장음표시 사용
411쪽
consans. Tragus herba.VEtrum ex qua herbaco latur .
oo AMATI LusITANI co MMsNTtire, uel in abortum parati magno iuvamento,cum pari thuris pondete nouo recenti,bibendam propinamus.
De Tragio frutice . Graece, qi ; Latme , tragium.
N A SCIT V R tragium hoc non solum in Creta,sed Hispania etia,
tam lentisco simile,ut eum quoque Hispani lentiscum appellare non dubi tent,in cuius descriptione Plinium non satis constare, uel ex hoc percipi, tur,quia libro decimo tertio capite nono, Tragium terebintho simile facinlibro uero uigesimo septimo,capite ultimo,potius iunipero in uniue sum aequale esse dicit:De cuius uiribus,Galenus libro octauo de Facul. sinpli.medicamentorum,ira i radit:Tragii folia, fructus,lachrymaque,trahea, tis digerentisque sunt facultatis. Est uero & tenuium partium, & facultate in principio tertii ordinis calida: Stipites & infixa corporibus extrahit, lapsdes frangit,menses mouet,drachmae pondere potum: Porro in creta sola nascitur,lentisco simile: Alterum minus, cuius folia scolopendrio similia sunt,uisitur quidem multis in locis, sed non paru habet facultatis astringentis,ut & ad fluxionum assectus conueniat.
De Alio tragio frutice. Graece, : Latine, alludiragium, mutata.
H O C mihi ignotu est,de quo Galenus capite superiori uerbu habuit.
De Trago , sue traho. Graece,' : Latine, tragus, tragusscorpion, hali serba: Hopanice, soda barrissa: Italice , soda: Gallice, soda.
V T capite de Anthyllide meminimus,tragus altera species illius herbi est,ex qua uitrum & sapo conficiuntur,quam Hispani valentini, Sosiani barriuam,uel Italica quoque uoce, Sodam appellant, & eam Galli maximo quaestu quotannis serunt. Sponte enim in litoribus maris nascitur, he ba frutico se, foliis carens, sed multis abundans ramulis, ex quibus grana quaedam tritico similia pendent primo uiridia, postea uero quum ad maturitatem perueniunt,subrubra evadunt. Est enim tota haec herba sapore salsa cum quadam astrictione mixta,quam exiccant,ac postea comburut, ct illius conflatum cinerem,cali,siue cinerem cali uocant: exlixiuio uero huius cineris fal aikali resultat 3 At cinis induratus ill alumen catinum dicitur,
412쪽
IN DIOS co RID. LIB. QUARTUM. dotc tur. Qitu enim anno a Christo nato millesimo quingentesimo, quadragesino septimo, mense Maio,e Ferraria Ancona uenissem.litora maris prope Mangevaccam hac herba cum crethamo scatere deprehendi, oua,n salso Leonicenus libelly suo de morbo Gallico apud Dioscoridem telephiuesse putauit. Quid uero Serapio per hali intellexerit,usnem uocando,ignomrare fatemur. Si modo hanc de qua agimus herbam non intelligit. Dissertenim usnen,ab vinea, tametsi barbara sunt uocabula, nam tamen hali est,ulaea uero muscus. No praetermittendus quoque est Ruellius, qui procul dubio indignoscenda herba ista,multum hallucinatus est, quum tragum iunci speciein esse crediderit,cui quoque Mathiolus S mensis subscripsit, nulla fultus ratione, quum e directo Tragus herba a nobis dicta sit, & ex ea uitrum conficiatur,ut latius in ea diximus epistola,quam de hac re, ad illustrem simul ac Philosopnum insignem,Alexandrum Man3olum Bononiensem scripsimus.Caeterum,Galenus hanc subticuit herbam,credens utique easdem cium Anthyllide uires habere ; sint enim eedem fere herbae,ut dixi, Tragus et Anthyllis. Proinde ad Anthyllidis recurrite descriptione, quum de tragii uiribus scire desideratis.
