장음표시 사용
271쪽
ico AMATI Lusi TANI co MMgNT. icentius,sed& crassos & lentos humores potentius incidit, ualentiusque illis farcta organa obstructione liberat,hac quoque ratione,urinas saepe prouocauit,ubi a crassis & lentis retinebantur humoribus, adeo uero est calidum,ut illitum cataplasmatis modo exulceret. Dictum autem est antea,quod quae eum in modum sunt calida,extremi sint ordinis. Haec Galenusan quorum uerborum primordio,animaduertendum duximus, quod Galenus, ampdiloprasum uiribus constituit inter allium & porrum,quum tamen haec poestius scorodopraso, hoc est allioporro, quam ampelo prata, uineto porro, conueniant; quae quoque Gai.lib 8.eiusdem citati uoluminis confirmauit, quum dixerit scorodoprason,sicut gustu & odote mediam scorodi, hoc est
allii,& prasi id est porri, qualitatem possidet;ita & uiribus, unde prima illa
uerba,capitis ampeloprasi,addita superesse pro firmo crediderim.
Ce a. C E P A lachrymosum olus, ubique uulgatissima est, cuius dulcis &acris ac media, ueluti rubra & alba reperitur, quae quoque inter bulbos reponitur, imo Celsias omnia capitata olera, uel quorum radices in ubctum ueniunt, inter bulbos reponit , ut capite de scilla quoq; meminibmus. Ex quarto enim ordine excalfacientium cepa est, ut tradit Galbnus , libro septimo de Facultatibus simplicium medicamentorum , de quo certe haud admirari non possum, quum cepam in quarto collocet audii ; scillam uero medicamen uenenosum in secundo tantum . Caetbrum, cepa ut Simeoni Sethi placet, lotium cit,& semen genitale gi. Dit, cibi appetentiam excitat, capitis dolores facit, & stomacho ossicit, rationem etiam ut aliqui serunt laedit: si uero coquatur,plurimum maligni, talis deponit, es utilis sit ad thoracis asperitates, & tusses, haemorrhoidas imposita aperit, & cum aceto inunctum, alphos extergit, etsi autem crassarum partium substantiam habeat, humores tamen crassos & lentos extenuat, uentrieulum uero inflat, si crebrius quis ea utatur, in lienis ubtia incidit.
272쪽
pra modum redoleat,dictum puto ita allium,quod exiliendo crescat,hon stum ac gratum rusticae plebi obsonium est, adeo ut a Columella libro secundininter hortorum delitias numeretur, & a Galeno rusticorum theriaca,sive rusticorum antidotum appelletur, quod ad allium tanquam ad sacrum antidotum,& theriacam, quum male sint assecti, concurrant: cuius a Dioscoride in praesenti duo describuntur genera, Hortense siue domesti- , cum; alterum uero sylvestre quod Graeci ophioscorodon, id est anguinu .lsuis.
allium uocant sua sponte in aruis crescens folio pra*longo,teret intus concavo,iunceam speciem repraesentant radice uero domestico non absimili. Tertium autem genus,praeter haec duo citata comperitur,ursinum dictu,in ursin malnemoribus nascens,& nunc hortis Italiae familiare factum,folio persimili li. si lio convallis, flore multiplici,albinodorem allii respirategadice uero tenui. .... Caeterum an allium pestilenti morbo conueniat , di in eo tuto dari posse sit, dubium est:cui quaesito facile respondemus, quod in praeseruatione pe- ueniat. stis,alliis uti,optimu est cosilium, quanquam AbinEoarem oppositum asseuerantem uideamus: sed re uera, allium ueneno aduersari, & optimum esse antidotum,non solum comestum pro pestis praeseruatione, sed etiam ut ex eo conficiatur rubricans emplastrum in bubone pestifero certu est. Verum allium in curatione morsus viperae multum ualere, omnes tradui, Ain dc nos ipsi experientia comprobatum habomus: quo fit, Avicenna Fen 'r' sexta,quarti libri,capite trigesimo terti quo de uiperae morsus cura agit, emedandus uenialiquum loco alliorum,Interpres somnum ineptistime m- errore Mnaterpretatus est.Vocum forsan Arabicarum affinitate deceptus; Nam tau- mi Arabes allia uocant, naumi uero somnum. Quum igitur Avicena dicat, quod affectus viperae morsu, utatur si possibile est, alliis & uini multitudi, ne in potu,quu omnem excedat curationem,medicamen hoc interpres,noallioru & uini multitudine, utenta dixit, sed potius somni & uini quantit te E, qui sane error uitae humanae periculosissimus est.Proinde Avicenna hieo loco ut diximus, emendandus est.Allium authore Galeno libro octauo de Facultatibus simpliciu medicamentorum, desiccat & excalfacit quarto excessu. Porro, ophioscorodon, agreste allium e domestico ualentius, ceu reliqua agrestia omnia. Sed haec de scorodo fuit dictae nam scordion hediba,longe alia res e de qua suo loco plura dicturi sumus. '
tam, allium Thurcarum: Italaenoglio de Turcti.
