장음표시 사용
561쪽
si v E MANU DUC Tio AD SACRAM SCRIPTURAM.
De exoticis, id est, de extraneis rebus, quarum eo-gnitio Saeris Scripturis intelligendis subservit. μι- mum de falsis Naeminibus , quorum ilia mentionem faciunt. De veri Dei ct falsoram Lomm nomia
Apparatu omnia congerere quae sacris Scripturis lucem afferre possunt. Plura eruimus ex moribus, ex ritibus, ex doctrina Iudaeorum . quibus illustrari possunt ἔ & quae Scripturis sunt veluti propria: Iudaeorum enim causa exaratae sunt. Nunc experiti liceat utrum ex exoticis, hoc est, ex iis quae extranea sunt quἔdpiam adduci possit, quo utiliter noster Apparatus augeatur, & perficiatur incoepta Manuductio o Multa sunt exotica, quae in sacro Codice occurrunt ι & noti explicantur, quia tunc temporis satis nota. Mentio. verbi causa, in illo ni falsorum numinum, & religionis qua colebantur, quam dedoeendi erant quos alloquebantur PropherR.. Itaque sermo Prophetarum noti intelligitur, iguota
562쪽
τε Apparatus Biblicas. prorsus quam impetebant idololatria. E re igitur vi him est non praetermittere silentio falsa Gentium numina, & alia similia exponere, quibus explicandisson immorati sunt Saeri Seriptores, qui aliena erant
ab instituto. Neque enim sulceperant totam naturam patefacere, texere historiam naturalem animalium, de arboribus, de metallis disserere, res omnes sivem tur e , sive artis describere, & quod medicorum est, morbos explicare. Quae tamen ubi quis nota &perspecta habet, viam, in qua alii haerent, planiorem decurrit. Haec saltem breviter pestringenda sunt. Protinus animadvertam homines qui Deo colendo acti sunt. quorum id eb motus omnes & affectus ingeniti a natura, ad Deum propendent, Deo carere non posse. Idcirco cum verum ignorarent, ne cui rui ejus deessent, quaecumque numina colebant. Syaruerant aras ignoto Deo, quas invenit B. Paulus Athenis Act. 17. 23. ὶ Unde & illa gentilium sormula
precatoria: Dii Deaque omnes . Nautae in navi Ionae invocabant quisque Deum sιum, eum in periculo Persarentur Jon. I. F. Forsan cum verum Deum praeterire omnes timerent, excitabant Ionam, ut suo Deo Vota quoque redderet. Ubi per peccatum a Deo homines recesserunt, lapsi in corpora, quae jam sola poterant cogitare, pariter & diligere, inter res corporeas , sive oculis corporis conspicuas, quaerere coeperunt omnem enim Dei notionem peccatum nondum deleverat ) quibus naturam divinam assing rent , & pro Deo colerent. Pro utilitate autem,
quam ex corporibus percipiebant, & pro potentia quam illis inesse opinabantur, luaec vel illa pro diis
habuere & coluere. Constans erat opinio Gentilium, Deos esse habendos, a quibus magna utilitas ad vistae cultum esset inventa, ipsasque res utiles & sal rares Deorum vocabulis nuncupandas; ut non solumeenserent inventas a diis, sed Sc insas divinas. Quis nescit
563쪽
Liber III. CUM L. 77hescit qualia demens AEgyptus portenta colat attamen, dicit Cicero, ipsi qui irridentur AEgyptii, nullam belluam nisi ob aliquam utilitatem, quam ex ea caperent, consecraverunt. Solem dc lunam, quibus i ter corpora nihil excelsius , nihil splendidius, elementa quae utilia sunt, ignem, terram, aquam, aerem, sicut ea omnia a quibus aliquod grande malum infligi poterat , Deos putavere. Etenim vani homines , ut
queritur auctor libri Sapientiar I 3.) De his qua
