장음표시 사용
511쪽
41 paratus Biblicus. se, Leo Iudaeus, live Leo Iuda, non quidem gente
Hebraeus, Hebraismi tamen notitia nec ipsis Hebraeis concedens, auspicatus fuerat versionem illam Latinam, quae postea Tiguri edita est. Mors opus perficere non permisit. quod Theodorus Bibliander absolvi. Ea est versio quam Robertus Stephantis, suppressis Auctorum Nominibus, una cum Vulgata & Francisci V tabli annotationibus, typis suis mandavit. Emmanuel Tremellius, ex Iudaeo Christianus, de Franciscus Iunius , conjunctis operis, versionem etiam textus Hebraei evulgarunt; quod & tentarant alii, Castalio, Maluenda, & nuper Sebastianus Schmidius. Sunt qui numerant Isidorum Clarium inter eos qui ex sontibus verterunt Latinὰ sacros Codices; sed ille non novam
ersionem cudit, sed veterem emendavit; in eam quandoque verbis usus acerbioribus, Lucas Oliander non tam novam Versionem secit , quam vulgatam correxit ad mentem Lutheri. Versiones illa: recontiores multum diserepant ab
antiquis versionibus; quod scilicet dicti Interpretes s cuti sunt Massoretas, & Grammaticos Iudaeorum , qui regulas antiquis i-notas adinvenerunt. Ideo non mirum est , si tantum discriminis intercedat inter veteres & novas versiones. Constat enim, etiam ex
Talmude, varias olim suisse lectiones in Bibliis. Aliter novi, aliter veteres interpretes legebant. Iacobus
Angliae rex Biblia Hebraeo Mnte vertenda Anglice curavit, sicut Batavi lingua sibi propria, ex decreto synodi, quam Dod rectanam vocant. Lutherus Germanice, sicut Genevenses Gallice & Italice, omnes exsonte interprerati sunt. Judaei Hispanice quoque Verterunt verus foedus. Catholici Doctores Vulgatam Latinam versionem lingua sua interpretati sunt: Lovani erases Gallice. Anre aliquot annos, & Gallico qui-dcm sermone, sed puriori & elegantiori, Isarius te
512쪽
De editionibus Bibliorum praeimis: de Hexapias antiquis Origenis; ct aliis novis Lmis Polysottis.
T Radunt Iudaei Moysen duodecim exemplaria Legis
dedisse duodecim Principibus tribuum, ex quibu singuli Israelitae legem descripserint. Praecepto enim amrmativo, inquit Maimonides, singuli Israelitae jubentur sibi scribere librum Legis; & quamvis quis a parentibus suis librum Legis acceperit, sibi tamen ipse proprium scribere lubetvir quem si manu sua stria pserit, perinde est ac si accepisset e monte Sinai. Si scribendi peritus non sit, scriptum pretio comparet. Rex quoque jubetur sibi, quatenus rex est, stribere librum Legis, praeter eum quem privatus habebat, juxta illud Deuteronomii Cap. II. v. IS. erit
quando sederit super foliam regni sui, scribet sibi exemplar hujus Legis, M. In describenda autem Lege maximam curam, ne dicam superstitionem, impendunt Iudaei. Viginti conditiones recenset Maimoni des necellarias ut liber Legis sacer habeatur, id est, ut publicd in Synagogis legi possit, quas enumerare supersedeo. Incerta quidem sunt, & nullo argumento possunt probari, quae Iudaei reserunt de exemplaribus illis unicuique Tribui datis; sed constat Deum semper providisse ne sic negligerentur Libri sacri, ut
in eos irreperent errores noxii fidei & moribus. Post solutam captivitatem, cum in exilio, non ea qua parerat religione, seritatae essent Scripturae, codices varios collegerunt, ordinarunt ἡ & in unum corpus redegerunt Esdras , 8c viri Synagogae magnae, hoc est, viri Synedrii; & quae in Bibliis vitiosa erant, repurgarunt, & integritati suae restit runt, Canonem con-
513쪽
ituentes Scripturarum. Erat vero haec ipsa constitutio divinae prorsus auctoritatis, cum in isto Synedrio essent non tantum Esdras, sed & Prophetarum ultimi, Aggaeus, Zacharias, Malachias, & ut quibusdam videtur Daniel. Auctor libri quarti Esdrae s p. I . v. a I.) dicit omnia exemplaria Legis cum Templo incensa esse, & ab Esdra, suggerente Spiritu Sancto,
