundo aut tertio genere fiat siue etiam in primo.Quae sunt cet- Sunt autem propria morbi signa & notae,quae vel pedixuiuua signa. petuo morbum comittantur, vel ei soli contingunt: certissima autem quae tum perpetuo, tum soli morbo perpetuo quidem sed non soli inesse eertit ius, dicuntur,ea secundum gradum habent certitudinis,ut gradum. author est Galenus commetario primo in librum primu prorrhetici,quo quidem in loco phrenitidis signa, examinat. Quae ex propositis fontibus & locis petu tur signa,ex eoru singulis propria aliqua esse possunt, certissima vix esse possunt. Quamobrem haec in multitudine signorum 8c collectione, illa vero etiam in unitate considerari debent. c d si forte signum unuaut alterum certissimu reperiatur, id sane & rarissime
32쪽
sit, &a paucis admodum medicis animaduerti sosset. Atq; ut de propriis ac certissimis seorsum agam, quae Quomodo per singulorum morborum propriae notae sunt, non nisi longa aut oratione dici , aut obseruatione sciri posse toluta sinoa plane sudico tamen prima ex fonte eruuntur si-rum. R et gna, singula quidem eorum,si non semper,at ut plurimum propria esse solent. Qus vero ex secundo aut tertio fonte proueniunt, eatenus propria esse reperiuntur quatenus morborum ipsorum & propris quidem cauta sunt, di proprii aliqui effectus. In his autequae ad similitudinem attinent signis communitas *Ia est, atque idcirco ea duntaxat cum aliis coniunci a morborum dignotioni conducere possunt. Certissima autem signa vix quidem in omnibus,at certe in multis Certilima Gmorbis esse tam verum est quam quod virissimum quotά- quod partim multorum authorum assidua lectione, dammotbotu. partim longo in curandis morbis cosumpto tempore, uuicuiq; nostrum permiu esse potest. Certissima aute signa sunt in ardenti febre vehementissimus calor &inexhausta sitis,in phrenitide febris continua & ardes& delirium perpetuum, in pleuritide febris acuta,*irandi difficultas, tussis, dolor lateralis punctorius , in peripneumonia febris ardens praefocans aestus, tussis, difficilis respiratio, grauitas distentioq; peci oris, rerubor faciei ac tumor, in phlemone calor rubor dolortentio renittens & pulsus, in cedemate molities indolentia & post appressum digitum cauitatis impressio. In multis autem aliis morbis certissimae notae sint,sed in nonnulis illae quidem ipta nec tam conspicuae esse solent, nec ita dictu explicatuque faciles.
differentiarum morbi. Cap. I a.
33쪽
COGNITA morbi specie eius differentias co
gnoscere medicum oportet,ut quibus perspectis facilior euadat & certior causae morbis e cognitio .Hinc sit ut in omni quae suscipitur de aliqua re institutione, explanationi speciei explicationem differentiarum eius ( siquidem ullas habuerit easque nimaduersione dignas) quotquot sunt authores methodici proxime subiicere semper consueuerint. Di . . gnoscitur itaq; notis iis quae ex quatuor enumeratis bi sita ei ege m*nanx morbus simplex & compositus, siue positi atque im solitarius sit,& hic comitatus,sive ille existat univpliciti & eon- generis, hic vero ex multis generis diuersi unam aut sequentis. varias sed vicinas partes simul infestantibus resultet. Nam & diariam hecticaque febre si plurimu simplicem esse & solitaria, putridas febres copositas semper& comitatas nos docet natura rei: & nudam intempe-
