장음표시 사용
501쪽
dicit per respectum ad novas editiones, quae iussoremporis edebantur: nam, ut Vidimus, tempore Gre. gorii magni, tunc Itala censebatur vulgata & vetus γsed tempore Concilii Tridentini, qua nunc utimur Latina versione, habebatur pro vulgata & veteri: ideo Patres Concilii sic de illa loquuntur. Statuunt, inquam ut hac ima vetui ct vulgata editio, qua longo tot s
calorum usu in ipsa Ecclesia probata est, in publicis
umoribus . di putationibus, praedicationibus, s es sitionibus pro authentica habeatur, ct ut nemo eam re iisere quavis praetextu audeat vel praesumat. Scriptura authentica dicitur, quae ex se fidem facit, & summam habet authoritatem, ita ut nemo refragari possit vel ab ipsa provocare. Ipsa Prophetarum dc Apostolorum autographa, proprie authentica sunt, in quae . a spiritu sancto dictata. Apographa vero, sive transcripta, eatenus authentica sunt, quatenus cum autographis consentiunt. Versiones proprie authenticae non sunt, sed authoritatem suam habent ex convenientia cum libris originariis.
go sensu Vulgata Latina authentica declarata sit, nos docet Bel Iarminus Lib. a. de Herbo Dei scripto. cap. Io. cum melioris notae Theologis. Patres, lO-quitur Bellarminus de Tridentinis, Nullam fontium mentionem faciunt, sed solism ex versionibus Latinis,
qua nunc circumferuntur, unam delegerunt, quam ζα-xeris anteponerent. Convenit, inquam , inter peritos Theologos Latinam versionem non praepositam sontubus Hebraicis &Graecis, quatenus illi fontes non fuere turbati librariorum incuria. Ratum fixumque est, c.m diversum aliquod in utrisque caduibus , verba sunt S. Augustini Lib. I s. de Civit. cap. I 3. invenior Pquandoquidem ad fidem rerum gestarum utrAmque esse nou potest verum, ei lingua potius credendum, unde est in aliam per Interpretes facta translatio. Ita & B. Hieronymus sic scribit ad Suniam & Fretellam. Sicut in
502쪽
Liber n. Caput V . 6I3-- Testamento , se quando apud Larinos quasio exoritas, ct inter exemplaria varietas, recurrimus ad fontem Graei sermonis , quo novum scriptum est Testamen. rum: ita in Veteri Testamento, quando inter Gracos uinosque varietas est, ad Hebraticam recurrimus --ritatem , ne quidquid de fonte proficiscitur, hae quar mus in rivulis. Ite tam in Epistola ad Lucinium, quod etiam relatum est a Gratiano in ius Canonicum a Pontifice summo promulgatum, distinctione nona cap. ur veterum. Sic , inquam. loquitur Hieronymus. Ut veterum librorum sides de Hebrais voluminibus exa. minanda est ἰ ita novorum veritas Graci sermonis π-mam desiderat. Ergo sie Versio vulgata probata est Tridentinis Patribus , ut Graecis & Hebraeis sontibus maneat sua auctoritas. Libera m reliquit, loquitur Salmero Prolet. a. in de Concilio Tridentino, cui interfuit. omnibus qui Scripturas sacras profundius meditantur, fontes Hebraeos ct Grecor , quatenus opus est, consuere, q o
nostram Latinam, vitio Labratriorwm vel temporum in. iuria corruptam, emenda re valeant. Sic recurrendo ad
fontes, sanatus est locus in primo libro Esdrae cap. I x. 8. in quo legebatur sine sensu pax illius pro paxillus. In Proverbiis cap. xv I. II. pro lapides saeuii irrepserunt lapides secuti; quod correctum est, cum sost solemnem Concilii Tridentini approbationem, Pomani Pontifices operam dederunt ut Vulgata ederetur emendatior. Ita, inquiebat Iulius Rugerius Secretarius Apostolicus, libro de Scripturis Canonisis , ferri.non potest horum imperitia, qui audacter dicunt Hebraicam & Graecam editionem a Spiritu Sancto dictatam, per Tridentinos Patres damnatam,& versionem praepositam vel aequatam suis sontibus. Ab eo tempore quo declarata est authentica Vulgata, iussu Sixti Quinti, & Clementis Octavi Pontificum emendata est. In editione quae Clementis Octavi jussu sa-
