장음표시 사용
71쪽
AMATI LusITANI COMMEN T. Enarratio. cy.
Ami .lis, AMPELOS Agria, dupliciter a Dioscoride describitur uno me. TM do folio hortensis solani, quatio libro,quae &si uitis sylvestris dicatur et ba tamen est, dicitur tamen uitis, obfructum quem emittit racemosum. Alio uero modo libro quinto,de cuius floribus oleum ad praesens paratur. Flores la Dicuntur uero flores labruscae, bl buis, qui in officinis quotannis serium, F tur, & in nimius adhibetur compositionibus, ex quibus oleum hoc facile parari posset, nec alio modo quam a Dioscoride edocto ; An uero oenam the, filipendula herba sit,ut Brumphelsius dixit,suo dicemus loco.
Enarratio. so. O L E V M e foenograeco non habetur in officinis; Author tamen
maioris luminaris ex mente Basis illud parat, in quo uncias octo elaterii Arum miscet, quanquam in aliquibus exemplaribus non uncias sed libras sal,
Graece ,- Latine , oleum samps binum, oleum ex sampsticho, oleum ex amaraco: Hispanice , iam de almoradux, cteteste de ax rea : Lusitanice aeteste de man rana: Italiceosio spersa, Clio de maior alia.
s. S. E T SI apud Theophrastum,& Plinium , nonnullosq; alios celebres
tui sim a uiuos, sampsuchus,eadem cu amaraco sine maiorana herba sit; apud Dioticis . hae scori dem tamen & Galenum,ac Paulum Aeginetam nautium inter se diru pud Plis. ferunt, quum sampsuchus maiorana herba,hodie in fictilibus,& vasculis re- idem, posita ad, fenestras, pro delitiis habita sit ; Amaracus uero partheniism est, quae an matricaria officinarum sit,tertio dicemus libro . Hac uero anima, iterrens inter utranq; disteremiam Galenus ac Paulus, diuersa capita, camquam de rebus diuersis fecer tint,videlicet,de sam Diucho,ck amaraco, qua prius noscens Dioscorides uigilantissimus,oleum sampsuchinum,ab oleo amaracino, tanquam rem diuersant distinxit, utcapite: so. uidexe est: nam
72쪽
amaracus Galeni & Pauli, proculdubio apud Dioscoridem parthen uest, Amor cur ut 3.lib.facile quis comprehendere poterit, quum ibi parthenium amara-me cum esse dicat. Qui uero amaracum Galeni di Pauli, marum Dioscoridis esse opinantur,miro modo caecutiu quum & si uerum sit, quod Galenus parthemii S Paulus, in libris de Facultatibus simpl. medic. demaro nullam faciant est mentionem, non proinde amaracum ill orum,Dioscoridis inarum, ob nominum uicinitatem esse, dicere debent: & eo magis, quia Galenus libris de Antidotis & amaraci,& mari,tanquam rerum diuersarum meminit: quare ..ia Mathiolus Senensis si haec animaduertisset, no sic facile cespitasset,nec haec ii sic confusa reliquisset: si quis uero locum Galeni legere cupiuerit,legat pri- inuendo ue, ii mo libro de Antidotis in enarratione antidoti hedychroi, quae uel ba hic gligerum cosulto praetermittimus:Nam tertio libro capite de maro ea subscribemus.
de basiliconis foliis: issumta , otio de a aha qua,de a uagua: Italice Nilo de basilico herba.
OCIMINUM oleum, ab ocimo siue basilico dicta herba olini
conficiebatur,nunc uero in usu non est.
Enarratio ABROTONINUM oleum priuatim ab aliquibus paratur con- Ab bibis istra uentris lumbricos: a de causa abrotanum apud Hispanos herlia lumbricorum appellatur.
Enarratio sq, O F FI cinis frequens habetur, oleum anethi, cuius usus continuus ad sedandos dolores est:aperit nanq; poros,rarefacit apostemata,curat tumo res di lauritos resoluit, mitigat quoq; febrium rigores, ct sudorem euocano
73쪽
si AMATI LusITANI co MM ENT.' - σμ' in clystetiis quoque contra colicas assectiones, tanquam uentositatis carmita . diu. natiuum utiliter adhibetur,est enim primo ordine calidum.
Graece , sit rapi hytum: Latines inum oleum, oleum Uillum, oleum prinum, oleum lihorum alborum: Hlyanee,olio de acumnas,obo de serio blavguo: Italice,osio degigho blanco.