, '' 'calidam aut frigidam atque adeo tertianam febrephleg see di quotidianam inter simplices, phlegmonem autembranae eotista, pleuritim & semitertianam febrem inter compositos succingetis ex- morbos annumerandam esse, natura rei dictat nobis. citatur sunt Ex parte causarum vehemens aeris refrigeratio, ut &morbi consem aquae aluminota balneum diariam ab obstructione,ac 'rum'*xq- proinde comitatam solis vero exustio simplicem eandem esse & solitariam praeseseri: & ubi continui soli1-tio cuiquam in carne musculosa a re aliqua externa illata est,a telo acuto simplex vuln',a graui & obtuso contusum vulnus, & compositum eidem inesse significatur. Quyd ad effectus spectat vehemens punctio &dolor nec no immoderata sanguinis profusio in parte Vulnerata comitatum vulnus esse declarant: absentia horum symptomatum cum sicili aegri tolleratia, illud ignotio se simplex & solitarium esse arguit. Pulsus omnino celerbris hectieae neque major iusto neque crebior hora autem una complicatae cu aut duabus ab assumpto cibo secundum magnitudinex*xhisua inter- & velocitatem adauctus,hecticam simplicem denotat: mixx*nt*- alternis diebus talis existens qualis est pulsus tertianaru, atque reliquo tempore eum tenore seruas,
34쪽
quem modo diximus, hecticam complicatam esse &eomposita cum tertiana febre os edit. Et ut ad quartu signorum fontem Veniamus, non immerito vulnus .i aliquod vel simplex & solitarium vel comitatum esse opinabimur,quod aliis simile fuerit, quae aut solitaria aut comitata doctissimi quique medici esse cessuerint. Ac si morborum quorumdam aut simplicium aut c5- positorum tempus se esse videatur,probabili valde ratione qui tu decubuerint,iisdem vel simplicibus vel .eompositis morbis correptos eos esse aliquis dixerit. Morbos magnos & paruos,Galeno autore,perspectos omnes habent, illos quidem mmnitudine symptomatum, hos vero eortidem paruitate. Huius tamen modi iborum differentiae,ut etiam reliquarum, non aliunde Cap . lib.f. de quam ex signis antea explicatis repetendam notitiam signis cap. 1 f.
esse literis prodidit Argenterius. Apoplexiam enim &febrem ardentem ex ipsa specie magnos esse morbos intelligimus, parvos vero diariam febrem & simplice
calidam intemperiem , atque ex ardentibus febribus eam magnam esse rei forma indicat, in qua tum veli mentissimus tum acerrimus calor fuerit, & paruam ea quae& minus ardentem calorem & mitiore habuerit: 'v'forma etiam rei dictante ulcerum magnitudinem, &paruitatem , magna continui solutione,& parua memtiuntur chyrurgi. Morbificae autem cauta siue quantitate siue energia magny aut paruae,morboru magnora aut parvoru notae esse dicuntur: pars quoque laesa quT Quomodo pata vel princeps est, vel vicina principi,vel sensu exquisi- affecte morbuto perdita, vel ad actionevitae necessariatii pertinens magnu essicitae m*gnum, in qua vero parte omnia reperiuntur supe- lvomoaorioribus contraria, haec paritum morbum indicare silet. Qui pr*terea magnis duntaxat iuuatur praesidiis magni, qui vero paruis etiam remediis possunt euinci, parui m Orbi iudicari debent.Sympi'mata morborum tu numero tum vehementia & magnitudine horrendata grauia, eos esse magnos attestantur , parvos vero
symptomata cotraria. Ea ob causam difficultas: magna
35쪽
ag DE MORBOR v M signa magnae r pirandi, vehemens tussis,dolor lateralis punctorio, pleuritidis & inultum urgens, cum magna & siti & corporis iaci parua: . tione,pleuritidis magnae testimonia sunt: si vero con
trarii sint effectus pleuritidis, tum eam paruam esse ex illis ipsis deprehendimus. Qui morbi magnis aut paruis similes fuerint,merito quidem & eos magnos esse,
Dighotiomot- aut paruos Omnet judicant. Exquisiitos morbos no bi requisiti & thosque partim ex naturae integritate, partim ex praenothi. sentia omnium accidentium propriorum dignosci de-Cap. im lib. et, bere asserere videtur Galenus et omnino tamen utroe cribbu3' ruinque morborum cognitio ex propositis signorum