273쪽
ti. sis, s c o R P oprason herba, a natura producta est, non uero ab holito.
iiiis. re ex assio P porro composita, ut Marcellus Virgilius: putat. Nascitur in areis foliis porri,qui Sc in hortis iam hodie spectaculi gratia cernitur,& illa Turcicum allium uel turcarum porrum appellant,allii & porri uires possidens,ut de eo testatur Galenus loco superius citato dicens; Scorodoprbson,sicut gustu & odore mediam scoro di hoc est allii, & prasi id est porti, qualitatem possidet ita & uiribus.
isqv. SINAPIS ut Athenaeo placet,llic dicitur quod olfactu suo lumini.
bus officialicuius duo habentur genera. Alteru,caulem habens hirsutum, longum,ramosum,folia rapi, minora tamen & asperiora flores luteos, sit, quas rotundas ac hirsutas,plenas semine paruo,minuto,& candicante. Alterum uero hirsuto quoq; caule praeditum est, minore tamen, foliis erucae, sed maioribus & latioribus,ac laciniatis,floribus albicantibus, crucisq; estgiem referentibus, siliquis tenetibus, ct oblongis, semine pullo rusescent,ue refertis.Caeterum,ex sinapi,adiecta panis medulla & aceto,conditum paratur, pro bubula potissimum & duris piscibus comedendis, accommodatum,non minus quoq ex musto rubro & sinapi, apud Gallos frequentissime quoque cocinnatur,ueluti ex pomis finape,cinnamomo & melle, est . .. enim sinapis semen calidum &siccum quarto ordine, ex quo sinapismus ,-- ad exulceratione paratur, ut Galenus ex mente Archigenis libris de Locis affectis meminit,oleum porro ex eo confectum in officinis prostat.
i linia. NASTURTIVM appellatum est, a naribus torquendis, quod odore di seminis acrimonia sternutameta prouocelicuius genera sunt duo,
274쪽
bluestre & domesticum:de sylvestri paulo antea diximus libro primo,capite de Hiberide siue uiceto co r nunc autem de sativo, siue domestico se moliabetur,quod egregie inter olera prouenit,& venerem stimulat,quan vir misquam Plinius libro vigesimo,capite decim otertio, illud eam inhibere con- eitae. tendat,non absq; errore tamen, ut egperientia quotidiana docet . De quo Galenus libro septimo de Facultatibus simplicium medicamentorum ita prodit: Nasturtii semen,adurentis facultatis est particeps, ueluti napy. Pro inde omnia quae rubrificatione postulant, eo excalfaciunt: miscetur quoq; remediis quae exhibentur asthmaticis, tanquam ualenter crassos succos i cidere ualeat: porro & herba arefacta semini similem facultatem sortitur; nam quae humida est, & uiridis,multis numeris inferiorem.
