장음표시 사용
171쪽
cellarum, citra ullam combustionem nitrum elici unde vi inarum, Sci sudorum salsedo, nisi ex sale qui cibis inerat, qui que blando animalis calore, non ignis violentia resolvitur 3 illa quidem minime ferenda est opinio Paracelsis arum, qua sapo-a es omnes ex sale proficisci statuunt: cum ex eodem principio tanta prodire non possit saporum varietas. Certa igitur cum illis, qui a te toti diversi sunt, noli mecum, qui sapores omnes nego ex uno sale, sed ex varia principiorum, atque elementorum mixtione arbitror dimanare. Quamquam ipsi Paracelsi
stae facile sese , ut mihi videtur , expediant: magnam enim salium diversitatem agnoscunt: aliud quippe est fixum, aliud volatile, Si fugax: est quoddam acidum, est nitrosum, & sulfureum: hoc facile sublimatur,&magnum in Medicina usum
obtinet: quaedam herbae acrimoniam suam penetrantem, &mordacem ex eo mutuantur : sic persicaria , allium, sinapi , isto sale abundant, quod cum ammoniaco nonnullam habet cognationem. Sal acidum tartaro vini non dissimile ex uvis ipsiis, pomis sylvestribus, cerasis, atque omnibus plantis acetosis copiosum elicitur. Hinc vina immatura, SI austera multum tartari, phlegmatis, perparum spiritus ardentis distilla ta exhibent. Contra, calidiora quae sunt, ut Hispanicum, Graecum spiritus ardentis magnam copiam profundunt, Ss parum praebent tartari. propter non absurde quidam existimant acetum nihil esse praeter aquam, vel phlegma vini, cui multum salis acidi, aut tartari admiscetur. Digna adeo res est, quam acriori studio expendamus. Mustum ex uvis expresctum plurimo quidem abundat sale, quod tamen ante fermentationem, vel ebullitionem nondum manifeste se exerit: quae sit illius ebullitionis causa suo loco di- Cendum. Fermentatione peracta vinum partem salis tenuiorem exsolvit, quae gratum ipsi acorem conciliat: pars crassior salis partim lateribus dolii adhaerescit,& tartarum vulgo appellatur, partim via cum faecibus ad imum descendit. Sal quippe in humore calido non aegre dissolvitur: sed ubi humor dete pescit, salem ipsum quasi manumittit, qui vel vasis lateram crustat, vel instar crystallorum enatat: vel denique ubi cras
sior existit, ad fundum deprimitur. Q uocirca in vino, Vt in alii Sm
172쪽
liquoribus, duplex salis genus licet animadvertere: unum subiatilius, quod per vini substantiam diffunditur; alterum crassius, quod in tacibus fixum remanet. Quemadmodum spiritus oleo sus, vel ardens , in duplici quoque invenitur differentia: alter quippe est fugax maxime volatilis, qui ex vino distillato statim prosilit, huic phlegma succedit sale dilutum, quod
aceti donatur nomine : alter spiritus magis est oleosus, re pinguis, atque ex vini tacibus multa aqua perfusiis , vesticae aeneae beneficio, suo alembico instructae solet elici. Faeces vero tamquam inutiles projiciunt, quibus porci saginantur : ex ii magnam tartari copiam extrahi posse clarus in arte Chymica docet Glaub CrUS. arte Faeces saccis concludit, ex quibus vinum praelo exprimit, qiiod in acetum vulgari methodo facile convertitur. Reli- Sisquis quum multa aqua perfundit, S spiritum ardentem per vesicam S deratii erum nota arte exs illat: quae in vesica residua et aqua, per oblongum isti. .i. ' tu , tam in saccula a praelo subjectum deducit: aquam praelo Ir- p ' ' idonei, excepta, tartarum sponte sua dimi xxix idque vel in fundo vasis subsidit, vel lateribus adhaerescit. Faeces in saccos superstites, exsiccatae, & combustae praebent Cineres clavellatos, quibus infectores utuntur. Aqua quidem vase Contenta non omne deposuit tartarum, sed plurimum adhuc continet , quod aciditate sua se prodit. Hinc aliis vini tacibus diluendis, ut spiritus ardens e vesica distilletur, optima fu- rura est. Aliis quoque usibus inseruit : nam cuprum dissolvit: ac viliores cupri Marcassitae; vel inutiles scoriae in ista aqua excoctae, per ferri ramenta instar luti praecipitantur; quod qui dem lutum aqua dulci abluitur, funditur, dc in cuprum non contemnendum facessit. Tartarum porro contritum aqUae incoquitur , & inter coquendum despumatur : aqua in VaS IDUndum trajicitur : ubi refrigescit, cryshallos tartari ad vasis latera deponit. Libra tartari cum Io. vel I1. aquae libris permiscetur, quod si nimium aquae apposueris, tardissime essingentur Crystalli: si parcius , tartari pars non exsoluta perit. Crystalli iterum solvuntur, ut puriores fiant. QVmd si cremorem tartari quaeras, priusquam aqua refrigescat, eam baculo agita, tumi enim ad fundum cremor tartari descendet. Ex iis profecto li-
173쪽
TAIouet aciditatem vini a sale tartareo proficisci. Multi qui aceto conficiendo navant operam, in loco calidiore aliqUot cHreunt dolia, quorum singula mediis fundis, tamquam septis ro- aminibus perviis in duas partes disterminant: superiorem par rem vinaceis implent, quibus jam incalescentibus, vinum ah
Randunt; dolia quam possunt accurate tegUnt, vinum in partem inferiorem delapsum extrahunt; cum e vinacea alias doliis conclusa jam incaluere, educthim prius vinum ipsis infundunt i, qUa Operatione identidem repetita , vinum In acetham convertitUr: nam vinacea calore fermentata suum salem tartareum vino facile impertiuntur. Non igittar viniam , CereVula, pomacium , atque alii ejusdem generis liquores macetum per solam corruptionem facessunt: sed istam aciditatem ex tale, fermentatIone, atque ipsius aeris calore depromunt. Libram
sacchari , vel mellis decem aquae libris dilue , calido acri per
aliquot hebdomadas expone: tota aqua brevi in optimUm acC- tum convertetur: Vel qUod calor aeris particulas salis, qui in melle, saccharo inest, cum aqua permisceat; vel, quod na: hi magis probatur, aer ipse abundet spiritu acido, Sonitros , qui rerum ortus promovet. Eist quippe in nitro spiritus uni virili, praecipuum naturae instrumentum, cuncta foecUndans, vita implens. Nola mihi excidit spiritum acidum a nitroso di itin ille: neque haec quam nunc tueor sententia priori diversa est. Salquippe acidum in nitrosum facile commutatur. Nitrum enim dubiam, quasi ancespitem sortitum est naturam s ignem aquam; sulfuream, SI mercurialem , sive acidam substantiam complectitur: hinc aqua ignea, Ss ignis aqueus merito VOCIta
tur. Intus calidum , foris existit frigidum: aciditate sua cuncta permeat; pinguedine, ac sulfurea visciditate rebus omnibus confert foecunditatem: ex fixo demum, & acido, seu volatili sale coalescit. Iam quid , & quale sit nitrum non tam definitionibus, argumentis intelligi potest, quam usu, re eXperientia. 'Entum ego quidem conjectura assequi possum , seminariae rationes in spiritu universi , hic vero in nitro tamquam in propria sede residet. Nitrum quippe e rebus detrahe, Im ipsam prolificam, generationem, dc Vitam simul auferas
174쪽
necesse est. clare milhi est miraculo, quod veteres Philosophi
rem tam late fusam, vel silentio praeterierint, vel tam brevi ter perstrinxerint : hinc enim pendet totius fere natUr se Contemplatio. Vnde terrae, Ac mari tanta foecunditas, nisi ex nitroso sale Hinc solum mari sinitimum uberius esse solet: nec tantam AEgypto Nilus exundans feracitatem largiretur , nisi nitro abundaret. In iis quoque regionibus pestis grassantis contagium Nilo exaestuante sis itur, quod nitri corpuscula ab omni putredine corpora vindicent. Arenosum solum omnino mutile foret, nisi aliquantulum salis petrae contineret, quod
instar glutinis aquam cum terra consociat. Iam alio loco osten-dlmUS terram ex cineribus palearum ,& fruticum reddi uberiorem. cris ignorat ossa vel cornua abrasa, aut Cortoriam ramenta , in quibus halinitrum copiosum est, terras in multos annos pingues, feraces reddere. Verum haec mitto: nam memini me alias hoc argumentum vobis coram pertractasse, vereor ne is a vobis , ut frigidi , repossiti cibi fastidium moveant. Nunc quae sit nitri natura, quae origo, qui effectus paucis exequar. ,
Quod antea jeci non muto, halinitrum, ex duplici sale pingui acido coaluisse: ex sulfure enim, & mercurio compo- . inhiam illi amarus sapor: atque, Ut supra inorauimus, aci-hit, stim dum salelm eX acetosiis herbis elici; sic nitrum ex amaris ut ex
D mi Absynthio, & Fumaria copiosum educitur. QMd si enim ex ias succum expresseris; & ex eo purgato phlegma sustuleris, quod reliquum est liquoris in frigido loco constitutum, nitrum purum, & inflammabile praebebit. Eadem ratione sal quod exurinis, Ac excrementis animalium educitur, facile in nitrum abit, eo quidem citius, quo magis urinosum, sulfureum & gax existit. Imo quidquid salis ines in animantibus, id totum
fere est nitrosum: adeo ut non ossa modo, pili, vel cornua; sed etiam caro ipsa, Ss sanguis falepeti arabundent. Nam ut henerationis , sic nutritionis est principium. Ac ne vobis videa: verba tantum fundere, unum item & alterum exemplum ex eo
quem supra laudavi Auctore subjiciam. Vas aliquod sanguine bubulo impletum calidiori loco, quousque putrescat ,& quasi an terram lutosam degeneret, colloca : aqua fervente hanό
175쪽
terram perfunde , lixi Vium eXtrahe , coque donec cuticula appareat; frigido demum in loco repone: crystallos nitrosas dabit: adeo ut ex centum libris sanguinis, sex talispetne libras
non aegre obtineas. Sic quodcumque animal calido loco vi putrescat expositum Vermes procreat; quos si vitro oblongioris
colli, & angusti (quod postea charta occludatur j imposueris,& in tepidiore loco constitueris, in aquam abibunt : haec vasicupreo, stanno quidem obducto, affusa, ovorum albumine, more aliorum succorum , ut loquuntur, clarificata, & usque ad cuticulam, ut prius, excocta, frigidiori denique loco reposita lapillos nitrosos exhibet. Omitto terram nitrosam qUae CXantiquis coemeteriis eruitur, magnum salispetrae proventum praebere. Quamobrem qui citra magnos sumptus ingentem salis petrae copiam parare volet, nihil necesse est ut proximo incommodet, ac cellarum muris,vel pavimentis abradendis operam impendat: sed profundiores foveas, quae Solem , aerCmadmIttant, pilavias arceant, compleat materia nitro Sa: quo loco censeri possiant plantae acriores, amarae, quas brUta respUUnt 8, arboriam folia, animalium cornua, avium plumae, fuli-gO caminorum , Cineres, & terra ipsa e cineribus post lixivium tamquam inutilis abjecta. Haec atque alia id genus aqUa communi, Vel potius urina, muria, boum, vel ovium sanguine per biennium identidem irrigentur , quousque putrescant: ex illa enim materia exsiccata, salpetrae per lixivium eruitur, unde spes
sucri non contemnendi metitur.
Halinitrum ex sulfureo, & acido sale exurgere jam ostendi-inus: fertilitas quam rebus prope omnibus confert, pingia millius naturam demonstrat; subtilitas vero qua metalla dissol- Nit, sapor ipse pungens, ac penetrans summam illius aciditatem prodit: nam acetum in nitrum facile concrescit, SI vicis sim nitrum, in spiritum acidissimum distillatur. Vulgarem tu quidem & usitatum distillandi modum nobis exposuisti, optime Theophile : sed longe compendiosior mihi videtur via quam Glata berus ingreditur: non enim artificem per ambages fatigat, nec vasa discrimini fractionis objicit. Vnicum dumtaXat VaS requiritur, quod fornaci communi sic aptatur, S Vt
loqui solent, incameratur, ut tubus e vase , dodrante pedis, Vcl
176쪽
novem dio itis extra furniam promineat. Hoc instrumento noni nitri solum , sed etiam aliorum mineralium spiritus, atque oleae distillantur: ac duo saliena ejusmodi vasa parari debent, unum
ferreum ; terretam alteri m : nam quaedam mineralia ferrumae rediuntur,& corrodUnt, quae terra facile coercentur. Tu
bus qui extra furnum eminet, ex lato sensim fit angustior, cum magno excipillo committitur, ne spiritus fugaces per rimulas dissientur. Cum igitur sali sipetrae spiritus acidus eliciendus erit: partem unam nitri cum duabus aluminis, vel pulveris te talarum commiscebis, ne fusio nitri quid obsit : vasi jam candenti misturam ferreo cochleari impones: tum statim operculo Vas claudetur. Interim e nitro accenso spiritus vola tilis ruber, instar neb Ulae erumpet, qUae quidem nebula ubi evanuerit, tantium dem nitri immittes: sic paulatim totum ha linitrum in spiritum acidissimam facesset. Nec necesse est ut moneam vasis operculum sua ansula ins rLaustum esse oportere, ut forcipe commode auferri possit: atque ut qUam accuratissime vas occludat , cavendum est. o id modo fieri possit norunt artifices. Vasis orifici iam in orbem excavant, sic villanc ssulam, vel cavitatem operculum parte sui prominula exactissime impleat. Vasii recipienti tantiam aqtare praemittitur, quantum nitri est distillandum, ut spiritus facilius concrescant. Tum leni calore balnei spiritus rectificatur, seu iterata distilla tione phlegma a spiritu secernitur: nam Cucurbitam cum scio alembico in aqua fervente, vel cineribus collocant ; tumque spiritus volatilis rubeus primum egreditur; phlegma succedit, quod sublato recipiente exhalatur ; tum iterUmb aptatur reCC-ptaculum , quo spiritus nitri acidus, corrosiivus excipitur. Hac quidem arte salis communis, vitrioli, aluminis spiri tus eliciuntur. Spiritum nitri volatilem ad gangraenam commendant: spiritus acidus magnum in re metallica momentum obtinet: nam metalla dissolvit,&aquae fortis vices obit. Solet quippe aqua fortis ex vitriolo, & nitro per retortam luto obductam , seu armatam distillari et sed vitriolum ea tantum ratio Dd appossitum plerique putant, ut nitri fusionem inhibeat: vix enim spiritus vitrioli una cum spiritu nitri, moderato Calore sursum potest efferri. Huc accedit quod vitrioli spiritus aurum is ipsum:
177쪽
ipsum invadat: quod sit enim cum nitri spiritu eum conjunxeris, auris i ab argento Hetriti Uam secernes, quod tamen aqua fortis praestare debet. Hoc enim discrimine aqua fortis a reo alidis cernitur, quod illa argentiam, non item alarum : haec Contra aurum , argento illaeso dissolvat. Ex nitri spiritu acido, rogalem aquam conficies, si in illo salem communem calcinatum exsolveris, & per retortam igne Violento distillaveris: tum enim aquam regalem consequeris solvondo auro idoneam. Haec diutius forent dicenda , si veluti nova praeciperem : sed omnes fere Chymici de nitri natura, Ac Vsu copios C pcrtractant, ac praeter caetcros cula tabortas plures det nitro colascripsit libros, quos nihil necesse est nunc contexere. Illud tamqUam mundi miraculum, Philosophorum mercurium,&menstruum universale praedicat Aliquando illud infixum dc igneum convertit liquorem, quo sulfurea quaeque solvuntur : Interim distillat In spiritum aci
dum, qui cuncta mineralia, quae mea clario abundant, penetrat utroque res Venenatas sic expingat, Ut in Optima medicamenta
convertantur. Quod liquor sulfureus, & fixus exsolvit, illud spiritus acidus praecipitat, Ss vicissim : nitrum enim ex rebus contrariis, (quod saepius dicendum est nempe ex sulfureo reacido sale, qtu sese mutuo retundunt, Componitur quippe acidi Vim corrosilvam, & Volatilem sal sulfureum elidit sui furer lentam, dc fixam naturam acidam stat eXacuit: &quod magis mirere, ubi liquor fiX AS cum acido conjun itur uter que velut inito dere in nitrum Vulgare, eamquam in Commune principitam reVesrittar, S nitri Vulgaris naturam induit.
Haec vid eo dum breviter volui dicere, dicta este , me paulo ooscurius : sed experiar, re dicam , sit potero, planius. MaXI-mam nitri vim esse in dissolvendis corporibus fugit nem nem: quintilam eluit, de abstergit; crudum quidem nitrum cuncta
expurgat minoralia. Sic alarim Ontiam Vna Cum salepetrae calci- Datiam noXlos exhalat sipiritus: nam stibii sulfur combustibile per salempetrae incensum difflatur. Eodem prorsus modo arsem rim, & auripigmen rum , aeque alia ejus generis eoXica nitri Detnebetio deponunt spiritias Venenatos . amIN am nemini niti In hac arte peritissimo suaserim, ut ista tracide deseteri A.
Alios nitri in metallis fundendis, & separandis ustis non illi
Duplex et nitro liquor uslatilis Utriusque priaparatio.
178쪽
benter praetereo , atque in alium locum differo : neque enim omnia simul tradi possunt. Plantat vero dc animantes crudo, 3c simplici nitro expurgari, & parari nequeunt: illud quippe accensum eas penitus consumit, redigit in cineres: nec vis puro atrix herbarum , vel animalium in cineribus, aut fixo sale:
ted macris in s a te, vel spiritu volatili consistit. Hinc Chymici
non immerito vulgares coctiones irrident, quod tenuissimae partes, si seque Vim totam herbae continent, ignis calore pereant, solo phlegmate superstite. Q id si enim alembicum ad
hibeas, spiritus volatilis primus egredietur, cui cruda &insi-pida aqua succedet. QDare ii mihi videntur melius procedere, qui spiritus volatiles leni distillatione proliciunt, quos recenti herbae affundunt, ut vires efficaciores obtineant. Sed redeo ad nitri spiritum, quo res vegetabiles, vel ipsa animalia digerun-tUr, purgantur, atqtae intuta COD VertUntur medicamina. Ple raque enim medicamenta venenis sunt finitima , ea maxime
quae vires suas tartius exerunt: quare nisi optime corrigantUr, non sine aliquo vitae discrimine adhiberi solent. Quod ut bre vissimo pateat exemplo ; quanta est in opio vis narcotica , vel somnifera nam spiritus vitales ligat; nec raro nativum extin ciuit calorem , atque in summum ustae adducit periculum.
a igitur arte medicamentum utile doloribus leniendis, somno conciliando, viribus denique restaurandis evadet e Spiritu nitri digerendum est : hocque vasculum vitreum angustioris orificii fere complebitur, cui papavera concisum sensim appo res , quousque dissolvatur : deinde per tenue linteum perco labis; feces quae solvi non potuerunt, abjicientur. Iam illud caput artis est herbam exsolutam instar pulveris praecipitare id munus praestabit liquor nitri sulfureus: nam quae spiritus aci dus volatilis solvit, ea fixus liquor praecipitat,& vicisiim. Quamvis enim ambo isti liquores sibi infensi videantur; cum
tamen ex una radice, & veluti ex eodem prodierint fonte , originis suae non immemores, ultro consociantur. ItaqUe spiritus acidus exsolutum Opium dimittit, ac praecipitat, ut is cum fixo nitri humore conjungatur. Eslassis humoribus colligitur pul-Vas papaveris, qUi m Ulta abluttas aqua, vi omnes salispetrae re
liquiae abstergantur, charta bibula aliquoties complicata peta
179쪽
colatur, exsiccatiam pUIVerem in tuitam atque optimum medicamentum commeare assirmant. Illud mirari subit, quod ex virtusque liquoris acidi,& fixi conjugio nitrum iterum re nascatur aliis usibus profuturum. Non deerant plura quae dicerem, nisi haec a Glaubero jam tradita, verbosius fortasse quam necesse erat exposuissem. Illud tamen non possiam omitte re qua industria liquor nitri fixus , vel sui reus praeparetur. Res est: minime ardua , atque inter maxima Alchimia arcana merito recensetur. Nitrum purissimum , hoc est, ab omni sale communi expurghtum, forti, & operto crucibulo, medios inter carbones imponitur: cum totIam fluit, tum pul-Nis carbonum sensim in catillum conjicitur; hic pulvis flammam si alim concipit ; idque toties iteratur, donec injecti carbones inflammari amplius non possint, ac nitrum viridi, vel caeruleo colore tinctum appareat: illud extrahitur vi mortario jam candenti infunditur: nam si vasi frigidiusculo committe res, id in faciem involaret: contusum frigido collocatur in loco , ut in liquorem igneum, fixum, & sulfureum abeat: quod quidem 3c sulfur commune, os mineralia, quae sui re combustibili abundant,exsolvet. Sicanti monium, auripigmentiam, arsenictum rubrum, cuprum , ferrum , SI stannum dissolvit, non item argentum in quo mercurius est copiosior; nedum auorum solvet, cui nullum inest sulfur combustibile. Argentum vero spiritus nitri acidus, qui per distillationem elicitur, exsolvit: idem spiritus, ne auro quidem parcit, si sale ammoniaco, vel sale communi impraegnetur. Quod si cum spiritu nitri acido lapis calaminaris contusias permisceatur, hic quidem lapis spiritum acidissimum secum retinet, dum phlegma, seu aqua
insipida ignis calore exhalatur : adeo ut spiritus nitri itantam aciditatem lapidis calaminaris, vel alterius cujusdam minera lis, quod Z in chum vocant, acquirat, ut aiarum ipsum facilEdisolvat. amobrem licet irrideat, si quis velit, mihi per
suasum est nitrum esta quasi naturae clavem, quae corportam omnium penetralia nobis reserat. An dissicile erit fossilium vi res, & naturas dignoscere, quaeque mercurio ab Undent, vel sulfure discernere e cum liquor nitri fixus Oleos a qUceque, Veplantarum semina, pretiosos, Sc vulgares lapides, atque Omnia
180쪽
bituminosa resolvat, quae certe spiritus acidus non aggreditur. Contra spiritias nitri aurum, argentUm ,& hydrargyrum , herbas acidiores corrodit vi quae liquor stit reus relinquit illaesa. Stirpes igitur omnes oleosta, semina fere omnia, vel animalia Venenata, quaeque pinguem, & resinae similem naturam sortita sunt, liquore nitri sulfureo dissolvuntur : sive in pulverem comminuuntur , si sint aridiora; sive in frustula concidantur, si recentiora, atque humidiora fuerint; in illo liquore macerata,
vel potius in balneo per etc. horas digesta, omne Virtas, at ille inimicas exuunt qualitates. Quod si spiritus vini ab omniphlegmate liberatus affundatur, hic nitri liquori innatans es sentiam stirpis, vel animantis extrahet. Effaso igitur vini spiritu, noVum affunde, idque saepius repete, donec Omnem tua et uram , vel essentiam eduxeris : tum leni balnei calore spiritum vini ardentem elice , oleo sus remanebit liqUOr , qtaem herbae, seminis, vel animalis extractiam vocant: neque is humor nitrosus peribit: nam vitreato tigillo impositus, ad siccitatem usque decoctus, & calcinatus, frigido demum loco constitutus liquescet, pristinae naturae restituetur, atque aliis itidem operationibus inserviet. Mixta corpora, qta se Nec mercUrio , nec sulfure adeo excelliant, Vtroque nitri litam Ore , tiam sulfureo, tum acido aeque dis Iolvuntur. De his in univcrsum dixisse sussiciat; neque enim opus est ad minutas rerUm particulas descendere : ac verecundius de iis jamdudum loquor, qUae ad Medicae, vel Chymicae artis Prossessores Videntur pertinere : quod sit ipsi adessent, mecum fortasse ex lege agerent, vel interdicto contenderent. Quare moderabor ipse me, ac rertam fossilium principia dumtaxat, & naturas inquiram. De nitro ambigunt calidum sit, an frigidum: ego aquam esse igneam merito contenderim. Nec destant argumenta qUibus calor igneus nitri asseratur: nam metalla penetrat, & n
dit : spiritus quoque vini aquae forti, vel nitri spirithii affusus
flammam concipit: sic ferri, vel lapidis calaminaris frustulum eidem spiritui acido impositum, tantum procreat Calorem, Vt vas ipsum manibus vix contrectari queat. Quod si ferrum, vel
lapidem calami inarem in eodem spiritu dis lueris, ac phlegma frigidum ignis calore sensim exhalaveris, restabit spiritus plane