Enarratio SVNT Iunci omnia genera notissima,quae prope aquas nascuntur, sed acuminatiis tanquam acus extrema habens, potissimum in maritimis
conspicitur,de quibus Gale.lib. 8. de Fac. simpl.med. ita prodit: Quidam
Oxyschoenos,alius oligoschoentis,crassior,iaxiorq; oligoschoenos, fructus huius somnum conciliat, Oxyschoeni autem duae sunt species, altera sterilis,cuius nullus usus in medicina; Altera quae fert semen somni conciliatiuum,sed minus quam oligoschoent,utrunque si cum uino bibatur, uentris fluxus desiccat,& muliebre profluuiu rubrum sistit,Est itaq; eorum tephties composita ex terrena essentia leuiter frigida,& aquea leuiter calida.
De Lichelle. Graece, hes ii : Latme,lichen, Iecoraria, hepauca: Hispanice,la be arma dierua, madella dierua: Italice, la epauca figuresti: thoe,hepauca: Germanice, lem,oder brume liberhraul.
Nascitur Lichen, prope puteos, ct humentes lapides, ac asperginosas
413쪽
or, AMATI tu glTANl co MM pNT. petras,quibus heret,solio lato,in quo foramina,veluti oculi emissilii essent, conspiciuntur,Dicitur uero lichen,quia potissimum licheni, id est impet, gini succurri porro iecoraria,sive hepatica uocatur,quia calidis eius moris bis prae caeteris remediis,antesignanum remedium est, Cuius Plinius duoi te, hi, genera facit,libro vigesimo sexto, capite quartombi lichenis,id est impeti.duoge, era ginis remedia prosequitur, dicens. Lichen uero herba his omnibus presettur, inde nomine inueto: Nascitur in saxosis, folio uno ad radice lato,caule uno,paruo,logis foliis dependentibus, haec delet stigmata,teritur cumelle.Est aliud genus lichenis petris tantum adhaerens,ut muscus,qui ct ipse illinitur : hic & sanguinem sistit uulneribus instillatus,& collectiones illitus, morbum quoque regium cum melle sanat ore illito & lingua; qui ita civirantur,aqua salsa lauari iubentur,ungi oleo amygdalino,hortensibus abstinere,Lichenis uires sic prosequitur Galenus libro septuno de Faculta. simplicium medicamentorum,lucheinluchena S curat,eXtergentem, modiceq; refrigerantem,ac siccantem obtinens facultatem,nascitur enim in humidis
De Paron Chia. Graece, Latine, parondictis,urguinalis herba.
NASCITVR super lapides,& truncos ueterum arborum garonychia herba, lio rotundo,& prope radicem maiori quam in peplo conspicitur, in summitate uero caulis paruus est,nec ex se lac aliquoil emittit, Dicitur herba ista paronychia, ia digitorum durities & redimias, emplastri modo imposita sanat,& ut tradit Galenus libro octauo de Facult.simpli med paronychias & fauos sanandigeritq; ea quq discuti postulat,calfacit enim & desiccat in tertio ordine,estq; tenuiu parti et sine mordacitate.