TANTA est thiaspis herbae similitudo,cum ea quam ossicinae bum Ubiam.
sam pastoris appellant,ut nonnulli herbariorum, eam quoque bursam pagstoris nominauerint: At re vera inter se multum disserunt, quum folia in thiaspide diuisa in summitate esse videmus,crassa,stricta, longitudinis digit Iis,saporis acuti,no insuauis.Vnde fit,quod pueri Hispaniae illis uescentes, panem & caseum,herbam istam appellenteaccedin iis,quod flores thiaspis, albi semper suntun bursa uero pastoris, plerunm lutei conspiciutur. Semen quoq; in thlasphrubrum acutum,& latum percipimus, ut eas inter se, ut ubribus ta & figura differetes dicamus.De qua Galenus lib. I.de Facultat.simplicium medicamentoru ita tradit: Semen eius facultatem acrem sortitur, adeo ut internos abscessus potum disrumpat,menses ciet, & foetum enecat, per sedem insulam sanguinolenta euacuans,ischiadibus prode euacuatvsuperne & inferne bilem oxybaphi mensura epotum. v erum,herba bu Hsa pastoris dicta, frigida & sicca cum quadam stypticitate est, cuius succus
recens extractus,uulnera recentia glutinat, & aceto mixtus, inflamationes bd. di erysipelata sanat.Nam ex ea,& plantagine,parata in aqua pluuiali decoctio,cum bolo armeno,dysentericis & haemoptoicis, id est sanguinem e pectore screantibus,medetur.Demu herba ista pro sistendo quocunq; seMguine fluenthaccommodata est,st merito viilneraria dicta.
275쪽
De rabide. Graece, ah: Latine, arabis,drabe, Orie talest luries,Bab Ionium ita turtium,cuminum diluerire.
Amy HANC & si Ruellius in Gallia nasci, praesertim in locis nuper cultis, eamque cuminum sylvestre 1 uulgo appellari tradat, huc usq; tamen nuinquam eam uidere potui. Proinde,crederem herbam hac,potius apud Cappadoces particularem esse, cuius semine frequentissime in cibariis utuntur, quam uel in Hispania,uel Italia nasci.
DIOS CORIDI S erysimon, siue irio, multu ab eo quod Theomphrastiis describit,dissert,quum erysimon hoc Discoridis, herba passim in ruderibus.& fossis nascens fit, solio sylvestri erucae persimilis flore luteo,
caule ramoso, lento,frangenti,contumaci;nam floris loco,siliquae corniculorum figura prodeunt,in quibus semen minutum, sinapi uel nasturtio se mile includitur: de quo Galenus loquitur libro sexto de Facultatibus sim A. iplicium medicementorum, & Plinius libro . χχ. capite ultimo. Nam ethius is Theophrasti erysimon frugum genus quoddam est,hordeo uel spelle petstismum quam simile.de quo Plinius libro decim ooctauo,capite septimo, & decbgenvi est. mo locutus fuit,& Galenus,primo de Facultatibus alimentorum libro,ubi sesamo, trionis semen simile fecit. Quod uero frugis genu s hoc hodie sit, dubitatur,quum Ruellius ritici quoddam genus, ab Italis fiumentonuindicium,esse credat,mea tamen sententia non sine errore, quum itionis foelia,interdum uirentjut refert Theophrastus, a iumentis non edantur, si tamen folia husus frumentoni auidissime,ab illis comedantur,nec ullam cu*''-er sesamo contrahit similitudinem,ut facile Ruellius conuincatur,quodTheophrasti erysimon tritici genus dictum non sit.
276쪽
NASCI TVR pipet apud Indos, eo modo quo apud nos hedera, pie
sic enim quoque piperis planta parietibus & arboribus haeret, circumuoluiturque folio mali cotonei , sed rotundiore, quanquam piper quoque in planta folia uitis ferente,nasci a nonullis uisum est,& hodie Venetiis in no nullis hortis conspicitur. Nascitur enim prius piper, affixum ramulo,tan' quam uerruca carni, sed postea, pediculis tanquam hedcrae bacca pendet. virides namque piperis racemos, aceto seruatos, in India, ad nos Amici transuexerunt:ex quibus exacte conscii sumus, quod piper eo modo dicto crescat,nascaturue,sed quum ad maturitatem peruenit,colligitur, & in storeis ad torridum Solem ponitur , ubi eo modo quo nos corrugatum uidem mus efficitur. Interdum autem granum hoc omphax, ac immaturum est,
album piper appellatur, ita ut piper nigrum, & album eiusdem sit arboris
fructus,nec in alio disserant,quam maiori uel minori maturatione. An u ro piper album, nigro calidius sit, uel econtrario,variatit Authores. Nam Dioscorides,nigrum calidius, ac maiori acrimonia praeditum,gratiusque cibis esse testatur:Galenus uero, libro octauo Simplicium,.contrarium cotencati inidit,utcunque tamen sit, uterque errat,quia piper longum eiusdem arboris, fructum esse credant, quum re uera, piper longum, alterius arboris fructus
sit,qui ex insula Somatra, probana dicta adsertur,ualenter enim omnia Thaec tria piperis genera calfaciunt,tum desiccant, & ut quarto libro de Sanitate tuenda refert, piper longum, flamosi spiritus crassitudinem soluit, &quae in praecordiis pigra cessant, ad uentrem inferiorem depellit, & concoctioni ciborum sublimit,&subdit;Si huius copia non est, utique albo utendum, quippe quod supra duo reliqua genera uentrem roborat; Sin hoc noadest,optimum nigrum petendum estid uero fuerit, quod pondere praecellit. Paratur enim ex omnibus compofitum,diatrion pipereon dictum. Caea D Non titerum quum de pipere locuti simus, non ab re quom fuerit,de caryophylis 'p'Io prstantissimo aromat uerbum facere,quum culinae multum deseruiat, tametsi eo antiquitas pro odoramento, referente Plinio, tantum utebatur.
