장음표시 사용
41쪽
. Iore in cute apparente, Commentario ho.2.li.1 aph.
lor speciem humoris detegit. symptomata quaedam specid
3 D E M o R B o R v Mardenticir pectoris autem angustia & sensus grauitatis minor bilem adesse adhortatur.Hydrops prsterea thun leucophlegmatias, tu ascites serosi humoris & aquosi, tympanites vero flatus redundatis indiciu es : quead modum morbus quilibet causst eius,a qua oritur signuexistit, is modo illa no alia atque alia,sed eade semper& certa fuerit. Atq; via morbo ad alios effectus causarum morbi progrediamur,color iit cute apares nota est exuperantis in corpore humoris: quandoquidem ut ait Galenus color in cute similis efflorescit humorib'contentis nisi intro refluxerint. Quapropter ex pallere aut flavente cute bilis dignoscitur & ex eadem rubete sanguis: pituita aute in corpore esse deprehenditur exalbedine cutis,& melacholicus humor ex eiusde colo, re fuco vel nigricante. Colin etia in iis qus excernuntur conspicuus humoris molestiam adferentis signum
ess . Nam in pleuritide & peripneumonia si sputum rubrum appareat sanguinem, si vero pallidum bilem inflammatam esse judicandum, quemadmodum si ni
grum melancholicum humorem, si tofum vero si album. Sunt autem multi alii effectus causarum intus morbos gignentiu, qui & earumde signa esse possunt. Sic delirum cum risu dominantis sanguinis indicium est,cum ferocitate bilis,& cum sopore pituitae. Sic rugitus strepitusque flatuum presentia indicari ut serosi& aquosi humoris aquae fluctuatis sonus. Sia oris am
ritudo flauae bilis, salsedo pituitae salse, sapor acidus
melancholici humoris, vel certe acidae pituitae signum existit. Sic bilis per uniuersum corpus dilatae nota est rigor,horror melancholici humoris, & frigus pituiamsi, Sic deniq; dolor acer ac erodens bilis dominium
arguit , pulsans inflammationem sanguinis, grauans frigidorum humorent copiam ac maxime pituitosoru, distendens autem si citra grauitatem fuerit, multitudinem flatum, cum grauitate vero mitiorum humoru exuperantiam. Similitudine autem dignostendae caussmorborum procreatrici utilem congruamque esse, ne
42쪽
ulli quidem vel mediocriter in arte medica v rsato incognitum esse ac dubium puto. Nam qua tempestate . ' humorem aliquem siue putredine,siue defluxione inue Tmo
exagitatione, siue exuperantia, siue aliquo alio modo seuntur. in aliis atque aliis hominibus procreare morbos constiteri , eodem sane tempore, quos in morbum incidere contigerit, idonea satis & probabili ratione, is humor illis occasione dedisse aegrotadi censeri debet. Et quibus signis vel nos, vel doctissimi quiq; medici
caulam aliquam morbum com attentem fgpenumero
perspectam cognitamq; habueritas, equide id cauta genus in vitio esse, iisdem notis in sgro aliquo apparentibus,possumus iudicare.
affectarum ex natura & causis. Cap. I .
SI G N O R V M genera quatuor tapius a nobis
antea commemorata laesis partibus indicadis apta& idonea sunt authore Argenterior quamuis earucognitionem eliciendam esse ab excreis partis essentia& magnitudine, a rebus contentis in parte aut illi adnatis,a natura partis actionis laesione & positu eius de, a proprietate doloris, ab excrementorum qualitate,&a modo excretionis primo de locis affectis libro asserat Galenus.Itaque ut singula quatuor genera percurrentes a natura rei exordiamur, affectam partem esse tum dignoscim',cum vel temperie,versubstantid, Intempetieg ea vel cogormatione vel magnitudinem,Vel numerum, pilis frigida aevel positionem, veI unionem Iaesam esse sensu aliquo calida tactu percipimus. Si ergo inteperata aliqua pars esse a nobis deprehenditur, sentiatur quomodo in magnis doloribus capitis ca- Pars affecta dilidum illud esse tactu deprehenditur vel frigidum) ea guolauux ex inter affectas partes uno omnium iudicio annumeram da venit. Ex ipsa partis substantia clara sit nobis eius guitudine. laesio, si & prop rietatem substantiae & magnitudinem diligenter observemus. Renes si quidem ab excretis Apho. .lib
43쪽
36 E MORBORYMicarunculis cu yrin crassaba furfurosis vero cum-sinissi. rina munimus,uessicam esse affectam colligit Hippo Apho. Alip erates Galenus autem cum tussiendo bronchium ali-Lib i.de loeis qwpRixrara exosos esse eius pulmones chalis citu. setasit pratrentes: idem cum adolescentulum quendam vidisse; fiunt m crassim & lubrica tufitendo rei
eam se chiectici attinternam esse gutturis partem mi
vigiolida constituit. Ac si per dysenterlam latitudine