503쪽
H . Apparatus Biblieas. su facta est , diserte affirmatur: In ilia peret g. faeditione, multa . quae mutanda videbotar, immutata
relicta esse. Et postea: Biblia non sint . nobis aec rat i me congrua et multa enim iustis de eausis peritransivimus ad populi scaudaeum vitandam. Igitur Vu gata Latina sontibus Hebraeis & G raec is non aequatur, nedum presertur, ut diximus, per decretum Concilii, sed tantum aliis versionibus Latinis . relictis textibus originariis in eodem statu quo prius. Nihil de illis
agebatur, ut ait Salmero . Tamtum inter tot editiones
Latinas, quas noba saecnia parturierant, quaenam ex illis praestaret, serimo erat . Visum est Concilio Uer rem probare prae caeteris, quarti usus probaverat securiorem, nec aliud statutum voluita Sic Bella inus Lib. a. e. II. de Herbo Dei in censet ι Ecclesia tertos nos reddere voluit, in iis praesertim qua ad sidem Ur mores pertinent, nAlla esse in hae versione interpretum errata. Et eodem in loco: 'In iis praesertim qua ad fidems mores spectant, nulla esse in hac interpretis errata,
sed tuto posse fideles ct sine periculo huic mers ni com
sidere. Illud autetia animadvertendum, quod ex hodiernis exemplatibus Textus Hebraici & Graeci, quamquam praevalere debeat sontium auctoritas, non semper corrigenda sit vulgata Latina ; potest enim fieri ut non in serioris notae Codicibus usus sit ejus auctor, quisquis fuerit: in exemplaria enim G ca 6c Hebraica irrepere errores potuerunt. Verum quando liquet non aliter codicem Hebraeuim vel Graecum lectum fuisse Latino Interpreti, decet sententiam ejus in ipsis fontibus quaerere, si ambigue locutus sit. Qui co sulit textus originales, facile errorem deprehendit in ultimo capite Ioannis versu a a. Sic eaem volo manere, donec veniam. Videre est in textu Latino pro parti
cula Pectum, deinde scriptum μ. Facilis est lapsus; sed non ita est in Graeco nam I s 6c triae sic non facit c permutamur. Prosert alia exempla Bonsterius in
504쪽
praelegomenis, ostendens quam necessarium sit iplae
fontes adire, ut constet de veritata textus.
De Pentateucho Samaritino ε, Paraphrasibus Chaldaicis , tum de eateris sacri Cossitis versoribus, quoq- tempore re quaque lingua elaboratis. ΡErtinet ad institutum nostrum disserere de Pent teucho Samaritano. Samaritani, aliquot annis ante Christum natum, relictis idolis, cultui veri Dei, quem Moyses docuerat, dediti erant, ut supra o servatum est. Nullos autem Libros sacros praeter Pen. tateuchum pro factis agnoscebant: nee mirum est; taeteri enim a viris inter Iudaeos claris scripti sunt, eum iam odia inter utramque gentem aspera exarsi se sent. Pentateuchum vero quem solum habent sacrum religiosὰ hactenus servant Samaritani. Hunc veritati adstruendae utilem esse liquet; neque enim in corrui penda veritate eorum quae tessit & dixit Moyses, eum Iudaeis Samaritanos convenisse quis jure dixerit. Re idem est Samaritanus Pentateuchus cum Hebraeo; utrique enim totidem scriptitant literis, quae figuris tantum ac apicibus differunt, ait B. Hieronymus scribens in caput ix. Ε2echielis; ubi de adstruit Moysemussim Samaritanis caracteribus. Animadversione autem dignum est quod de figura extremae literae alph beti diciti Antiquis Hebraeorum literis, quilus usque
hodie utuntur Samaritari, extrema thaa Istera, crucis
habet similitudinem, qaae in Christianoram frontibus pingitur, ct mPenti manas isseriptione signatus. V