Enarratio. Ss, of his su O L E V M lilinum, id est ex lilio albo paratum, eo quotidie utimur m. Praecipue contra mulierum aegritudines, sedat enim frigidos pectoris dolores,renum & matricis,curat colicos dolores a frigiditate ortos: Maturatiuuest,&resolutivum; ac inde calidum. Habetur uero simplex,& compostum, simplex ex oleo & liliorum alborum floribus concinnatum : Compositi uero,prout Dioscorides imperat. De oleo narcisno.
Graece, 'DUmm: Latme, oleum narcismum , oleum ex tac
cisso: gyanee iam de narcisse 'ohItalice osio de narcisso.
Enarratio sc. Nis gelu, E X floribus narcissi, oleum narcissinum conficitur, est enim narcissusurum s. lilii quoddam genus,nonnunquam flores purpureos habens, aliquando uero utrirides, quandoque uero albos, ut in Italiae hortis frequentissime cernitur, qua de causa facillime oleum parari poterit:quanquam Plinius libro decimotertio capite primo, dicat suo tepore illius componendi usum peraditum fuisse ac omissum.
Enarratio ST-o L E V M crocinum,ex croco facile parari potest.
Graece,' mx: Latine, eum prinu oleum Is Irim h oleum dealcana: Numice, iam dealbena, de fera : Italice
Glio deguis rico, Clio de oliueto, Ulla de chrebrosene, deca
74쪽
Enarratio 3 8. OLEUM Cyprinum siue ligustrinum dictum,Mauritanoruoleum de Athana est, quod in nonnullis Hispaniae officinis paratum reperitur: eo uero Mauritani praecipue pro tingendis crinibus,&caudis equoru utuntur.
Graece Latine , minum oleum, oleum e radee iridZs, oleum meos: H Fastice , iam delirio cardeno olla de lirio decolor de raelo: Italice Elio degpho celesti.
QV AN QV AM in praesenti Dioscorides subliceat, quam nam irim
dis partem pro componendo oleo irino accipere debeamus, facile tamen quis intelligere poterit quum nouerit ille radicem huius herbae partem praecipua esse,utpote odoram:flores uero ut grauiter olentes dimittendi sunt: itaque radix tantum pro irino hoc conficiendo oleo accipi debet: csterum oleum hoc in maximo medendi usu est, quod resoluit, attenuat, maturat, facilitat sputum & anhelitum, sedat tussim,& frigidos dolores epatis, splenis, & maxime matricis curat, resoluit dura apostemata, emollit durities, confert spasmo iuncturarum dolori,ac aurium,& narium foetori, unice autem escaras relictas a candente ferramento delet,quod unum chirurgicis notum esse uellem.Est praeterea Elis ciuitas & regio Achaicut Ptolemaeo placet,non uero Arcadiae,ut multi falso rentur.
SIC hoc modo oleum siue unguentum hoc confectum,simplex Dioscori des appellat,ad disserentiam composit quod Columella capite quinquagesimo libri decimi tertii describit, in quo multa & praeclara aromata, simpliciaque odorifera sunt. Vnde illud quoque non nisi calfaciendi uires possidere,credendu est, quod propter Plinium dictum uellem,qui lib. 13. cap. aperte inquit gleucinum infrigidandi & constringendi uires habere,unde credendum est,uel quod Plinius longe aliam descriptionem huius olei nouerit ab ea quam Columella describit,&Dioscorides in praesenti docet,uel potius quod in eius signanda natura omnino errauerit, quod sane uerisimilitis uidetur, quum capite et .libri 1 s.fere cum Diosco ride loquitur dicens,gleucino multum incoquitur,uapore lento,ab aliis sine igne,circundatis vinaceis diebus uiginti duobus, bis singulis permixtum, quae procul dubi o eadem cum Dioscoride in praesenti uidentur, ut omnino iudicare
Elis eiulias Achaia. Plinius rararat.
75쪽
AMATI L v SITANI COMM8NT. DCl uti, is sit Plinium in describenda gleucini temperatura erraste, quum calfacienti frum*t, uires postideat, non uero ut ille inquit infrigidandi constringendique Attamen neglectum minimeque in usu hoc oleum est. De Amaratallo.
cotula scalida parthenium est.
Graecedimatam: Latine , amaracilium oleum,oleum e patri thenio,oleum de cotula foetida: H panice, obo de magarca: Italice uelis de brueta culo.
Enarratio cI. AMARACIN UM oleum, non quidem ex sampsuco maiorana ut diximus conficitur,sed ex parthenio potius herba. Est enim partheniuae ut libro tertio uidere est,non quidem matricaria: sed potius herba quidaricam omillae persimilis horridi & tetri odoris, ob quem cotulae foetidae adi
Enarratio CE. MEGALINUM oleum exoletum nunc, sicut etiam Dioscorii dis tempore est.