Dignotio sitarum depromenda Venit. Siquidem biliosias febre, ut
btis biliotae . intermittentem tertianam Ut tertianam continuam &quisitae dc nothi ardentem, exquisitas esse tum dicimus, cum & vel, mentissimum & acerrimum & flammeum calorem in
eis esse agnoscimus: At si in eisdem febribus obtusior calor a nobis percipiatur, equidem ut eas esse ortas a mixta pituita cum bile, sic spurias & adulteratas esse existimabimus. Insupersi eiusnodi febres omni sita tempora celeriter percurrant legitimas,sim tarde spurias & nothas esse judicandum. Sic pleuritis cuius tempora usque adeo producta sunt ut ad tricesimum quartum diem extendatur,cuiusmodi Anaxionis pleuritis fuit Epidimiorum 8, spuriis morbis & non legitimis annumerari debet. exquisitis autem & legitimis quae breuiter sua finiens tempora decimum quartum diem non transcendat. Ex morbis quorum certo h Moibui exqui' mori tribuitur ortus exquisitos eos testantur, quae syn- hil quo , illum producunt humorem , spurios vero &modo digno- nothos,quae non hunc solum sed alios humores simul statur. gignunt ac procreant:& quum quispiam morbus vicinas aliquot partes adoriri solet & infestare cuius tamevna ex illis sedes propria sit, tum si haec pars afficietur exquisitus, si vero aliqua alia laesa erit nothus & spuri' esse hic morbus significabitur. Prioris generis signan5 solum tumoribus praeter natura,sed etiam putridis febribus exquisitis: ac nothis designandis utilia sunt
36쪽
pleuritis autem & anginatum synceratum adulterata, utriusque generis notis demonstrari potest. Quod si Qimmodo ex alicuius morbi propria quaedam sint accsdentia & esedi feci us,si ea omnia simul appareant legitimum euesse gnoscitur legimarguunt, spurium autem si eorum quaedam adsint &absint alia,ita & humorem morbificum non iam purum' ostendere,sed alterius humoris permixtione adulter tum,aut etiam partis alterius ab ea quae proprium est morbi subiectum morem & proprietatem praes ferre videantur. Exquisitos & spurios morbos eos dicere veritati consentaneum est, quos legitimis & nothis propotione respondere obseruauerimus. Notitia Dignotio morqvelocis morbi & tardi non aliunde quam ex superius bi velocis de commemoratis signis repeti debet. Nam & diarias &biliosas & synnochos febres veloces esse ipsa species indicat, Semitertianam autem atque quotidianas velocitate mediocres,tardas vero tum hecticas febres, tu fumantes quas Typhodes vocant,tum quartanas. Sed& apoplexiam & anginam & choleram & tetanum veloces morbos esse ex ipsa specie dignoscunt medici, phrenitim autem lethargum pleuritim &peripneumoniam minus veloces, tardos vero hydropem melancholiam emptema tabem. Ex biliosis febribus quae& flammeum & acerrimum habuerint calorem celem bres biliosae ve- res quibus vero stupidior calor fuerit, superioribus loces & quae imulto tardiores futuras eas ediscimus ex forma rei: tardiores. iam vero his morbis velocitas tribuenda est, indica
xibus id partibus, in quibus primis diebus consueta
anticipat horam accestio, longitudineque & veli mentia seperiorem excedit:Qui vero morbi accessionem habuerint plane contrariam, in eis agnoscendae tarditas. Quos autem morbos spiritus flauabilis re hsanguis generant, & eos celeres me ostendunt: qui a pituita nascuntur morbi, & a melancholia, ab iisdem inoebo, tardi esse indicantur. AEstiuum tempus & Vernum, gignunt et sque iuuenilis celeritatem in morbis praeseserunt, dicant.
hyemalis constitutio & autumnalis, aetasque senilis &
37쪽
Dignotio morbi benigni &maligni
elisibus. Haec desumpta sutir ex Hippocrate de aere locis & aquis.
