장음표시 사용
381쪽
,ha HANC Euritius Cordus,uulgatum hypericum esse putat, quem homos. die quoque imitatur Andreas Lacuna Secobiensis,in epitomen a se ted Emu Am Galeno,sed re uera falso, quia hypericum Dioscoridis,cum nostro c5 g uenire certum sit. Est igitur androstinum,hyperici altera species,cuius uures superiori captiqex Galeno audiuimus.
De CornGr .rce, Mis , Latine , coris, in e species baperiet.
COBIS pro chamaepity ab aliquibus usurpatur, tam enim inter se herbae istq con ueniunt,similesve sunt,cuius Galenus, libris Simplicium nomeminit: Paulus tamen libro septimo suae medicinae , ita de ea tradit; eoris herba,quam alii uocant hypericon,acris est, & odorata; semen eius a urinam dc menses ciendos bibitur Succurrit & phalangiorum morsibui, item ad opisthotonon cum oleo inungitur.
es.-..u Ch*maepitys , in officinis gignendi casu, chamaepiteos appellatur, abibis. aiuga uero,siue abiga,uel ibiga,corrupte tua hodie dicitur ; Altera uero mi
382쪽
hutioribus foliis reperitur chamspitys,boni odoris, ac ea de caiisa a septa.satiis tua moschata uocatur,notae enim hae sunt herbae, & a seplasiariis in tequenti usu habite; quarum uires,prosecutus est Galenus, libro octauo de Facultatibus simplicium medicamentorum, ad istum modum dicens: chamaepitys magis amara est quam acrisi quare abstergit, purgatq; uisc ra,magis quam calfacit,proinde auriginosis,& quibus facile iecur
obstrititur,bonum remedium est,quin & urinam,& menses ducit, tum pota, tum illita cum melle: uiridis uulnera magna glutinata ulcera putrescentia sanate durities ubesum disic tit, Est enim in siccando tertii ordinis,in calfacientido, secundi Finis Libri Tertii. aa ii
383쪽
Averrois errat, Betonica teperatura
DE MEDICA MATERIA, LIBRUM QUALTUM, ENARRATIONES DOCTORIS AMATI LV SIT ANI MEDICI
Graece , ψ seri Latine, Bron, Detostica, psilotrophorum, Vetonica, serratula: Hispanice, la bretonica: Italice, istonica: Gallice, betolite, ou de la betosis, Germastice, bm
Enarratio Capitis Primi. . DEo est communis,&uulgaris, herba petonica,vel Vetonica dicia, ut ea indicare, uel delineare non sit opus. Vocatur uero serratula a nonnullis,ut testatur Plinius, quia circumcirca in moduserrae diuisa est:De cuius uiribus,ac laudibus,libellum Antonius Musa, Caesaris jugusti medicus, descripsit. Caeterum, errat Otho Brumphelsus, qui brionicam, flores albos habentem, herbam paralysis esse dixerit,quaquam,ut noto, tomo ultimo erratum fateatur. Nonniinus quoque Averrois, in pr senti accusan dus uenit, qui libro quinto Colliget,betonicam calidam S siccam inquarto gradu constituit, quum tamen eius sapor amarus indicat secundum non excedere,ut recte admodum elici potest ex Galeno libro septimo, de sa-cul. simpl. medicamentorum,ubi de ea ita loquitur , Cestrum,id est betonica,uim habet inciuendi,ut gustus indicat,est enim subacris & amariuscula, quare calculos renum frangit,pulmonem,pectus, &iecur expurgat,men ses promouet,comitialibus prodest, rupta conuulsaque curat, omnibusq; bestiarum morsibhs illita auxiliatur,postremo acidu ructantibus et ischiae dicis bibita prodest.Ceterum,hodie ex herba ista, rupus a seplasiariis paratur,quem Ferrarienses Praetermittunt, nec eo unquam ante me usi fuererun liquum tamen in omnibus aegritudinibus frigidis, sed praecipue capi tis,inter caeteros syrupos primatum obtineat, non minus quoque ex ea ua
384쪽
IN DIoseCRID. LIB. Qv AR et v M. 3 3guentum, acetiam cerotum conficiuntur , quibus nunc chirurgici maxi
IT Britannica i Graece, , Latine , Eritannica, serioriae. Secundae Liriona.