de novo reparata esse: sed liber ille merito numeratur inter apocryphos ; & ista fabula quam narrat, reselli potest ex libro secundo Esdrae, in cujus capiate octavo ista legimus. Co regatus est omnis populus , ct dixerunt Esdrae scribae, ut adferret libram logii Mosi, quam praeceperat Dominus Uraeli. Ait
lit ergo Fraras Sacerdos legem coram mutiitudine viarorum s mulierum. Ibi non dicitur Esdras conscrimsisse, sed attulisse librum Deuteronomii, quem apud se, utpote Sacerdos, asservabat. Verisimile est Iudaeos non statim fuisse studiosos a tis Grammaticae, quam novissimis temporibus excoluerunt , nec antiquitus satagebant hujus scientiae, quae critica appellatur, occupata in corrigendis & restituendis libris huic integritati, qua primum scripti sunt
a suis auctoribus. Unde, ut patet ex antiquis versi nibus Graecis , complures erant discrepantiae inter cOdices, quibus qui sque Interpres usus eri. Verum quinto vel sexto saeculo, Iudaei illi Doctores Academiae
qua erat in urbe Tiberiade, ad lacum Genesareth, impenderunt operam corrigendo Codici sacro, cui apposuerunt puncta vocalia, ut diximus, ne postea aliter legeretur textus, quam esse legendum traditio monebat. Quin & varias variorum codicum lectiones sategerunt observare notis Heri dc Xerib, quas voces supra exposuimus, tum Sc usum earum. Illud utem studium quod adhibuerunt effecit ut . textus, 'ualem nunc habemus ab illis editum, differat ab eo
514쪽
Tiberiensibus Iudaeis non ubique decet postponere. Esto enim in optimis conquirendis codicibus seduli fuerint Massoretae; sed etiam sibi nimium forsan sum pisserunt, ut correctio eorum non semper praevalere
debeat. Ante natam Typographiam, celebrabant Iudaei quosdam codices, ad quos, ut ad lydium lapidem, exemplaria sua examinabant. Codices celebriores illi sunt, codex Hillelis, Palaestinus sive Hiero solumitanus, & Babylonicus. Ex quo a Typographis tum Christianis, tum Iudaeis multoties & ubique textus Hebraeus editus est, nulla jam in eo discrepantia est, nisi quam incuria Typographorum inducit.
Quod ad textum Graecum versionis senum, olim multae de discrepantes editiones erant, ut dicit Himeonymus in praefatione in librum Paralip. Alexandria ct A ntus in LXX. suis Hesichiam vadat amctorem : Constantinopolis usque Antiochiam Luciani Martyris exemplaria approbato media inter has provincia Palaestinos eodices legunt, quos ab origene et horatos Eusebius ct Pamphilus ovulgarunt , totusque orbis hae inter se trifaria varietate compugnat. Editio LXX. procurata a Luciano Martyre, qui passus est sub Diocletiano & Maximiano Tyrannis, versio nova censeri potest: Cum ille in Codices Hebraeos &in Graecas versiones indidisset, & diligenter quae vel veritati deerant, vel superflua erant, inspexisset, suis quibusque Scripturarum. locis correxit: ita non fuit amplius mere septuaginta Interpretum, siquidem murata sive emendata ; de quo B. Hieronymus admonet Suniam & Fretellam in Epistola sua, utriusque nomine inscripta. Ut sciatis aliam esse editionem, quam Origenes cst Caesariensis Eusebius , omnesque Graeciaetraritatores κοινta, id est , communem appellant atque vulgaram, ct a plerisque nune λωιι Mia dicitur: aliam
septuaginta Interpretum, qua re in ἐξα-λοῖα eodicibus reperitur, cst a nobis in Latinum sermonem fideliter
515쪽
4a6 Apparatus Bibliciυ. versa est, ct Hierosolyma atque in Orientis Ecclesiis
decantatur. Modo videbimus Hexapta illa esse Bi lia polyglotta edita ab origene . Postea addit Hi