videntur bona non potuerunt inrelligere eum qui est; neque operibus attendentes agnoverunt quis esset artifex , sed ais ignem aut spiritum, aut citatum aerem, aut gyrum stellarum, aut nimiam aquam, aut solem ct
ιunam rectores orbis terrarum Deos putaverunt. Quorum si sperie delectati deos putauerunt, sciant qu-to his domi eor eorum speriosior est; speciei enim generator hae omnia constituit. Ea innata est animis de Deo opinio ι eum esse absolutum, potentem, perfectum , ἡ quo omnia bona & mala proficiscuntur . Dico mala , poenas quibus malos meritb exercet. Hinc quae inter causas bonorum δc malorum reputata sunt, & inrer Deos fuerunt numerata. Etiam quorumdam hominum fraus adjuvit errorem , & invexit falsorum numinum religionem, quam exempla Propagaverunt. Certum est, & argumentis . si vacaret, probarem, primos homines qui imperium in caeteros usurpaverunt, simul sibi divinos honores arrogasse, aut ses mortuis delatos, dum aulici prolimrum adulabantur. Hoc est quod idem Scriptor S
sientiae I . vers I 1. docet nos. Acerbst enimum dolens parer, cito sibi rapti filii fecit imaginem,s ilium qui tine quasi homo mori s fuerat, nunctari quam Deum colere erepit; or constituit inter servos suos sacra re sacrificia. Deinde interveniente tempore , condialescente iniqua consuetudine, hic error tamquam lex custoditus est , s Tyrannorum imperis e
564쪽
6 3 paratus Biblicua. sebantur figmenta. In AEgypto cura & arte, ut ne
mini ignotum, mortuorum corpora condiebantur, nec obruebantur terra. Viri Principes includebantur arca, quae imaginem exhiberet alicujus animalis, quo sorsan vivus delectatus esset, aut quod pro vi tutum ejus symbolo haberetur. Illae imagines in aedificiis in hune usum paratis religiose servabantur; l
sa cum colerentur, contigit ut sepulchra mortuorum hominum fierent templa vivorum, Labentibus autem annis, cum vera Principum imago non appareret,
animalia ipsa quae oculis subjacebanx, habita sunt pro Deo: his oblata sacrificia, & tota impensa est religio, quam vero Deo deberi natura ipsa docet. Hoc attestatur Iustinus de quodam Damasco Rege in omius honorem Syri sepulchrum Arat his uxoris ejus pro templo coluere, Deamque exinde sanctissima religionis
habent. Idem Iustinus scribit Hephaestionim , jussu Alexandri Magni, post mortem pro Deo habitum. Cippis, columnis, stelis , sive pilis ornabantur olim sepulchra ; quod & viri pii faciebant. Jacob
enim erexit titulum super sepulchrum Rachelis Gem. 3 . v. 2 o. in Timi autem illi in Hebraeo codice dicuntur Mareta , Graecis interpretibus ατήλα , id est, pila , cippus, columna , pyramis, quandoque saxum quadratum, non aliam speciem, quam saxi, prae se serens. Attamen hi tituli, seu cippi, columnae, pyramides, saxa, eodem modo velut daemoniorum seu deorum idola haberi coepta sunt . Sol pyramidis specie colebatur Syris e Venus specie pilae seu quadrati saxi Arabibus . Cum similes tituli pro simulachris essent, ideb illos prohibet Deus in L Vitico p. I. vers. I. Nec titulos erigetis, nec insignem lapidem ponetis in terra vestra , ut adoretis eum. Quandoque Latinus interpres vocem Hebraeam reddit statuas , ut quarto Regum s Cap. 3. vers. a. in lit enim stostas M.ri, quas fecerat pater e1us: ibi
565쪽
.tiber III. Caput L 7so, statua nihil aliud est quam tirutas , pila, D.
