장음표시 사용
351쪽
Atracteths. Atractatis prima spe cita flue
verire , cardo braedicto : Gallice , cardon brevit
Enarratio I os. D Esudant aliqui multum in demonstrando,quod atrastylis non sit altera cartami sylvestris species,sed re uera frustra, quum attactylis, cnici id est cartami siluestris, prima sit species, ut ex Plinio facilliine deprehenditur, libro vigesimo primo, capite decimo quinto, ad istum modum dicente: Sed Aegyptii maxime celebrant cnicon, Italiae ignotam, ipsis autem oleo, non cibo gratam, hoc faciunt ex semine eius: disterentia prima sylvestris,&S sativae : siluestrium duae species, una mitior est, simili caule: tamen rigi.do, itaque & colu antiquae mulieres utebantur ex illis, quam quidam atraactylida uocant, semen eius candidum,& grande,amarum,& caetera. Exquibus liquido constat, atractylida, primam sylvestris cartami speciem, a Plbnio uocari, cuius historiam, plenius capite sequenti, eiusdem libri descripsit, cum dicat: scolimus quoque floret sero & diu, a corna colore tantum rufo distinguitur, & pinguiore succo, idem erat atractylis quoque nisi can. didior esset, & nisi sanguineum succum funderet. Nec enim Theophra. stus libro sexto de Historia plantarum capite quarto a dictis dissidet, quin potius illis astipulatur, quum atra lida, inter sylvestris cartami genera adnumeret, & in illius incisis foliis , sanguineum succum estiui tradat: Hanc uero opinionem sequitur doctissimus Ruellius , cui quoque fauere
uidetur Aetius, sermone primo suae medicinae, ubi adiactylida, cnicum sylvestre interpretatur, ut demum concludere debeamus, quod atractylis sylvestris cartamus sit. Secunda tamen mici sylvestris species , carduus bdinedictus est, quem alii carduum sanctum, alii uero herbam Turcam appetalant, multis procul dubio dotatum uiribus, nam contra omne genus uene niualere sertur, simulque contra pestem: hodie uero illius magnus,&frequens est usus, pro uino uel aqua ex Guaiaco ligno, contra morbum Gallicum conficiendo, nec sane immerito, quia exiccandi ae maligna uliscera curandi uires insignes obtineat.
SEMEL mihi tantu polycnemonem herba,uidere contingit, & eam quidem, apud Ioannem Falionerium Angliam, quam libro suo,uviis re ferto herbis agglutinatam habebat, Dioscoridis descriptioni apprime respondentem 1 cuius uires ac temperaturam, Galenus uno uersu complexus
est, dicens: pobcnemon desiccat, & excalfacit, secundo excessu, itaque& ipsum ulcera glutinat. '
352쪽
CLINO PODIVM idem est,ac pes lecti,ita dicta herbae quia so crin ta
res suos per interualla ut in marrubio,ac rotas,lecti pedes reserentes,habeat; cui nomina uulgaria,ut nobis ignota,praetermittimus; qui uero ea tenuerit 'HAE in lemmate scribat ac in medium proserat. At Galenus de clinopodio ita libro septimo de Facultatibus simplicitum medicamentorum tradit: Clinopodium excalfaciendi uim obtinet, sed nondum adurendi, est uero etiam essentia subtili, ponatque ipsum quispiam in tertio ordine excalfacie
P LINIV S capite undecimo,libri vigesimiseptim ita de leontope. 2'' ' et'
talo tradit; Leontopetalon,alii rhapeion uocant,folia brasticae, caule semita '' pedali,alae multae,semen in cacumine, in siliquis ciceris modor radix rapo similis,giandis nigra, nascitur in aruis: Radix aduersiatur omnium serpensetium generibus ex uino pota, nec alia res celerius proficit, datur & ischiaticis.Ηactenus Plinius.Caeterum haec in aruis non solum conspicitur, sed hortis perquam familiaris est, quam nonnulli palam leonis appellant,praesertim illius radicem nodosam,nigram,rapae aequalem, de qua ita di Sit GP pata l..ublenus libro septimo de Facultatibus simplicium medicamentorum leonio petali radice maxime utimur et digerendi facultatem, & exiccandi excalti .ciendis in tertio ordine possidet. De Teucrio. I m
A D E O Teucri historiaspim pinellae herbae, acetariis familiar respondet,ut contumaR, & rudis dicendus ille sit,qui in hanc non condescenderite' sententiam Est igitur teucrium pimpinella herba,ideo pimpinella dicta, doctore , citrultu pipinu,uel peponem dictu,referaliunde dubio procul, crederem,* huic herbae nomen,ab aliquo Hispano uel Graeco homine impo-
353쪽
A:Mairria allu 3iI Iri Ni iam rasitu laetit, quia citrullus pepo,aptit Hispanos, Graeco seruato nomine, pspinus dicitur: & quia herba ista,citruasi siue pipini odore dotata est,inde illi pimpinellae nomen inditum est. Dictis accedunt, quodpimpinella teucriusit,quia,ultra quod delineatione respodent,uiribus quoq; sunt pare t merito concludendum sit, quod uulgaris pimpineia teucrion Graecorum sit; cuius uires Galenus libro octauo de Facultatibus simpl. medicamentorum ita enarrat; Incidit & tenuium est partium, quare lienes sanat, ac exiccat quidem in tertio, calfacit autem secundo ordine.
ebama, C H A M AE D R Y S genitivo casu apud pharmacopolas, chamae G., dreos dicitur: latiniores uero, triRaginem uocant, quae eadem cum cham: T ae, rope siue gamandrea est et uulgaris herba ista est,chamaedrysita dicta, quod Gaman infima quercus uideatur, quam Itali tanquam antidotum a peste praeseret. .. pani imito stomacho comedunt,& ut tradit Galenus lib. de auo de Facul' se talibus simpliciti m medicamentorum: Vincentem habet qualitatem ambram ,& quodammodo acrem, quare merito lienes colliquat , urinas &menses prouocat, crassitudinem humorum incidit, uiscerumque obstii ch, gh, ctiones repurgat, calfacit itaque & desiccat tertio ordine plus tamen cab
- De Leucade. Graece,λsitae: Latine, ucas, inris aer pica.
Leueis, his QS O D in hoc capite principium deest,testatur Marcellus Virgilius,& quod ita sit,ratio indicat,quia quum de montana egit Dioscorides de domestica prius egisse credendum est: cui adde,quod Marcellus ipse affirmat,
se ita capitis initium,in quodam Dioscoride Latino menisse, Leuces duae sunt species,altera domestica,altera uero agrestis, siue montana, Montana in hoc genere,& caetera,Sed quae haec sit herba ambigitur,quia Dioscorides illius exactam praetermissit hictoriam. Ruellius tamen,& ante eum Hermo laus Barbarus Venetus patritius, herba in vineis nascetem. mercuriali pedi
354쪽
IN. t, o Teo RID errae TtR et v MA 3 3 similem,&quam pleriq; atriplicem rusticam appellant,leucada esse contendunt,de qua Galenus libro septimo de Facultatibus simplmedic .ita tradite leucas acrem possidet facultatem,exuberantem, temperaturam uero calida siccamq; in tertio quodammodo ordine.
VT R A V E lychnis nobis nota est, nam coronana in hortis se, M urquens uidetur,folio calendulae herbae, sed magis hirsuto,iatoue, quod uiride, oleo intinctum in flammam ad ignem accenditur, unde nomen traxisse uidetur; flos uero purpureus huic inest nodorus, aspectu gratus, similis uiolancheiri Arabibus dictae,a qua sylvestris non multum abhorret. Caeterum,Plinius,lychnida coronariam inter rosas connumerat; Sylvestrem ue ro,amirrhinum esse credit:extra tamen omnem dicendi rationem, ut cuivmediocriter in re herbaria exercito notum erit; At de lychnide, ita ut solet tradit Galenus libro septimo huic operi dicato: semen eius calidum & si cum est,secundo quodam modo,aut etiam tertio ordine.
Graece, min, MMy: Latine, cmon, lilium , lilium album, regius lis, Iunonis rosa: Hissastice, cebo laserem: Italaesis
io siunco: Gallice , lisse, Dur du titio'. Germanice, umesethlis
LILIVM uulgare& officinis comune, sublilio albo est,ex quo oleuparatum, mulieribus familiare habetur, cuius radix bulbosa emplastrum maturans apprime adornat , & de illius uiribus Galenus libro septimo de Facult.fimpl.medie. ita tradit: Lilii flos temperaturam mista obtinet, partim ex tenui, partim exterrena essentia, partim ex aquea, eas temperdia, quare quod ex eo conficitur oleum,digerend emolliendiq; citra morsum iacultate sortitur,unde fit,ut uteri sit duritiebist aptissimu.Porro radix se itaq; per se trita, desiccant, abstergunt ,& digerunt moderate: proinde Tioq; ambustis copetui .Radicem ergo tostam,ac dein rosaceo contritam, ambustis,quoad obdueatur cicatrix, imponunt, quum sit etiam ulcerum
355쪽
3 AMATI TU SIT AN Iaco MMENT. ratiorum remedium. Emollit praeterea uteros, mensem; prouocat riterum, quu aut uitiligines, aut psoram,aut lepram,aut achoras,aut aliquid id genus extergere uolumus,comiscemus illi aliquod aliorum medicaminu ualidius extergentiu,cuiusmodi est mel; imposuimus uero etia qua doq; ct soliorusuccu cum melle & aceto coctu, eratq; respectu utriusq; portio ipsius succi quincupla; atq; ita conficiebatur insigne medicamentum ad omnia ulcera, , quae exiccari absq; morsu postulant.Hactenus Galeni uerba.Caeterv Uiu alteru Italiae hortis familiare, & sua lingua martagum dictu, flores albo sim, P illisis. les,sed croceos mittens, quod Plinius libro.1 i. capite octavo, petilium appellat,huius speciem esse pro firmo teneo: Vnde Fuchsius reprehensione dignus est qui lilium hoc asphodelum foeminam esse cotendit, quum re uerblonge a descriptione abest,ut conferenti manifestum erit.
si si allore. .ece,-Latmqtallore, maTrubium nigrum, bium foetidum: Hispanice, marratos negros: Italice, marros bio nero, marrabbio fetido: Gallice , A marrubia nodi: Ger
manice, Fchmanet redoriri oder alidorti melle.
Agi te, ITA ballote siue marrubium nigrum melistae herbae soliis simile est, ut intuenti inter utranq; discernere difficile sit, & nisi dubio procul odor
esset dispar, alterum ab altera separans, unam pro altera herbarii eradicarent, elida enim herba marrubium nigrum est; melisia uero od atissima: non minus qlioq; marrubium nigrum hoc gallopsi persimile est, sed dote disserentia percipitur.Namgaliopsis, flores rubricantes ac purpurascentes habet:nigrum uero marrubium,albos, cuius naturam Galenus Isiluit: Paulus tamen de illo,ita libro septimo suae medicinae dixit: Ballore, quod alibmarrubium nigrum dicunt,acris est, dc abstersoriae facultatis, impositum cum sale,rabidi canis morsibus medetur. Melisphi
Graece, auia Asy: Latine, mel se citra ,herba citra ria, api letum: est Pallice, rorangit, hiema cibera: Italice, herba rosa, cedrovella, melissa : Gallice, deli melisse: Gera manice , mel Fen .
