장음표시 사용
311쪽
AMATI LvSITANI co MMgNT. borans, ct exiccans:proinde biliosos uentris humores deiicinae per usenas euacuat: Verum contentam in uentre pituitam,nihil adiuuat sumptum; sic nec si in thorace aut pulmone contineatur: Nam astringens in eo facultas Authi, si quamlimara, ualentior est. Est autem calidum in excessu primo,siccum ii, calidum iis ro in tertiolat succus longe quam herba est calidior.
Graece, --: Latine seriphium, Finillum risin: Hlymice, sentios marinos a fina marina: Italice,
Enarratio sui hiam. NAS citur seriphiuin non solu prope mare, sed in multis Italiae hortis, semine onustum:unde Fuchsium,hanc non nouisse herba, certum est, quuin suo Herbario,quibusdam siliquis ornatam eam depictam proposuerit;&de ea ita tradit Galenus libro octauo Simplicium, quum inquit: Seriphium absinthio est tum specie, tum gustu simile; Caet erum,non aeque astringit: sed calfacit ualentius, nec non amaritudinem quadam salsuginosam refert, ueniticuloque est infestum: magisque absinthio lumbricos enecat, calfacit itaque secundo ordine intenso, siccat autem in tertio.
De Antonico a inthio. oece,st , picis Latme fautorum ab inthium: Gallice, alo e desantonge. Semen huius .ish; ad h. - Semensantovicum emensanctum emen lumbriciorum e vi Teii. o lexandrisium,centonea sentolina Hispanice,stinente colua ' tra lambrietes: Italice mesanti eme contra ueris: Gallice
M thium DICITV R absinthium santoniciani, a Santonibus Galliae populis,A'st - apud quos plurimu gignitur. Cuius semen a sent onico, corrupte sanctum deductum est, quod hodie saccaro incrustatur,pro uerlhibus puerorum in aerficiendis,& ea de causa,seme lumbricorum appellatur Caeterum,qui Se- Canabeba rapionis , canabel, semen hoc interpretantur, omnino errant, quia canabel 'vi qmp ' Serapionis. arenosa quaedam terra est, a coelo pluuiae tempore caden , non S J uero semen plantae, quae non solum contra uermes in usu habentur , se
etiam pro sigillinis uasis glutinandis.
312쪽
VULGATA & inter communes herbas,abrotonum habetur,cu- Abrotonc 'ius foemina& mas sunt:soemina,infima siue sylvestris cypressus,in hortis nascens est, quae santolina uel camphorata a nonullis quoq; appellatur. Mas Vssi' b' 'uer ubiq; reperitur,de quarum uirtutibus, Galenus libro sexto de Facubatibus simplicium medicamentorum,inquit et Abrotonum calidum S siccum est facultate in tertio recessu,aut ordine, qui ad temperatam naturam expenditur,situm,ualde siquidem est amarum,qui sapor,quum terrenae eo sentiae sit,a largo est calore extenuatus; porro,si quibus per circuitus rede rigores, ante inuasionem rigorum eos abrotono confrices, minus utiq; concutientur.subitoq; sensum caloris percipiet. Quod abrotonu etiam lumbricos perimat,par quidem est, quu sit amaru ; caeterum & digerendi &incidedi quandam tuim habet,ipsoq; absinthio maiorem,quadoquidem paucissimae acerbitatis particeps est abroton haud autem exiguae absinthiur u de inimi u sane est uentriculo abrotonum, ueluti etiam seriphium,gratum uero & amicum absinthium,per se quippe amarum omnifariam est infensum uentriculo,austerum Uero,aut acerbum,aut in m mma astringens, amicum dc familiaresEt subdit; abrotonum ustum,calidum siccumq; facultate est,magis etiam quam cucurbita sicca usta,& anethi radix, illa enim ulcer bus humidis simul & citra phlegmonem callo induratis coueniunt,ac Provinde maxime praeputii ulceribus congruunt; At cinis abrotoni, ulceribus omnibus mordaX est,atq; iccirco ex oleo aliquo tenu cicino scilicet,aut ramphanino aut Sicyonio, aut ueteri,& maxime Sabino, ad alopecias accommodatur. Tum barbam tardius nascentem,in eorum aliquo,nec minus letiscino maceratum elicit
po bienia, hi sopisso bierua: Italice, bissopo: Gallice , dele h
H Y SS OPV S officinis comunis & uulgaris est herba, quam Dio- na opstoridis & Graecorii m hysipum ess uel ne,multi dubitabant; quia capi te herba. origano Heracleotica,tegui, secundum Marcelli uersionemiolia hyta
313쪽
3ο1 AMATI LvSITAN Ilisco Ma Netapi habet non tamen umbellam hyssopi modo; rotae figura, in quibus uesbis uideriir hyssopum umbellam modo rotae habere:sed re uera,textus iste uerus est,cui tamen falso uerba haec adiecta stini,hyssopi modo,quum Dio scorides in flore origani nullam faciat similitudinem cum hyssopo, sed potius in folio tantum,proinde hyssopum uulgarem, Graecorum hyssopuri esse,non est dubium,de qua Galenus libro octauo de Facultatibus simpluH Topi ie. cium medicamentorum, breuissime ita dixit: Desiccat & excalfacit tertioperatura, ordine. Ad lenium est partium hyssopum.