Graece, te metim ira isti, Latine, Heptaphsim, Reptem folium, bi Zortasecunda, tormentillat Hispanice , late raram: Italice tetri figlio herba, laetor filis.
Qv V M de Britannica doctorum hominum uaria inquirerem iudicia,non aliud extorquere ualui,quam quod britanica,bistorta herba sit,ace est. tota magnae similia folia habens,nigriora tamen ,& cuius radices uarie conspiciuntur,nam quandoque subtiles apparent,aliquando uero crassae,rubri icantes;& tortuos et de qua Plinius libro vigesimo quinto, capite tertio ita dixit : In Germania trans Rhenum, castris a Germanico Caesare promomathinantimo tracti laus erat aquae dulcis solus, qua pota, intra biennium decies deeiderenti, compagesq; in genibus soluerentur, Stomac en medici uocabant,& sceletirben.Ei malo reperta auxilio est herba,quae uocaturluitannia tonneruis mc est,& oris malis salutaris,sed contra anginas quoque & serpentes,solia habet oblonga,nigra,radicem nigram,succus eius exprimitur,& ex radic florem uibones uocant,qui collectus priusquam tonitrua a udiantur, et deuoratus securos in totu reddit .Frisii qua castra erat, o tisdemonstrauereissam .Miro et quidem quaenon nis evit causa , nisione confini eano Britante ueluti propinquq dicauere et non enim inde Appellatainteam quoniam ibi plurima nasceretur,certum est. Cqterum est Saevi a.&aliabistorta,herbasiatisui aris,& pentaphylli species,que nonnuuqua 'rassum ae,aliquando uero septem em tit folia,& ideo bistorta dicta quo 'quia eius radix tormentilla appellata, cum praedicta similes habeat pol
states uiresue. Est enim ut obiter dicam radix haec crassa,breuis,plena gram
nudat ruborem inclinast; quie ueluti prima astringentem uim habet,& adi ima quae densarisvrupus utilis est,priuatim uero uino austero pota, tu etiam si taliatim;petraue acero mixta', & admota flatum solitum peri orsum pexirmretinet inuat eiusquoque puluis cum succo pi antag
nii ui propinptu qui urinam retinerenon ualent,non mimis quoque su per ingra,puluis eius respersus,ad cicatricem facillime eae perducit, d inum menses muliebres supprimit, & choleram morbum compescit Porro tormetillam contra omne genus ueneni, praestantissimum antidom
385쪽
tum, recentiores affirmant,qua de causa, ab ea aquam perelambicum phrant,ueluti ex radicibus decoctum,imo multi grassante peste, conditum ex ista radice parant,quo ieiuno somacho muniti, luem pestilentem minime formidant.Contra dysentenarii quoque radicem illam multum prodesse fertur, imo tuternum omne ulcus , ad cicatricem ducere,itim epota ae foris applicita creditur .De Bretanica uero,ita meminit Gale. lib.6.de Facultat.simpl.medic.Huius folia altringehtia sunt,& uulnerum glutinatoria, similia agrestibus lapathis,at expressus ex illis succus perinde natus est astriugere, uideturque sanare iam Putrescentia. i
.ece,-: Latine,hsimachia, Alcaria: Hispani,ce, Lusitanice, macto dierua.