Enarratio 63. HEDYCHRO VM, uel heduchrum,a coloris hilaritate dictum, idem cu amaracino, ut testatur Hermolaus Barbarus,esse uidetur, nisi quot nomen hoc proprie habet in eo, ubi praestantissimum olim praeparabatur: RehJrbi Galenus libro primo de Antidotis, hedychroi compositionem uel potius p*itio, pastillos describit, theriacam adornantes, unde Medicus sui temporis Romae ex illis, qui antidotum theriaces praeparare non uiderunt, ex scriptura confectionem eius aggredi ausus, quaerebat apud unguentarios hedychroon, putans herbam esse, aut aliquod tale simplex medicamentu,quod hodie quoque multis simile euenire,uidemus,& audimusFompo itio uero hedychroi a Galeno ibidem inseri pia ita habet.
Hed chroi uult mum mari binas sibi drachmas, Aequalese amaraci habens,asar aspalathis. Et iunci teretis,calami qui gauis odore est, reponti, igni rasucci, quem salsimon aest, Tressanto drachme, totidem costi cinamomi, i et
76쪽
IN . Duo COOR tD. II B. PR I M U M-VOrbis sex alias misces , solis malabathri Indorum nardi, flaui rum croci insuper aecimas, Quin etiam castia totidem , sed pondus amomi Same duplum,dracsmam Chia sed mastice habebit, Haec etenim debent con perti cuncta Falerno. Hanc uero compositionem Arabes, andacaron corrupta uoce appellanditia uero diacoralium , cuius ut nomen,ita quoq; medicamenta&eorum pondera peruertunt. Quibus de causis, ab illis theriaca falsa,& omnino cor etiare dis
rupta parabatur. - . - . . falsa ab A r et rabibus pa
Graece , sum qi: Latine , metopium, copositio ex galbano.
Enarratio. 6 . MET Ophim a galbani ligno denominationem sibi uendicat,quod M topitiinsignum metopcima dicinar,ex eo chalbanum siue galbanum desudat,gum Galbam himi hodie myropolis frequens,unguentum uero paratum no habetur. 1 'si
ME N DESII compositio ea in regione Aegypti ubi Mendes, id
est caper colitur,praeparatur:
S T A C T AE pinguedo recentis myrrhae tusa exiguaq;aqua cotusae,& postea prelo expressa est,quae hodie omnium uotis Serapionem imitatium storax liquida est, Qua odoratissima preciosissimaq; ad paranda poma odorifera & lassitus, unguentarii passim utuntur et apud uero Psalmi- D n. vitam,ut multi putant,psalmo. .gutra,siue lachrima nominatur, quum legitur ; propterea unxit te deus,deus tuus oleo letitiae, prae consortibus tuis, myrrha & gutta & cassia. At re vera textus Dauidicus non ita habet, ut 'rextus Da Hebraica ueritas indicat, quae sit habet. A., -
Quae ita ad uerbum Munsterus Germanus; vir hac nostra aetate doctissimus,& linguarum multaru peritissimus uertili psalmo. r. sponsis dicato, dicens ;dilevisti iustitiam & odisti imeleratem, propterea unxit te deui,
77쪽
M AN Ari Lus ITAN I To MMENT. deus tuus,oleo letitiae, prae consortibus,Myrrham, Aloen ,&heletam dolent; omnia uestimeta tua,hactenus Munsteri interpretatio; in quas litisententia optime uerbum (redolent) supplet,& ex ea satis constat, qualinepte personatus ille & non uere Hieronymus, quisq; ille fuerit, guttar pro alialod, interpretatus fuerit, quit uox ipsa clamet ahalod agailochii - Graecorum esse, Romanorum uero lignum aloes : unde Munsterus emeare ... ' dandus a me quoque uenit, quum uerbum ahalod, aloen uerterit, ullare uera lignum aloes,& non aloen dicere debuisset, nam aloe succus herbii est, quem Hebraei sua uoce mappellant,ahalod uero lignum aloes est, quamobrem Muns erus rectius sic interpretaretur, dicendo, Myrrham, lignum aloes,& keZiam stedolent) omnia uestimenta tua: sed quid per etiam intelligere debeamus,quialatinsterus uocem istam inconuersam thlinquit, dicamus, quod multi Rabinorum locum istum enarrantium, pithegiod, siue keZiam, costum intelligunt, sed re uera non sine ingenti, pedicam pudendo errore, quum costus apud Hebreos trip dicatur. Est igitur queZiod,casia, quae a cinnamomo ut diximus disseri in quam sente, tiam uox ipsa Hebraica legetem trahit, quum casia a cisiod derivata fuit, adeo ut loco keEiam,castam interpretari liceat.
claudis.. . V N G V EN T V M cinnamominii, olim ad prodigium usque inmis'm ' pretio habitu nunc uero optimum parari poterit, quia cinnamomi ueri copia nobis maxime suppeditet.