De Chrdi come herba. ace, Ampsy3 ; Latine, chr ocome, chrystes, barba sui amaraia thus vulgaris , herba amoris: Hi panice dior AI amor: Italice, flor uellato ror aegrana, fordamor: Gallice, leur de amura: du Passe uelours: Germanice amatblum,
Amamn C HR YSOC OME, ut mea fert opinio, ea est herba quam ama sis, ais.. ranthum uulgarem appellamUS,Sc eam quoque Dioscorides,olim amara- u. thum appellari meminit,qua hodie in hortis, & ad fenestras, magna cura
414쪽
IN DIOS CORID. LIB. QVARTVM. go puellae prosicandis genis nutriunt, ita Ocymi, flore spicato ardentissimi cuiusdam coloris purpurei,a quo herba ista barba Iouis dicta est,quanqua& ahoon herba semper uiua dicta, a nonnullis barba Iouis dicatur, ueluti quoque stoechas citrina, est enim flos iste, ut dixi purpureus, inodorus, ct insipidus,quo mulieres genas suas ornant,& rubras efficiunt,quem quoque multi florem amoris uocant,cuius radix ut tradit Galenus libro octa,uo,de Facul.simpl.medic .uincentes habet acrem & astringentem, qualitates; quare non admodum multi usus est, quanquam cocta in melicrato perpneumoniis & morbis hepaticis auxiliatur. Sed & menstruis purgandis est utilis .haec Galenus.Proinde Ruellium ac Fuchsium errasse, manifestue quum herbam istam uino elibitam, omnem fluXum constringere, stri, sud tu,
ΗANC, natura sibi reseruatam habet,nec est aliquis qui eam demon Chosc.,
De Helio chr O. Gruem, , lxionum: Latine , Helio chryos, ama rastrilus, Galeni amaranssus luteus, amaranthus aureus, Boechas cirrina: Hispanice , mancantiba de magan: Lusitanice , marella murista: Italice, bchados citrina: Galliceo chados
Enarratio. 6o. HEL Iochr sim uocat Galenus amaranthum,quae procul dubio os Helistar ficinarum stoechai citrina est,alioqui genitivo casu, stichados citrina dicta se herba,de qua Galenus lib.sexto,de Facul.fimpl. medic ita inquit ; Amara: id cis, thum,facultatis est incidentis & extenuatis,quare coma eius cum uino po Sihaecas rata fluxiones deficcat,stomacho infesta; grumos etiam sanguinis dissoluere trina ide. creditur,Hactenus Galenus, Vnde clare percipitur,Mathiolum Senensem Mathi.ta, male Galeni hqc uerba,ex Aetio adducta,amarantho uulgari tribuisse,quu err . potius huic de quo agimus conueniat, nam amaranthus uulgaris flos amoris dictus,ut dixi,chrysocome est.
415쪽
dula, Solis spons, herba totius mensis: H panice, maravi a erua : Italice , calendula herba, Ar de ovi mes: Gallice,du iso etth: Germanice, rni A meli.
Chrsiau. Enarratio. 61. theribis. C H R Ysanthemon multorum Doctorum hominum iudicio,calenducaterum ia la nostra est,quae ideo calendula dicitur,quia quolibet mense ,& singulis calendis,florere deprehendatur,qua de causa,Itali quoque herbam istam, Florem omnium mensium,appellare solent, Circumuoluitur autem gos aureus huius herbae ad solis motum,ipso enim apparent flos aperitur,occultato uero,illico clauditur:qua de causa,sol quia,uel Solis sponsa, a nonullis dicitur,ab Hispanis uero miraculum,Sed animaduertendu est, quo non ideo calendula,iudicanda est, Heliotropium,quia heliotropium ut di, Nimus,cicorea herba est. Verum & alia conspicitur caledula,quae folia ebui se habet,& magis ad Dioscoridis descriptione accedere uidetur, utraqueaute,esui apta est herba,ac ut reperientia videmus,aluum mouet. De qua Galenus libris de Facu .sim p. med .nullam prorsus fecit mentionem.
, bis uis A G E R A T V M, ut historia indicat,Eupatorium Mesues est, heth upatonu ba officinis satis familiaris,& quam seplasiarii,cordate admodum, uice e patorii, in Mesues compositionibus iniiciunt, De qua Galenus libro sexto de Faeulta . simplicium medicamentorum, ita breuiter dixit et Ageraton facultatem digerendi habet, & leuiter quadantenus a phlegmone liberandi.