rum hujus literae figura deflexit in formam, quae non 'potest amplius similis cruci haberi. Ex utriusque Pentateuchi comparatione lux affulg re p
505쪽
ae potest veritati. Etenim inter varias lectiones, quae occurrunt, licet inde colligere quae sit antiquior lectio, & ideo verior. Tunc enim temporis habemus hoc-ce Pentateuchum. Ioannes Morinus, Congregationis Oratorii presbiter, ex Bibliotheca oratoriana Parisiensi, quod ex Oriente Harlaeus Sanctus, Hamiar de Sanci, ejusdem Congregationis presbiter, attulerat exemplar. Samaritani Pentateuchi, primum edidit Parisiis anno MDLXXXI. quod ab omnibus
exceptum est tanquam pretiosum monumentum. Versio
antiquitus facta est de textu Hebraeo Samaritano in dialectum Samaritanam, sive in linguam Chaldaeo -Samaritanam ; quae solet edi cum textu. Plura non adisjungam circa hunc Pentateuchum Samaritanum; n oue enim hujusce loci est comparare illum cum Pentateucho Hebraeo, & obserrare quae inter utrumquest varietas. Tunc temporis discrepant inter se non
solis literarum apicibus ; sed & rebus, in quibusdam Ioeis. Fieri enim non potuit, dum describuntur, quin
varietates inductae sint. Originalibus textibus, saltem vetustis eorum versionibus, accenseri debent Chaldaicae Paraphrasex; qu rum ea est origo. Cum propriae linguae obliti essent Iudaei in captivitate Babylonis, & linguam dominorum, cui servierant, didicissent, nempe Chaldaicam, inde contigit ut Biblia necessario essent Chaldaice exponenda. A diebus Esdra, inquit Rabbi Maimonides Hileh. Tephi L.L. cap. I a. in eonsueverunt Iudas habς- re interpretem, qui populo id interpretatur , quod lecxor ex Lege praelegit. Ita factum est ut successu temporis adornatae sint diversae Paraphrases, vernacula lingua, nempe Chaldaica, quae non multum discrepabat a Syriaca, sive Hierosolymitanai dialecto. Paraphrases illae vulgo dicuntur Targ-in in plurali, tu singulari
vero Tarom. Vox Chaldaica, idem sonans ac Latine interpretatio vel verso, quae non tam verbum de Ves
506쪽
Liber II. Caput XII. AIT bo, licet hoc in Targumin saepe fiat, quam sensum
ex una lingua in aliam transfert.
Pataphrases Chaldaicae sive Targumin sic distribuun. tur, ex triplici distributione quam faciunt Iudaei, ut
alia sit paraphrasis Pentateuchi, alia Prophetarum, alia Hagiographorum. Iluus in Pentateuchum auctor creditur Onhelos, vel onhelosos, qui dicitur vix ille quadraginta annos ante Christum . Unde male, ob aliquam nominis similitudinem, quidam voluere hunc OnKelos eumdem esse ac Aquilam Ponticum , qui I 3 o. annos post Christum vetus Testamentum Graece interpretatus est . Onhelos primas deserunt Iudaei, utpote discipulo magni Hillelis. Ionathan Ben-uziel priores & posteriores Prophetas, excepto Daniele, paraphrasi explicavit. Coaetaneus creditur O
helos; & stili puritate, Sc ex eo quod allegatur ejus paraphrasis in antiquis Iudaeorum libris, habetur in
pretio, tanquam certae antiquitatis. Non ita est dei argum in quinque libros Moysis, quod non a multo tempore iub nomine ejusdem Ionathanis prodiit. Clarum est ex iis quae allegantur in hoc Targum, non compositum fuisse ante quintum saeculum. In eo fit mentio Talinudis; & ideo Talmude posterius est. Memoratur dc Constantinopolis . Prodierunt par phrases & in Hagiographos, quae tribuuntur cuidam Iosepho, i qui caecus vel luscus erat . Prodiit anno
MDCLXXX. Augustae Vindelicorum Targum sive paraphrasis Chaldaica in libros Chronicorum sive Paralipomenon , cura atque opera Matthiae Friderici Beckii. Possunt adhuc latere plures paraphrases: nam ubi lingua Hebraea minus nota suit, notior Chaldea.
