장음표시 사용
151쪽
mima quam enim terra in salem, vel sal in terram facesset. Eleamenta materiae Vices obeunt, principia magis ad formam vi dentur attinere : siquidem calor, frigus , humor, M siccitas, quae ex elementis dimanant, materiam magis sapiunt, & qualitates sunt omnibus corporibus commianeS. Sed odor, sapor, vis purgatrix, Maliae facultates, quae ex principiis ducuntur , formales, propriae, ac specificae jure nominantur. Hinc Mesue eos sapientes vocat, qui quod occultum erat manifestant, re quasi speciem a materia separant, quae quidem sunt Chymicorum partes . Hanc ipse Galenus olim Optabat artem, quae diversas mixtorum corporum partes secerneret. Verum cum de principiis alio loco multa dixerimus, nunc mihi est pero randum. Sed tibi quid tandem videtur, optime Menander.
De mixtis terreis, & variis terrarUm generibUS.
E. Principia C mliorum ex Cartesii decretis exponuntur. I. De resolutione , s variis illius disserentiis , nempe sublimatione, di illatione , calcinatioUe o c. agitur. III. De diversis terrarum generibus, s usu pertractamus.
ISTRAHOR, Cum hoc, tum illud probabilius mihi videtur. Principia quidem Chymicorum non plane rejicio ; sed nego ea inter se aliter, quam partium subtilitate, vel Crassitie: figura, vel situ differre. Primus enim isque tenuissimus humor, qui inter distillandum evehitur, mercurii nomen accepit; nihil est quam aqua corporis tinctura , vel essentia leviter imbuta: minus censetur utilis, quod humor sit dumtaxat ais mentariUS, nondum bene concoctus, vel percolatus, qui facile egreditur, quod cum aliis partibus male cohaereat. Hunc excipit Oleostas humor intimus corporis mixti succus, quem sulfur, vel spiritum Deitant: is maiore calore attollitur: altius quippe rei ipsi
152쪽
ex qua elicitur, insidet. Salis demum nomine quidquid sursum
efferri nequit, insigniunt: crassitoribus enim constat particulis quam ut a calore evehi possint. Quare taces Ilia crassioreA nec caloris vi satis agitari queunt, ut liquescant; nec attolli, ut in humorem distillentur. Hinc omnia naturae, Sc artis miracula calore, dc frigore perficiuntur; calor moVet, agitat, dissolvid, aperit, separat; frigore vero humores concrescunt, interim se cernUntur, ut in sanguine videre est. Iam ubi fossilium , rerum sensibilium naturas, vel causas scrutam Ur , Ultra recUrrimus ad spiritus mechanicos, vel rationes seminarias, atque
alia ignorantiae nostrae patrocinia: haec enim sunt densissimis circlam fusa tenebris, neque ulla ratione percipi possunt. Alia sunt principia magis obvia, &intellectu faciliora, quae magno errore inflati contemnimus. Placet mihi illustris Cartesii (cujus memoriam excipient omnes anni consequentes) sententia,
qua nulla corporum principia agnoscit, nisi eadem cum rebus ipsis consentiant, tu sint explicatu facilia. Finge aliquem non plane impolitum , qui te vltro percontetur, quae sit causa illius aciditatis, quam in spiritu vitrioli deprehendimus; quare aquae fortes metalla, & lapides dis luant; cur c contra pleraque olea quamdam prae se ferant dulcedinem numquid forte ad materiam, vel formam, aut spiritum universi rationibus feminariis praegnantem te referes Nae tu illi furere videberis: quid enim absurdius quam rebus manifestis causas incertas, & abstrusas reddere e Quod si eum aperte docueris spiritum vitrioli, vel nitri ex particulis rigidis, oblongis, duris compingi, quae tamquam a cicuta linguam pungant, subeant, penetrent, ac tandem dis luant metalla: olea vero ex particulis mollioribus, reflexilibus componi; hinc linguam non vellicant, sed leniter al- lambiane, ac pinguedine sua demulcent. Profecto ille tibi vehementer assentiCtur, atque ultro in tuam concedet sentcntiam. Sed redeo ad principia , causas sessilium.