Graece, : Latine , bcbas rabicit, caechas: Hispanice,cantu se: Lusitanice, rosmarmbo: Italice , C dos : Gallichflechados: Germanice istichasstraui.
si . A, NON ubiq; stoechas reperitur,quam seplasarii genitivo casu, sticha.dos appellant , imo Venetiis ubi maximus herbarum & simplicitum coibfluxus est,ueluti Ferrariae,nunquam huius flores,sed tantum denudatas spicas cum nonnullis stipitibus,uidere potui. Est enim herba ista,fruticosa, in uniuersa H spania admodum frequens, quam Lusitani, rosmarinum appellant:in Gallia quoq; frequentem esse,Dioscorides testatur:imo huius herbae nomenclatura, stoechas, ab insulis Stechadibus, prope Massilia stis, cottaehitur,ex qua syrupus in officinis paratur & cum aromatibus & sine illis:ex illius quoq; floribus,conditum,capiti, uentriculo & matrici contieniens, culaccharo uel melle conficitur.De qua Galenus libro octatio de Facultati bus simplicium medicamentorum ita inquit: Stoechas amara est,& mediocriter subastringens, quum nimirum ex terrena essentia frigida exigua, Sextenuata altera terrena copiosa,constet, quare obstructione liberat, extenuat, extergit,roboratq; & uiscera & uniuersum corpus: caeterum, herba illa a nonnullis stoechas citrina dicta,longe alia res est, de qua alibi sermonem
Crispula habituri sumus. Est porro stoechadi,herba folio, & figura persimilis, absq;
'' flore tamen: quam pleriq, crisputam uocant, optimi sane odoris, S cuiuiradix , thuris odorem maxime refert , & eam in unguento marciato ne iniiciunt.
origanum Heracleoticum HsPanice,ore anos: Italice,origare Gallice , mario me de visuraeterre Germanice , moti
314쪽
IN DIOSCOR a D. LIB. TERTI v M
V AT VOR origani genera, a Dioscoride descributur, quorum praestantius,& uerius,*luestre est, quod nullibi quam in Hispania hucusq;
mihi uidere contigit: in Gallia uero,& Germania ac Italia, genere quodam utuntur,non adeo tamen potente ac bono: Habent tamen origani, ut rem fert Galenus libro octauo de Facultatibus simplicium medicamentorii has sequentes dotes. Heracleotica quidem efficacior est onitide,agrestis tamen est ualentior utraq;,omnes uero incidendi, extenuandi, calfaciendi, & exiccandi obtinent facultatem n tertio nimirum excessu. At tragoriganus etiaquippiam astringit.
Enarratio. 3ss OLIM uero cum nonnullis doctissimis uiris,ac diligentissimis simpli polirium. cium medicamentorum inuestigatoribus,in dubium uertebam,num putemgium uulgare,Dioscoridis & Graeco tum pulegium esset. Sed nunc re eva-cte contemplata, pro firmo tenemus,in idem c onuenire,nec in aliquo inter se disserre,Cuius duo genera reperiuntur,alterum flores albos, alterum uero purpureos ferens; illum marem stum uero foeminam Plinius libro uigesimo,capite decimoquarto appellat. Sed Fuchsius in hoc errat, redens, Pu- s. heu, ilegium foeminam,purpureos flores gerens, nepitham esse, quum rc uera est.
res inter se differentes sint. ut experientia ipsa indicat; de quo Galenus is bro sexto Simplicium ita inquit: Glechon id est pulegium herba,quandoquidem acris & subamara est,ualde extenuat,& calfacit. Quare & illita r
315쪽
AMATI LusITANI co MMENT.bricat,& exulcerat si diutius haereat,quinetia humida,crassa,& lenta,ex tho race S pulmone excreatu facilia facit, mensem; mouet.