facti Codices a pluribus Chaldaice expositi sunt. De paraphrasibus Chaldaicis Morinus disserit, an habeant antiquitatem quam illis dant Iudaei: an sine punctis fuerint exaratae; & quis puncta, quae nunc habent, adjecerit: quis cujusque certus fuerit auctor; & ple. D d raque
507쪽
18 Apparatus Biblitus .raque alia, quae expendunt, qui dedita opera de his paraphrasibus loquuntur. De illis apud antiquos p tres altum est silentium, scilicet quia lingua Hebriea illis ignota, nec familiariter utebantur Judaeis: apud Flavium Iosephum, ob eandem causam; quia Graγcis magis quam Hebraicis innutritus, & in Hebraiiamo & sorte etiam Chaldaismo hospes . Hebraica enim si vel mediocriter delibasset, nunquam , Ithabet significare ανί' scripssset Antiq. lib. I. c. 3. Verbnm , re significat luxit , quod aliter scribitur
Insuper, quominus innotescerent Christianis dictet
paraphrases, in causa erat earum raritas, etiam apud Judaeos. Antequam inveniretur as typographica , inquit Elias Levita in praefatione in has paraphrases, non extabat largiam Prophetaram ct Hagiographorum, nisi uti unum in tota quadam provincia, vel ad summum duo exemplaria in uno climare. Propterea nec
quisquam erat, qui illia curaret. Mirum videri pos. 1et ex conversatione sua cum Barrabano Tyberiensi,& Lyddaeo, quam non dissimulat Sanctiis Hieronymus nihil rescivisse de paraphrasibus Chaldaicis, quarum nullam mentionem facit. Verum videntur dedira opera Iudaei ex mera invidia secum illas pressi se, quod viderent ex illis posse non pauca neque imbellia, contra se ipsos arma desumi. Multa enim Dccurrunt in illis Paraphrasibus , quae Christianis faveant . Loca complura interpretantur de Messia, quς nobis extorquere student Iudaei. Idcirco merith a viris doctis pluris fiunt. Concludamus versiones istas antiquistimas fuisse, & eorum auctorum tempore , quorum nomina praeserunt, extitisse, saltem Onhel si & Ionathanis. Etenim non par est credere, cum Chaldaica lingua Iudaeis vernacula & familiaris esset. versiones Chaldaicas eos neglexisse, & postea; cum nec Hebraeam, nec Chaldaicam vulgus intellexerit , easdem
508쪽
easdem procurasse dc eompilasse. In multis locis, ut diximus, fidem nostram de Messia confirmant, de contra eos fortissima argumenta suppeditant; quod demon Mat elaboratas antequam Christi s nasceretur .& quae de illo dicunt . protulisse ex antiquis traditionum de expositionum reliquiis , quas ex prophetis hauserant. De Verbo Dei, per quod cuncta creata sunt , multa habent, quibus mirifice comprobutur illud apud Ioannem et In principis erat ver . bum, M. Tantae autem auctoritatis sunt apud Iudaeos Paraphrases Chaldastae, ut serme illae aequalem habeant cum textu Hebraico ι praecipue Onhelosi de Ionathanis paraphrases. Tradunt sonathanem suani expositionem accepisse a Prophetis Zacharia, Aggeo,
sua, qui eam a Prophetis. Breviter de caeteris versionibus Bibliorum dicam ;quae utiles pessunt esse, iis praesertim qui sontes adure non possum: comparando enim illas quae sunt ejusdem loci, let uir studiosus, etiamsi nec Hebrai ce nec Graece doctus sit, ut cumque potest assequi vim verborum originalium, quibus ille locus ex8 rLmitur . Versiones praesertim quae antiquitus ab Ortia δdoxis elaboratae sunt, multa commoda afferunt. In illis videre est quo olim sensu accepta sit sacra Scri Ptura, & ex interpretatione facile colligitur quae olim interpres legerit in sonte Hebraeo aut Graeco, sic quae lectio magis probanda sit. versis Syriaca antiquitate& auctoritate praestat. Hac a primis temporibus Chrisiani Orientales usi sunt; potissimum Antiochiae, unde lingua illa dicta suit Antiochena. Hujus Syriae urinbis Ecclesiae, in qua primum nomen Christianum usurpatum est, subj iciebantur aliae non paucae, etiam ante Concilium Nicaenum, per quas in Sacris usu frequentiori erat dicta dialedrus: quae deinde appellara est Mammirica, a Maronitis qui habitant in pagis
509쪽
4 22 Apparatus Riblisus. montis Libani, & in oppidis Syriae minoribus, quo rum incolae sacra sua in hac lingua celebrant, Iacut& caeteri Christiani per orientem. Illa, inquam, diam lecto exprimunt lectiones suas Bibliorum, ossicia
divina sive Liturgiam, tum commentarios sive expositiones Scripturarum. Lingua autem Syriaca Chaldaica est, nisi quod phrasi & flexione interdum ab illa discedit ; saltem hujus dialectus debet censeri. V vid manstadius Cancellarius Ferdinandi Imperatoris primus in Europa Novum Testamentum Syriacum edidit Viennae anno II 3. sine versione, quam dein inde addiderunt Guido Fabricius Boderianus in Bi liis regiis Antuerpiensibus I 8 postea Tremellius&Tostius. Linguam Syriacam vernaculam fuisse Christo &Apostolis Uvid manstadius contendit. Alii negant, &censent eo sermone Dominum & discipulos ejus locutos , quo exaratae sunt Chaldaicae paraphrases, aut mixta alia dialecto quae tum in Iudaea vigebat; quod videntur probare voces quas inseruerunt scriptis suis Evangelistae, quae nec puri Hebraicae, nec Chaldaicae , nec Syriacae sunt. Hebraicas tamen eas Evangelist appellant, quia ha usurpant Israelitae orti ex
Hebraeis ι tum etiam ut indicarent voces illas non fuisse Graecas, nec Latinas, sed proprias Hebraeorum genti. Syriaca dialectus hodierna scribitur proprio caractere, qui alius est tum ab Hebraicis, tum a S mariticis literis. Translatio Syriaca Veteris Testamenti ex fonte Heabraro, & Novi ex fonte Graeco, omnes post Christum factas translationes antiquitate superat. Verum praeter hanc versionem Syriacam, quam simplicem dc antiquam appellant Maronitar, qua sola in ossiciis
divinis publice utuntur, aliam habent recentiorem ex Graeco expressam, tam Veteris quam Novi Test menti. Hanc ante millenos annos consectam fuisse
probant viri docti ; unde deducitur vetustissimam illam
510쪽
illam esse , quae appellatur antiqua & simplex . Etiam Syri Maronitae liturgias sitas eu diurnalia duplici lingua legunt, Syriaca vetustissima , & Αrabica , quia Syriaeam soli qui periti sunt intelligunt.
Arabicam vero habent vernaculam. In Oriente omnibus serὰ populis usitata est Arabica; Ideo Christiani sieut & Iudaei & Samaritani Arabice quique Codices sacros interpretati sunt. Rabbi Saadias circa annum Christi C M. Pentateuchum Arabice transtulit; quam translationem vir doctus putat non multum differte ab illa quae reperitur in polyglottis Parisien-fibus. In multis libris Veteris Testamenti versio Arabica exprimit versionem Graecam LXX. Interpretum . Apud Christianos orientales fuit in usu duplex versito Arabica. Quin imo quorumdam librorum p Iures circumferuntur. De omnium harum versionum authoribus antiquitate non satis constat. Apud AEthiopes tota Scriptura versa est eorum lingua; sed hactenus tantum pars ejus typis edita est. Pentateuchum Persi ce transtulit Iacobus Tavvosus, vel, ut alii, Tavu-sius aut Tusius Iudaeus, ab urbe Tus academia celebri denominatus, ex textu Hebraeo, in usum Iudae rum in Persia degentium, qui Constantinopoli prodiit, anno I 3 6. Novi Testamenti & Psalmorum susceptae sunt variae versiones, sed recentes; & ideo non multae auctoritatis: sicut pleraeque aliae in linguis quae in Europa usitatae sunt. Sanctes Pagninus e Dominicanorum familia, V tus Testamentum primus ex Catholicis post Hieronymum ex Hebraeo Latine vertit. Edita est haec versio Lugduni anno I 3a . quam postea correxiv Arias Montanus, satagens ut textui Hebraico quam maximuConsentanea esset. Sebastianus Mimsterus versionein Latinam Bibliorum edidie, sed stilo horrido & Latinis auribus ingrato. Post Pagninum plurimi emers runt Interpretes, cum lingua Hebraea notior caepit es