Omnis Vt naturae, sic artis operatio mixtione, re lutione continetur. Carteriam eo fere modo miscibilia natura permiscet, quo cernimus Pharmacopolas in suis mixtionibus procedere : terunt corpora quam fieri potest minuti Sime; coctionem
adhibent: nam calor dividit , resolvit, agitat: humore tamdem
153쪽
diluunt: est enim humor quasi vehiculum, & facile subit mixti corpuscula, illaque separat, Vt eXquisitius misceantur. Neque aliter, quantum aUguror, metalla, re lapides ex tribus principiis,mercurio, sulfure, Ss sale optime permistis exsurgunt. Mercurium voco hydrargyrum, cujus atomi a subtili materia (non enim a Cartesii decretis facile dimoveor agitantur, nam licet
sint crassissimae, male tamen cohaerent. Sulfur est succus oleo-sus, cujus particulta flexiles, & ramosae materiam omnibus bitumi LibUS , quae e terra exaestuant, suggerunt. Sales denique, ut vitrioltam , alumen, nitrum constant ex rigidis, aciatis corpusculis. Omnia, ut jam dixi, mineralia ex iis succis compinguntur: nam liquida quae sunt, facile permiscentur.
Omnem vero mixtionem praecedit quaedam resolutio, qUse
varia est, & multiplex. Exhalatio inter praecipuas illius species numeratiar, eaque nihil est quam resolutio in halitus: illius adeo tres species recensentur ; sublimatio, distillatio, & calcinatio. d si halitus in corpus durum concrescat, sublimatio
dicitur: sic flores ex sulfure, stibio, SI aliis mineralibus attolliuntur, ac superiori vasis in quo incenduntur, parti, instar pruinae adhaerescunt: quo quidem modo metalla generari credidit Aristoteles; recte, an secus postea viderimus. PlcrumqUe a Utem salvolatile sublimari solet: hinc sublimata acria sunt,&caustica, siepe etiam dc venefica, ut hydrargyrus sublimatus :corpusculis enim duris, acutis, peneta antibus constant. Sic fuligo quae ex incensis lignis, vel siiccis pinguioribus attollitur, est acerrima: & quia ex striatis particulis componitur, amariam prae se fert saporem, camino tenaciter inhaeret, Ss prae illis particulis asperis facile infigitur: flammam tamen concipit, qUOdomni oleo non destituatur. Illud quidem oleum non ignis violentia, sed quod magis mirere, summo extrahitur frigore. FU ligo natalia aqua , vel urina, quae huic negotio optima est, diluitur; coquitur don CC rubedinem qu amdam , qta se sal gUi- Rem reserat, contrax crit; sub dio frigori intensissimo exponi tur ; confracta glac io excipitur oleum fuliginis, quod in me di tam locum sese recoeperat, optimum (si Chymicos audimus .scabiei foetidae, atque aliis ist genus morbis remedium. Omitto fit liginem uberiorem esse circa superiorem camini partem,
154쪽
quam versus infamam: nam ubi nimio calore, vel flamma agi tatur, non facile potest: consistere. Solet autem plerumque in floccos glomerari, quod omnis halitus in si lamenta floccu los diducatur. Sic mucus in pane, &aliis corporibus putrediani obnoxiis, restate praesertim, in si lamenta floccescit; quod nimio aestu multus halitus diffletur. Nec solus calor, sed etiam humor aeris immodicus mucum educit copiosiorem, quod ii litum CrImpentem crassities aeris, vel humiditas repellat, eumque in stimma panis superficie haerere compellat. Verum ista ad putredinem spectant, de qua jam alias diximias, eanas Vettiam calore, tum humore perifici satis compertum est: sive quod Calor acris ambientis intimiam corporis mixti calorem una cumlitam Ore eVocet, quo vinculo sublato, miscibilia dis tui, re separari iaccesse est; sic enim placet Aristoteli: seu potius calor poros corporis subeat, aditum praebeat corpusculis