ronymus de differentia quae erat inter utramque editionem LXX. Interpretum: sed hoc interest inter set uamque, quod κοινὰe pro locis ct temporibus re provoluntarε scriptorum veternm eorrupta editio est. Ea autem qua habetur in s ξαπλῶς, ct quam nos vertiamus, ipsa est qua in eruditorum libro incorrupta stimmaeulata septuaginta Interpretum translaetio resem
Vidimus supra saepius Graece versos codices Hebraeos, ab Aquila, a Symacho, a Theodotione, & a quinto, sexto & septimo auctoribus, qui ignoti sunt. Origenes suscepit edere Biblia, in quibus textu originalis cum his versionibus exhiberetur. Haec Biblia dicta sunt Tetrapta, nempa in quibus continebantur quatuor versiones. scilicet I. Septuaginta Senum, a. Aquilae, 3. Symmachi, . Theodotionis; quibus postea cum addidisset textum Hebraeum, Hebraicis MGraecis caracteribus, edidit sua Biblia hexapta, nempe sex habentia paginas; quae tandem evenerunt Octapla, postqst m quintam & sextam versionem Graecam, Quas repererat in dolio, ut diximus, adjunxit: quod
Rufinus libro vi. suae historiae Ecclesiasticae explicat. Origem, inquit, illossamosi mos Codices primus composuit, in quibus per singulas columnulas te regione separatim opus interpretis aniuscujusque descripsit; ita ut primo omnium ipsa Hebraea verba Hatraicis literis poneret; secando in loco per ordinem Graecis literis e regione Hebraea verba describeret; tertiam Aquile editionem subjungeret; quartam Symmachi, quintam se tuaginta Interpretum, qua nos ira est; sextam Thod tionis eritora et: or propter hujusmodi compositionem, exemplaria ipsa nominavit Hexapta. Addam quod dicit B. Hieronymus in caput tertium Epistole ad Tu
516쪽
tiber II. CUM XIII. a tum, de ista Origeniana Bibliorum editione. Nobis rura fuit omnes veteris Legis libros, quos vir doctus Adamentius in Hexapta digesserat, de Caesariensi Biabliotheca descriptos, ct ipsis authenticis emendare ', in quibus ct ipsa Hebraea propriis sunt caracteribus verba descripta, ct Graecis literis tramite e vicino; Aquila, item σ Symmachus, Septuaginta, ct Theodotion suum ordinem tenent. Minusii vero libri, ct maxime ii qui apud Hebraeos versa compositi Funt, tres alias addιtas habent, qnas quintam ct sextam ct septimam translationem vocant, auctoritatem sine nominibus interpretum eo erutas. Hoc immortale illud ingenium tua nobis imbore donavit. Cum omnium non esset magna illa volumina comis parare, aliam editionem elaboravit idem Origenes, in qua scilicet sola versio septuaginta Interpretum esset, cui apposuit asteriscos, obelos & similes notas, ex quibus agnoscerentur quae ex fonte in ista versi ne deerant, quae redundarent , ut dicit Hieronymus
in dicta Epistola ad Suniam & Fretellam. Ubi quid
minus habetur in Graeco ab Hebraica veritate, origenes de translationem Theodotionis addidit, ct sign-
posuit asteriscum, id est, stellam qua quod prius a sconditum videbatur, illuminet ct in medium proferat. Ubi autem in Hebraeo non est, in Graecis eodicibus inveni. tur, οβελον, id est, jacentem praeposuit vir iam, quam nos Latine veru possimus dicere; quo ostienditur jugulandum esse re confodiendum, quod in authenticis libris non invenitur: qua signa ct iu Graeorum Lar
norumque poematibus inυeniuntur. Ideo Origenes sumplevit ex Theodotione, quae Graeci senes omiserant, quia textum Hebraeum pressius sequitur; quod additamentum ne confunderetur cum textu, apposuit ineri cos : quae vect erant in Graeca versione. & non in Hebraeo textu, non expunxit nec delevit, sed obelo notavit. Asteriscis utebaimur veteres critici, librorum. que
517쪽
