장음표시 사용
371쪽
3co AMAT i LusITANI c o M M t N T. ipsa,tum fructus eius magnopere pro uocare urinam, & nimirum etiam ei gerere & desiccare.
De plenio, siue scolopendrio. Graece , Wodo A xxa, : Latine , asylentum , flemum , sol endrium , solo endria herba , caeterare: Hispanice , dor DBa hieruae, Aura faba: Italice , Centina herba, tale rach: Gallice , ceteras Germanice, StetnFra.
Aspitulavi A SPLENIVM, siue asplenum, aut scolopeiadrium,uel scolopen Leippem dria, Arabum caeteracli est herba, non uero lingua ceruina, tit multi oliaec . h. s. putabant. Nam lingua ceruina ut diximus, phyllitis apud Dioscotidem est, quae lienis potius obstructiones claudit, quam absumit; caeteracli uero ita lienem minuit, & eius oppillationes aperit, ut circa Cortinam urbem, ut author est Vitruvius, pecora propter abundantiam asplenii, multa fine splene inueniantur, de quo Galenus libro sexto citato, ita inquit: Aspitanum tenuium est partium,non tamen calida est herba, hac utique ratione, lapides frangit, & lienes liquar.
-- , b V T capite phyllitide diximus, perperam Ruellius,Manardus, ct ante eos Leonicentis, opinati sunt, quod uulgaris lingua ceruina , hemionitis est, quum re uera lingua ceruina , quam corrupte admodum scolopen.driam uocant, phyllitis ut dixi est, hemionitis uero herba est linguae cerubo spis, A nae similis, sed lunata, quam nobis, Gaspar de Gabrielis nobilis Patauinus, Gabrielis. primo Ferrariae indicauit, quae quoque in locis umbrosis & puteis nascitiar:de qua Pli.ita lib. uigeumo quinto, cap.quinto dixit;Inuenit & Teucer eadem aetate teucrion, quam quidam hemiolairim uocant, spargentem iuncos tenues, folia curua, asperis locis nascentem, austero sapore, nunquam florentem, nec semen gignit, medetur lienibus, ct caetera.
372쪽
i N DIO Se ORID. LIB. TtRTIVM. Enarratio. Isos
omnis cinis qui ex Syria aduehitur,pro conficiendo sepone,& uitro, ex Ant, ij. herba anthyllide cobusta conficitur, quam herbam & cineret Mauritani hali appellant, ignorantes hodie multi quod cinis iste aduectus ex Syria, Altari. aikali si alem tame concretum ex lixivio huius cineris resultantem, salem sal alhall.aikali dicunt; Cinerem uero,alumen catinum. Nascitur autem herba ista, Alumeis ea non solum in Syria, sed optima apud Hispanos in regno Valentiae: ueluti tiμφm. in Gallia & Italia, praecipue maritimis in locis: Variat tamen,quum altera crasta sit, sua sponte nascens, quam Valentini propria uoce, bordam uocant,ex cuius cinere sapo paratur, quo etiam pictores, cyaneum colorem parant .Haec enim secunda Anthyllis Dioscoridis est ; Altera uero seritur dicta praestantior,quam quoque sua uoce,barrilham appellant, & ea Dios scorides capite de Traho,sive Trago, libro quarto depinxit. Tertia uero, in lacubus nascitur maritimis,quae rara inuentu est,caeteris tamen nobilior, praecipue pro uitro conficiendo,quam Salicorniam nominant, & non seri bisse. hiatur,nec uult seri. Adnotandum tamen est,quod quum herbae istae ad igne h. ba. utuntur,quod eliquantur,et tanquam plumbum fluunt,postea uero,quum restigerantur, concresciint,& cineres globati manent. Vnde si cinerem ab hali uerum esse,quis experiri uoluerit,in ignem illum coniiciat decet,quod si eliquabitur,& ebullierit,uerum esse dicet; si minus,contra . Sunt enim omnes istae herbae sapore salsae prope mare nascentes,quae foliorum loco, grana quaedam tritici modo confecta habent,quae quum maturescunt, ad rumborem quendam tendunt,ut capite de Traho, siue Trago, lib. . dicemus. Omnes certae herbae istae,abstergendi uires obtinent, ac stigmata & maculas faciei delent,& ut tradit GaI lib. c. de Facultat. simpl.medic. Anthyllis utraque modice desiccat, ut & ulcera glutinat; atque chamaepity assimilis est: subtiliorum est partium, magisque detergit, praeterea comitials bus competit.