acrioribus, quibus fibrae jam calore dii lutae laxantur, & stubtiliores mixti Corporis partes exhalantur. Humor vero eamdem fere ruinama fert corporibus: nam fibras solvit, ac subtilissimas rei cu)us que partes secum educit. INnnc ad secundam exhalationis speciem accedo , in qua sublatus vapor concrescit in liquorem, distillatio nominatur. Haec meo quidem iudicio est: praecipUa natUrce rota , qtaa Omnes fere suos perficit motus: huic tota incumbit Alchimia; modo vapores in Alembico sursum extollunt; aliquando per ignen IIOrae, vel Circularem Carbonibus in orbem dispositis, sensim admotis, humorem deorsum propellunt: sed ubi olea tena Oiora sunt extrahenda , quoddam vasis gentas, quod retortam VO-cant, adhibent; atque illius beneficio liquor magis rebellis ad latus, vel Vt loquuntur, per inclinationem elicitur. Nonnumquam discillatos liquores suo magmati, seu tacibus remiscent, ut intimam essentiam , quae plerumque in fundo vasis contu macior residet, educant: nam humor affusus tritas CXC Us ias corporis distillati partes solvit, laxat secum trahit. Hu more resoluto , restant soli cineres ; unde haec Operatio quae Corpus mixtum in minutissimum pulverem, omni humore absumpto redigit, dicitur calcinatio, quae tertia est exhalationis species.
155쪽
Cinis quidem e plantis, Ss an irnantibus ; calx Vero ex lapidibus, vel metallis potissimum educitur. Tum calces, cum cineres quamdam prae se ferunt albedinem , quod terrethres atomi quibus maxime constant, globos et sint, dc rotundae, S radios in omnes reflectant partes: hinc illa cinerum mollities et nam sphaerulae nullis angulis tactum offendunt. Corpuscula tamen acria, SscaUstica continent, quae non ignis vi, sed sola aqua separantur: terrestres enim particulae ignis calore non facile excutitantiar, quod crassiores existant, quam ut eas subtilis materia , quae omnium corporum meatus subit, Z in perpetuo versatur motu, exagitet. Sed cum laxiores habeant poros, humorem facile admittunt; is enim tentatores partes secum educit, ut in ipsis vulgatis infusionibus ustavenit. Hincilixivio sordes linteorum absterguntur : nam acria illa corpuscula hunioris beneficio , lintei meatias subeunt, tenaciter adhaerescunt, nec elui possunt, nisi sordes una secum abripiant. Non dissimili ratione calcis corpuscula catastica, corrosiva, Macerrima cum sint, Corporum particulas penetrant, SP cito dis solvunt: hinc absumunt cadavera, Ssi arenam conglUtinant,
Si qua vero sit ratio seminaria, seu vis organica, dc plastica, in ipsis delitescit cineribus. Hinc illa plantarum e cinerib Us renascentium a Chymicis adeo jactata phantasmata: infinita prope ab iis referuntur exempla. Qigrcetantis narrat se lixivium ex unicarum cineribus confecisse , quod hiberno tempore congelatum urticas apprime delineatas ex libebat. Idem refert se vidisse Polonum, qui cum varia haberet vasa sigillata, & in sin gulis pulverem quemdam debite praeparatiam, moderato calo re adhibito , quam quisque vellet plantam ostenderct. Nec memoro ex fimis animalium easdem saepe herbas Criri quae ipsis pecoribus pabulo fuere. Imo testatur Begia in US plantas en
sparsis cineribus nonnumquam exsurgere. EX Cancris Calcinatis S in aquam stagnantem projectis, alios subinde cancros renasci, pletique se expertos dicunt. Multis quoqtae profuit plantarum radices cinerum dilutis perfundere: sive quod sal spiritus Vivifici, & rationum seminalium cui hos existat, ut Chymici
omnVS contendunt: sive ut exit imat amiculi Oster, vir stim
mo iΠgenio, & exquisitae scientiae, superfusus imber subtilia
156쪽
salium corpuscula secum evehat, quibus occlus per hiemem
fibrarum meatUs, recluduntur. Satis , Ut opinor , de praecipuis naturae, & artis Chymicae resolutionibus dictum est. Nihil addo de liquefactione, qua partes dumtaxat homogeneae, SI congeneres corporis mixti separantur , Cum perfecta resolutio etiam heterogeneas dividat. Hinc metalla facile ii quantur, vix resolvuntur, quod partes heterogeneae arctiori ne chantur vinculo, quam ut dividi possint. Lignum vero non segre resolvitur, cum liquari non possit, quod partes heterogenex facile separentur; humor calor vi cito avolat, terra superest, quae liquari nequit. Nihil etiam necesse est de coctione dicere, qua crUdiores partes exhalantur, vel maturantur: hinc cocta iunt molliora . vinculis enim solutis, ac multis partibus diffatis, reliquae minus distentae tactui cedunt. Quod frixum est , elixato durius existit, quod pinguis humor vix subeat angustos corporis meatus : sed humor aqueus corporis elixati poros facile ingreditur : unde pisces priusquam frigi possint, persecandistant, quo altius oleum penetret. Cum vero olei particulae sint ramosae, tenaces, nihil mirum, sit corpora fortius agglutinent, & contrahant; unde spiritus ventriculi qui digestionem perficiunt, frixa corpora aegrius resolvunt, ac digerunt. Quae assantur, vel friguntur, intus humidiora si in is quam qUae et I xantur : si quidem in his ambiens humor fibras laxat, poros aperit, atque intimum corporis elixati humorem evocat : sed affata crudum, de mercurialem humorem essiant, quo absumpto , sicciore crusta obductantiar, ac meatus occluduntiar; adeo ut succi pars melior ad interiora revocetur. Alias quaestiones infinitas non persequor; tametsi ad mineralium intelligentiani
non parum lucis afferant: sed Iaaec ipsa quae dixi sentio fui Gelongiora.
TH. Ista certe quae abs te breviter decursa sunt, jam copiosius alibi tractavimus ; nunc igitur quod coeperas, mi Simplici, de ortu, natura, dc causis mineralium perge dicere. S i M P. Dicam equidem quoniam institui; simul ut vos pleniore demerear obsequio, non modo de fossilibus disseram, sed etiam secretiora Chymicorum arcana vobis aperiam. Indagatio ipsa rerum occultissimarum suam habet oblectationem: est
157쪽
enim , ut praeclaret Tullius, animorum ingeniorumque naturale quoddam quasi pabulum , consideratio, contemplatioque naturae. Sed praeclara res mihi videtur utilitatem cum delectatione conjungere: neque id infra Philosophi dignitatem puto,
ad ipsius Alchamiae opera quandoque descendere: nam vera sapientia utilitate, non sola contemplatione laudatur. Nemini tamen auctor fuerim, Ut in iis operibus consenescat, vel curiosius quam par sit , inquirat in naturae secreta : plerique enim
dum huic studio nimis indui gent, in damna dedecora incurrunt: sepe etiam legum judiciorumque poenis obligantur. Multos credendi facilitas decipit: sed non morabor in hac parte diutius: nimium est quod intelligitur. Nunc ad propositum.
Fossilia quorum naturas , causas, effectus inquirimias, in tria crenera brevissime dividi possunt; primum terras ipsas continet; sive sint communes , sive in pretio habeantur: alterum est succorum, qui vel pingues sunt, Vt sultar & bitumen ; Vci h. is Ap s. macri, ut sal gemmae, alumen, Set vitriolum: tertium denique butio. mineralia proprie dicta complectetitur , quae iterum in tres veluti species diducuntur, lapides, metalla , & metallica , qUae nimirum inter lapides metalla ambigunt. Horum Omnium Ortus , natUras, usias investigare non erit injucundum.
Ac primum de terris ipsis dicendum, quarum facilis est, De et ari expedita distinctio: nam aliae sunt steriles, aliae pingues, & frugiferae: illae viplurimum candidae , leves , vel arenosae existunt: quid enim arena, nisi minutissimorum lapillorum congeries cum permodica terrae portione constaneta e hinc arenosa terra humorem non retinet, sed per laxiores poros trajicit, is
quantumvis copiosis imbre diluatur, non lutescit. Addit Gas sendus corpuscula, ex quibus arena compingitur esse angulo sa, Ss vitrea: sic enim perspiciliis, quae rerum species mitifice aUgent, deprehenduntur. Quare nihil mirum est, si terra arenosa sterilis existat: non enim humore exsolvi potest; neque illae particulae quibus constat, seminali, vel altrici facultati obsequuntur. Neque obscurum est cur illae a renulae vim habeant
abstersivam, cur cotes ex iis compactae ferrum eXacuant; cur caementiam ex calce de arena stat tenacissimum. Ista enim Omnia cX angulorum asperitate, corpusculorunt, quibUS arcia
158쪽
constat, duritie oriuntur: nam calcem viscidam thaec arenusae suis angulis retinet. Fluvii omnes cum exundant, fabulo obdu-cunt terras: siquidem aqua corporum quibus assiuit ramentae
exedit, Sc secum defert. Terra pinguis viplurimium subnigrae est j humore quippe perfusa hunc exhibet colorem: sed exsic-cata albescit: candor enim, ut Strato Lampsacen Us Olim cen-sebat, est: nativus terrae color. Pinguis terra ubi aqua diluitur lutum facit; tenacior, Sr densior est quam arenosa ; humore: affuso, ac manibus f ibacta, vel agitata, non facile dividitur, aut dissolvitur: sterilis vero, macra cito solvitur, cum illius: partes nullo vinciantur glutine. Hoc quidem indicio Georgius :Agricola pingues a sterilibus terris discernit. Est tamen quod- .dam solum argillosum , densum, tenax, sterile : generatio , enim, ac nutritio sieri non possunt citra resoliationem; terra illa cum sit tenacior, resolvi nequit; nec succlam plantis suppeditare, cum nullos habeat meatus quibUs alimentum percoletur; quin potius plantarum fibras suo glutine implicat . Nec tenacitas omnis cum pinguedine conjungitur : nam spiritus vini suo phlegmate pinguior existit, non tenacior . Quaedam est argilla succulenta, & pinguis , quae terris inspersa cas foecundat, Marnam Galli vocant, olim Margam, mutuata a Geromanis voce, quod sit Velut terrae medulla: alia est durior, lapidi similis, quae longiore temporis tractu dissolvitur, eaque lita midioribus terris habetur utilior; alia vero mollior siccioribus magis convenit. Vtraque si iam foecunditatem Lali nitroso reo
fert acceptam : sal quippe fertilitatem inducere ( quamquam sint qui dissentiant) jam alibi demonstratum a nobis fuit. Huic creta fere simili est, de cujus candore nihil necesse est dicere,
cum hic locus non postulet ut colorum Cata faS indagemus . . Omnes ex rationibus seminariis colores diici Severiniani exi stimant, quod mihi omnino non probatUr; cum reS eadCm CO lores, non naturam mutet; cumque eX plumbo cerussi , vel minium conficiatur. iis tantam colorum mutationem in rationes scininarias, vel spiritus mechanicos refundaI 3 Vobis placet colores omnes, ex Varia luminis refleXIOne proficisci: adeo ut cretae candor CX corpUsculis sphaericis , quae lumen
solare in omnes partes regerune, oriatur. Hinc mollis quoque
159쪽
LIB. II. C APUT H. saTge Triabilis: ubi panno vel ligno affricatur , sui relinquit
vestiola: vitro affricta non item, quod illae particulae sint facile separabiles, SV panni rimulis Vltro inhaerescant: vitrum autemi cum eiusmodi rimulas non habeat , vix creta inficitur. Haec fatis acute conci UduntUr. Enimvero rubrica, carbo, atque alia ejusdem generis corpora sphaerulis non constant, facile tamen sui vestigia imprimunt corporibus. Quamobrem in mea veteri sententia permaneo , atque Omnes colores non a diversa luminis reflexione , neque ab ipso temperamento, seu elomentarium qualitatum conjugio, ut vult Agricola, sed ab insilio , renati Vo corporum lumine prodire arbitror . Non equidem ignoro nullam feret esse terram simplicem, sed plerasque cum succis, vel aliis mineralibus permixtas inveniri. Hinc diversi tum colores , tum sapores, diversie adeo facultates oriuntur. SUCCUS a luminosus adstringentem, atramentos sacrem, nitroi S amarum saporem conciliat: ubi terra succo pingui, vel bituminoso imbuitur , flammam facile concipit. Vix adduci possum ut credam ex incendio salse dinem, ex moderato calore pingtaedinem oriri: neque ignis calor acrem, vel frigus acidum semper Procreat saporem: crina eadem persae pe terra sit pingia is, calida, Sc adstringens: nes quidquid acidum est , id continuo frigidum existit , nisi Fbrtasse spiritum salis, vel sulfuris frigidum
Non mihi diu laborandum est, ut ostendam unde terrae pre Tiosiores oriantur. Numquid forte, ut placet Agricolae, superfusus imber telluris meatus, & venas subiens, saxorum, Vel layidum ramenta vehit, quae certis in locis colliguntur,& benigno calore digeruntur: tandem cum humor superfluus, vel frigore expressius est, vel calore absumptus, terra remanet. Haec si minus Vera stant, formam quamdam habent veritatis. Quod si itamen pluviae ultra decem pedum altitudinem non madefaciant terram, Ut Seneca Opinator ; necesse est ut terrae, quae at ius gem Merantur , ex aquis subterraneis suam ducant originem; ac rU- pes illae ad calais naturam debent proxime accedere, QUO praeditercurrens aqua facilius eas arrodat. Sed ne diutius disseram dea e nobis penitus ignota : quae ex telluris visceribus non CHO diuntur, sed in ipsas perficie passim occurrunt terrae, eX
160쪽
lapidum minutias secum deferente prodire nequeunt. QEmadmodum Aristoteles omnia fere corpora ex vapore, Ss halitu effingit; sic Agricola, lapides, metalla, fossilia denique omnia ex terra & aqua permixtis compingi arbitratur. Sed neutri sententiae prorsus assentior; neque extenuissimo halitu metalla durissima concrescere, neque ex terra simplici, & aqua tam varia fossilium genera procreari possunt. Quocirca vel una cum saxis, & rupibus in ipsa rerum conditione terrae productae sunt; vel ex elementis, S principiis Chymicorum in propriis matriis cibus gignuntur; vel denique ex terra diversis succorum generibus infecta emergunt. Neque hic omnes terrarum species possum persequi: sunt enim infinitae, ac pleraeque varia sortitae sunt nomina ab ipsis, ex quibus eruuntur locis. Sic creta, ab insula ejusdem nominis notissima; quamquam alibi passim inveniatur, nomen suum deduxit. Haec, ut reliqUce omnes, variis, usibus accommodatur: hinc Creta argentaria, argento expoliendo inservit; abstergit enim, sordes eluit, Vel propter arenularum asperitatem, vel quia salis abundat corpusculis. Terra Samia olim in pretio fuit, quod ex illa oculorum collyria pararentur: eam fuisse pinguem, mollem, candidam, & glutinosam ex Galeno colligimus. Terra Lemnia, vel sigillata praeter caeteras est illustris, figura caprae, Dianae sigillo olim signabatur; quemadmodum nunc temporis quaedam literae Turcicae ipsi imprimuntur: pinguis est,densa, mollis, adstringens,lubricae aliquando non dissimilis , nisi quod manus contrectantium non inficit: oxycrate permista sanguinem sistit ex ore profluentem; succo plantaginis diluta, sedat ventris tormina. Illud silentio non praeteribo quod clarissimus Bustequius de terra Lemnia literis consignavit. Fuit , inquit , Graecorum instituitam , Ut non nisii sexto die Augusti festo transfigurationis Domini specus recluderetur, unde in Lemno terra, quam AEgos sphragida vocabant, hauritur. Idem institutum hodieque servant Tur-Cae, Ac ut olim Sacerdos Graecus liturgiam ibi celebrabat, sic& illam hodie celebrari volunt, ipsi quidem sacrorum ex longinquo tantum spectatores. Terra Armena colore pallida, redura fere in har upidis vi exsiccante donatur, sanguinem inhibet , oris sanat ulcera, eamque contra pestis venenum Don