GRAECORVM melissophyllon , nostra est melisia, quae ideo
356쪽
INI DIOS CORID. LIB. TERTI V M.
citrago dicitur,quia citri odorem habeat. Haec enim ut Arabibus placet,quibus non parum medicos debere, doctissimi homines satentur, quia medicinam ipsam ampliarunt, cordialissima herba est, ut apud Auicennam legimus libello suo de medicinis cordi facientibus et ut Serapio testatur, anima laetificat,& ieiuno stomacho comesta,uentriculo frigido & humido,cofert; nam uirtute m concoctricem illius roborat, & cerebri quoq; obstructiones aperit ; cordis quoque imbecilitati confert, & cardiacam assectiori eiu curat: non mitius quoq; solicitudines,umbras, timores,ac animi similes assechtha melancholia & atra bile ortos,remouet ; qua de re,non solum aqua per campanam extracta passim in officinis parata habetur, sed etiam syru-pus ex illius succo,quem cum succharo, meis monitis, praeclaris in ciuitatibus,in quibus diu egi, confici curaui, reperitur. Calida enim dc sicca secum do ordine melissa est,ut tradit Avicenna,loco a nobis citato, cuius quoque Galenus libro septimo de Facuit .simpl.medic. meminit.
De Marrubio. Graece, moii: Larisse rasitum , marrubium: Hi panete, marris,marrulos: Italice,mar robio: Gallae, A marubmo: Germanice, marobe adorlidas uuerbim. ,
P R A SIV M; marrubium est prassum uero porrum, cuius inad- P. Misti uertentia Plinius saepe in errorem labitur. Est autem marrubium herba uulgatis & officinis admodum familiaris, ex qua eclegma contra pectoris uiatia paratum habetur, non minus quoq; Priapus ad eadem ualens, prasinus dictus, ubique prostat, qui ad tussim antiquam,asthma,& longas pectoris aegritudines, a crassa uiscida,& glutinosa materia pendentes, multum facit, non minus quoque iecinoris,& uiscerum interiorum obstructiones potenter aperit, illas praecipue quae a longis febribus originem c& labem quas dam contraxerunt. Quia ut tradit Galenus libro octauo Simplicium, pra- sitim amarum quum sit, iecur ac lienem liberat obstructione, thoracem &pulmonem eXpurgat,ac menses promouet, sed illitum etiam detergit & digerit: calfacit itaque secundo excessu completo, siccat autem tertio ineunte aut completo,succo eius ad aciei oculorum claritatem utuntur cum melle, per nareiq; auriginem purgat, ipsumq; ad inueteratos aurium dolo rci adhibent.
Graece , Latine , iura', herba odoratissima: Hi/
357쪽
EST stachys, herba inter caeteras herbas, odorem suauiorem, di prae. 3 g stantiorem habens, qua de caiisa, Hispani a suaui illo odore, illam olod ram sua uoce, id est odoriferam appellant, quo sit, nos in lemmate quoque ipsam herbam odoratissimam appellare non dubitauimus, in uniuer. sum enim, foliis melissae herba ista similatur ; ex quibus odor ut dixi suauissimus expirat,quam in Italia hucusque nunquam mihi uidere contigit,pl his, hisi Plinius porro, ut in hac re solet, hallucinatur, dicens Stachym folia por-iurimitur. ri habere, quum potius marrubii, dicere debuerat; Sed ille uocis uicinitate deceptus est,quia pro prasio, id est marrubio , prassum id est porrum, interpretatus est,& de illius uiribus Galenus ita tradit libro octauo de Facul talibus simplicium medicamentorum.Stachys gustu est acri & amaro, te titq; calfacientium ordinis, unde menses rationabiliter prouocat, facit tammen abortum, atque secundas eiicit.
nice, Um ceruina erua: Italice , lingua ceruma, Gallice,
langue de cers Germanice, Hirseturum .