Ium: Hi yanee,macella,mavetantiba: Italice,camamilla: GaDlice tala camomille: Germanice,camillen .
CHAMO MILLA uulgaris est herbar At quae stores luteos ha- chamomubet, raro uidetur:de cuius uiribus Galen. libro tertio de Facultatibus simo Ia. plicium medic.cap. s.lta tradit: Est & chamaemetum tenuitate quidem ro'sae persimile:calore uero,ad olei uires magis accedens homini tum familia
res,tum temperatas. Quapropter lassitudini,ut si quid aliud,in primis com
373쪽
AMATI Lusi TANI co MM SN et feri,doloresque sedat,praeterea tensa remittit & laxat, mediocriter duta e mollit, constipataque rarefacit, ad haec febres quae citra uisceris inflamma tionem infestant, concoctas discutit, ac di luit, Spotissimum quae excutis densitate& humoribus biliosis proueniunt,ob idque Soli a sapientissimis Aegyptiorum est consecratum . Est autem hypochondriis gratissimum, quibus etiam lini semen est gratum,minus tamen quam chamae dilum,quum & minus calidum sit,& essentiae crassae: Libro uero sexto eiusdem uoluminis,lta quoque de eo tradit: chamaemetum calfacit & desiccat in primo ordine,estque tenuium partium,ac proinde digerendi,laxand lirarefaciendi uim obtinet.
Graece, se m : Latine , parthenium,cotulafoetida,am
racus foetida: Hispanice,maguarta: Italice brufaculo: Gallice, tuti fetida .
F. ih ha RECTE admodum Dioscorides,quum de chamomilia egit,de par
coi aDeii thenio sermonem secit,quum reuerasparthenium,chamomilla erat, nisi sae
ta est, tor in parthenio inuentus indicaret; Vnde cotula foetida herba dicta est, quam Hispani simul & Lusitani, magorcam, ac si dixisses, Heu quod adidet, appellant, Quae uox non multum abest, ab ea per quam Italice inducatur,brufa culum,id est, ardet culum. Proinde errant, qui parthenium, matricariam esse credunt,inter quos Mathiolum Senensem, reponere est: Quia parthenium,cotula ut dixi foetida est, ut capite de Arthemisia quos meminimus,in ea enim odor uirosus,& amaror intensus repetitur, ut ginstanti & olfacienti,experiendum committimus.Proinde si Mathiolus ibrum experiri uoluerit, non dubitamus , quin in nostram eat sententiam, sest enim quoque parthenium Parietaria dicta herba,de qua, suo loco dixis mus. Fuchsius autem in suo Herbario cotulam foetidam cum matricaria confundit,ut legenti notum erit.
374쪽
IN demonstranda herba ista errat Fuchsius,ueluti plures alii,quum tamen non difficilis inuentu sit. Nascitur enim in pratis & iuxta uias, folio
chamo milia flore uero toto luteo,unde nomen accepisse creditur. Haec uero chrispula a multis dicitur,unguentum exornans, marciaton dictum, S de ea, ita Gal. tradit lib. i. de Facultatibus simpl. medic.Buphthalmos, flos eius floribus chamaemeli est,tum maior,tum acrior;uehementiusque digerit,adeo ut & durities sanet,cerato mistus.