que censores, cum vellent admonere lectorem senteritaliam aliquam esse memorabilem, & sic illam quasi hoc asterisco irradiabant. Adulterina verb & depravata, ne illis lector deciperetur, notula altera, quatria figura veru repraesentante dixerunt obelum, transfigebant . Praeter omnes illas editiones, quas paravit Origenes, ad revincendos Iud os, qui in congressibus, sive privatis, sive publicis, Christianis de translatione Graeca testimonia mutuantibus exprobabant, illa m do non haberi in Hebraeo fonte modo aliter explicanda esse; saepe etiam ex Hebraeo quaedam objici hant, quae in Graeco non deprehenderentur I separato opere, ut fusius docuit Morinus in exercitationibus Biblicis, translationem Septuaginta edidit cum Hebraeo texta comparatam; ita ut textui LXX. subasterisco inseruerit quae textus Hebraeus addebat, at obelo notaverit quae LXX. Interpretes textui Hebraeo
addebant; non quod illa deesse, haec verb superesse existimaret, sed ut ostenderet quae Iudaei in Cnristi
norum textu deficere aut abundare dicerent, quae r secarent, quoad concertationem cum Iudaeis instructiores Christiani prodirent, propriisque ipsorum armis illos confoderent, nec non etiam argumenta exinplicandae & illustrandae LXX. Interpretum translati ni depromerent. Haec Morinus. Sunt & aliae notulae, quibus usum volunt origenem, nempe Lemniscos ac Hypolemniscos. Apud Hesychium λιμν,- seu ληιινι κν Syracusana vox est, qua sic apellant angustas taenias. Hinc ad alia signi-ncanda usurpata vox fuit, nempe pro fasciis, quibus coronae circumplicabantur; pro lineamento convoluto vulneribus inserendo; demumque pro nota librorum,
de qua Isidorus: Limnisecus, id est, virgula inter g minos punctos jacens, a ponitur in iis locis, quae sacrα Scriptum interpretes eodem sensu, sed diversis sermonia
518쪽
bus trans Merunt. Inde vocatus lemniscus, sive linea vittae more depicta, ait Bernardus de A sonifaucon cum duobus punctis, altero superne, altero inferne positis sic Ideo autem lemniscos ab Origene usu patos fuisse scribit Epiphanius, ut cum in editione
LXX. reperitur aliqua vox non cohaerens neque aliis connexa, hoc signo notata, noveris ab uno vel duobus interpretum paribus ita versum fuisse, ab uno stilucet, cum uno solum puncto linea signatur ri- tuncque Hypolemniscus dicitur; a duobus vero, quando pumctum utrinque ponitur sic & tunc lemniscus dicitur. Caeterarum notarum haec est forma. Asteriscus sic pingebatur ' obelus hac forma --Cum autem exinscriberetur opus Origenis cum istis notis, contigit Librariorum ciscitantia, ut sic permixta sit versio senum LXX. cumTheodotionis versione Zc aliorum, ut tostea vix constiterit, quae esset horum Senum, quae Theodotionis; quod apposita signa indicabant, qua dum perscriptorum negligentiam, queritus Hieronymus in Epistola ad Suniam & Fretellam, a plerisque quasi super-
sua relinquuntur,magnus in legendo error oboritur. Hinc, inquam, diversae editiones LXX. celebrabantur, quas viri docti tentaverant expurgare erroribus Librariorum,& horum virorum nominibus, ut vidimus, Hesichii, Luciani. Ipse Hieronymus Graecam versionem LXX. edidit, admonens qubd pro varietate regionum diversa circumserrentur exemplaria hujus versionis. Inde, inquam, post inventam Typographiam, novissimis saeculis tot diverse prodierunt ejus editiones, quae omnes differunt inter se. Editio Complutensis facta anno III 3. impensis Cardinalis Ximenes, differt ab editione Vaticana anni I 38 . Nempe cum viri docti, qui editiones Graecas LXX. procurarunt, alii in anumo haberent versionem illam concordem sacere cum hodierno textu Hebraeo, qui fuit scopus Compluteu- sitim, alii cum testimoniis ex dicta versione quae leguntur
519쪽