416쪽
De Verbeneca seipitia. Graece, v istos: Latine,per in reon villa , uerbe tua Apina, verbenaca femina, hieroboraue, herba sacra, cin cimalis herba: Hlyanice,uerbena, urgbaon femea: Dassice, uermica L femina.Enarratio. 63. 6 .P A S SIM conspicitur uerbenaca,precipue aquaticis in locis,cuius re verbenacta siue mas; & supina siue foemina, patu inter se disserunt,nec enim in alto 'i' 'inter se disserre,qui utranque exacte nouit,percipiet,quam quod recta,paucioribus foliis ornatur:supina uero multis quae omnino frondosa est,ac cespito sapitrique uero flos glaucus est,idest coelestis, cum quadam albedine, coloris .Proinde Fuchsium in suo herbario,errasse certum est,ut qui uerbe Fucvlai in uacae rectae florem lutei coloris tribuat.Non minori quoque errore Otho- μ' -- nem Brumphelsium,lapsum iandiu manifestauimus, qui ante Fuchsium, senetionem herbam uulgarem , pro uerbena casupina depinxit. Galenus noscens utranque easdem fere uires laberereta de uerbenaca,libro octauo de Facultatibus simpl.medic.tradit: Peristereon,dicens, uim habet hactenus desiccantem,ut & uulnera glutinet
Enarratio. cf.ASTRA GALI radices,familiares admodum apud Germanos in- magasis seriores sunt,quibus,teuthones castanearum uice,sub cineribus coctis , uescuntur,& nos ipsi apud quos per septenium egimus , aliquando gustari, mus Sunt enim radices nigrae hae,intus albae rotundae, nucum maguarum magnitudine,ex quibus aliae radiculae subtiles,oblongae:murium caudis Smiles prodeunt,ob quas Germani radices istas, caudam muris appellant , eas quoque prope Venetias nasci audio, quarum folia,hucusque a me ussa non sunt,sed ut referunt,in uniuersum Dioscoridis historiae respondent, ct de illis Gal.lib.s .de Facuit simpl.med.ita tradit: Astragalos radices astrictorias sortitur,quare non instrenue siccat, nam ct ulcera glutinat, & aluufluentem sistit,si quis in uino decoctam radicem bibat.
417쪽
ratime , los madios flores; Italice , cloti cu illa: Gallice , bala, l
cintho. Enarratio. cc. iij. lis. V ID E T V R Hyacinthus in omnibus fere pratis folio & radice sibui . milis cepae,caule cubitali, subtili, innodo, colore herbaceo , a cuius medio flores caerulei purpurescentes iucundissimi odoris ii fine Martii, & Apti lis initio pulcherrimi cernuntur:qui quum ad maturitatem perueniunt,terii,si ;, . ram respiciunt, diu uigent. Est quoque alter hyacinthus florem habens his, alie . rubentem,similem lilio, sed notis quibusdam emaculatum,quem poetae exsanguine Aiacis ortum fabulantur,imo in illis notis siue literis,nome Athcn inscriptum esse ita canit Ouidius lib. I o. Metamorph.
Talia dum uero memorantur Apollinis ore,
rcce cruor qui fusius humi signauerat herbas. Desinit esse cruor,brios intensior ostro Flos oritur, formamq; capit,quam lilia, si non Plirpureus color his,argenteus esset in illis. Non satis hoc Phoebo est. (is enim fuit author honoris ipse hos gemitus foliis inscribit,ra in mesos habet inscriptum, 'nsas; litera ducta eJ, Sunt autem notae istae in floribus Hyacinthi repertae non quidem literae uerae, sed maculae quaedam nigrae, ut in flore fabarum quoque conspiciuntur. Quum haec scriberemus,utriusque hyacinthi radices,e Constantinopoliab., οδ b d iectae siuat,qd magnificum & generosum uirum Ioannem Gondula. c., . ' num, Patricium Ragusinum,quas praefectus nauis,ex horto Turcatum imperatoris eradicasse testabatur: sunt enim radices hae cepis similes, sed paruae,non gratum quendam odorem ex se inspirantes,quarum magnam partem,per uniuersam fere Italiam, amicis impartiuit, ut secundam speciem, ac primam familiarem haberent:De quarum uiribus,ita ut solet,tradit Galenus,libro octauo de Facultaribus simplicium medicamentorum dicens; Radix eius bulbosa est,desiccans primo ordine; secundo autem, aut initio tertii refrigerans, fructus leuiter extergit,astringitque: unde & regio mobbo laborantibus exhibetur in uino, ordine quidem tertio desiccans, At in medio caloris frigorisque consistens.