3o DE M o R A o Rudecrepita tarditatem minantur.Pars deinceps tum noubilis, tum adiacens nobili, tum calidiorem temperiem sortita, tum exquisiitum sensum habens,lum sub seruies eximiae cuidam & praestanti functioni, si ea laedatur velocem morbum sere denuntiat,tardum vero indicat
pars omnis conditionem contrariam nacta. Symptomata morborum veloces aut tardos eos esse arguunt,
veloces quidem quae statim ab initio apparent, quaeq; multa & grauia sunt, tardos vero quae posterius superueniunt, & quae pauca sunt ac laeuia. Quicunq; adceleres vel tardos morbos accedunt,eos quidem ipsos celeres aut tardos esse existimare licet.Morborum benignitatem malignitatemq; ex casibus superuenientibus dignoscendam esse scribit. Galenus: quamquam ex aliis propositis signis utraque innotescit. Diariam enim febre,synochu,& tertiana intermetiente, itemq;phlegmone & cedema, benignos morbos esse species ipse testatur, malignos aute lypiria, & pestilete febre, nec no carcinoma, elephantiasim,& epilepsia ruautem morborum causa est sanguis vel pituita, eos quidem benignos esse is humor demonstrat: at bilis aeruginosae & atrae contraria ratio est, sertassis etiam bilis flauae. Benignitatem in morbis & pollicetur &designat ver temperiem retinens naturalem, totusque iannus temperatus eam constitutionem habens ut comtingentibus signis in astris occidentibus & orientibus, autumnus pluuiis non careat, hyems autem neque es mentior neque frigidior sit aequo, in vere denique &aestate tempestiuae aquae fiant: Autumnus contra & intemperatus annus, mali mobis & difficiles morbos, sepenumero gignit & indicat. Pars carnosa & sanguinea,totumq; corpus prauis carens humoribus benignitatis,neruosa vero pars & corpus cachesia senum malignitatis morbi indiciu est.Benigni morbi cesendi sunt, qui vel mitioribus remediis facile depelluntur, maligni autem qui praesidiis multis, vel etiam fortibua reluctari solent. Accidentia morbi quT multo stiliora
38쪽
sunt quam pro ratione propriS eius essentiae coueniat, malignitatis ipsius morbi fidem faciunt quam ampli simam: at vero benigni morbi signa existunt & facilia& mitia & minime gravia symptomata. Haud abs re benignitatem in morbis tum agnoscimus vel maligniatatem, cum benignos aut malignos morbos contig rit passim grassari. Quae autem morborum differentiae pollunt superesse (multae autem supersunt earum quidem cognitionem hoc loco priseermittendam esse putaui,tu quia plersque earum ad curatione nihil faciut, tum quod omnes iisdem signis, quibus & differentias superiores,doctissimum quemque medicum nullo I
HV M O R V M cognitio morbu aliquem pro
creantium ex colore cutis ex tepore ex regione
ex aetate ex morbo ex propriis cuiusq; humoris indiciis Galeni autoritate arripieda est: veru tu illi ipsi tu cftery morboru causae signis iis, qup ex quatuor propositis fontibusoriuntur se ostentant nobis. Cau enim delitescentes in corpore, cum toto morbi progressu aut naturae vi aut artis beneficio foras protruduntur,eas quidem ex ipsa specie sensibus tunc obvia, dignoscit medicus. Eam ob causam cum febricitanti vel per superiora vel per inseriora excernitur bilis, no abs re febris orta esse abile iudicatur, ut etia a pituita aut melancholia, si alterutrum humorem erumpere e)ireq; contigerit. Dignoscuntur praeterea hoc signi genere causae omnes procartarincae, siue tantum constrant dignotioni eorum quae curantur, siue etiam ad indicationes curatorias pertineant. Quibus enim vulneratis telum remanserit in aliqua corporis parte, vulneris causam manifestam habet chyrurgus, inspecta
illius forma: ac si vel bubo vel alui profluuium vel
tescetes sunt &antecedetes &coniunctae, Causae procar-tarcticq receles& euidentes sunt
39쪽