AFFERTVR e Creta insula dictamnus, soliis pulegii,sub Rhtomento quodam desuper uestitis, qua nulla quantucuq; paupercula aro, mataria sit,in Italia iam hodie caret,iam enim frequens, ac cotinua illius a buectio est.Caeterum, quod Dioscorides inquit, ferunt in Creta uulneratis telo capris, eius herbae cibo,tela cuspide ; omnes ex corpore decidere, odie uerum esse nouimus est certe herba haec, ut refert Theophrastis libro nono de Plantam historia,capite decimo septimo,mirabilis , praesertim pro partu accelerando.De qua Galenus libro sexto citato , ita tradit ; Tenuioti essentia constat quam pulegium ; caetera illi simile.
ctamnum: H Anice ulegium ceruinum oleo ceruat
H AEC in Hispania & Italia comperitur,quam Hispani,pulegium cetianum appellant.De quo Galenus libro superius citato, inquit: At pseudodictamnum ad omnia imbecillius existit.
De altera Cretens dictamno. Graece , ii Moh D mmarum: Latine , altera Cretensis du
Enarratio. 3T. NON solum in hortis hodie altera haec Cretensis dictamnus uidetur; sed etiam in fictilibus ad fenestras frequenter reponitur,folio cretanis,ssore pulchro, purpureo, &qui fricatus odorem ex se refert,qualem ex flore narantii oriri videmus.
De Salma, Graece A Aimam: Latine aluia: se anice, Italae auma uiua: Gallendetisauge: Germanice balbe .
316쪽
I N DIO SCORID. LIB. TERTI v M. 3os Enarratio 38
N V L L V S extat hortulus, quantumciliaqtie pauperculus, qui non saluta ornetur, adeo ubique frequens est,nam & sylvestris quoque non minus obuia est, quae uariis in locis fructum quendam gignit,gallae omnino similem, paruum tamen, ct colore subalbidum; de qua Galenus breuissime dixit libro sexto de Facultatibus simpl. medic. Elelisphacos, id est saluta, euidenter excalfacit,ac leuiter subastringit.
De Melita Graece Numa Latine,menta:H. Fanice, erua sueuem, tetana,srielia: Italice,menta: Gallice,de la mente: Gero
Enarratio 3s V BIQV E media nota est,quae quia in hortis semper reperitur,Hortulana ab Hispanis nonnullis appellatur.Dicitur porro menta,quod odore suo mentem & uenerem excitet, ut ex Galeno & Dioscoride facile percipi potest,qtianquam Plinius libro vigesimo, capite quartodecimo, oppositudicat,non sine tamen errore,ut ex Galeni sequentibus iis uerbis,facile perci, pitur,quae ita habentetani menta quam calamintha,gustu acris,& facultate calida est, ex tertio calfacientium ordine; infirmior tamen est menta, & minus excalficit: ceterum mediocriter ad uenerem excitat,id quod omnibus accidit, quae humiditatem semicoctam & flatuosam continent, At calamintha, quum ualentius calfaciat & exiccet, habet etiam quiddam amarum in se,ac acerbum:quare illo quidem lumbricos perimit,acerbitate uero,si cumoxycrato bibatur, recentes sanguinis reiectiones reprimit: Substantia est, ut si qua alia herba,tenuium partium. Caeterum Galenus hic mea sententia per calamintham,mentam sylvestrem, dictam mentastrum intelligit,de qua sermo subsequitur.