Quin 3c Idololatriae promoVendae non parum conis tulit malorum Angelorum invidia. Horum princeps mbierat furtilem Deo fieri, dicens: similis ero ALtis Ο , quod consequi non potuit, detrusus coelo in inferiores partes terrae. Ab hominibus autem inis.
rioris naturae, sedem qua deturbatus erat, occupanadam esse aegre ferens, ut haberet socios suppliciorum, primos hominum parentes ad peccandum illexerat, oecultus sub speate serpentis. Nactus ergo occasionem tum ex ambitione principum, nim ex errore
vulgi, promovit salsas religiones, usus potestate sua, cui homo subditus est peccando . Divisos honores suffuratus est sibi, & idolis, quae colenda supposuit: videlicet quae intelligebat tribuenda esse Deo, aut M. vertebat tribui a viris piis, quales fuere Abel. Seth& posteri ejus, haee omnia curans tribuenda falsis numinibus; Sive sub his & illis simulacris & nomianibus se colendum exhibens. Immolaverunt filios suos ct 'ias suas daemoniis , ut Psaltes queritur de Iudaeis; qui quidem scientes & volentes non eolebant daemonia; sed sub nomine Moloch, daemonia sibi ab illis exigebant divinos bonores; & id ubique, uxDeum imitaretur, qui ubique est. Potissim im autem loca conspicua, excelsa, momtesque elegerant, qui colebant Daemonia..Moris est Persa n, ut scribit Herodotus ά riti mas montium summitates ascendare, re Iovi hostias ibi immolare, omnem erit gyrum Jovem appellantes . Uerumtamen daemonia, quoniam pleraque illis oblata lacra turpia erant aut inepta, illa ut subtraherent plurium alpe ctui, fieri voluerant in luela, sive abditis locis . Da sim legimus in Gentilium libris arbores diis sacras micis, de sub earum umbris facta sacrificia. Ideo miri satagens populum suum revocare ab illo errore ,
566쪽
8o Ap ratus Biblicas. praecipit ut non alio in loco quam quem ipse et
gerat, victimas mactarent. Loca excelsa saepius in Scripturis prohibentur: in Deuteronomi Cap. I 6. vers. a I.) admonet Deus ne lucus cujuscumque adiboris juxta Aram ejus plantaretur. Contra hanc legem peccavit Manasses Reg. 6. a I. vers a 3.ὶ qsti erexit Aras Baal, or fecit lucos . Praevaricationem similem exprobrat Isaias Israelitis. N-qaid, inquit Cap. 37. v. I. non vos filii scelesti , frenen mendax, qui consolamini in diis, subter omne lignum frond sim immolantes paret ulos, Dr torrentibus subter emi nentes petras. Sic Ieremias p. 3. vers. 6.) expro-hrat Israelitis eos fornicatos esse, id est, idola coluita super omnem montem excelsem ct sub omni ligno frondoso.
Non solum montes, valles, lucos, rupes, & om nia quae naturae sunt, mali Angeli implebant sacris suis, sed & ipsa artis opera, quae scilicet manus hominum elaboraverant . Phoenices idola sua in navium suarum proris & puppibus circumferebant, ut discimus ex Herodoto. Hinc aliqui fabulam Iovis rapientis Europam ad praedones trahunt , quorum navis esset sub Iovis tutela, habens emgiem tauri. Inde, inquam, a Iove raptam Europam veteres com menti sunt. Hujus Alexandrinae navis, qua Paulus a Melita dicitur in Achis p. 23. v. II.) Vectus Syracusas, insigne Cassores erant; nempe Castoris& Pollucis apposita erat emgies. Cum autem Gentes illae idololatrae pertimescerent deos quoscumque, ne aliculus sacra negligere viderentur, erigebanr altaria diis deabusque omnibus, ut dixi. Talis erat ista
ara Athenis, Diis Asiae or Europa or Lybia, Deo
ignoto or hospitii cuius occasione Paulus Apostolus de uno & vero Deo disserens aiebat ALE. cap. I7a3. quod ergo ignorantes colitis, hoc ego annuntio
567쪽
ne honoris genus reddebant Gentiles idolis. Coram incurvabant se, & procumbebant humi. Hoc est quod Latinus interpres appellat adorare. Quia vero ad-atio , sive cultus qui exhibebatur diis, fieret non solum capite inclinato & flexis genibus, sed &manu ad os admota, idcirco, ut notat B. Hieronymus, Hebraei juxta linguae suae proprietatem deos mlaronem pro veneratione ponebant. Ita Psalmo a. in fonte Hebraeo osculamini sitiam, id est, aάorate. Ad quod alludens Job p. v. 3I. a .) & testatus quam animum haberet alienum ab idololatria , dicit: Si viri solem eum fulgeret, ct lunam incedentem clare, ct latarum est in abscondito cor meum, ct Ucuiatus
Non alienum est ab ho ce loco observare quod Gentiles putarent exaudiri a suis numinibus, cum inanes preces copia verborum abundantes effunderent coram eorum simul aeris. Sic prophetae Baalis 3. Reg. cap.
meridiem dicentes: Baal, exaudi nos. Continuo sex horarum spatio & contenta voce iterabant illas preces , si quidem sperarent quod tandem exorarent falsum numen; ut de illis Dominus dicit Matth. ωρ. I9. Per. 27.) Putant enim quod in multiloquio suo ex
Deus, ne Israelitae idololatris smiles fierent, vetabat uti iisdem institutis; verbi causas ne quis more illo, quo idololatrae eorumque sacerdotes solebant, ex tr mam caesariem tondcret Levit. cap. I9. M 27. Neqης in rotundum astondebitis comam, nee radetis bariam; uod facere solebant Arabes, Gentesque Vicinae. Eo em modo, inquit Herodotus, se tonderi aiunt, quo Disosius tonsus est; tondent ar autem in rotundam, tempora Iubrisentes. Hoc & adstruit Hieremias p. 9. vers. 26.) VA
568쪽
est super filios An-on , σ super Moab , ct δεφεν
σmnes qui attonsi sunt in comam, habitantes in de. serto. Per comam intelligi videtur capillus extimus caput ambiens, ita ut caesaries resecta esset ad modum coronae. Non alia ergo ratio est cur hoc Deus vel erit , nisi quod pronos ad idololatriam Israelitas sciret,& quanto plura cum gentilibus communia haberent, tanto facilius in eorum instituta transituros. Eandem ob causam Deus interminabatur Israelitisne carnem inciderent, & stigmatibus notarent sών. cap. I 9. - 26.) Et super mortuo non incideiss earnem
vestram, neque sigWM aliquas aut stigmata facietis
vobis. Stigmata erant in carne incisurae, quas implebant suco, atramento, Vel aliis coloribus: Hunc enim in modum solebant Gentiles in idoli honorem notare servum, eo indicantes illum venditum. Mos isse invaluerat inter Orientis populos, ut his-ce stigmatibus se signarent; quod asserit Lucianus, loquens de Dea Suria. Omnes notis erant compuncti, alii in vola, alii in cervice . Herodotus autem resert mulieres AEgyptias in luctu, faciem luto illinere solitas, & varia sibi stigmata inurere. De notis inustis in corpore sic loquitur lib. a. agens de Templo Hereulis in littore maris. versus Nili ostia. Erat in eo littore Herculis Templum, quod nunc quoque est: ad quod si quis cujus
eamque homin/s servu/ confugiens capiat sacras notaJ,ςίγαιατα ἱρὰ sese Deo tradeus, eum nefas est taetere . Ad hunc ce ritum sorsan alludebat Paulus in Epistola ad Galatas seo. 6. v. IT.) dicens. De cetero nemo mLhi molestus μή ego enim stigmata Domini Jesu in eo
pore meo porto. Locus allegatus Levitici prohibet tum stigmata carni suae incidere, sive carni diversas notas inscribere , tum se lacerare dc laniare in luctu; quae consuetudo erat Gentilium. Rege Scytharum mortuo , illi brachiis circumcidebantur, si fidem Herodoto faciamus. Mos iste pariter
569쪽
pariter viguit inter illos Sacerdotes Baal, quos dice bamus contenta voce iterasse tandiu importunas preces 3. Reg. I 8. v. 18.) Clamabant ergo υoce magna, ct
incidebam se, iuxta rit- mom, cultris er lanceolis donec perfunderentar sanguine. Sic juxta Lactantium fiebat in Bellonae sacris: in quibus, inquit, 'si Sacerdotes non alieno sanuino , sed suo cruore sacrificant; sectis namque tam is, re utraque manu districtos gladios exserentes , eurrint, e feruntur, in munt. De cuit sapientiam summi Legislatoris revocare Israelitas ab his ce consuetudinibus. Falsis autem religionibus, quibus mali Angeli mundum impleverant, ut astruerent fidem, conferebant sive poteuatem, sive artem mystis suis & magis ; quos certum est nonnulla patravisse, quae ordinarias natu .rae vires superant, & elus legibus adversantur. Etenim quamvis pleraque suspecta sint, quae leguntur in antiquis scriptis, tamen non possumus singula in dubium revocare, tot testimoniis confirmata. In dubitata sunt quae narrantur in sacro Codice. Magi Pharaonis victi sunt majori potestate, quam Moyses a Deo acceperat: miracula tamen edebant, signa potestatis plusquam humanae. Videre est toto eo tempore quod a condito mundo elapsum est, usque ad passionem Christi, quo tempore princeps mundi ejectus est soras, artes magicas exercitas. Nihil tam consuetum erat quam cantationibus elipere serpentes E cavernis, mulcere illos , & venenum eorum extinguere . Has aries non prohibuisset Deus, si nullae fuissent Deut. cap. I 8. v. II.ὶ Nec sit male laus, nec ineanta or, nec qui Pythones consulat, nec diυinos, aut querat a mortuis
Vaticinii veritas certum est divinitatis argumentum. Intererat ergo daemonis, quam de se opinionem animis Gentium indiderat confirmare, edendo oracula de venturis temporibus. Habuit suos Prophetas, quibus
570쪽
bus & concessa quaepiam rerum futurarum cognitio. Ne cui id mirum videatur , animadvertendum est quemcumque malum Angelum non aliam habere potestatem in homine, quam quae carnifici concedi s let ab aequo Sc potenti iudice, qui reos damnat s plicio. Deo peccati vindici servit diabolus , cum ii mines in peccatum impellit. Deus ipsa ejus malitia& arte utebatur, permittens ut contingerent quae prae dicta suerant a suis Prophetis. Ita voluit Deus ut Ba laam falsus propheta, quatenus salsorum Numinum cultor, vere ramen nunciaret scireut stella oriretur ex Jacob; liocentin vatieinio vulgabatur etiam inter idololatras gentes, soreut aliquando promissus Christus oriretur in terris: Prosuere, inquam, suis temporibus Balaami vaticinia 3 ex iis enim factum est ut Magi Orientis adverterint Christum natum, & in Iudaeam venerint eum adoraturi, excitati nova stella, 'ua Or-rum ejus significari intelligebant ex his vaticiniis. Angeli, quicumque sint, multa ingenii acie Sc sagacitate praediti sunt, quippe qui incorporei. Cum ergo plura assequi potuerint conjecturis, non mirum est si inter plurima quae praenuntiabant, quaedam exitum haberent, Deo permittente; errorem enim err re punit; ut qui errant, magis magisque erroribus implicentur, aut saltem fructum non percipiant ex sua scientia. Quid enim profuit Sauli a Samuele, quem excitaverat mulier saga, resciscere proximam suam cladem I. Reg. e. a 8. v. 7.ὶ Dicitur illa habuisse PDibonem ; unde & PythonitIa appellatur. Hebraicd a tem Pytho dicitur ob, in plurali oboth, id est, utres. Dabatur nomen illud Magis, quod ventres eorum instar
utris intumescerent, cum reddebant oracula, nempe
respondebant his qui eos de futuris percontabantur; δc ideo ab interpretibus Graeeis, & a Josepho illi appellantur ἐγ- ιμ- θοι id est, ex ventre loquentes: voces eorum videbantur quasi e terra exire. Hodie etiam reperire