A magnitudine cras itieq: eo spieua tunica egeratur,ea intestino crasso Excretae mebrae inhaerentis morbi sisenum est, ut & pulmonis affectis, is hst . a p ruum frustrum vasis per tusses reapte uduntui consermationem vitiatam in plancis quidemsecta par, di- pedes, & in gibbosis spina,in varis vero di vatiis crura
gnoscitur ex va affecta esse rei anathomicae periti norunt:ex magnitu-rijs ad est tia dine aucta vel diminuta laesum illis caput esse intellFissur gimus quibus maius aut minus fuerit quam consueta humanae coditionis natura ferat. Eodem plane modo linguam eam affectam esse agnosci muriaeuius tanta sit moles quae ore no possit comprehedi:& erus illud esse invitio, quod reliquo corpore grandius fuerit: sic &eam pupillam laesam esse dicimus, quae angusta facta sit atq; immunita, & totum corpus affectum cuius singulae partes extenuatae sint per tabem & consumptae Hoc signi genere duce tumor ortus in aliquo corpo ris loco, eum affeci um significat, ut Argeterio placet: verum si multae partes sint quae tumorem recipere, queant, cuinam earuminsit, figura situ magnitudine&natura,clarum fiet nobis&manifestum.Tumorosi-
quidem incalterutro hypochondrio nobis se offerete, L si ille figuram oblonga habeat leuiq; & blando tactu percipi possit rectum abdominis musculum, si vero in dextro fuerit circunscribaturque iecoris situ & figura, nec nisi pressu a nobis deprehendatur hepar: quod si
hypochodrium ocupet sinistrum,ita ut&profundior, sit & durus,& sine sensu,tienisque retineat figuram aesitum, aut in tantam crescat magnitudinem ut uniue
sium hypochondrium impleat, ilienem affectum esse
44쪽
putandum est numero aucto vel imminum sum, membrum esse dignosci urin & albugine, in polypo nasum, re-
nes&vesicam calculo:ex imminuto Nero os in euviatione dentis, oculum in deperditione humoris aquei, pedem desiiq; manum in unius digiti aut multorum sibi fione. Oh malam positionem articulos in luxatiorenibus, in epiplocele autem 5d enterocele peritonaeum Causae morbi laesum esse & affectu norunt chyrurgii ut ob solutantes Saavnionem partes omnes siue extvsiores,siue interiores, quibus illatum vulnus notum fuerit. Vt aute ad alterusignorum fontem veniamussa quibus causis laeduntur corporis partes, illis sane isis annotescere possunt Quocireae calida & humida aeris constitutione, non paucis etiam erecie obabulantibus, caput affectu esse suspicamur, fauces vero Bc reliquas partes respirationi subseruientes frigida & sicca. Et aquis omnis generis utenti si renes infirmos ac coc emicem indicamus,
ut iismagnum splenem qui tum platusties, tu stabilestum lacus res aquas bibere censuquerul. Quibus Vero tussientibus post magnam contentionem vocis cruen- Ex Hippoerate
tu sputum aDaret, iis pulmonum vas aliquot ruptu de aere uocis &esse congruu est, & pulmones exulceratos illis qui leporis marini carnes deuorarint. Atq; ubi aegros duos sensu & motu repente priuatos esse constiterit, quorum unus ingurgitauerit se prius vilao,alter in frigido aere longata moram fecerit,erit quidem valde proba bile illi ventriculum, huic cerebrum laesum esse: proinde illum exonerato per vomitum stomacho, hunc autem idoneistis auxiliis repurgato cerebro pristinae sanitati restituere: oportebit. Quoniam autem ce tam aliquam corporis partem plerique morborum impugnant & laedunt,idcirco ex specie morbi,tanqua ex laedente causa,non raro deuenimus in notitia pares pariem affecta affectae: Hoc modo febris tertiana iecur, ventriculum esse ostendit. quotidiana quartana lienem affictum testatur. Hac
quoque una laesionem indicant capitis quidem phrem
45쪽
nitis Iethariis & apoplexia, aliarum vero partium quotquot illis ipsis addicti morbi sunt, Huc pertinentd ba morborum ipserum indicia, quae ut & morbi, affectis i . . . design*n is mixu in modum possunt conducere
dein affecta pat Itaque tum peripeumonia, tum quae signa eius pro te indieant pria sunt,laesos pulmones attestatur nobis:fauces vero tuangina, tu pathognomonicae eius notae. Causae auteiuuantes laesarum offensarumque partium signa sunt obseruatu dignissima.Dolore siquidem exercete lumborum regionem en alis flatum discutientibus,non mitescente tantum, sed & penitus enanescente colonintestinum, eodem vero nullis cedente remediis, nisi his quae calculu dissoluere possunt ac exturbare, renescius iuui , judicandum est. Ac in urinae supressione, si e tegassecta pat- theter in Vretrae fundum immitti non possit, uretram tem indicant: laesam,& in ea carunculam esse suspicandum, praese tim si exulcerata antea fuerit: idem vero internam vesicae capacitatem ingressus si ex eo retenta urina elici tun vesicae, sin affectus perseuerauerit, ureterum aut renum affectorum indicum erit.