MAE . . LYSIMACHION siue Lysimachia,frequens & multis cognita
chlamis herba est, quae aquosis potissimum locis gaudet . Nascitur enim ad ripas R si ' Padi,magna in copia,flore quandoque ruffo,aliquando uero aureo , solio uero salicis,sed uiridiori,nam huic cauliculi cubitales sunt,& maiores,frui, cosi,tenues,ac nodosi,& ut paucis dicam, persicariae omnino similis herba ..tis est ude Leonicenum,ac post eum Dellium Gallum errasse,clarum
. his . est,quum corniolam herbam,qua infectores pro tingendis lanis utuntur,lyConuolae simachium esse crediderunt, Nam re uera corniola longe a lysimachio alia
' essi est herba, quam luteam quoque nonnulli appellant, &Hispani simul stsi '' Lusitani litium infectorium sua uoce dicunte Itali uero cerretam, uel bra gliam,in qua nec salicis solia uidentur,nec in eis aliqua percipitur stypti stas,imo in ea potius cauliculi & folia lini conspiciuntur,ut liquido constet,
corniolam Lysimachiam non esse. Lysimachium uero nos uerum nouisse, nouit uniuersa Ferraria,ad quam,quicunque de re herbaria,ueluti de bona medicina exactam notitiam habere desidera i , accedat consulo: Sunt enim Ferrarienses,coelesti quodam influxu fauente, medici doctissimi, ac rerum naturalium cognoscendarum diligentissimi,qua de causa,apud eos, per sex Usima is anno nuquam Poenitendos commorati sumus. Dicitur uero lysimachionchurum im' quia Lysimachus rex eam primo inuenerit, ut testatur:Plin. lib.is. cap . ' ψ-- dubens: Invenit & Lysimachus herbam Lysimachiam, quae ab eo nomen retinet,celebrata Erasistrato,folia habet salicis uiridia,florem aureum,frui, cosa,ramulis erectis,odore graui, gignitur in aquosis .Vis eius tanta est, ut iumentis discordantibus iugo imposita, asperitatem cohibeat, & ut inquit Gai .lib. . de Facultatibus simpl.inedic. Superantem astrictionem sortitur,
386쪽
IN DIOS CORID. LIB. MARTVM. 3rs per quam omnes sanguinis fluxus reprimit, tum pota, tum cataplasmaris modo admota.
arce, amy : Latine, poloe non foemina , langui tulissemina , anguillari corrigiolassemina , centinod De
TAM masculus quam foemin polygonon, siue centinodia dicta her Ni-- . ba,ossicinis familiaris est quae ideo sanguinaria uel sanguinalis dicitur, quia
sanguinem undecunque fluentem maxime constringit compescit ue. Mamsculum quia serpit,humiue repit, Apuleius proserpinacam appellat,quam profer aliquis potius staminam nominaret. Alteram uero in altum crescentem, naca, masculum. Sed re uera,quae humi serpit,masculi denominationem habens, uiribus potentior est, ut ex Galeno didicimus, lib. de Facult. simpl.med. ad istum modum dicente. Vti astrictionis est particeps ; ita in eo frigidum aqueum uincit, ut secundo excessu refrigeret, aut etiam initio tertii. Itaque aestuanti uentriculo,erysipeIati,atq; calidis phlegmonis, si illinatur frigidum, auxiliatur, sistit praeterea uniuersas fluxiones; qua ratione uid tur exiccatorium: quare ad herpetas, ulceraque bonum remedium est ellin etiam cruenta uulnera glutinat,auriumque puri & ulceribus confert, illicidio & stranguria assectis exhibitum,urinam mouet, ut Dioscorides ait,foeminae ad omnia mas praestata
x illa , secata sigillum Salamonis, sillum Mariae: Hissa.
387쪽
lomon: Germanaequusseurtet, id biradix alba.
P o L YGONAT vM, hodie fraxinella,sitie geniculata appella.tur,pratis frequens herba,& Italit quoque hortis satis familiaris,quam Manardus Secacul Arabum esse autumat, reclamante tamen Mathiolo Senent se, Re uera tamen,polygonatum,siue fraxinella, a similitudine quam cuti foliis fraxini habet,dicta, Seeacul est,cuius radices saccharo pro Nixanda ibidine,a multis parantur,& ut tradit Galen.h. s. e I caeli i mpi, Re ic Astrictionis pariter & acrimoniae ii abet quippiam eum lauidiose actui amaritudine. Qtiare non usque adeo est vescum,sunt qui radicem eius illinant uulneribus, ii eo laeuos in facie deterguti
C L E M A TIS prima,ut historia clamat, ossicinarum perumta est
herba humi serpens,& qua hortulant,& hortorum mulierculae, herbarum fasciculos ligant,uiciuntue,unde illi peruincae nomen inditum est. Caeteru, quidam pervincam,chamaedaphnem esse contendebant, noncne tame et ror quia chamaedaphnes,alia ut dicemus est herba . De hac uero clematibd Gal. in medio capitis de clematide, lib. r.de Facult. simpl.medic. ita d, xit:Dicitur etiam clematis illa herba,quam nonulli polygono idem appellant, quae tantum abest ut exulceret,ut profluuiis, & dyseoteriisescnm uino pota auxilietur,mansaque dentium dolores mitiget, ac denique doloribus uteri in pesso admota sit usui.