NAR DIN V M siue spicatum oleum aut unguentum, olim foemi . nis Romanis,& praecipue diuitibus familiare, nunc uero in officinis,nardi ,his , Chii num dictum oleum paratur, an uerum dubito; fieri tamen uerum potest,iamus. quia spica nardi uera abundamus,ut suo proprio diximus capite.
CT : Matratio. so Mae Fagmo , siue foliatum oleum, sic dictum quia ex malabathro,ces malabethr folio Indicindicto, cocinnetur,eκoletum est; In India tames Lusitani facillime illud conficere possent,& ad nos mittere, quia malium
78쪽
thro frequentissime utuntur,besertim appellantes, nomine antiquistimo patrio hucusq; reser uato, ut suo diXimus capite. At verum malabathrum verum mahodie nos habere ex India delatum,uerum ex bibathrum
F AM A tantum & aliorum relatione iasininum cognouit Diosco- des ut quisquis mediocriter eruditus, illius uerba penitius animaduertens, inueniet. Quu in Perside edolentes flores, Persica uoce, latae , uel iotae, quasi odoraria uiolam dicas,nominatos,reperiri dicat; ere quibus unguentum suauissimum concinnabatur, iasminum dictum, quo Persae foetorem animae & corporis,multitudine ciborum & ebrietate natu, summouebant, Si enim frutex illi obvius aut cognitus fuisset, proculdubio non silentio eupraeteriret,Sed ut sui est: moris,delinearet; at quum tantu aliorum relatione acceperit,apud Persas ex floreio in nominato. Vnguentum quo uirus& foetor,ob nimia & uaria cibaria contractus depellitur, praeparabatur , faectum est,de eo ut pertransennam tantum sermone fecerit Est uero iasmin, i, ista frutex hortis familiarissimus , qui non ita pridem e Perside in Europam q-d. transportatus fuit. Attollitur enim procero fambuci caudice; sed inde uitiscosos, frequentes, & praelongos emittit ramulos topiario operi maxime deseruientes, adeo ut hodie pro cooperiendis topiariis hortorum fornicibus,dc testudinatis turriculis,aut concameratis sinubus,ea maxime utantur.
Inest: enim illi folium angustu, in obtusum mucronem turbinatu,ex uiridi nigricans flos candidus maximae suauitatis & fragratiae,quamobre dc praecipue comendationis,quauis& luteus hic Ferrariae, imo per uitiuersam Ita- i. Stapoliam hodie in hortis,pro delitiis,non minoris odoris habeatur: in Babylo- ι,,diluanico quoq; agro,& caerulai coloris, ut multi tradunt, frequens reperitur. tq er Vocant enim Mauritaniae classis medici, iasminum Eambachum, & eius t ' oleum Eambachinum, quod calfaciendi resiccandique uires habet, praecipue quod ex albo praeparatur. At Serapio capite de Zambach, ex mente Melae calidum in principio secundi gradus esse inquit,conferreq; li timid, talibus,& phlegmati salso,& senibus, ac doloribus a pituita ortis affirmat: Si quis tamen biliosus,calidam temperaturam habens hos flores plus iusto olfecerit, uerendum, ne in sanguinis fluorem e naribus incurrat. Veru qui
79쪽
68 AMATt hvs ITANI co MMENT.ti illi qui pelicenum apud Plinium esse augurabantur. Ex dictis igitur si, mih .lu, tis liquet, uiolaceum oleum, longe aliud est e, ab hoc latainino dicto, erelae seu inde Mathiolum Senensem perperam in hac re sensisse. Porro Pande,
rius,ne ab ista chorea eliminetur,perieseminum, rosam moschatam Dalaiscenam dictam intelligi,prope finem suarum pandectarum uult,cuiui opi . . nionem Ioan .Sinapitis Germanus uir uaria eruditione praeditus,tanquauc, risu, ueram,quum mecum de hac re disereret, affirmabat. ir dust
DIMINUT AM hie derelinquit historiam Dioscorides at
