장음표시 사용
301쪽
x exo A M A T I t v sI T A NI cOMMEN r. iCeutaurea -ulla, rhaponticum officinam est, radix brachialis crassitudinis, nullibi non Visi str rta' obuia, cuius uires prosequitur Galenus, lib. septimo Simplicium, ad istum Ah modum; BddiX eius gustui acris simulq; astringens apparet, cum levicula quadam dulcedine, quod uero ad Hiones pertinet, menses prouocat, uiuumetu extinguit,extinctumq; propellit, praeterea ulcera glutinat, sanguineq; reiicientibus prodest:exhibentur aute eius bine drachme,febrientibus quidem cum aqua, febri uero liberis, cum uino, quin etiam ruptis,conuulsis, dyspnoeae inueterataeq; tussi est auxilio, eadem quae radix,& succus ipsus Gaia rer t. plaestat. Caeterum Theodorus GaZa,in Theophrasto', perperam huic felterrae nomen indidit, quum hoc nomen minori centaurio potius ob insignem eius amaritudiuem conueniat.
rea minor, fel terrae, febri fuga : Hispanice, fel de iterra:
V V L Gatis admodu helba ista est,& ob nimiam quam possidet ainacis, His ritudin fel terre diis,quod nomen hucusq; Hispani & Galloru piliresin.
miuo I ter corruptu seruant,cuius uires Mesue,cum maiore centaurio colandit,usser
ra dicitur, rarienses doctissitne ac euigilantissime primo indicarui.Caeterii clysteribus haec quotidie uenit;de cuius uiribus,extat Gal.libellus ad Papia inscriptus, GaI. de teis. lib. quoq; T. Simplicium,de ea ita inquit: Huius radix plane inefficax est; at taurea mi caulis & folia & flores,utiliores sint,vincit enim in eis qualitas amara,paulu ' tum habes & astrictionis:ob idq; admodum exiccatori uin est medicamen, i, eripers mordacitalissulcera itaq; magna herbae ipsius recentis illitu glutin tur,& uetusta,quaeq; aegie ad cicatrice perstici queunt, cicatrice obducuturi arefacta uero glutinatoriis S desiccatoriis miscetur facultatibus, miscetur etia iis quae rheumaticis mederiar affectibus,in quibus ea medicamina praestantissima lant,que uehementer desiccantia cum quadam astrictione nila habent mordacitate.Decoctum herbae quidam infundunt ischiadicis,ceu biliosa S crassa extrahens,na & talia purgat,succus eius praeter dicta,cu melle culis illinitur,mensem; & foetu euocabiecinoris quoq; obstructiones optilae aperit, bonumq; durato lieni est remedium,& impositu foris,& bibitu.
302쪽
uari ,carduusarius,carduo Marior, carduus Mariano: spmce,cardopinito: Italice, cardo mari cardo maculato Gallice,cardo maristo: Germastice,mech dyti cardell manest.
C Η AM AELE O N albus, ut mea fert opinio, non aliunde nomen etam
traxit, quan ex multorum colorum uarietare in quos chamaeleon animal g cham
itertitur stus muni est a carditum istum Hispani,pinetum, uel pictu,a'
pellet,& merito sane,quia eius folia multis & uariis insignituitur maculis,& pillatur. illis quide lacteis,quandoq; uero nigrioribus,qua de causa, alterum albu, alterum uero nigru uocant,iis uero in aqua decoctis,furfuribus adiectis Lusitani suos saginant equos. Caeteru,conspicitur hodie ad radices utriusq; chinmaeleonis, lentus quidam humor uiscidus, quem uiscum multi appellant,& ea de causa, radix chamaeleonis, ixia a nonnullis appellabatur. Est enim succus iste ad radices chamaeleonis nascens , ueneni graue genus, de quo Dioscorides libro sexto,capite vigesimo prinio sermonem fecit. quod Mnenum Plinius quoque semper intelligit, quum antidotum contra uiscum describit. Nam cham ea,longe alia res est, cuius inaduertesilia, Avicena libro sui
Canonis errat, cham ea cum chama leone colandens. Est enim chamelea, ossicinarum megereon De qua proprio capite sermo habedus est. Dicitur Cia isti aute carduus iste suarius,quia eius radix sues interficiat, unde chartina util. mmmo est. garem hamaeleonem istum non esse certissimu est,quia eins radix,tantum abest ut sues interficiat,ut eos potius apprime nutrire ualeat. Item chartiet Char; Ana,pauca emittit folia, caulem uero a radice denudatum, in cuius summit te,pappus quida,tanquam cardui estinus apparet,latus,purpureus, undiq;aculeatus, ex quo polito,&ab horridis spinis denudato ac mundo,conditu saccaro,uel melle hodie paratur frigidiori uentriculo conducibile, ut hodie experimur, in quodam, quod ad nos reuerendus Ludovicus Bartholus Vr Ludovieu, binas Ancone apud Dominicanos prior dignissimus misit. valet autem ra- 3 tholus. dix chartinae,contra pestilentem luem,quae ab angelo,Carolo Magno,iit ea exercitum a peste liberaret,indicata creditur.