De Papauere erratico . Graece, οι-: Larare , mrem rhoeas, papauer erra
418쪽
IN DIOS CORID. LIB. QSARTVM. coi
lice, papauer osaluatico roseo: Gallicessu copuil cos Gerrestice, crapetiros.
CERNITUR papauer rubrum,mense Maio,& Iunio, prope se a Papauergetes in pratis,ita copiose,ut aliquando e longinquo, qui rubros pannos, super campos,stratos esse arbitretur,ex quibus rubris floribus,nonnulli sy etii uis 'rupum contra pleuritim certo iuvamento parant,quorum quoque stillatitiam aquam, rustici in Hispaniae contra febres ardentes non infelici succes.su bibunt;imo eosdem flores tanquam saluti conuenientes,in uictus usu cotinuo habent,quod olim quoq; a priscis factitatum iri apud Theophrastulib.s .de Plantarum historia. c. 13. scriptum inuenio,praecipue,pro morbo comitiali praecauendo. Refrigerat papauer erraticum hoc, ut inferius ex Galeno dicemus.
De satius Papavere. Graece, ij ips: Latinefatiuum papauer,alterum sta paver album, alterum Papaver 'prum: HAssastice , dormidebras blancus Mormideras ne ras: Italice, papauere blanm, paue pauere negro: Gallice Musa th Manche e nomo: Germanice
ANIMADVERTAT hic candidus lector quod Dioscorides at papauenbum papauer tantu domesticum,siue satiuum aut hortense appellat; nigruuero sylvestre, hac tantum de causa, quia album papauer,sic album a flore& semine albis, dictum plerunq; in hortis serebatur, nigrum uer sua sponte, inter segetes,& legumina nascebatur ; At Plinius, libro . t p. capite octavo,non solum album & nigrum papauer satiuum facit. Sed etiam te tium, te quo supra sermonem habuimus,& erraticum siue rubrum nominamus,sub iis uerbis,papaueris satiui tria genera,candidum,cuius semen tostum in secundis mensis cum melle apud antiquos edebatur, hoc & panis rustici crustae inspergitur,adfuso otio inhaerens. Hactenus de albo Plinius, quod hodie quoq; multi in uictus usu habet,& eduliis suis miscent,de quo dixit Avicena:Cave ne transcendas tale quale est papauer album Somniferum enim mediocre albu hoc semen est. Et subdit Plin.Alterum gentis papaueris nigrum,cuius scapo inciso,lacteus succus exprimitur. Tertium genus rhoeam uocant Graeci,id nostri erraticu sponte quidem, sed in arvis cuhordeo maxime nascitur,etice simile cubitali altitudine,flore russo,&proti
419쪽
OS AMATI LusITANI eo MMa NT.nus deciduo, unde & nomen a Graecis accepit.Ex iis enim clare percipitur, quod plinius omnia haec papaueris tria genera,domestica constituat. Cane
Otium me rum,eX Pp pauere, opium S meconium parantur, nam meconium dissert
quium, ab opio,in hoc,quod meconium ex foliis S calicibus ac herba ipsa, tritis se expressis, succus collectus,ac in pastillos redactus est, quod opto ignauius
est ; opium uero,lachrima siue lac ex papauere nigro cultro inciso, destibians,ac concretu est,quod ex Apulia hodie Venetias asserunt, quod re ueram econium potius,quam optum appellari meretur. Verum, ne sic illotis quod aiunt manibus,ab opio discedamus, scire decet, quod amaritudo opsiama. in opio reperta, non aliunde illi euenit, quam a glaucio,vel succo agrestis ritudo, lactucae,quibus plerunque adulteratur, & illi mistentur, ut quoque Dioscorides satetur: si enim opto naturalis illa esset amaritudo, dubio procul calidum dicendum esset non uero frigidum,ut qui medicamentprum sim plicium naturas, per regiam Galeni methodum sciunt,exacte norunt. De Caleni prum papaueremero ita tradit Gal. lib. .de Facult.simpl. inedi c. Quilinquatuor pH eliis insignes species sint,facultas omnium existit refrigeratoria: caeterum, satiui semen mediocriter somnum concilianitisu candidum : proinde pani ipsum inspergunt,ac maelle maceratu esitant; At ex Pluestribus, eius quod rhoeas dicitur, quia flos ipsilis celeriter defluit, semen ualidius refrigerat, itaque nequaquam eo quis innoxie solo uti possit. Illius uero quod calicem incidentem sitis inet,atrum existit semen,medicamentosumque, atque impense refrigerans: Quod autem longiorem emittit calicem, medicatis limum omnium est, admodumque refrigerans, idque omnibus partibus suis; adeo quippe refrigerat, ut stuporem ac mortem etiam inducat , est enim ex quarto & ultimo refrigerantium ordine.