phithb SI quis exacte phyllitidis historiam introspexerit, omnino inueniet phyliragua cera litim eandem cum lingua ceruina esse,quam peruerse admodum multisco R* φ lopendriam appellant, quia scolopendria, apud Graecos, aspieuisum est, Mauritanorum uero ceterach. Sed quod phyllitis sit lingua ceruina, haec attestantur notae, prima,quia lingua ceruina, rumicis oblongiora speciosoraque folia habet, aliquando numero quilique,aliquando uero sex.Et plura, & illa quidem lineis illis transuersis , rubricantibus insignita, quae tanquam uermiculi apparent . Secunda, quia lingua ceruina in puteis & umbrosis locis plerunque nascitur . Tertia, quod in ea quoque sapor acerbus reperitur. Quarta, quod nec caulem nec florem aut semen ex se emittit, quae omnia phyllitidi conuenire, satis clare percipitur, nec enim moneor ob id quod Ritellius, Leonicentis, ac Fuchfius, linguam cerutham hemio- nitidem esse dixerunt,quia re uera,lingua ceruina phyllitis est,quae nihil .mnino cum splene habet, nec illius, aut uisceris alterius apperit obstructiones, imo potius compescit, ac constringit, ut eius indicat sapor; qualitas quae nunquam errare sinit i quia tamen pro scolopendrio, linguam cerubnam, in usum multi trahebant, factum est inde, ut eas uires,scolopendriosi
358쪽
ue asplenio aut ceteracli dicto, debitas, linguae ceruinae tribuissent. Noti,stis enim asplenium siue caeterach, lienis minuendi insignes uires habere, quibus contrarias lingua ceruina possidet, utpote constringentes ac obstruentes, ut eius sapor satis testatur, de qua,Galenus libro octauo,de Facultatibus simplicium medicamentorum ita tradit; Phyllitis acerba quum sit, metito S diarrhoeas & dysenterias epota iuuat.
Graece, ost in Latiue, phalangium.
Phalangion ut meminit Galenus, trifolii species est,sic phalangion dicta Phala via. herba,quia phalangiorum morsibus medeatur. Nam aliter imposita,aut applicita, similia inducere solet symptomata, quae a phalangit animalis morsu oriri solent, quae uero herba haec sit, hodie ignoratur, de qua ita quoque Galenus libro octauo de Facultatibus sitnplicium medicamentorum meminit, dicens: phalangites sic dicitur , quod morsis a phalangis auxilio sit, Est autem facultatis tenuium partium,& exiccantis, quare tormina lenit.
Qui herbam Mauram, flauram, uel plantam leonis dictam,trifolium es et . uis. se putarunt, omnino hallucinati sunt, quum herba matura illa dicta, trifolium odoratnm Dioscoridis cytisus est : nam trifolium hoc Dioscoridis, trifoliu in pratis nascens est,cuius tria genera passim uidentur,alterum foliis rotundis & magnis; alterum uero acutis; tertium aut foliis quoq; rotundis sed minoribus, quq omnia, floribus lacteis, quandoque rubris, nonianune quam uero purpureis ornantur, & illa Plinius libro vigesimo primo, capite nono descripsit, dicens: Folio coronat & trifolium, tria eius genera, mi anthes uocant Graeci, alii asphallion, maiore folio,quo utuntur coronarii: Alterum acuto, o triphyllon: Tertium ex omnibus minutissimum, de quibus, capite trigesimo quinto libri decimi octaui tradit, quod imminente tempestate,inhorrescunt. Caeterum Scribonius Largus,genus quodae scribem idam trifolii,apud montes Lunae se uidisse inquit,praesertim quum Britani- β' γ' cum secare iret, quod in Italia nunquam antea conspexerat. Erat enim dictissimile, sed folio omnino acuto, ut in spinam terminari uideretur,ianuaginoso & crasso, nam caulis illi duorum pedum altitudine & ampliori erat,
359쪽
3 8 AMATI avs IT ANI eo MM NT. quod genus trifolii nos hucusque nunquZm indimus: Nam Trifolitici Z quo in presenti agimus,& pratense appell/mui, primo rutam olet postea uero quum ad consistentiam peruenit, bitumen olet,& odoratissimum est, De quo Nicander, in Theriacis, ita tecinite A tribus hinc dictam foliis, si Ampseris herbam,
Non lege praesidium contra illa uenenapararis, Sunt v qui minoeanthes eam,sunt qui tripetelon pessunt, qualis loto est apparet imago, Etsimiles ruta, donec uiget, edit odorem. At fores ubi magna suos adnatas membra coeperit, ingratκm solet eructare bitumen collectum illius sume,-bene contere semen. Appositi quantum breue uas comprehendit aceti, Atque bonum aduersiusserpentes ebibe potXm.
D E hoc uero Galenus, libro octavo, de Facultatibus simplicium me, dicamentorum ita meminit,dicens: Triphyllum, calfacit & siccat in tertio ordine, ut bitumen, cui odore est. proinde potum laterum dolores ab ob- uctione natos iuuat,& urinam menseSque prouocat
si Polio: Graece, GAici: Latine, polium, polium montanum: Hista vice, plerua se: Italice otio molitano: Gallice Obo molliallo.
Decipiebantur annis elapsis pharmacopolae , in coIligendo polio mon-rano, quum illius uice herbam quandam ramosam lino similem, S semine quodam rotundo ornatam aceipiebant: nunc uero in ueri polii montani cognitionem omnes fere iam deuenerunt, in cuius summo, capitulum parmina cano hominis capillo simile apparet. Caeterum,Plinius,polium cum tripolio manifesto errore confundit, ut probe ostendit Leonicenus in epistola ad Hermolaum Barbarum,ter enim tripoliu in die,floris colore mu)tat,ut Diost orides libro quarto tradit; non uero polium ut Pliniust scribit,
libro vigesimo primo, capite septimo; imo quod peius est,quod quae sto. ribus tripolii tribuuntur, ipse Plinius foliis polii condonat.Scripsit autem
de polio Galenus libro octauo citato, ad istum modum: Amarum est, cmodice acre. Obstructione itaque omnia viseera liberat,urinamq; & monases promouet: at illaide magna etiam uulnera glutinat, & maxime spe. cieS eius fruticosa, aridum sanat rebellia ulcera, praecipue quod minus est;& subdit: Polium minus,acrius & amarius est, quam maiu&, adeo ut ex tertio sit ordine desiccantium sex se ndo uero completo calfacientium.
360쪽
De Scordio Graece, quomq;: Latine, cordium, trixago a uarica ,'
I seu trixago,herba alliaria: Hi panice corso herba: Ga lice, deligermandree: Germanice, uuarsecbatang.
EXPLOSVS ab officinis error ille est, quod scordion allium syla scordiore, uestre essetiqui sane error non aliunde ortus fuit,quam ex nominum uici- norum est at sitate; est enim scoro don,allium e scordion uero,herba folio itixaginis in m D μ' aquosis plerianque nascens, qua de causa, aquatica trixago dicta est. luius enim solium fricatu,allia sub olei,cuius causa alliaria dicta est herba, & quae in theriaces copositione immitti debet, no uero allium sylvestre.Est quoq; Alliaria altera herba alliaria dicta,quod eius quoq; folia manibus tractata, at liorum herba, odorem expirent: cubitalis enim & amplior herba ista est,folio atriplicis armolae dictae. Caeterum, optimum scordion ex Creta affertur,ut tradit Gai nus libro de Antidotis primo, ad istum modum ;scordium optimum , excreta nobis aduehitur,quod quidem cadauera supra ipsum iacentia, dimisesime tueri a putredine proditur.
furelia: ungula caballina,vingula equina: Hispanice , unba deafo erua, furfura: Italice, i Assimae herba: Gallice, patrea cheual: Germanice,ro ibus, eli hus oder brandilaruch.
B ECHION ea est herba quam officinae farsaran, siue farserellam,
aut ungulam equinam, uel caballinam appellant, quae mirum in modum Tholis ea. tussi succurrit, praesertim,si per iniundibulium eius fumus ad prunas suscP ballina piatur & deuoretur, non immerito . recentiores ea in multis pectoris uitiis hodie utuntur,& ut refert Galenus sexto Simplicium, bechium inde adeo nuncupatu est, quod bechas,hoc est tusses & orthopnoeas iuuare sit creditum,siquis folia arida,aut radicem in prunis urens ascendentem inde fuligi: nem inspiratu attrahat. Est aute modice acris,ut sine noxa, molestiaue omnes thoracis abscessus credita sit rumperer sane follia uirentia partes cruda phlegmone obsessas illi tu extrinsecus adiuuant, nempe ob aqueae substantiae admistionem,qua omnia uiridia tenerassi Participant, alia plus , alia mi-