P AE O NI A tam masculus, quam foemina, tum semina rubra, tum etiam nigra mitteris,ubique uulgaris est, de qua Gai ib. c. de Facultatibus simpl.medicamen .ita tradit: Radicem habet leuiter astringentem cu quadam dulcedine : At si plusculum dentibus mandas acrimoniam item quapiam subamaram subesse percipies, proinde menses ciet ex melicrato, Mmygdali pota quantitate, expurgat porro etiam iecur obstructum dcrenes, uentrisque sistit fluxiones,si in aliquo austero uino cocta sumatur. Est praeterea omnino resiccatoria,quare ex collo pueris suspensa,merito comitialem morbum persanat,idque aut aliquem a se fluorem, per infantuli i spirationem immittens,aut aerem assidue mutantiatque alterum reddens, Nam hoc pacto succus Cyrenaicus columellam Phlegmone affectam ii uat,& melanthium frietum palam catarrhos & corygas desiccat, si quis id in calidum lintheum rarum liget,assidueque calorem ex eo per inspirationem in nares attrahat,quin etiam si compluribus linis,& maxime marinae purpurae,collo viperae iniectis, illis viperam praefoces, eaque postea cuiuspiam collo obuincias, rifice profueris: tum paristhmiis, tum omnibus iis quae in collo expullulant, paeonia itaque & exiccat: & tenuium est partium, calfacit autem mediocriter.
LITHOS PERMON non est milium Solis, ut hucusque om-Z ii
oculus bovis herba. Chrispula herba .Paonia. Liaea eo lo uiperae adalligata. Litho per amo lach,
375쪽
ut capite sequenti dicetur lithospermon uero, semen album, rotundum, durum,lapidosum magnitudine ciceris,quo mulieres, suos indices, quibus preces,& patres nostros ad deos fundunt, parant, & ipsum Italice praecipue,lachrymam Mariae appellant. Nascitur enim semen hoc,ut tradit Dioscorides,& uiua ipsa herba indicat,prope summitatem iuncei cuiusdam ramusculana quo quoq; per medium perforatur. iunco ipso, tanquam spica. phimu . in summa parte apparent De qua Plinius lib.1 .cap. H.admiratus, sic tradit: Inter omnes herbas, lithospermo nihil est mirabilius, Aliqui aegonychon uocant,alii di os pyron,alii heraclion,herba quicucialis fere foliis duplo maioribus quam rutae,ramulis surculosis,crassitudine iunci,gerit iuxta folia singulas ueluti barbulas ct in earum cacuminibus,lapillos candore,&rotunditate margaritarum magnitudine ciceris, duritia uero lapidea. Ipsi qua pediculis adhaereant cauernulas habent,& intus semen. Nascitur in Italia,sed laudatissima in Creta, nec quicquam inter herbas maiore quidem
miraculo aspexi, tantus est decor, uelut aurificum, arte alternis inter folia candicantibus margaritis,tam exquisita difficultas lapidis ex herba nascentis iacere atque humi serpere,autnores tradunt, Ego uulsam non haeretem
vidi:lis lapillis drachmae pondere potis uino albo,calculos frangi,pellique constat,& stranguriam discuti,nec in alia herbarum fides est:At de ista het. ba,quod sciam,Galenus libris Simplicium,nullam fecit mentionem 3 Ia lus tamen,ut solet, egregie ita de ea disserit: Lithospermon, quod alii di o- sporon, alii heraclion,uocant, herbae aetonychi dictae semen est lapideum, album, quod cum uino albo potum calculos frangit,& urinas eiicit
Graece se: Latine, phalaris,millum Sobis: Ni hi csimilo det Sol, erua: Italice, milium olis: Gallice, Gema
θά- ,. HAEC officinarum milium Solis estgranum scilicet emittens herba,
candidum,longum,milio persimile,quae in uniuersa Italia frequens admoe P halari . dum est,& ubique nascitur,pluribus composita ramulis,in quibus folia oliuae,parua sed hirsuta cospiciuntur,& de illius uiribus,ita tradit Gal.lib.8.de Faculi. pl.med. Phalaridis tu succus,tu semen, tum folia potari utiliter creduntur ad uesicae dolores,ceu in sese habeant tenue quidda & calidum.
