장음표시 사용
161쪽
manifesta, sed occulta qualitate utilem praedicant. QuFdam
vitriolo abundent. Ochra non solum ex vitrioli, sed etiam ex o i propria effoditur minera, colore luteo tingitur, auri pigmento
non dissimilis; aceto extincta magis purpurescit; acerrima climst, vulneribus perutilis censetur; carnes luxuriantes reprimit, tumores colli vel inguinum curat. Ne sim longior, terrae ad varios usus a Medicis adhibentur: nam vel abs hergunt, dc mill)dificant; vel erumpentem sistunt s anguinem , vel medentur vulneribus: utplurimum exsiccant, adstringunt , corrodunt: verum haec ad Medicos: non enim artem medendi tractare sus cepimus, sed cum in ordinem incurreret, inhonoratam transire noluimus. Hinc jam quibus terris alii utantur artifices tradere incipiam. Pictores macris, & raris utuntur; sic varia cretarUm genera, albam, nigram, Viridem; necnon rubricam, & ochram
plerumque adhibent. Qtii vestibus abstergendis operam impendunt , ii terras pinguiores, acres, & raras seligunt, qUas Sardinia, & aliae passim regiones praebent. Ne illud quidem quod admoneaemus, indignum est, figulos, statuarios, plasticos deniqUe omnes creta, vel argilla pingui, viscosa, densa, molli, non terris aridis, & macilentis uti ; cum enim argilla multo, ac pingui humore, & fibris tenacioribus constet, ductilis est, ac figuras ultro excipit. Terrae vero aridae citius dissolutantur; durae vix subigi,&manibus tractari possunt ; rarae igni admotae liquores non continent. Sed tamen nisi ars, vel natura argillam fabulo miscuerit, vix catini, alia vasa quae ignis ardores sustineant, effinguntur : sed arenulae corpuscula qUae dura, vitrea, & aspera esse diximus, suis angulis terram pinguiorem vinciunt, ne solvatur prohibent, meatUS Occludunt,& caementi vices obeunt. Ex terra minus densa figuli urceolos,
discos, atque alia ejusdem generis vasa fingunt, sed arena, vel sabulo per cribrum trajecto prius eam commisceri oportet, Vt ignis vim ferre queat: tum Soli ante est exponenda,& ex sic
canda, quam summo fornacis Calore torreatur. Rariorem qUO-quc terram postulant lateres, & tegulae, ne tecta graVentUr Dimio pondere : fragiles fiunt humoris defectu; cum vasi aqua pleno immerguntur, tum aqua videtur effervescere, quod aer ,
162쪽
vel halitus laterum poris conclusus erumpat bullarum spetae. Ne illud quidem ignorare oportet, quas terras Chymici ser nacibus stiis, crucibulis seu catillis, & testis accommodent, quo luto vasa sua conglutinent, ne iis di ctis spiritus erumpant: haec enim inst ituto nostro viciniora sunt, atque ad ipsius Alchimiae encheiriam pertinen C. Fornaces solent ex optima argilla, vel lateribus bene junctis compingi : nec tamen laterculi ignis vehementioris patientes sunt: quare cum metalla funduntur , partem illam fornacis , quae pyria sterium, vel focus nominatur, ac destinatur carbo Hibias excipiendis, ex terra optima constructam oportet : illa vero idonea haberi potesst, ex quatessae, vel crucibula finguia tUr, quae igni fortissimo cremata albescit, facile abit in lapidem, neque in pulverem fatiscit. Soli prius exponitiar, tum malleo ligneo contunditur, per cribrum trajicitUr; cum alterita Sterrae in figulino furno crematae, atque in pulVerem commiHU-tae dupha, vel tripla portione eam permiscene, aqUa temper r, si ibigunt, denique beneficio typi lignei formant crucibulum, calore solis exsiccantinec tamen sales retinebit, quousque in
furno cremetur. Argilla vero ex qua fornax erigitur, nona Um-GUam muria, & arena diluitur: silc enim rimas non a it. CVnsulit quoque Glauberus, vir meo quidem judicio industrius, ex
capite mortito, vel faecibus vitrioli, aut aquae fortis , cum suppetiant, aren. , & aqUa argillam temperare, atque ex ea fornaces compingere; idque optimum erit lutum, quo vasorum colla jungantur; retortor, CUCUrbitae, CUm Optas erit, armentur:
nam linteo madido id facile separatur; quod non evenit Vbi argilla, neque muria, neque vitrioli faecibus, sed aqua tantum, S animalium pilis , vel equorum fimo permiscetur: tum enim saepe accidit, ut pilis aut paleis combustis lutum fatiscat: nec facile separari potest; adeo ut necesse sit vasa, non sine dispendio confringere. Cum vero spiritus subtilissimi distillantur, si coriosi vi existant , vasorum juncturae non sollina aquae sortis capite mortuo, seu reliquiis committendae sunt , sed etiam calce Viva minuti illime contrita, atque oleo lini diluta sunt obducendae. Ouod si spiritus tenuissimi quidem sint, non corrosi
vi , satis erit vasor uni collia amylum aqua dilutum, vel vesicam
163쪽
btibulam albumine ovi madidam, vel denique argillam ovi itidem albumine temperatam , clam linteolis applicare. ista quidem Philosophi,ut professione sua minora despiciunt: his tamen neglectis, vix majoribias relinquitur locus : plerique omnes abi misis,& interminatis quaestionibus oblectantur, neque iis vlla disputatio placet , nisi quae magnam largiatur contradicendi
libertatem: simi enim contentionum clapidiores, qUam veritatis, cum tamen nihil sit veritatis luce dulcius.
De fale, S nitro . t. De salis natura es origine juxta Aristote s principia, de sali, O nitri tostata in sua principia resolutioUc. II. Peripateticorum opinio desalis natura refellitur, O verissimilior adducitur. II I. De nitri causis, usu, s praeparatione et necnon de
duplici sali scirae liquore , No s volatili , permultu expli
EN E actum tecum puto, quod Medici, Chymi ci, Figuli , atque alii artifices huic disputationi
non intorsint: nam universi impetum in te facerent, vel certe litem tibi intenderent, quod in alienas pos essiones irrueris. Quid amabo te, Philosophiae cum arte figulina, cum qua ne minima quidem societate conjungitur 3 Quid est, cur eorum luto manus inquines Et sane cum Medicis, vel Chymicis licet quodam jure postliminii agere, M veluti nostrum reposcere : nam &stias omise- Uant,& Philosophorum partes occuparunt. Medici quidem quorum scientia non ipsius contemplationis, sed valetudinis causa probatur ; nihil fere nobis reliqud e : Physicam enim Lotam, Playsiologiae nomine pertractant : Chymici vero Philosophorum nomen impudentissime sibi arrogant, cum tamen extra fusoriam, vel distillatricem artem non debeant CXCUrrCre. Vtraque fines suos norint, neque in Physicorum ditionem
164쪽
communi ex Peripateticorum prin ,
temere irrumpant. Verum hactenus evagari satis fuerit: ad mineralia redeamus : qUae qUidem Avicenna in quatuor genera
brevissime distribuit, sales, sulfura, lapides, & liquabilia: de
singulis nonnulla dicemus. Ac primum id omne salis nomine complectimur , quod in aqua, Vel humore exsolvitur; quo titulo nitrum, altamen, dc Vitriolum inter sales censemus. De sale communi, qUO cibos condimus, in-primis agendum. Illud quidem ex aqua maris, fontitam, aut puteorum, Solis ardore, aut coctione concrescit; vel ex montibtis, mineris eruitur; quod ubi instar crystalli pellucet, ut Sarmaticiam,& HUngari- cuna; itam sal gemmae vocitatur. Neque hic necesse est omnes salium persequi differentias, cum prope innumerabiles reperiantur: nam sal candidum passim occUrrit, nigrum in Norve gia, croceum in Cappadocia, purpureum in Hispania & Sicilia invenitur. Sal ammoniacum quod in arenis Libyae e do rescit, instar lapidis specularis tralucet. Illud vero sal melius sapit, quod ex aqua salsa excoquitur; non enim omni humore exuitur: minus habet amari tiadinis, & subtilius cum sit, citius liquescit. Quod vero Solis calore exsiccatur, particulis constat aliquantulum crassioribus ;hinc linguam acrius vellicat ; nec ita facile solvitur. Sal demum fossile durius cum sit, magis quidem adstringit, carnem a corruptione fortius vindicat, sed condiendis cibis minus est idoneum: nam &dentes sua asperitate ostendit, nec facile exsolvitur. Ne sim longus, id omni sali commune est, quod humore solvatur, quia calore, SI siccitate concrevit. Quamobrem optime conservatur in locis siccioribus : nam siccitatem amat, quod ex illa suam ducat originem. Humiditatem vero xt sibi infestam aversatur: neque in humidiori loco citra aliquod sui dispendium, asservari potest. Multa abundat terra ; siquidem ex humoro aquoso cum terra combusta permixto coaluit: hinc adstringentem, & exsiccanterni obtinet facultatem. Neque thoc loco expendam , utrum sal quod ex mixtis corporibus in cinerem redactis, per aquae calidae affusionem elicitur , naturae , an Chymicae artis sit opus : id
enim jam alibi excussimus; neque in iis controversiis Latii opes positae sunt. Per me licet Chymicis insanire, suum Alcali, i sic enim vocant salem, qui e corporibus extrahitur) inter ele-
165쪽
menta, vel principia recensere; atque ex illo omnium saporum differentias , foecunditatis, SI coagulationis causas repetere:
cum tamen salem ipsum in sua itidem dissolvant principia:
Dam S sublimatione salem volatilem, Ac minutilissimum consequuntur; distillatione spiritum eliciunt, quem mirifice com
Ante omnia salem ab omnibus expurgant sordibias, quod lo- trineia tutionibus, & coagulationibus repetitis perficitur : siqti idem salem aqua exsol Vtant, tum per fit trum trajiciunt, vel saltem percolant, Vt terrenas sordes deponat; aqua sale praegnans moderato calore exhalatur , quae salem in fundo, de candidiorem , re puriorem praebet Deinde vas fictili operto, igne circulari, vel rotae (cum scilicet catillus inter carbones sic collocatur , ut aliquo intervallo ab iis dissideat, & carbonibus acccnssis calor per gradus paulatim intendatur) torrent ut humiditatem elementarem, & pingiaedinem quamdam terrestrem, nec non spiritus persaepe noxios exuat. Tandem terra lutosa, Velaro illa figulorum salem permiscent, Sc permodica aqUa temperant. Ex qua mistura efformant globulos nucum juglandum magnitudine, quibus blando calore prius exsiccatis, dimidiam fere retortam luto undique obductam complent; collocant in
arena, igne per gradus adhibito spiritus distillatur; quousque
sub finem retorta candeat. Sed ne vasa disrumpantiar, excipia
lo (vas est quod recipiendo spiritui destinatur aqua frigida ,
quam praemissoriam vocant, imponitur, ut spirituum tUrgen tium frangat impetus: tum iterata distillatione, quam rectificationem nominant, in balneo phlegma separatur ; balneum hic voco, cum a lembicus, seu vas distillatorium aquae fervidae imponitur; deinde vase in cineribus collocato , shiritum acidum eliciunt; oleum in fundo remanet. Alii in vesica bubula salem exsolvunt, fragmenta ignitorum lateriam , Vel testas ollarum candentes injiciunt , ut salis diluto imbuantur; haec, ut prius, igne sensim aucto per gradus distillant; ultimo Tandem ignis gradu terram ex sale dulcem, & candidam subli mant, quam fixam & Laccharinam dicunt. Neque alia ratione salis ammoniaci, tartari, de nitri spiritus elicitantur, nisi quod haec DOD duplam modo terrae, cum qua permisceantur, (Vt sal
166쪽
commune rum triplam, vel quadruplam exigunt portionem, quod magis effervescant. Iam vero spiritus salis optime recti
si cattis metalla, sit argentiam exceperis, omnia, SI lapides sol. vit; quinetiam si Chymicis credimus , omnes fere morbovprofligat; ventriculum liberat noxio phlegmate, Comminuid calculum, hydropem sanat: sed multa aqua Cham tempCrat AHI oportet, ne sua aciditate quid obsit. Nec nihil, nec Omnia credo : quotus enim quisque Chymicus impos iurae nomino suspectus non est; quis circulatoriae jactationis infamia non laborate Ac de sille quidem hactenus: nunc de nitro perpauca di cem US; non quod latus locus non sit, sed explicata cilis origine, at ille Usti, sitnul ea quae ad nitri naturam spectant, aperuimus : vix enim nitrum a sale differt.
Qui e solidioribus lignis quercu, buxo, guaiaco, sal elicitur, is nitrosus es h : urina SI recrementa animalium , farces:
vini calcinatae , calx ipsa viva nitrum praebent ; adeo ut plerique Chymici nitrum esse rerum omnium principium essentiale arbitrentur; recte an secus, ipsi viderint. Id porro uti ae salvela natura, vel ab arte gignitur ; illud vel est sessile, ac majorem prae se fert duritiem , atque ex propria vena, uti & alia mineralia, eruitur; i vel mollius est, & rarioris naturae, atque in ipsa terrae superficie efflorescit: hoc Halmi ga , quasi terrae florem nominant. Ex nitro fossili fit Borax, seu Chrysocolla
Veneta, qua aurifabri tamqUam gitatinet vitantiar, qUO argentum cum auro Compingant , vel ut citius fundant metalla.
Nitrum factitium olim ex aqua Nili in scrobibus, vel nitrariis eXcepta, non aliter atque sal ex aqua marina formatum fuisse novimus: illius pars sul Itilior Aphronitrum dicebatur. Nitrum fossile, uti & Borax aliquantulum pellucet; flos vel spuma nitri magis candicat, facile in aqua exsolvitur, mundificat, aperit, exsiccat. Vtroque infectores utuntur, ut lanam imbuant
coloribus : ubi nitrum deesst, taces vini adhibent. Qusdam
rupes halini triam, ut apud nos veteres muri, C sudant. Iam de
nitri natiara , mirum quantum , non Philosophi modo , sed etiam Chymici digladientur. Sunt qui illud calidum de siccium instar ignis fingant : nam Sc flammam concipit, incidit, abstergit, corrodit: ita quidem Alberto Magno videtur.
167쪽
Aliis placet nitrum esse frigidissimum , nam sali & nivi, vel
glaciei contritis admistum, ac lagenae vitreae aqua plenae circumpositum, ipsaria aquam vel media aestate congelat. Hinc Quercetanus in Cthymia, SI Medicina nobilis nitrum ex tri plici sale componit, nempe ex fixo, nitros O, SD ammoniaco; hic cum sit summe volatilis, indistillatione primus avolat: se quitur nitrosus : sed sal fixus, & marino similis in fundo re manet contumacior, atque ignis vires spernit. Vulgare thali nitrum, ut venale pro stat, ex ale constat, alumine, & nitro. Cum igni admotum dissilit,& crepitat, tum multo abundat sale s alumen vero facile discernitur ; nam ignis ardore effervescit, neque aegre calci natur. Nitrum autem purum citissime inflammatur, at alae in prunas conjectum non exsilit. Sic ubi nitrum calci vivae admistum est, prunis admotum, ingratiam odorem foetet; cum purum, S non adulteratiam existit, nUlgum fere odorem spirat. Copioso quidem turget spiritu; hine vasa disruriapit, atque in multos halitus sese effundit. Lagarus Erherus ignem quemdam frigidum in sale petrae, portentOSaopinione agnoscit , quod spiritus nitri frigidos lingua ipsa ac
dentes experiantur : solent etiam plerique aestate injecto hal: nitro aquae frigus intendere. Nec tamen nitriam expers caloetis credimus : nam pinguedine quadam sulphurea donatur, quae flammam concipit, quaeque non modo in pulvere pyrio, sed etiam in salis prianellae confectione manifes e se exerit. Nitrum quippe purissimum, atque ab omni sale liberatum imponunt vasis fictili, ut ignis calore liquescat; tum flores ful- furis paulatim immittunt, & pruna, vel ferro candente sulfur incenditur, quod una secum nitri pinguedinem rapit, ac multum fumi non sine strepitu exhalat; singulis porro vinciis nitri , singulae sulfuris drachmae apponuntur. Cum nitriam per picuitatem debitam obtinet, tum ab igne removent; refrigeratum in marmore contundunt in pulverem : aqua simplici,
vel quod longe erit optimum, aqua rosacea hunc dilutant ptal Verem; trajiciunt per manicam laneam Hippocratis; dimidia se C aqua evaporatur, vel si sit rosacea, distillanda est, ne pereat; reliqua in cella, vel cavea frigori exponitur, donec Crystalli, quas minerales vocant, aquae innatent. Hac quidem
168쪽
arte omne salium genus aqua dilutorum crystallos praebet : nec tamen tota aqua statim in crystallos abit; unde rursiis excoquenda erit usque ad dimidiae partis consumptionem, vel quo usque appareat cuticula; frigori iterum exposita crystallos exhibebit, quae ablutae in sicciore loco conserventur. Nitrum sic praeparatiam, salem prunellae vocitant, qUOd lingisse atro colore infectae, & instar prunarum accens , scabritiem abs
tergat, sitim immodicam in febribus restinguat; permagni quoque usus est ad anginam , & dysurias. Sed cautio est ne
summo frigore nativum opprimat calorem , ventriculo, & hC- pati noceat ; neve humor tanto frigore impulsus obstritistiones gignat, atque in colicam, vel hydropem praecipitet. Cum bilis abundat, nescio an crystallo minerali uti oporteat: nam vi acerrima , SI mordaci instar salis donatur : quae autem sunt ejrismodi cum bile male conveniunt: siquidem acria simul permista intemperantius effervesciant.
Iam nihil necesse est dicere qua industria nitrum parari soleat: id enim ab Agricola, Et hero, atque aliis tractatum est uberrime: atque ex ipsis ossicinis peti potest. Neminem fugit
salem petrae ex terris nitrosis , simo columbino , ex veteriam murorum ruderibus, cellarum stabulorum pavimentis nullo stratis lapide confici Terrae porro nitrosae plerumque sunt argillosae: sic lutum ex quo veteres muri compingUntUr, dUmmodo nimio imbre non diluantur ; terrae animalium lotio
identidem per sie , vel in quas infectores tincturarum reliquias conjiciunt; cumuli cinerum quos saporiarii , fullones, atque alii ejusdem generis artifices seposuere , nitrum stlgge riant; terra ipsa, vel alia materia nitro exhausta , quinto qUO- que anno novum salis petrae proventum suppeditat. Taceo de calce ViVa, quercus , vel fagi cineribus ; de situ parietum, quis quiliis suburbanis , terra in quam distillatores aquartam fortium faeces, vel aurifabri aquas mortificatas projiciunt. Niriosam Vero materiam multa aqua solent diluere, CoqUere, per
colare : ubi necdum aqua satis halinitro impraegnata meriti idam noVae materiae cupis, vel doliis conclusae infundunt, vel in Vas mundum per lacinias trajiciunt, seu sit trant; aquam denique nitro divitem ad justam consistentiam, vel crassitiem ,
169쪽
indesinenter despumantes, excoquunt; tum Cxponunt collae frigori, quousque praebeat crystallos , quibus extractis , reliquum aquae iterum igni admovent, donec gustu acrior percipiatur: frigori itidem exponitur, novae si ab inde expectantur crystalli. Omnes demum crystalli aqua dulci rursus diluuia tur , & simili prorsus modo puriores procreantur: sal vero infundo subsidit. Cum nitrum sine strepitu in igne funditur, candelae calori admotum non exsilit, sed primo liquescit, dein
de flammam concipit, tum purum censetur. Verum haec Al
chimistis relinquamus. Nolim ego Philosoplaum his minutiis illigari. S 1 M P. Quasi vero id Philosophi majestate indignum se
modis inserviunt, principia, & causas contemplari. Qui rectam philosophandi viam, & rationem insistit, non nuda speculatione contentus est, nec etiam totus in distillationem incum bit : ut plerique Chymici, quos Artistas Vocant, qui formulas ab at iis praescriptas tamquam j Iasi sequuntUr,atqUO Omne Vitae spatium fornacibus adornandis, vel tractandis carbonibus mi fere consumunt. Hi satis se instructos putant, si quem ex iis qui circumferuntur artis spagyricae libellum edidiscerint, &velut decretis Technicorum se tutos crediant: noe ultra intendunt animum, ut rerum differentias, consensus, causas, effectus denique speculentur. Fateor equidem Philosophiala n coo nitione, M aestimatione rerum maxime esse positam : neque tamen ab actii, Si opera omnino recedit. Quod si Astronomia quae prorsus 'go nia videtur, quaeque in rerum caelestium in pectione versatur, ipso tamen actu ,&observatione perfectionem consequitur suam: nam siderum intervalla, & mensuras
terrae, ac Solis colligit ; eclipses praedicit; tempora definit, atque alia id genus praestat innUmera, quae sine observationibus sieri non positant. Quanto magis haec scientiae naturalis pars melior, quae circa fostilia Occupatur, quaeque ut ex OmnibUS scientiis est: novissime inventa, ita es: longe utilissima; multo labore, assiduos udio, pluribus constat experimentis. Quapropter ut Pleslosophiae studioso auctor non fuerim, ut statim fur
uulos erigat , dc in laboratorio (quae vox licet dura videatur ,
170쪽
tamen sola est) consenescat: sic illi ut Chymicos, Docima
s has, Aurifices , & Gemmarios adeat suadere non dubitabo.Mihi enim videtur haec scientia ex omnibus fere artibus multum assumere. Quod si id curae foret Philosophis, circa otiosas, dc inutiles quaestiones non haererent, & rebus obscuris majorem fortasse lucem inferrent. Sed nescio quo pacto plerique
cum veteribUs errare malint, Ss eam sententiam quam semel
adamaverunt, pugnacissime defendere, quam sine pertinacia quid constantissime dicatur, quid sensui & e perientiae conveniat, exquirere. Quod certe in hac ipsa de qua nunc disputa-mUS materia ustavenit. Multa enim a nobis te coram, mi Theophile, olim qisaesita, &disputata sunt de salis natura, SI Origine : an inter elementa numeratum illud oporteret; an actu, vel
potestate in mixtis corporibus delitesceret; an denique ex terra D. Aha. CombUsta prodiret ac tota fere quaestio tractata videbatur. Non tura,s pri- potuisti tamen sententia desistere;& in veteri tua persuasione manes , salem nihil esse quam terram adustam, tenui humore perfusam. Potestne quisquam dicere integros salis montes ex A fellitur incendiis prodiis se Neminem latet c cineribus per aquae cali- ' P affusionem salem extrahi: sed cum fimus columbinias, at- unimantium excrementa solius aquae affusione ni fore sum suum salem exhibeant; cum terra quae sale extata esst, quantumvis ignis calore fatigetur, in salem non abeat, nec vicissim sal in terram convertatur; cum quaedam herbae suum salem ipso sapore prodant, ut praeter caeteras herba Nati (sic enim eam vocant Arabes) ex qua Athali, vel Sodam conficiunt: quis salem in mixtis actu contineri non vltro fateatur Insaniunt scilicet Alchim istae qui salem inter elementa numeratum Volunt , quique ex illo plerosque sapores ducunt. Non ignoro quosdam esse Chymicos timidiores paulo contra vestra convitia, qui salem in aliquibus mixtis actu contineri; in aliis potentia dumtaxat, ut loquuntur, proxima & expedita inesse putant. Verum isti nulla satis idonea ratione ducuntur. Quid enim in rerum natura sale destituitur 3 neque extrahi potest, quod ante non fuit: neque ignis umquam salem generabit; sed illum aliis clementis occultatum, quasi oppressum liberabit. Quis nestat ex terra pingui, dc argillosa ; ex muris veteribus