Ag. redi, ni ferentis myrrham uam Plinius capite. t s. libriduodecimi compidi ta quatis. uit, dicens: Est arbori, altitudo ad quinque cubita, nec sine spina, cauebce duro S intorto, crassiore quam thuris, & ab radice etiam quam rei, qua fui parte, Corticem leuem similemq; unedoni , scabrum alii spino-- sumque dixere, folium olivae, uerum crispius & aculeatum, haec Plinius. Defluit igitur lachryma ex hac arbore incise, Pse myrrha dicitur: Aliquando tamen in trunco ipsius arboris, lachrym a ipsa concrescit. stum optima omnibus praestantior est troglodytica, hodie apud Lusitanos simul &rre marrhgbet liquos Hispanos, in officinis, sub nomine belZuini amygdalini, reperta IX. - lachryma leuis subnigra undique sibi concolor, fragi is . quae consta- Eta, album quid ungues humanos , uel amygdalas dealbatas referens, Ahidinum ostendit ; unde Lusitani, qui ex India eam adferimi, belEuinum amygda abomVai' linum uocant, ut inter eam, di alteram nigram, proprie belEuinum bonum, siue in il li dicunt, a boninas,disserentiam ponant, de quo capite 8m laserpitio sermo agitur. Verum inest huic de qua agimus lachryma, mi
80쪽
IN I DIOS CORID. LIB. PRIMUM custa troglodyticii dicta,qua Hispani belEuinu amygdalinu ut dixi uocat, sapor amarus,odor uero bonus,sed ita acer & uehemes ac intensus, ut omnes
assistetes,quu ex ea sussitiones fiunt,in sternuta meta prorupaliqua de causa, in dies magis ab Hispanis despicitur, delicatioribus odora metis abudantes. Hunc odorem considerans Dioscorides, grauem odorem myrrha habere conciliatio dixitGal. uero lib. i . de Antidotis, eam gratissimi odoris esse tradit, que ita ister Ga
esse deprehendimus intensiorem tamen, sed animaduertendum, quod Gal. V P 'ibidem a Dioscoride discrepat, quia myrrham Mineam , a regione in qua V nascitur, sic dictam praestantissimam iacit,quam tamen Dioscorides, ut improbam & caeteris myrrhae speciebus peiorem derelinquit, Hanc uero iam
chrymam betauinum amygdalinu dictum, raro aut nunquam Italia uidit, messisi .equa de causa non mirum est, si Manardus uir diligentissimus lib. s. suarum ra Italia raepistolarum dixerit, non solium optima, sed etiam bona myrrha caremus: rq ex hac uero myrrhae specie stacte praecipue conficitur,destillatur cum colore tum odore & sapore illi maxime conueniens. Caeterum uulgata & co Communis, munis myrrha Dioscoridis caucalis est, arida, colore nigro,& uelut ab igne M)rrha
torrida, quae ex India quoq; praeeipue insula Farico d icta ad nos adfertur. Hanc uero falso nonnulli bdellium apud Dioscoridem esse contendunt: dubi Non hic tamen praeteribo,quim admoneam id quod Gai lib. t. de Antidotis scriptum reliquit:scilicet quod suo tempore myrrha adulterabatur succo arboris calpasi dictae,unde succus iste opocalpasus dicitur, omnino uenenosus,& uitae hum nae aduersus, ut hac sua historia indicat sic dicens: At opocalpason lethale est, multom; forte fortuna nostris temporibus propter inscitiam myrrhae,quae opocalpason habebat interiisse no uimus,&c. Quaeve opaca fro haec arbor calpason dicta sit,aut eius succus,non opus est scire,quum ue semnenosa,& humano generi inimica s Plinius uero eam opocarpathum appellat. Myrrha uero Minea, uel Aminea dicta,hodie quoque in Lufi, Fellat. tanta, & uniuersa Hispania paucis mutatis lite is habetur,ut capire de cancamo diximus,gummi scilicet antimum appellantes, cuius duo genera habentur,album &nigru:Nam album cancamum esse, ex Britato didicimus: ns d. LMI grum uero, Minea haec Dioscoridis myrrha est,quae ex proceris arboribus tam G decidit,nullo cogente artifice,aut uulnere in arbore facto. An uero Minaea
haec regio, Mina hodie dicta regi Lusitaniae parens, sit,cosmographis inquirendum relinquo: Scio enim in hac regione antimum optimum quoq; reperiri,a qua quotannis Lusitani nostri,in Portugalliam adferunt. Galenus uero, Minaeam ut diximus myrrham, inter caeteraS species praecipuam corum
locavit,qua de causa, in illo textu libri de Antidotis, aut in hoc Dioscoridis m endam esse suspicor quum Dioscoridi ex diametro contradicat, calidum e vim hoc gummi est, odoriferum iussitionibus adaptatam quo capitis