uigilia cuiquam dederit occasionem febris diariae, tu sua speciae causa haec detegitur, quam inter procata iuo botula 3ΠΠUmer Te Galenum refert Argenteriugi &e,p. g. . '- egrotauerit eX veneno epoto ita ut supersit aliqua portio veneni, nemo certe causti huius morbi dubi' esse potesst,relicta parte veneni diligeter perspesigna biliosi cta. A quibus autem generantur quS intus morbum,in humoris reduv procreant, tum fouent causae, ab iisdem indicari solet. anxi)- . biliosi humoris noty sint, aestium tepus, feruidarii det hor & regio, temperamentu corporis calidu siccum, pta sunt eae Feria consistens aut iuuenilis aetas, vita cum labore vigiliisnelio lib. 1. moeroribus ac curis transacta, victus parcus rarus &cap. I his, Ic. tenuis ciborumq; ac medicamentorum calefacientiui i3 st siccantium usus Hinc pituitae signa dicuntur constrututio temporis frigida & humida, hyemale tempus, xqqunq/MWβ' locus humidior, aetas senescens & puerilis, moles corvporis ampla obesa & frigida,otiosa vita & sedentaria sine studiis ac maerore, somnus longus profundus & sirena humoti, statim excipiens, victus plenior ac liberalior, melancholiet largior potus,omnisq; ingluuies & satietas. Hinc me- redundantis. Iancholiae significatione dant autumnalis constitutio, regio ac caeli tempestas frigida & sicca inconstans &inaequalis, inclinans aetas ac senectus prima, corporis habitus siccus & macilentus, vita tristis multis curis negotiisque & conleplationibus implicita, esus se
quens crastarum ac terrenorum alimentoru, usus vini
crassi rubri aut nigri,omninoq; refrigerans ac siccans rigna sanguit victus ratio ac diaeta. Hinc sanguinis indicia sunt aeris nil abund*nxiβ' clementia qualis vere est ac regione temperat , aetas pueritis pubertatis & adolescentiae,quadratum coreus ac temperatum, moderata tempestativaq; exercitatio, somnus mediocris,uita sine curis & gaudiorum plena, signa humoti, Hldudabilis reliquorumq; boni succi ac bene tem aquosi exupea peratorum ciborum ordinatus usus,& moderat'. Hinc xantis. ierosi humoris & aquosi, hinc flatus prouentum a guunt,illius quidem cosstitutio aeris & regio humida, senilis aetas, vita otiosa tempus hyemale, frigiditas magna
40쪽
magna ventriculi, frigida hepatis intemperies, lienis
seirrhus & obstructi ciboru humidorum usus ac potus liberalior.Huius vero aetas regio caeli a constitutioseigida somnus multus, quieta & otiosa vita, calor to- tius corporis imbecillus,frigidus Ventriculus cruditam abuti uti, tibus obnoxius, lien melancholia turges & obstruct
flatulenti cibi, potus immoderatus, Sequens crapula ...& ingluvies. Nec vero harum duntaxat interiorum
causarum,sed & permultarum aliarum eadem & signa esse possunt & causta. Generatur si quide maligna qua--tilitas & venenata, febrium pestiletium interior fomes, pest j.
simulq; indicatur, aut multitudine cadaueru non crem maloru,aut-lacuum paludumque Sstate facta evaporatione,aut ob magnam annonae caritatem corruptorum ciborum assiduo esu, aut etiam aeris temperatura anaturali habitu ad caeliditatem humiditatemq; immodicam conuersa.Fluxus autem sanguinis inflammationem in membrana costas succigente parientis,ut caust sic notae esse solet immoderata sanguinis copia, eiusq; vel effervescentia, vel exagitatio, vel tenuitas, causae denique omnes, quae sanguinis fluxionem impetumq; digna & causae mouent,una cum lateris imbecillitate parta vel natu- Prali. Internae causae morborum ut etiam externS,si quis
de harum cognititione sollicitus fuerit, suis effectibus expibrata cibis fiui & perspects Nam & phlegmone
moderatuni sanguinem, & erysipelas eundem tenuem jac biliosum, & cedema pituitam ,& cancer humorem peeeavid huatrabiliarium in vitio esse chyrurgis suadet ac medicis. morem arguit. Tertianis etiam febribus bilis, quotidiani3 pituita, speeio, febri, quartanis melancholicust humor, synochis sanguis morbifieu h putrescere,aut certe inflamari significatur. Apoplexia more ostendit. Quiem humorem pituitosium, biliosum mania, mela cholicum atrabitariumq; melacholia mordis cerebro molestum esse testatur,ut maligna qualitate epilepsia. Peripneumonia vero sanguinem infestare aut bilem praesesert . atque in ea mitior febris grauitas vero