Est igitur caryophyllon festucarius quidam flos cuiusdam arboris apud Indos nascentis,buxo, tum figura, trunco &folio persimilis: falluntur qui caryophyllo folium nucis, aut cinnamomi inesse autumant, quum re uera, arbor caryophyllorum, buxi folio uestiatur: unde Paulus Aegineta, libro septimo suq medicinae recte hoc animaduertens dixit;C aryophyllon, quasi dicas , nucifolium non eam habet substantiam, quae nomine praetenditure sed ex Indi ueluti flores cuiusdam arboris festucaces, & nigri sunt,longitu ne pollicari,propemodum odorati,acres subamari, calidi & sicci in tertio ordine, qui multiplicis usus sunt, tum in faciei medicamentis, tum in aliis .i
Apud Galenum tam nusquam quod meminerim, de illis mentio facta est,
277쪽
x cc AMATr Lus re ANI aeo MMgNT. I quanquam Serapio, cap. 3 o . Galenu citet,& paulo post dicat:Paulus quiadem divit sicut Galenus delitera ad lite am, unde significatur, quod ea ab eo transtulit,& subdit:confert enim stomacho caryophyllon,& epati,&co
fortat conuentrem constringit,& cibum concoquit,pondere uero quatuor scruptulorum cum lacte, ieiuno stomacho, potentiam ueneream corrob Carpesiam rat. Iis carpesium proximum est, quod cubeba officinis dicitur,ut lib. r. rumpe a Di meminimus,& Actuarius confirmat,no enim carpesium, Eedoaria siuem
rumbet Arabu est,ut Mathiolus augurat, quu potius,ut dicimus carpesium cubeba sit, de quo Galenus libro septimo de Facult. simplic.medic. itai quit: Carpesium simile est ualerianae, tum gustu,tum facultate,sed plus habet tenuitatis, proinde magis ea uiscerum obstructiones extergit, urinam mouehrenesque calculis degravatos expurgan
Enarratio Isd e 'ti I T A enim apud Indos gingiber seritur,quo apud nos allia,imo fingi ber,cannaru & ueluti allioru folia emittit, quibus in iustulis, & coquinario usu,ac acetario,Indian ueluti nos allioru foliis,ututur:aduehiturporro fagiber in insula Cananoris, Radix alba nbdola, multidiuio,odorata, saporis
acuti,quae ne evanescat, ac uermibus corrodatur, terra quadam rubra aqua
ditatura,inficitur, at sic infectam, rubru stingter appellant. Affertur enim ex In dia saccato conditum,senibus' pituitosis, ac frigidis, & male concoquentibus stomachis acc5modatum, quanquam Venetiis dc uariis ahisic cis,siccum Eingiber lesiuio emollitu prius faccaro quoq; paratur, non adeo tamen bonu,ut ex badia aduectum.De tangiberis uerotaritas,ita meminit Gai .lib.6.de Fac.fimpl.me gingiberis radiil excalfacit,sed non primolautim occursiqueluti pipequnde sane dc minus esse subtilium partium quam piper, existimandas Etenim illaboratagitandam,& crassam retinere in se ubdetur humiditat quemadmodum piper Iongunt; quare diutius perseuerat quae proficiscitur a Eingibere,aut pipere longo caliditas,quam quae ab albo
aut nigro. Porro ubi totu corpus celerrime calfacere consilium est, ea tunc exhibenda sunt, quae dc celerrime a caloris nostri contactu incalescant, &proni piissime undequaq; ferantur. Verum ubi parte quamuis refrigeratam recalfacere studemus,contra agendum,nimi u quq tarde calescetia,pluinn, tempore perdurent,ea Praebendo. Caeter licet Zingi ridi piper longum, hac praedicta ratione a nigro pipere disserat,non magna tamenaest driseraea. si At nasturtium,napy,thapsia, & agrestium columbaru stercus,maiori te a