376쪽
Hispanice a mulsa resua: Italice, robbia da tingere . Gallo
ce,caralice: Germanice, rore .
NOTISSIMA omnibus rubia tinctorum est, cuius rubra radice, tio pani lanei & sericet inficiuntur, & de illius uiribiis,Gal.ita lib. c.de Facult. ciorum simpl.med .dixit. Est autem tinctorum rubia radix acerba & amara et quare lienem & iecur expurgat,& urinas crassas multas, & interdum sanguin lentas promouet,quin dc menses ciet,extergitque mediocriter, proinde ubtiligines albas cum aceto illita iuuat.
De Lonchiride. Graece, W: Latine, Anchitis, lanceola. De altera Lonchiride is Graece, Latine, altera senestris , altera lanisceola .
N V L L V M hucusque inuenire medicum potui,qui mihi unam uel Lanciatis. alteram lonchitidem indicare potuisset,proinde silentio eas praeteribo.De . Ithaea.
DICIT V R althaea, id est medica, quia plures facultates medendi habeat,herba omnibus ubique familiaris,de qua eclegma id est loci, & cii iud uta aromatibus,& sine illis,in officinis contra piuoris S pulmonis uitia pro- fini. stat,& ut tradit Gai .lib.6. citato,sacultate digerendi,laxandiu phlegmone liis Mberandi,mitigandi,& concoquendi difficiles coctu affectus est praedita.Cae
aerum,radix & semen,quam folia, & tenuioru sunt partium, magis quam exsiccatoriam & intersoriam facultatem ostendunt,ut & uitiligines dete gant,& semen,renum calculos frangat:At radicis decoctum, ad dysenteria, diarrhoeam,& sanguinis reiectionem est aptum,quum nimirum etiam non nihil astringat,haec Galen. Verum scire licet,quod ebiscus siue hibiscus,eviis herbis est,quarum radices,soliis potentiores sunt,ut tradit Gal. lib.1. do Facultatibus alimentorum,ca P. si Ita
377쪽
nisa Alcea Gm lenus non meminit.
Cannabis satiuas Cannabis Diuestris.
meonis i es is malua: Hispallice, malua de Duria, malua monteflua: Italice , malua saluatica , suon aestio: Gallice, Pisame sumige, ou rustique: Germastice is maus liram
A L C AE A inter maluas plerianque nascitur,nec immerito, quias mine,ssore,caule,&folio, maluae similis est,est tamen illi folium maiusti, lum,ac magis communi malua diuisum, cuius radix unice pro curada dy senteria commendatur,ut Dioscorides fatetur,& Paulus illi subscribit, libbro septimo ad istum modum dicens: Alcea sylvestris maluae ,& haec genus est,in uino pota intestinorum torminibus & rupturis medetur,multo magis ipsius radix .Galenus de ista lib. Simplicium,nullum praefixit,quod equidem sciam,caput;credere tamen est, inter maluas, libro septimo eam collocasse.
De Cannabi satiua. Graece , , pigra , Latine , cannabulatio: Hissastice , calthamo , canam domestico: Italice , cannape domestico: Gallice du chmure: Germanice , harum f. De cannabis lueriri.
CANNABIS satiua uulgaris est,excellens tamen apud Hollanilos nascitur,ex qua linei panni Holladiae dicti,quos Itali,de ren3o appellant,
fiunt.Huius porro semen comestum,hominibus genituram extinguit, gallinis uero auget, videmus enim gallinas rigida hieme hoc semine pastas, oua parere,id quod aliis semen non comedentibus,non euenit: & ut tradit Galenus libro septimo de Facultatibus simpl. medicamentorum, cannabis semen adeo flatus discutit,exiccatq;. ut si largius edatur,genituram ab sumat.In fine uero libri primi de Facultate alimentorum,de illo quoq; ita tradit,multum aute calefacit, ideoq; sumptum paulo largius caput ferit, uaporem sursum ad ipsum mittens calidum simul ac medicamentosum. Ex quibus Gai eni uerbis,satis clare liquenquam perperam agant ii,qui semen hoc contra epilepsiam, ac capitis affectiones dent. Cannabis si ludi
378쪽
IN DIOS CORID. LIB. T E R TI U M. Scistris sua sponte in aruis nascitur.nec enim est,ut multi rentur,ea herba qua multi pro eupatorio hucusque arripiebant.
De O nagdire Graece , , Larille , alia diris arbor : Hissastice, vita diro , Italice , Chelo arbore.
Fnarratio Ic . NASCITVR anagyris arbor in sylvis,quae multorum spectaculo Amri, in hortis quoque seritur,procere enim crescit,folio, quam uiticis,maiori, qHyr. fore racemoso,aureo,pendente,uisui grato,sed omnino tetri odoris, semein siliquis seruat,subnigrum, renum figura,vomitum maxime prorritans, de qua Galenus libro sexto de Faculta .simpl. medici sic dixit; anagyris frutex est grauiter olens,&digerentis,excalfacientisq; facultatis,cuius folia uiridia tumores reprimunt:at resiccata,incidentis sunt,exiccantisq; potentie; similem fere uim habet eius radicis cortex: Semen autem subtiliorum est partium,uomitum tamen prouocat.
HAEC ad littora arenosa praecipue nascitur, portulacae perquam si Cepaa be . mitis,quam Galenus siluit, sed Paulus de ea ita dixit; caepea portulacae stamilis est,folia ipsius contra uesicae scabies utiliter bibuntur, radix cum asparago, quem myacanthinum appellant,pota,urinae stillicidia, quae oppleto urinario meatu fiunt, abigit.
Graece , ghi et , Latme , abina, Damasonium , barbas luana , plantago aquatica , tula' loris: Hllyanice , herbas la: Iradice , plantagine aquatica: Ga lice , ptilitatu Gquatique: Germanice , uvasser uue refcb: Eetfrosposse
ALISMA siue damasonium,doctorum hominum consensi aqua, Al smatica plantago est,quam barbam sylvanam,sive fistulam pastoris, pharma- Damasenuicopolae appellant: Nascitur enim aquosis in locis,& lacubus, & eam Lusi pM' et' tani nostri, cannam sistolam herbam sua uoce appellant; cuius duas fp cies meminit Plinius capite decimo,libri vigesimi quinti, sic dicens: Item Pliniurialisma quam alii damasonion, alii tyron appellant,folia ei plantaginis, nisi
379쪽
angustiora essent,& magis laciniola,conuexaq; in terram,alias &uenosa, similiter caule sinplici, & tenui,cubitat capite thyrsi,radicit,ns densis, te,nuibus,ut ueratri nigri,acribus,odoratis,pinguibus,nascitur in aquosis: Alterum genus eiusdem in sylvis nigrius,maioribus foliis, & caetera. De cou - .. .ui iuribus Galenus ita meminit, libro sexto citato: Damasonii decoctumulum. radicis, calculos renum continuit,quare abstersoris facultatis est particeps.
onubo N V L L V S ex multis, quibuscum uersatus sum medicis,pro digno.scendis herbis, hucusque mihi onobruchim monstrare ualuit, de qua pi, nitis, libro vigesimo quarto, capite decimo sexto, dixit, Onob chis solia
habet lentis,longiora paulo,storem rubentem,radicem exiguam & grati, lem, nastitur circa fontes, siccata in farinae modum & insparsa uino albo strangurias finit,aluum sistit,succus eius perunctis cum oleo sudores mouet,& ut refert Galenus libro octauo Simplicium, rare factedi,digerendiq;uim obtinet,proinde folia eius uirentis illita,phymata digerunt,arefacta uero,& cu uino pota,strangurias sanant,sudorem; eliciunt, cum oleo inusta.
do, hierua desan Ioau: Italice , la perforata: Gallice , milli
pertrus: Germanice dant Ioans li rare.
uni sit. HYPERI CON, officinis familiarissima est herba,quae ideo mille
perforata dicitur, quia folia pertusa ac crebris foraminibus perforata ha beat, in cuius lectione, male & corrupte Marcellus Virgilius Grecum exemplar suum,habebat, hypericum ornari, flore albo,uiore matronali Omili,quia in melioribus,& emendatioribus exemplaribus, flore luteo hypericum albae uiolae simili,ornari legamus. Proinde non est, quod quis in hac re deinceps dubitet, ueluti multi hucusque haesitantes,rutam sylvestre albo flore compositam,pro hypericone accipi contendebant, ut doctius, Math;bla, me sane Mathiolus Senensem, hic adnotasse legimus, communis autem Fenerum ii, perforata,hypericon quoque dicta, Dioscoridis hy pericu est, in qua quoque Pliniu errore comprehenditur,libro vigesimo sexto, capite octavo, quum dicat, historiam Dioscoridis describens: hyperici semen in siliqua claudi
380쪽
claudi nigrum, quod cum lwrdeo maturescit, quum tamen Dioscorides hoc non asserat; sed potius Expericum siliquam habere non adeo hirsuta, iugorundo oblongam,magnitudine hordei,in qua semen nigrum clauditur,odore resinae, Sed ultra quod Plinii error satis patet,ex hoc quoq; conuinci potest,quia hordeum in fine Maii exiccatur, hypericonis uero gramnum,in fine Iulii. Ex hipericone,quasi supraremedio,dicta herba, oleum conficiturialuberrimum,& ad multos usus accommodatum, cuius confecti iram,elefantissime apud Ioannem Aglicolam Ammonium, sic descriptam comperio et Sume, cacumina hyperici ad quantitatem trium unciarum,& in uinum odoratum infundantur,trium dierum dc noctium curriculo,mox duplici vase optime obturato bulliat,denique exprimantur, &abiiciantur cacumina . in eodemque uino eandem quantitatem cachiminuhyperici infundito totidem diebus & noctibus ; postea adde terebinthinae
uncias tres,olei ueteris uncias se croci scriptulum unum, misceantur haec, ct in duplici vase coquantur, quoad uinum evanescat, postea in uitriatol uase,uitreoue seruato. Est enim oleum hoc coxendicis dolori accommodatilsimum,ulcera immedicabilia sanans,& ut tradit Galenus de ipsa he ba ibro octauo de Facultatibus simpl.medicamen. calfacit & siccat, essenstia tenui, adeo uenienses urinasque prouocet, illitum uiride, ad cicatricem omnia perducit ulcerarsichum contusiuinque si inspergas mollia, humida,
ct putrilaginosa sanabis,sunt qui S ischiadicis bibendum propinent.
Graece, arm qi , Latine, as ron, herba bircina: uulgo se a hircina.s Enarratio. A S OT R O N, planta nobis satis est cognita, qua uulgares herbarii,
herbam hircinam appellant, pluribus autem dc uiticosis protenditur rhmis,in quibus folia sunt,matris situ foliis sitnilia,inter quae, semina quedaciceris magnitudine nascutur,uiridia,resinosa,tetri odoris,unde hircina heres basit dicta,creditur. Cuius meminit Galenus, quum de androtamo libro sexto Simpl. agit,dicens: Planta est fruticosa andros mum,natura duplex. unum enim dicitur astyron,species hyperici , alterum a quibusdam appellatur Dionysias,Est autem semen eorum purgatorium,foliorum uero famcultas modice extergens,& desiccans,ut & ambusta curare credantur:caetermi in uino austero decocta,uinum ipsum uulnerum grandium glutinatorium efficiunt.