guntur apud antiquos Patres, quod intenderunt Romani, praeponebant diversorum codicum lectiones suo consilio magis idoneas. Graeca versio primurn edita Compluti in Hispadia anno I II. secunda vice
prodiit Venetiis anno I 3I8. typis Aldi Manutii; quam editionem plerique Typographi Germani secutinant. Editionem Romanam sive Vaticana Cardinalis Carata ex manuscripto Bibliothecae Vaticanae procuravit cum notis & scholiis. Anno subsequenti I 388. nobilius versionem Latinam hujus Graecae versionis collectam ex scriptis antiquorum Patrum edidit, Grς-
eam Vaticanam & hanc Latinam versionem curavit
conjunctim edendas Joannes Morinus Parisiis anno I 628. Ad manuscripti Alexandrini fidem correcta est editio Graeca, quae in polyglottis Anglicanis reperitur. Jam dicani editione Vulgaiae Latinae. Quamquam a nata Typographia saepius praelo subdita sit, tamen prima ejus notanda editio illa est, quam edendam curavit Sixtus quintus, post Concilium Tridentinum, a quo declarata fuit authentica. Declaratio autem illa non obstat quominus quos novae editioni praesec rat dictus Pontifex in illa immutaverint non pauca loca, dum student meliorem facere. Quin cum haec
nova editio non placuisset, Clemens octavus novam denuo procuravit emendatiorem; quae saepius recusaest, & in omnium manibus habetur. De editionibus tum textuum originalium, tum Versionum seorsim editis, diximus; nunc paucis perstrimgam celebres editiones polyglottas. Editiones Bibliorum illae dicuntur prolygloriae, in quibus textus Originalis cum una versione aut pluribus versionibus in Variis linguis exhibetur, ut indicat nomen illud quod Graecum est. Post inveniam Typographiam mv x prodierunt hujusmodi editiones. Franciscus Ximems
Cardinalis de Episcopus Toletanus suis impensis &studio quorumdam Academiae Complutensis Theolingorum Disitiros by Cooale
520쪽
gotum edenda curavit Biblia Complutensia anno IsI1. sex tomis comprehensa, continentia Veteris testamen ii textum Hebraeum, & Vulgatam Latinam, versi
nem LXX. & Οnhelosi Targum, id est, Paraphr sim Chaldaicam cum versionibus latinis: Testamentum novum Graeco-latinum, & apparatum, in quo quaedam Grammaticae, Lexica, & Indices. Multis accessionibus re chartae atque caracterum splendore illustriora sunt polygloria Hispanica Antierpiensia regia, sumptibus Philippi II. regis Hispanorum, curante Benedicto Aria Montano octo tomis edita anno Christi I 37 I. ubi praeterea inveniuntur Targum sive Paraphrasis Chaldaica in reliquum Vetus Testamentum cum versione Latina, versio inter- linearis Veteris Testamenti speciali tomo, & novi Testamenti versio Syriaca expressa nativis, id est, Syriacis & Hebraicis fimul litetis. Versionem illam Syriacis characheribus primum ediderat Viennae Albertus Vuldmanstadius Ferdinandi Imperatoris Cancellarius. Eandem Hebraico charactere expressit, & in Latinum convertit Guido Fabricius Boderianus, quae omnia hahentur in dictis Bibliis regiis, iis exceptis, quae inutio Syriaco charactere expressa non sunt reperta, ut notat Bonsterius p. I9. Sect.2.ὶ Non prodiere nuda Biblia regia; sed cum magno apparatu. Nimirum simul edita sunt lexica, grammaticae cum tractatibus philologicis, variis lectionibus indicibus. Successerunt heptapla Gallica Parisiensia, quae decem magnis voluminibus anno I 6 3. impensis viri elarissimi Michaelis de Iay, studio autem δc opera Gabrielis Sionitae, & Abrahae Eccheliensia Maronitarum, & Ioannis Morini Congregationis Oratorii presbyteri, charta imperiali, elegantissimis characteri-hus, Parisiis excusa. In hac editione praeterea habentur Pentateuchus Samaritanus cum versione Chaldςo- Samaritana, totum Vetus Testamentum Syriacum, &