278쪽
IN DIU Seo RID. LIB. SacvNDUM 1 cire perfecte accenduntur,& plurimo tepore perdurat.Caeterv gingiberi atoma aliud simile uidetur,quod Eedoaria; Arabes uero,Eurubet uocant,a Gre ZeLari cis ut dixi,pr termissum;quia carpesiu cubeba est, no uero dedoaria, de qua Serapio,capite centesimo sexagesimo nono,ita inquit:Eurum bet, id est Ee doaria,calidum &:siccum,in' secundo gradu est,impinguat coueniente ob sitate, aufert uentositates,& de eius poprietate est,alliorii,ceparum,& uin tetru odorem auferre,item morsui uenenosoru animantium opitulatur, ct crassas uentositates resol unac uentre constringae quibus adde apostem ra quae sunt in matrice resoluit,vomitu retinet,& colicam affectione curat.
lata: P anice , hierua pexiguerulfis manchas: Italice, herba
' Η Y DR O piper siue aquaticu piper,ut paucis dicamus, persicaria her i duri reba absq; literulis est,sic dicta, quia folia persici arboris similia habet; Nam
absq; literulis siue maculis aut notis dicitur, ad digeretiam alterius, maculis insignite.Est igitur herba haec persicaria immaculata dicta, sapore acuta, aci pes,ita ianosum semen,& acutu quoq- habens aquosiis in locis pleruq; nasces,in uni immacula uersum descriptioni hydropiperis respondens, iis merito assirmare debea- mus,persicariam officinaru absq; notis,Graecorum hydropiper esse. Vnde mirari satis no possum Ruelliu uim alioqui doetissimu,qui ta intentate scri si laure,ptu reliquerit,quod eupatorium comune officinarum,canabis folia habes, m hydropiper sit, Mutantum re uera inter se differant, quantu beta a portum laca.Caeterv filiquastru uel piperitis a Plin descripta,lib. .ca. i di .ea est her i lauba, cuius metione lib.i. cap.de Cardamomo fecimus,quae pyramidales siliquas, cordis modo,profert, unde siliquastri nome meruit,& piper Hispanusiue piper Indianu appellant. Auiuena uero tangiber caninum appellare rumidetur,cuius filiquae maturae rubri coralli modo lucetes sunt,tati femoris &acuminis,lit piper excedere, ac sapore superare uideatur.Na piperitis,uubgaris herba, ut diximus,alia res est. De hydropipere uero persicaria dicta, loquitur Gai .lib. g. de Fac.simp.med .dicens:Hydropiperi a locis in quibus nascitur,& a similitudine qui illi cum pipere in gustu est,nomen sortitu est. Caeterum,non usq; adeo calidum est q piper, attamen herba ipsa etianu uiridis, cataplasmatis in modu imposita sugillata & tumores induratos digerit.
279쪽
Enarratio Isc. i. h.,.. v T A P M SN Latini sternutamentum uertunt, unde piarmice,quia stet. - hiaria nutamentum iterare faciat, nonae habet,herba pyrethro non absimilis,luia herbis, folio, flore, & saporis acutie, uellicat enim linguam pyrethri modo, quase quam mitius,flores porro,anthemidis siue camomillae, rotudi tu huius hebbae summitate apparet, qui acri suo odore,nares ferientes sternutamentum irritant, & ut tradit Galenus libro octauo citato, praeterdicta, sugillataticaeteras ecchvmoses digerit ; Viridis porro calfacit, secundo ordine, tertio autem siccat.
lice, herba lanaria: Gallice, te herbe iston : Germaniceisissensimul.
STRvTHION, siue radicula, aut fullonum herba, Arabums,h.-ὰ condisi est, quam nostri seponariam appellant, cuius species duae hodie ubdi herbae suntur, altera parua, flores lanosos producens, humi sparsa, & ea de caedila, a Graecis, , appellata, quae aqua manibus fricata,ex se sp mam emittit , qualem a sepone oriri videmus , Hispanis admodum fimbliaris, su b nomine seponariae . Altera uero ab herbariis hodie indicatur lanaria herba, siue seponaria, hortis familiarissima, clymeni folia habens,
caulem uero rotundum,nodosum, non uero fabaceum,ut in clymeno conspicitur, quae dubio procul, multum ab ea quam Plinius,libro decimono,no, capite tertio describit, abest, utriusque tamen radi pro sternutamen to euocando, in usum trahit ur. De qua Galenus libro octauo citati usi minis dixit et Radix eius est acris,calida, siccaque temperamento, eX quarto propemodum ordine eκcalfacientium , sed & abstergit, & irritat, proiiae ct sternutationem prouocat. Caeterum, unde herba ista, struthion , sit dicta , non satis constat, nisi forte a foliorum ordine, quae quodUtenus auium alas imitantur, nam Graecorum struthon, siue struthion; Rom
Detis . nis pesser est . Sed quum de struthio loquor, in mentem uenit herba quata Fria patriae tam, apud Lusitanos , nonnisi in muris patriae meae Castelli Albi, S N,--boris. siae, oppidi circumulata, nascens, quae dubio Procul, tanquam natim o
280쪽
i Ni Dios eos Id. t I g. sacv Novia miraculum adduci potest. Est enim herba haeccin muris, uastissimis lapidishus constructis, illis, nascens, nec aliter quam inter utrunque lapidem cre' scens,caule bicubitali,& ampliori,lanuginosi,selio parietariae, resinoso, florem uero si spectes,passerculum,aut auicillam albissimam,ianugine quadam uestitam dices,ut inde nostr herbam istam non nisi passerculorum,aut aui- v. b. cularum herbam appellent,floret autem ueris tempore,ac in hyeme emar- Iemur cescit,postea uero, uerno tempore repullulat . Nec enim alibi, quam in iis duobus citatis locis , herbam hanc unquam mihi uidere contigit, Nullius praeterea ut haec dicamus,odoris flos hic est, imo tota ipsa herba ad nullos usus medicosseruabatur : olim uero causam huius storis inuestigans, non alia inueni,quam quod struthii,passeres dicti, inter illos magnae molis lapis des,nidificant,ex quibus semen eiaculatum herbae radicem attingere, ac ea inficere,erat possibile,adeo ut inde, & coelo fauente: nos ille aviculae m do effigiatus euaserit.
lice ain de porceau: Germastice, ercturiet,oder apsti schua
DIC IT V R cyclaminus, panis porcinus, quia a porcis auidissime Melamis
eius radix tuberosa manditur. Nota enim herba est, & a seplasariis inco, tinuo usu habita,cuius uires Galenus inuestigans ita libro septimo de F cultatibus simplicium medicamentorum tradit: Abstergit, incidit, ora udinarum aperit,attrahit,& diserit,succus eius haemorrhoidas reserat, uiole terq; ad secessum prouocat in floccis appositus. Sic etiam facultatibus phymata,strumas,aham; durities digerentibus commiscetur,ac suffusis cu melis te illitus competit; ad haec per nares expurgat,adeo uehemens eius facultas sit ut abdomine illito, subducat aluum,& foetum perimat. Tota autem radix succo imbecillior est,quanquam & ipsa uehemens satis. Nam &menisses sitie epota,sive apposita,euocat & aurigini prodest. Modui eius bibendi est drachmarum trium, siue cum melicrato,siue cum passo,cutem determ Caelameumr, actum alopecia ephelidas, omniam exanthemata curat , necno auxi--cat 'lio est lieni indurato. Melae uero, calidam di siccam in tertio ordine hanc