dignotione ex effectibus &similitudine.
Tria sympto--F F E C T V S offensam partem concomitates,
maxum gener ut aistio laesa,vi quae excernuntur aud retinentur,
in, si h ut affectus corporis, partis ipsirus essectae notet
esse dicuntur Itaque & immoderatae vigiliae. tonan rLqsum esse ee - grauis aut turbulentus,& desii pietite omnes, ae totius
xebxu dignosci eorporis siue setisus siue motus laesus, affecti cerebri indicia sunt. Appetentia autem & cibi & potus deiectatae staba se os vetriculi laesum esse indicat,ventriculu vero ipsum cor. quae chilificationis noxa est:Languificationis laesio h patis affecti nota existit,ut pulsuum mutatio cordis &arteriarum. Sed & omnis actia laesa, a quacumq; parte fieri continganeam semper si non per idivatniam,at
46쪽
eme per sympathiam afficiam esse ostendit. Quodii quidem verum esses reperitur tiim in partibus munus publicum sortitis, tum in reliquis omnibus quas priuatas dicunt nam ut pars omnis laesa est & imbecillis, quae suo defraudatur nutrimento, sic cuius ibet partis vitiata nutritio, eiusdem affecta signum est. Nec veto . 2 ' 'i sola actumis laesio, veremetiam laesionis ipsisus di m dissi tenetrataeentia, quaenam pars affecta sit 'commonefacere nos & tem affectam
potest & debet. Si quidem in laterali inflammatione detegit.
tensus magis ac duruspulsus membranam costas succingentem, pulsus Vero minus sensus ac durus meso-
pleurios musculos affici demonstrat, ut libro quinto de locis affectis author est Galenus.Et quoniam aliam J' atque aliarum partium affectarum,alia atque alia Hilius mutatio est ( suam enim pulmo laetas habet, suam thorax, & suam pleraeq; aliae partes quemadmodum idem Gai scribit libro quarto de praes itione eae pulsibus idcirco ex hin pulsus differemtiis, qus eo loci ab
eode recensentur,multas parteS affectas,optimo cuim .