Enarratio. 8 i i HAEC uero ab Herbariis, amilla dicitur, quia flammae modo urit, exulcera me: An uero alio nomine a flammula Hispani herbam istam ii censimilii non succurrit,nobis uero herba fatis nota est, quae ualidissime lingualli roditi in secunda tamen editione huius libri,uiri doctoimi Him , quibus
388쪽
IN DIOS CORID. LIB. Q v A RTVM. 3 Tquibus herbarum nomina uulgaria in promptu sunt, lemmati ea addere possunt,ut pharmacopolis,& aliis exteris nationibus, herbarum integram cognitionem praesten triporro huius naturam,& uires, Galenus initio capitis citat ita prosequitur,dicens:Huius folia acrem & adurentem obtinent facultatem,adeo ut lepras excorient,fuerit itaque in quarti ordinis excalefacientium initio.
omlce,dieruagallegua: Italice, parca, lauanes, allega, ab chimata,c tacane, ualcha, ueraeliga, a rone: Gallice , ruta
FERRARIENSIUM consensu , polemonium . ruta capraria
est,herba ubique nota,& quam omnes ob raras eius dotes,pltirimi faciut: quum uero Ferrarienses dico,intelligatis uelim Leonicenum,Manardum, ac Musam Bras uolam,ex quibus,ultimus,se frequentissime per huius herbae succi potum iobseruasse tradit,plures pestilentia correptos,in sanitatem restitutos,id quod Dioscorides quoque fateri uidetur, quum contra se pentes, & uenena ualere t radat. Quibus de causis, ex huius succo, aloe, myrrha, & croco, contra puerorum uermes singulare paratur ungue tum . Nec est, quod Mundella Brixiensis, uir mea sententia doctus, sed in ' praxi parum instructus,Brasauolam in hac re uellicet,quum ex uariis simist plicibus eandem uim habentibus, unum medicamentum componere , ampud medicos nouum non sit. De polemonio Galenus libro octavo, de Facultatibus simplicium medicamentorum ita inquit et Polemonium te- nutum partium est, & desiccandi uim obtinet, unde quidam radicem eius cum uino, ad ischiadas,dysenteriam,lienemque induratum propinant.
Graece, e tum, viqinorum: Latine, lymph rumpetraeum, collis
Enarratio io E X herbis,quas Ioannes Falconerius Anglus, secum asserebat, symphytum Pearaeum erat, quam consolidam nonnulli appellant, quae ut th
389쪽
ssatur Buellius familiaris Gallis admodum est, ct eam sua lingua , bis glain
uocant; in Italia quoque nasci, cum Paulo Castili ono medico assiim mus,quanquam Mathiolus nunquam eam se uidisse tradat: de cuius utibus Galenus libro octauo de Facultatibus simplicium medic.ita dixit : Ebbet quandam uim incidendi, qua collectum in thorace pulmoneque pus expurgare potest,ac simul contrahendi facultatis est particeps:qua eiectionibus sanguinis auxiliatur,estque humidum,ac non immodice calidum,unde S dulce apparet,ac odoratu iucundum: Ad haec, mansum sitim extinguit,& arteriae sanat asperitates. liquet igitur ipsum etiam & digerere Scoctringere posse: unde & enterocaeliis imponitur, & ad conuulsa & rupta cum Oxymelite bibitur.