D E isto abunde superiori diximus capite.
303쪽
De Crocodilla. Graece, M AE Latine,crocodilium: Hispanice, carb
graeodibu OR o codillu,ut placet Ruellio Suessionensi ac Brisolo Patisiens utiliciar 'ssest, doctissimis,chartina est,de qua ca. 8.unu uel alteru uerbu fecimus: nascitur enim,no solum in sylvis,ut tradit Dioscor .sed etia arenosis,& macris locis, ut Plin.adnotasse legimus, lib.H.cap. .prope enim terra,chartina suos emit Calibi ere. tit flores/e qua Gai .sub crocodilii nomine,ita lib.).agit,dices:Crocodilii secet i,m- men acre est, atq; odoratu,urinam mensem; ciens,itaq; facultate habet cal, dam,digerentem & exiccante, succus tum cautis,tum seminis, ut quae simi lis sint facultatis, nephriticos adiuuat, radix pegoris excreationibus ualeis ter coducit,trahit uero etiam per nares sanguine, haec Gal. Quod uero challina nostra,per nares sanguine no trahat,id loci ratione euenire credendu est.
Di saepivir V V L Garis carduus, dipsacos est, & a pharmacopoIis, uirga pastoris
V pq i' i dirui quia uirgis oblongis, aculeis denudatis,gregem pastores ducunt.Brisv rat Matthaeus Sy luaticus,nonnullos alios imitans qui uirgam pastoris, cadiduum, cum corrigiola sanguinaria, ac centumnodia dicta herba, confundit, ignorans hanc centumnodiam siue sanguinariam,polygoniu apud Diosco eph niam ridem esse,no uero dii secum ut siro dicemus capite.Diciturqiroq; carduus i. . si iste o cinis, cardo fullonu,siue carduus fullonius,quia rudes pant,ueluti Apilei unius echino poliuntur. Nascitur autem in Hispania, in arvis maxima quidem copia, ut nulla prorsus indigeat cultura: in Italia uero, praesertim apud Bononienses,maxima cura seritur,ac ea de causa,multi inter domesti, cum & svluestre, differentiam faciunt, quum tamen nulla prorsu L ct in utroq; qui diligenter quaerit,uermiculum in echino inuenit, cuius Galilem ... - sui, perdimentu investigans breuissi e lib. c.de Fac.simp.med .ita dixit:Dipsaci .h-. spinae radiX ex secudo ordine exiccatoria est,habetq; nonihil & abstersonii.
304쪽
De Spina alba. ae , mi Mon: Latice, Phua alta , sede uar , cilla. rasiluestris, Ala seu carduus ferens assachorios: Hi pa/-e,cat os uestre que hecha alcacho fres: Italice,cardo fliti re deli carcio : Gallice, artichausa uage: Germanice,
SPINA alba,officinarum bedeguar est,apud nonnullos sylvestris di i m
cta cinara, carduus scilicet, 'luestris alaichoflos ferens qui pleruq; in mon '-- tibus ,& sylvosis locis reperitur,& eius floribus uariis in locis lac coagul tur.Non est igitur ut pharmacopolae putant,bedeguar sylvestris rosae fructus,aut carduus benedictus,quanquam illius loco eo uti non extra ratione esset,ut suadet Bras auola in 'rupo de eupatorio conficiendo . Est igitur, Asburum , id est spina alba, Serapionis & Arabum bedeguar. Nam An strat,oti,id est alba spina, alia res est, cuius inaduertentia Manardus er- rauit .Succhalia uero,non est bed uar,sed potius apud Dioscoridem Arabica,sive Aegyptia spina,quanquam reuera, utraq; soli ratione tantum im spina alba.ter se disserant di nam bedeguar apud nos nascitur,succhalia uero apud Arabas reperitur,& ea de causa loco succhahe,bedeguar recte accipi potest. An uero radices harum spinarum,ingredi debeant sylupum eupatorii Mesues; in dubium uertitur, Brasauolus eas utpote astringentes reiicit . Mathiolus uero Senensis,acrher eum reprehendit. Ego uero,tametsi noscam Brasauo D scori; lum doctissimum, exercitatissimumq; in re medica esse, ut cui singulis an- - μ/' nis, quingenti supra mille aegrotantes subiiciantur, non sic tamen a Melae discedendu putarem,quum re uera,syrupus iste pro morbis diuturnis,& febribus longinquis,paratus sit,quibus languentium stomachi,languidi, deiecti ac debiles & relaxati,sunt facti, pro quibus roborandis, uel saltem non omnino destritendis, praedictae radices consulto huic adiiciuntur brupor Quibus quoq; adde, quod radix bedeguar, id est acanthae leuces, modice astringit,ut ex Galeno percipitur libro sexto citat', sic dicente: Radix eius desiccatoria est,& modice astringens quamobrem & coeliacos, & dysent ricos iuuat,& sanguinis reiectiones cohibet, oedemataq: illita contrahit, ac dentes dolentes iuuat,si decocto eius colluantur,semen tenuis essenti ae& calidae facultatis est,itaq; potui dari iis qui convelluntur conuenit.
305쪽
, as ARABICA siue Aegyptia spina, Arabum succhalia est, quae natalisve. tantum a spina alba disseri, nam haec apud nos crescit; illa uero apud Ati traba est. has & Aegyptios,unde cognomina traxit. Loco igitur Arabicse spinae puelli M ad nos hodie non affertur,alba uti debemus.Caeterum Ruellius hic halluci hallucina natur,credens utiq; Arabicpm spinam,acaciae arbusculum esse,parum Gali 'r' ni animaduertens uerba,quae ita libro sexto habentur: Acantra Aegyptia, quidam Arabicam uocant, similis autem est spinae albae nostrat uerum facultate ualidius astringente pariter & desiccante. Itaq; profluuium mulidi bre radix eius iuuat,& alia quibus auxilio es quae apud nos nascitur spina, Ied efficacius tamen omnia adiuuant: tum radix tum fructus: Hic uero se . columellae prodest, & iis quae inflata sunt, tu ulcera ad cicatricem utit,intdiocrem habens & non molestam astrictionem. Haec Galenus per quae satis percipitur, quod arbusculum ferens acatiam, tametsi in Aegypto nascatur,spina haec Arabica,sive Aegyptia spina de qua agimus,no sit. Nec enim ignoro Oribasium ac Aetium uiros graues, acatiam cum Aegyptia spina, idem facere,quos forsan Ruellius secutus est,sed ut dix non sine errore.
Cis dis, ETSI carduorum. multa & uaria sint genera,carduus tamen absolincqmestibi dictus,is est,qui in uictus usum uenit,& lautioribus mensis,pro figillandis ac roborandis stomachis apponitur.Nam apud uniuersam Hispaniam fidiiquens carduus iste habetur,qui hibernis mensibus terra obruitur, & albus ac delicatissimus redditur. At in Germania, raro carduus iste conspicitur: Porro in Flandria,Hispanorum diligentia,qui huiuscemodi delitiis musta delectantur,non infeliciter prouenit, praesertim apud Brugas, & Antuer piam.De quo Plinius candide ut soler,inquit lib. decimonono,capite quarto,&iam ne in herbis discrimen inuentum est. & subdit, &in iis aliqua sibi
quoq; nasci tribus negant, caule in tantum signato ut pauperis mensa non capiat, sylvestres fecerat natura horridos, ut quisq; demeteret,passim, dic altiles spectantur asparagi, & Rauenna ternis libris rependit, heu prodigia uentris,Mirum esset non licere carduis pecori uesici,non licet plebeis, item, capite octatio: eiillae uoluminis,inquit,poterant uideri dicta omnia quae in
306쪽
IN ODIO Sc ORID. LIB. TERTI VM xx spretio sunt,nisi restaret re3 maximi quaestus,non sine pudore dicenda.Certum est quippe, carduos apud Carthaginem magnam Cordubamq; praecipue,sestertia sena milia e paruis iis reddere, quoniam portenta qIioq; teri rarum in ganeam uertimi S,etiam ea quae fugiunt,quadrupedes consciae.Caeterum Galenus de isto ita tradit libro octauo de Facultatibus simplicium .. lamedicamentorum: Radix eius,si quis illam in uino coctam bibat,graveolen F diu a. tem urinam abundanter elicit, foetoriq; alarum medetur, succus enim eius est purgatorius , calfacit porro secundo & completo ordine,aut tertio incipiente,siccat uero secundo.
Graece, 'm: Latine , poterion , neuru : Hispanice , aretolia: Germanice ch ben.
P OT E RION S neuraxadem est frutex, quanquam Paulus disse' hi et Taprentes faciat,est uero,poterion Hispanis familiaris carduus,sub nomine dia fui es.cto habitus quem Cornarius Germanus uir doctissimus, sua uoce, schle- Carnariushen appellari tradit. 3T. . crethm. semus.
'VaD E T V R hodie acanthion,foliis minoribus acanthae, sed lanu- Aeanthonginosis,& aliquantulum per ambitum spinosis quae manibus fricata, faba, ' qt fugi, rum uiridium,ex se spirant odorem,ut in horto probi uiri Agaioli Ferrariesis experti sumus sed in planta ista, non tanta reperitur lanugo, ut eX illa, uestes bombycinis similes parari possent,alibi tamen repetiri,credendu est, at bombasium siue Gossipium,in planta nascitur spinosa, quam Dioscor o A. dem nouisse,ex hac deprehendi potest similitudine,cuius semen tussi,& pe , iccioris aegritudinibus prodest,calidum enim est,& emolliens,ac semen geni. tale augens,nam Gompium ustum,sanguinis fluxiones constringere, certissimum est.Porro de acanthio, Galenus breuissime lib. sexto adducto, ita meminit. Radix huius & folia facultatis sunt excalfactoriae,ut & iis qui cc velluntur, auXilientur.
307쪽
DIXIMUS ab hinc multis annis,id quod & nuc affirmamus, acalluris aca thum Graecorum,officinarum braucam ursinam esse,quum adamussimilam A fp ter se conueniant,nec aliqua in parte disserant: Quae ideo branca ursina ei, citur,non uero hircina,ut nonnulli contendunt, quia eius folia similitu suem quandam,cum ursorum anterioribus pedibus gerunt. Haec quos il picta in columnis & marmoribus antiquissimis hodie cernitur, unde ma Marmara' moraria a Romanis olim dicebatur. Hodie quoq; in pateris, & auleis, hoc h est panis depictis tapetarie, huius folia effigiata uidentur, sunt enim ut paucis dicam, ita haec lactucacea,cubitalia,subnigra,pinguia palmaris latitudi, nis,incisuris quibusdam magnis diuisia; ex quorum decocto clysteres quos passim componuntur,& ut tradit Galenus libro sexto,de Facultatibus simplicium medicamentorum,huius folia mediocriter digerentem facultaten obtinent, At radix exiccatoria est leuiter incisoria,& tenuium partium.
. si . HAEC hodie quoq; conspicitur,aspectu tristioliquam prima,eui folia pho. nigriora &strictiora uidentur.
De Ononide. Graece,' : Latine, monu, amnis, resti boure, remora aratri, acutella: Hissanice, livosigathmos: Italicoptinga: Germanice, hau echel uel a raul.