medico dignoscere in promptu est: tata quoq respirum
rationis differentiae,ut plerarumq; aliarum actionum, ariectis partibus designandis oponunae esse reperiuntur Nam cum difficilis respiratio multipleae sit,magna est, qua plurimus spiritus trahitur ita idem ematur caelitas, cor affectu tu eoq; feruidum & aestuatem calore esse persuadetnobis:magna autem respiratio,qua thcv Ee dis r x & scapulae plurimum attolluntur,respirationi subre ferentijs laesae seruientiae ihstrumenta angustia labore demonstrat: respirationis vagara Nero & magna respiratio cerebri affecti nota est, partes ata uti parua resi alio inreques aut imbecmem animalem facultaten oc proinde aesum cerebrum arguit, Rut partes te piration, dicatas dolantes v ct impeditas. Dolorebi autem,quem inter species lysarum actionum prematis cap.3. annumerat Argenterius, dignoscendis affectis pa tibi conferre, ex his quae sequuntur plane manifestum est. Dolor multis In primis enim quamcunq; partem infestare dolor vidi modis partes ar
47쪽
o De E M o R Aso R lv Miti regione lumborum, renis affecti suspitionem rumnet, vagus vero & huc atque illuci oberrans intestini coli: dolor pryterea eandem lumboe iam regionem diuexans , si per ilia ad vessicam perueniat renes , sin per medium ventrem exporigatur colum affectum esse ostendit : insuper grauis dolor laesae partis carnota fidem facit,unde Hippocratis in renem i dolor grauis: sit vos. Aia. punctoriui vero membranae affectae signum est. O Quae sectio ii patii. autem eXcernuntur non uno quidem modo,sed partim c. specie,partim qualitate,partim quantriate,partim loco partim modo, partim tempore, partim ordine affectas partes designare possunt Specie quide spiritus efflatus inthoracis: vulnere membrana costas succingente vul- Excreti species nerata insinuat,& in vetris vulneribus chylus egredies leticax p/xx*m per ulnus,laesi ventriculi indiciu est,stercus aute int inrum 3M' stini, ut excreta, urina per sedis vulnus, vesicae affectp. . Distholai ut signueXis ut itate tussi si eiectus sanguis thorace pat, si a qua aut pulmonem affetam significat, thoracem quide stitate excreti. crassius grumosus aut nigricans fuerit,pulmonem vero iii tenuis floridus ac spumosius unde Hippocratest qui
. spumosum sanguinem extussiunt iis ex pulmone edu-- Apho 13.Eb s. citur: ex i Vulnere autem rubDcundus crassiusculusque prostuens si is venae, tenuis flavus ac feruidus arotetigi eis nota & eum furfur a qusdam in urinis ,paerent,siquidem tenues illae sint,venis astribedu : - en affectus esicrautem si crassarie suo istud Hippocratis, quibus cuna Trinacrassa furfuro quaedam una exuti, his vesica scabie laborat. Affect locos aperiri Aph 3 lib excretorum 'quantitate cum multarum rerum ,i tum iusiangui it confirmat eiectio parca enim crueia ERVxqxi vhmitiones vena aliiqu1 Vetriculi ves apesea, veletupta,
bri si XI , ex esse significatur illima vero aut viti hepate, aut
A. in vicinis partibus solutione,aliqua continui assectam esse venam coniicimus. Sanguis praetrea magna copiar l- 122 2 c tus Tei cistus, laesi in pulmone vasis indiciu est. Siqui, quieta aspera meteria Venae funr &
manses t& tenuis: tie romaere quide possunt magna sanguinis
48쪽
sanguinis quatitate : copiosus deniq-midi us sanguinis
offensas esse venas arguit,qugin renes desinunt,aut ab illis enascuntur quandoquidem qui ex vesica aut vet terib sanguis prolabituriis multus esse nequit.Cruenta vero mixtio tum mediocris est, cum ex sphinistere eernicis musculo profluit sanguis. ExcretioniS locus u. . . i,ffecty partis signum est: quod hoc aphorismo satis co- eo asT F.,
probatur, Qua parte corporis sudor ibi morbus. Hoc dignos ei tui. signi gen' familiare est chyrurgis no solu externas sed Apho. 38.lib. .& internas vulneratas partes inuestigantibus, neq; id
iniuria. Nam & vulneratis pulmonibus sputu cruentu educitur, & saucium hepar cruentas tum vomitionestum deiectiones mouet, & urina sanguine perfusa excernitur ex laeso rene ac vulnere affecto. Excernendi
modum inquirendis laesis partibus utilem & aptu esse hinc patet,quod qui ex vulnerib' profuditur sanguis, si cotinenter & Squabiliter profluere videatu r vena,si
inaequaliter & pulsu quodam ac saltu atteriam vulnerata indicet In tussi autem & in sanguinis expuitione nec non in dysenteria,quanam in parte haereat affect excerne di modus ostendit. Nam cum screatu eruitur Hie desumpta quod infestum est ex palato & faucibus manat, cu tuo sunt ex Ferne-ssicula ex gutture, cum valida tussi ex pulmonibus. Et par qui vomitione rejicitur sanguis e gula aut ventriculo
est, qui expuitione simplici ex gingiuis lingua & pinlato, qui screatu ex faucibus & gurgulione, qui tussiaculaex trachoea arteria, qui tussi aut ex thorace si cum dolore lateris,aut ex pulmonibus si citra dolorem. In dysenteria vero si cruor vel pus seecibus alui exquisite permisceatur, superiora intestina exulcerata sunt, si vero id purum ecxidat,minimeq; permixtum, & seo
sum feces alui descendant,inferiora. Atque etia excre Excretionistionis tempore crassiorane intestina an tenuia Vlcus temp' deelarat
habeant discernere licet hoc modo, si erosione infe- partε assectam, stante illico urgeantur aegri ad excernedum quae crasssiora,si non statim sed aliquo post tepore, quae tenuia iunt, ea ulcere tentata esse coniiciendum. Tempore
49쪽
excretionis & perseuerentia ita affectum locum diagnoscimus in sanguinis expuitione : qui nullo dolore sanguinem tussi reiiciunt per multos dies , ab asefectis pulmonibus is regeritur, quibus vero ex superioribus partibus in pulmones & asperam arteriam defluxit sanguis,iisq; quide aliquot expuitiones tantucruentae fiunt. Ordine excretionis laborantem partem ordo excretio--Vno aut altero exeplo intelligere tianis partem ase cet, Na in purulentis vrinis si pus primum excernitur fectam demon- penis , si post: urinam vesica, aut aliqua pars ex supe- strat. rioribus ulcere est: affecta. Et quoties una cum pituita aliquid puris reiicimus per nares, pure quide prius exunte in naribus exulceratio esse debet, eodem post pituitam egrediente in superiore quodam loco.