Enarratio go. M E N Tastrum sylvestris menta est, quae potissimu in aquosis crescit, folio hirsiito,ianugine canescente,odore grauiori, quam primi sisymbrit,ex qua lauacra quotidie parantur, & de illius natura, ac uiribus, Galenus capite de menta,sub calaminthae nomine uerba secita
317쪽
De Nepetasiue calamintha. Graece, a sinis : Latine, calamintha, trepita,calamelliluae
herbe au chat: Germanice, rn muniet.
ealamin. TRES calaminthae species a Dioscoride in praesenti describuntur,2 st' quarum secunda, nepeta siue nepita est, non ubique nascens, sed magis in regionibus calidis unde in Germania rarissime uidetur. Est enim herba hic
parua, gracilis,latio pulegii,flore uero purpureo,albicant paruo, odorem ex se gratissimum expirante. Altera uero species, herba cataria appellatur, eo quod ea cati maxime oblectantur. quam Ferrarienses quoque sua uoce neueda appellant,quum tamen uox haec neueda,non huic catariae, sed a nobis dictae conueniat:melius igitur eam uniuersiae Italiae residuum,herbam catariam appellat, quam Ferrarienses, & Longobardi nepetam, quum ut diximus,nepeta siue nepita,prima a nobis descripta est, a Dioscoride uero socianda . Tertia quoque species reperitur, quam proprie calamenthum pha macopolae uocant,herbam longe a duabus diuersam,nec multum a sisymbrio disserentem. Omnes tamen istae herbae easdem fere uires obtinent, de
quibus Galenus capite primo libri septimi de Facultatibus simplicium
medicamelorum ita tradite Calamintha,id est nepita,essentia quidem est tonui,temperie aute calida & sicca quodam modo in tertio ordine.Est enim acris gustum paulumque amaritudinis obtinet extrinsecus admota, primum quidem ualde excalfacit & mordicat, cutem que exugisipostremo etiam ubcus efficit, in corpus ante intro assumpta, tum ipsa per sese sicca,tum etiam
cum melicrato perspicuo calfacit,atque sudores ciet, omneque corpus tum digerit, tum exiccat.Iccirco ea contra rigores repetentes per circuitum notnulli utuntur, sicuti & contra ischiadicos morbos, trahit enim quae in pro findo haerent ad superficiem, totumq; adeo articulum excalfacit, & cutem non obscure adurit, mensesque tum epota, tum apposita admodum essica citer prouocat,ac denique elephanticis etiam probe auxiliatur:praeterea, ci catricibus atris candotem restituit,& sigillata digerit. Praeliat autem in hiniusmodi, ubi in uino decoxerimus, ipsam emplastri ritu apponere, dc uiridem magis quam siccam, at sicca ad uenenatarum bestiarum morsus assumitur, ueluti etiam cauteria,& quaecunque medicamenta calida sunt &acria. Succus eius alit infusus,aut epotus,ascaridas,lumbricos,& aurium uermes enecat, sic & conceptum interimit, elicitque: igitur incidendi quidem ei uis adest, ob calorem, tenuitatem, amaritudinem ; abstergendi uraro propter solam amaritudinem: quare asthmaticis atq; ictericis conuenit,
318쪽
- DI OSCO RID. i LI B. TER T IV M. 3'Tad omnia tamen dicta,montana efficacior existit.
THT M VS uulgaris di nota fierbula est,aliquado flores purpureos,
nonnunquam uero albos producens, quibus apes multu obletiantur, mel inde facientes.Nam thymus purpureos flores habes, melior est,ac securior, quanquam qui albos emittit ualidior ac potentior censetur. A nigro porro thymo abstinendu est,ut suadent nonulli, quia uenenosum omnino sit memdicame .Nascitur aute super thymo,capillus quidam implicitus,epithymus hodie appellatus cuius copiam Salmanticenses maxima habent,ad ripas fluuii Tormidis,no longe a fano divae Marinae:De quo lib. . suus habetur sermo.Nunc uero thymi uires, ac temperamentum audiamus e Galeno,lib. 6. de Fac.simp.med.qui ita ait:Thymus incidit, & calfacit uehemeter, ob idq;urina & meses prouocat, foetu euellit,potus uiscera expurgat,educendis ex thorace & pulmone colari,ac deniq; excalfacit exiccatq; in tertio ordine.
Enarratio q3. T Η Y M B R AE, seu cunilae, duae sunt species,una hortensis seu sat, ua,culinae deseruiens: altera uero agrestis, siue rustica cunila quae proprie thymbra dicitur, & maiori acrimonia q prima ornatur;de qua Gal. nullam. facit mentionem: At Paulus tib . r. suae medicinae,ita de cunila refert Cunila utraque siccat & calfacit in tertio ordine; hinc etiam oleum in quo decoquitur , rigores febrium circuitu remeantes discutit, flores idem praestant, quorum decoctum menses citat,& foetus extrahit,quae uero in humidis r gionibus nascitur,odore grauior Eciuefficacior est.
319쪽
so8 AMATI LvSITANI co MMINT. Enarratio dg SYLVESTRE &hortense reperitur serpillum, uarie tamen,quia nonnunquam hortens*humoris copia curuum,humi serpit,unde nomena serpendo sibi uendicauit. Aliqua do uero in altum surgit,& in rectum attol. litur,quae quoque svluestri euenire percipimus,quo factum est,ut Diosco: in prssenti cum Plin.lib. a. o. cap.11. concors & unanimis fit,nec in aliquo inter se disserant: Nam Dioscorides quia serpillum hortense per terrata reptare;bluestre uero in altum erigi uidit,ita chartis mandauit: Plinius ue.ro , quia in suo solo, contrario euenire uidit, memoriae comendauit serpibium sylvestre serpere, hortense uero in altum crescere; utcunque tamen de eo Galenus,libro, C. de Facult.simpi medic. ita breuissime dixit: usque adeo calfacit, ut urinas & menses moueat et estque & gustu admodum acre.
Graece, M si : Laritiesa fluctus, amaracus olorifera: b Tisiastice, maior ana: Italice, Persa,visor a:Galb
Enarratio sis EST procul dubio,sampsuchus,amaracus odorisera,maiorana hodie dicta herba,na altera amaracus seetida,reperitur, quam Diosc. parthenium se uulgares cotulam stetidam appellant.De prssenti uero, agit Gal. breuissime lib. g.de Facult.simpliedic. quum inquit:Sampsychon tenuium partium,& digerentis est facultatis,desiccat enim & excalia cibordine tertio.
N V S Quam quod equidem obseruauerim,melilotu uerum q in Espania uidi,flore luteo,uel potius melleo,unde forsan nome traxit,& illo quidein orbe coronae modo consito, unde Corona regia,dicta est herba, non nisi optimu,ac iucundum ex se spirans odore: Nam herba ista, quae passim pro meliloto a pharmacopolis usurpatur,tantua uero abest meliloto,quantum cancer ab anguilla. Porro in Calabria,& Neapolitano regno,uexu quoq; nasci certu est,quod Diosc.ut diligetissimus inuestigator non siluit:de eo tameGal.lib.=.de Fac. simp.medata tradit:Melilotu quiddam habet astringes,digerit tame,eoncoquitq;: copiosior enim in eo est substantia calida si frigida.
320쪽
CONSPICITVR maron herba, apprime descriptioni Discori
dis respondens & quam Colimbrienses, bonarum literarum studiosi habet amaraco fimilem folio origant,admodum odoriferam,& amaram. De qua Galenus lib. de Antidotis mentionem tantum facit quum dicit in Italia sicuti alias quasdam herbas crescere uidi,ita & amaracum, porro haec plant amaro permultum odore uincitur,& caetera.
Graece impi Latine, acinus, basilicon: Hissavita basilicon: Italice, b ilico: Gallice, ta basiliqui: Germauice, basium.
A CIN O S ut Ruellius crediti uulgare basilicum est , quod in Aegyupto ut ex Plinio percipitur labro vigesim optimo,capite decimoquinto , ct uigesimo septimo,flores non emittit.
N O R V N T iam hodie ossicinarum mangones, asarum a bacchari multum differre, quum tamen,antea eas herbas confunderent. Quid uero sit baccharis,non satis constat: nam Leonicenus scarleam herbam, quam galli cristam Hispani, & multi alii appellant esse dixit, cui tamen non a cedimus, uin & si inter se similitudinem quandam foliis habeant, radic, bus tamen omnino differunt. ia scarlea,nec elleboro nigro radices sim, les habet,nec cinnamomo odore referentes, imo eas albicantes, subtiles, &inodoras conspicimus: faciunt etiam ad haec, quod scarlea . quae domestica& sylvestris comperitur,ad Orminium Graecoru magis accedit, ut proprio dicemus capite. Non praeteribo tamen unum in praesenti,quod mulieres Hispanicae, contra puerorum fascinationes semine scarleae continuo utuntur,& ut ipsae aiunt,non fine quidem optimo si iccessu & maximo iuvamento, quae uires olim bacchari tribuebantur, ut canit Virgilius. bacchare frontem. Cingito, ne uati noceat mala lingua futuro.Ruellius porro, baccharim in Gallia reperiri,eamq; a rusticis, mariae chir thecas appellari,contendit,quam nos, quum diligenter in Gallia quesivis