Enarratio I p. N O R V N T hanc anonidem,uel ononidem,dicta herbam, laboratores,ob id quod eorum aratra, illius implicitis radicibus remorentur, unde remorae aratri nomen traxit,quae plerunque (filente Dioscoride) flore pure Pureo ornatur, raro tamen luteo, & de ea Plinius libro vigesimoseptimo, capite quarto, ita tradit: Anonim, quidam anonida malunt uocare ramosam,fimilem foentigraeco,nisi fruticosior, hirsutiorq; esset, odore iucundo, siau, is Post uer spinosse,in iis autem ultimis uerbis,aut Plinius emendandus est,aut melatum omnino errat,quum asserat,post uer spinosa,nam Theophrastus, autumno
308쪽
iN DIOS CORID. LIB. T8RTI V M. EN spinosam fieti meminit id quod ita esse, experientia testatur: legendus itaq;mihi Plinius uidetiit ad istum modum,post aestatem spinosa. Caeterum,huius radice,medici ueterinarii, mutomedici dictit,plerianque utuntur,ex ea deincoctum parantes quod equis meiere nequeuntibus offerunt:excellens enim contra nephriticam passionem est, & a cruciatu calculi celerrime liberatriinde de ea dixit Galenus,libro octiuo uoluminis ci tati, ad istum modum Radix eius calfacit, quodam modo in tertio ordine,abstergitq; & nonnihil incidit,itas notam uorias prouocat; sed & lapidesfrangit, & crustas detrahit,praeterea ad dolores dentissi, qui Oxycrato in quo fuerit cocta colluutur.
De Leucatalltha. Graece, si s 'et ' Latine, utacantha,albastina pina cerua
L E V C AC A N T IJ Aq& acanthateuce, multum inter se disserunt,
ut ex Dioscoride aleno,Paulo, ac Plinio, facile deprehendi potest.Nam acanthateuce id est spina alba, Serapionis bedeguar est,ut cap. 1 h. superiori diximus .Leucacatha uero,id est alba spina, de qua ad prisens agitur, longe res alia est,& cuius exacta notitia haberi n5pote ob praetermissam ipsius a Diosc.3c Plinio historiam:ut tamen coniecturis assequi possumus,arbuscumla quaedam, leucacantha dici debet, sepes maxime exornans,qus pyri folia habet, fructu uero nigrum, baccis ligustri similem,ex quo pictores uiridem quendam saturu colorem parat,ut cap. de Rhamno meminimus. Proinde Ruellius hic duplicitet errat,primo quod cu Manardo,leucacantha ab acanthateuce no separat;sed rem unam esse credidit:Secundo,quod arbusculam hanc rhamnu esse descripserit.Caeterum,si frutex iste dictus, alba spina nosit,procul dubio,quae illa sit ignoratur. De qua Gal. separatim a spina alba, caput pr fixit,& eius uerbali. r.huic dicato negotio ita Ie tur:huius radix amara est,ac Sinde incidi exiccatq; in tertio ordine; calfacit aute in primo.
Tragacantha. Graece , D -- : Latine , tragacamba ,sma. Huius liquor. agacanthumgummi: Hispallice , radice , aliutura: Italice , gomma draganti: Gallic umma draganti.
H VIV S planit liquor.gummi dragacanthum,uel tragacanthum os, ficinis dicitur: od ex Creta & Peloponneso praecipue aduehitur,& de eo
Gelliut erarat Cumi dras Dacaluta.
309쪽
Galilib. g. ex citatis ita dixit: Tragacantha emplasticam facultatem simithrigumini obtinet, nec non obtusiorem ac redine; ac sane similiter illi deficcat.
O ERYNGIVM nascitur passim in campestribus&asperis locis,cati duus officinis satis notus, centum capita alioquim dictus, ob multa capita, quae in summa continet parte,nam Plinii cenitim capita,diuersa res ab eryn gio isto est, ut etiam apud Serapionem deprehenditur, qui per centum ca- pita , inguinalem herbam,siue aster Atticum apud Dioscoridem intelligit. Hallucinantur certe qui hanc secacul esse putant, quum secacul Arabum, Dioscoriois polygonatum est, nostratum uero, herba dicta sigillum beatae Mariae, uel sigillum Salomonis; quam alii geniculam,uel genichellam ast pellant' cuius radices, hodierni pharmacopolae, succaro pro instimulata da uenere, ueluti radices eryngii parant, quibus ego pro irritanda urina usus sum & feliciter successitti De eryngio uero Galenus libro sexto ita dixit: Calore quidem est temperatum, non paruam tamen siccitatem sortitur, consistentem in tenui substantia. iDe Oe
NON folia hodieherba aloes, in hortis & fenestris seritur, sed in multis mercatorum officinis suspensa indetur, succlim ex se glutinosum desti, lans, qUCm aloen appellet mus, unde Hispania continua destillatione,illam, herbam babos m. appellitant, ram enim herba haec descriptioni Diostor, , dis respondet, ut in eius pictura immorari non sit opris. Affertur autem bo' na aloe,ex In di e quadam in sula,Socolora dicta,unde Succotrma aloe appellatur,& caeteris antefertur iocinoris modo concreta,russa, splenden hiabb lis,ac egregie amara quae ut tradit Mesue,uenarum orificia aperii in qua re, immerito Manardus ac Fuchsius eum uellicant,quu experientia ipsa,veru
310쪽
, i u D ros tuosi i o. LI 1 AT i R etlv M. xs 'dixisse Messiem attestatur, ut Antonius Missa Bra uola optime dixit, &Guilhelmus Puteanus euidentissimis rationibus probauit ,&nos ipsi ita esse nouimus,quae ut tradit Mesue,pit uitam,& bilem expellit, ct ab illis caput & os uentriculi mundisicat, & confert iuvamento magno, doloribus eorum, & inflammationi stomachi,imo qui continuo ea utitur, non sentiet
in corpore suo, nec instrumentis sensuum storum aegritudinem, quae non sit facilis senatu, & praeseruat a putrefactione: ita ut etiam cadauera,praecipue cum myrrha mixta, & aliis, incorrupta seruer . Caue ergo inquit Mesue,dare aloen in temporibus frigidis,ex coriat enim,e solutione educit sanguinem .in quibus uerbis, Mesue a Manardo qlloque reprehiditur,& merito san quanquam Bras auolus pro Mesue ab errore uindicando,rationes Mefige e Padducit,quas laquam ficulneas dimittimus, quum re uera, aloe securius in hyeme quam aestate e turi, & ualidius in aestate, sanguinem per oraue narum aperta detrahit quam in hyem ut cuique uel mediocriter in re meaedica exercitato notum erit. Vt tamerum aloes temperaturam, & illius dotes, apud Galenum descriptas noscamus,ipsum in praesenti audiamus, qui ita libro sexto tradit: Haec herba optima in India nascitur, cuius liquor est id quod ad nos importatur, cognominatum aloe, medicamelum ad plurimasi es,propter siccitatem mordicationis expertem utile, quod quidem astringit modice, sed fortiter amarum est,ac proinde sibducit uentrem. Est alta et tem rem tertii ordinis exiccantium:calfacientium autem 'ut primi intensi,aut seώ t ' cundi remissi. Ad haec uero, gratum est uentriculo medicamen, ut si quod aliud,& sinus glutinat,sanat ulcera quae aegre ad cicatricem perduci postlint, ct maxime quae in ano sunt,& pudedo: nfert fimiliter se maceretur aqua,
ad eorum phlegmonas,nec non eas quae vi ore,naribus,oculisque oboriuntur,in summa repellere & digerere simul potest, cum hoc ut paulum extergeat, antum uidelicet ulceribus puris non sit molestum.
De AC inthim. Graece uolui: Latine , a inthium, ab inthium Ponticum, absinthium Nomanum: Hispanice, mittos,alosia: Italice, asseueto: Gallice, de la Line.
A B SI Nihium ivlgarmidem cum Pontico,& Romano absinthio est, Absinthia quia in nihilo inter se quam natali tantum disserant,quo factum est,ut Gal. libris Methodi meden d aliquando herbas diuersas facere uideatur, quu tae TD 'men eadem sit:in Ponto tamen procerius crescit,cuius facultates:& tem p ramentum ille lib.6.de Facult. sim p. med. ita prosequitur:absinthium astrictoriam,amaram & acrem qualitatem sortitur, excalfaciens, extergens, rom