autem exerementa retinentur in corpore contra natum ram,ea ut quae excernuntur, affectam partem demo
strare solent. Si quidem & urina suppressa laesionis instrumentorum urinariorum' intestinorum feces re- Lib. de sympto et messum suppressio uteri aut primario aut se malum disse cundario astecti nota exis it. Assectus corporis,quos xeniijs cap. s. in quinque genera distribuit Galenus, laesarum partium notas subministrare possunt ac suggerere. Qua- Quintuplices propter in capitis vulneribus cranii inaequalitas asaffectus corpo- eius indicium, & in malignis tibiarum vite, a&cti. - asperitas ossis, laesi eiusdem & carie obsessi. nota esse putatur. Huc autem aphorismum hunc Hip- Apho.3s.lib... pocratis referendum puto, & qua parte corporis ines calor aut frigus ibi morbus. Salsedo ore percepta laesi
capitis eiusdemq; pituita salsa pleni signum existit,
amaritudo vero, flava bile referti hepatis aut ventriculi nota esst, ut aegrotantis cerebri serdes in auribus Lib.2. de signis. dulcis: citrinus color in cute appares obs ructi hepa--v' si tis testimonium praebet, & niger lenis. In Virginibus autem totius cutis albedo uteri obstructione laboratis Commetita stire signum circa aures sonitus membranas cerebri esse aphinci.lib. . hsas testatur ut placet Argenterio: idem perceptus inventre inferiore intestina laborare denuntiat. Vrince
50쪽
oaveolentiam affectae vesicae notam esse author est Galenus. Foetor quem ipsi percipiunt aegri, laesionis partium earu signu est, quq circa nares & os ethmoides sunt.Ex similitudine autem affectas partes licet dignoscere, siue pars aliqua sid quod fit tempestatis occasione vel regionis in quam plurimis aegris assici
laediq; soleat, siue multis eodem modo aegrotantibus, uno ex iis mortuo & eodem disecto, pars affecta diligenter inquiratur. Si quis enim priore conditione proposita in morbum inciderit , partem laedi solitam offensam illi esse probabili ratione coniicere quis potest: & quem constiterit affectum habere omnino si milem, ei partem illam affectam esse putandum cui laesionem inesse docuerit dissectio.
EX affectis partibus qu*dam per idiopathiam Ig-
duntur insidente illis morbo: quaedam per sympathiam ab aegris aliis partibus communicato eis affectur Hoc autem illis ipsis contingere solet, siue a socia & congenere parte laesionem aliquam subeant, siue aliquid praeter naturam recipiant , quod ab aliis vel missum vel illapsum vel attractum sit,sive aut prohibeantur opificis facultatis influxu, aut materiae ad agendum necessariae auxilio destituantur. Huius autem rei cognitio, quae morborum curationi in primis est utilis , ex propositis signorum locis di fontibus re*xenda venit. Partem igitur per sympathiam laesam esse,
eius quidem situs, connexio, genu temperatura,co formatioq; planum facit nobis ac manifestum. Situs enim & vicinitatis causa, in nephritide & colico dolore ventriculus reni compatitur & colo intestino,indeque nausea & Vomitus in ventriculo excitanrure Inhthiasi a compuncta a calculo & c pressa vesica r
Pars Iaeditur per idiopathiae& per symph
thiam, Q modo natura partis lesionem ei' per sympathiam factam ostendit.