De corniculari Papauere. Graece, m, Mearnms: Latine, papaver cornutu corticu
larepapaver, fabiolam marinum: PHOanice, dormiamus marisbas: Italice, papauere cornuto e Gallice, dupauoth mariste: Germanice, gelboimagen .
Enarratio. cylaphis , NASCITVR papauer cornutum ad litora maris, praesertim interebruuium. saxa, ut Pisauri & Anconae, aliis ue maritimis locis deprehendimus, solio uerbasti incisuris diuisse,sed flore luteo quo decidente siliculae,oblongae
phaselorum modo,tanquam cornicula nascuntur:a quibus cognomentum traxitmam radix huius adeo parua est,ut facillime e terra eradicetur. Caeterum hallucinati sunt multi,credentes glaucium quod Arabes memithe appellant,
420쪽
i N DIo Sco RID. LIB. v A Ret v M. cos pellant,huius cornicularis papaueris succum esse, ut candide Dioscorides 3 -hh. iudicat. Nam de cornicularis papaueris uiribus, ita tradit Galenus lib. . de noubtii. Facultatibus simpl.medic. Mecon ceratitis, idest papauer cornutum,uim M Whabet incidendi,extergendiq;. Itaque radix eius in aqua ad dimidium decocta,hepaticos affectus adiuuat,solia & flores sordidis & contumacibus uic ribus prosunt,sed ea reiicere oportet ulceribus iam repurgatis, alioqui sana
Dessumeo Papavere Graece uitan teWAs: Latinessumeum papauer, ractum papauer , Hercule papauer.
PAPAVER spumeum, nisi species quaedam rhoeadis papaueris, Papauerinaruis nascentis,florem tanquam spumam album emittens fit, quid sit iis .gnoratur, de quo Gai. quoque breuiter dixit libro septimo : Semen habet pituitam expurgans.
QVI inter segetes diligenter quaesiverit,hvpecoum certe inueniet; na H operesi T. scitur enim folio rutae,flore uero luteo, & paruo, sed caule cubitali & ana, pliori,tenero,ac innodi,de quo Gai.lib. 8 .de Facuit simpl. med.ita breuiter dixit: Refrigerat tertio ordine,paruque a papauere distat.
IN Italia ex tribus hyoscyami speciebus,quas Dioscorides citar, unam immedia tantum mihi uidere contigit, & illam quidem flores luteos habentem, reis mμ1. liquas uero duas, olim in Hispania conspectas habebam, quas pharmacopola corrupta uoce,iu uiamum appellant.soporiferae enim omnes sunt, sed purpureos flores & nigrum semen haben ceteris periculosior est,postquam luteos flores emittentem,adnumerare est:Tertiam Uero albam, caditeris innocentiorem dicimus.Nicander porro in suis Alexipharmacis.Con