e .uselida H AE C, omnibus consentientibus,consolida maior est,quae flore non
maior, solum luteo,sed rubro,& albo ornatur,cuius radicem, tum intus, tum extra,contra rupturas,casus,ac uulnera, hoc tempore medici frequentissime
adhibent,Dicitur uero,consolida maior, alterius minoris respectu, quam falso multi seplasiarii, pro petram symphyto usurpare minime uerentur: sanniculis.' iis Germani,sanniculam addur,quinque folio, aut fragariae persimilem herbam quam diapensam quoque uocant, quia eius folium in quinque palates diuisum habet,unde multi inter pentaphylli genera eam reponunt, in ius radix alba mira modorumconcatenatione implicita, ad eosdem dictos Margarita essectus ualet,est quoque praeter dictas, alia consolida, quam margaritam aliqui, alii uero primulam ueris', nonnulli uero herbam sancti Petri , hebbam paralysis, uel clauium herbam appellant, hortis familiarissimam,
utpote flores iucundos,ex albo rubricantes, ac oculis gratos emittentem.
on solida Est quoque altera consolida,regia,uel regalis dicta, herba mira pulchritu i
'Ph ne obuia,quae flore purpureo, uiolae magnitudine ornatur , & quam Germanismilitis calcar appellant, quia calcaris similitudine, corniculum, elui flos in infima sui parte emittat. Huius herbae flores,oculum ardori opitulari tradunt,praecipue si pisti, ac aqua rosiacea Septi, desuper apponatur, paratur quoque ex herba ipsa decoctum , quod multum ualere scimus,ardoribus tussi, inflammationibus, ueneno, ac cholericae passioni, non m
390쪽
IN DIOS CORID. LIB. QUARTUM.nus quoque urinae retentioni, renum calculo, & coxendicis dolori, prodest, demum pro aluo purganda a multis usurpatur. De altero uero Symphyto, quod magnum appellat, loco citato Galenus ita tradit: Symphy- savi Mictum magnum, similem dicto uim habet, caeterum neque uidetur dulce, met* neque odoratum . Est uero secundum uiscositatem mordacitatemq; scillae simile .
HALL VCINANT UR, qui Holos eum pilosellam esse au- uolostrum
tum antiquum inter se maxime differant,ut conferenti manifestum erit:na a pilosella pilosella folia oliuae emittit,albis onusta pilis,unde nomen traxisse certum est, cuius quoque ramusculi serpunt, lanuginosi pilosiue,in quibus flores lutei nascuntur, nam radices tametsi illi graciles insint, longae tamen non sunt,sed perbreues admodum, ut inter se differre certu sit: Non ab re tameesset,nec contra rationem actum,si quis uice holos ei,pilosellam acciperet, ct ea uteretur, quia utraque astringendi uires habet: ita enim pilo sella potenter adstringit,ut animalia,praecipue pecora,quae illam pascuntur, ob res strictos uentres,de uita pisclitentur:unde pastores hoc scientes,praecauer, suos greges,a campis & pratis herba ista scatentibus. Caue tu tamen optis me lector,ne Auriculam muris,, pilosellam quoque dictam, hanc pilosellam esse autumes, dissiua nunc sermonem habemus . Caeterum,est holeomsteon,ea herba quam rura,molle gramen,uel canis denticulum appellant, quae humi serpit,foliis,uiticulisque coronopo, aut gramini similibus, gustu astringentibus, radice alba,praetenui usque in capillamenti speciem prol tracta, longitudine quatuor digitorum, de qua Galenus libro octavo, de Facult.simpi medic.ita tradit:Olosteum desiccandi uim obtinet,cum astrictione,ideoque propinatur ad rupta.
PRAETERMITTIT Dioscorides, stoebes historiam laquam
herbae uulgari di omnibus notae,quae Theophrasto pilleos est, herba seu i '. ficosia, aculeata, tum caule, tum folio, semine molli, rubido, radice tenera, quam oties auidissime comedunt,nec alibi quam in aquaticis nascitur, Galenus uero, b. Primo,de Antidotis, ubi de uinis sermonem facit, inquit: