장음표시 사용
241쪽
fallitur : nunquam enim veteres Philosophi uniones hoc nomine signarunt : aq de iis satis dictum sit: deinceps , ut erat propositum , de lapidibus quibus certa est, SI constans figura dicemus: atque ab Osteocolla placet initium sumere. Hic lapis diversis insignitur nominibus, &varice illius sunt differentiae. Prima, Set praecipua illius species, os fractum , S combustum , figura, colore refert; atque ubi comburitur, gravem urinae odorem spirat; adeo ut nihil esse videatur prae ter os in lapidem conversum. Prope Hildebergam, atque in aliis Germaniae locis quidam lapis arenosius, & fragilis invenitur , nodosius, trunco arboris non absimilis : ita ut pro pemodiam iis fidem habeam, Pri eum esse quoddam plantae
genus existimant: nam in terra mollior es , C terra erutus indurescit. In Marchionatu Brandeburgensi hanc plantam verno tempore foliis angus his, & subnigris paululum assurgere, ex viro nobili refert Anshelmus. Nonnihil medullae medium illius lapidis occupat, qua luxatis ossibus conglutinandis nihil est utilius. Ad eumdem usum adhibetur alius lapis figura non dissimilis , sed substantia solidiore : ex utrovis lapide detriti
pulveris mero infusii unam , aut alteram drachmam praescribunt. Interim tamen os fractum restituitur, ligatur ,& caetera quae parari adsolent, non praetermittuntur. Easdem fere vires
tribuunt lapidi distillato , qui Stalactites, vel Osteocolla
vocitatur : nam & ossa consolidat. In terrae canalibus , vel thermarum fistulis concrescit in pyramides duras, graves, candidas , intus micantes. Cornu Fossile, vel Ceralites non ad modum abhorret ab Osteocolla : ex Marga, quam nihil esse praeter terrae medullam supra diximus, succo lapidifico indu rata plerumque Orittar. Nonnumquam arborum rami hoc lacteo, ST pingui humore incrustantur: ita ut infinita prope sitanorum lapidum varietas , diversae adeo vires , ae facultates Qui pingues sunt , viscosia, & molles , caeteris praepontantUr; exsiccant, adstringunt; alvi profluviis, Ac sanguinus eruptio m medentur. Verum quibus gratus odor inest, ii tamquam optima alexi pharmaca commendantur ; pestilentes febres,vvnenatos morbos profligant; unius drachmae pondere, Vino vel idoneo infusi vehiculo, copiosum excitant stadorem,
242쪽
Belemnite . Lapis Iudaicus. Trochites.
si quid veneni intus latet, foras protruditur. Nihil addam de
Cornu Ammonis quod Arietis cornu exhibet, Sc succo imbuttam alti minoso aureum prae se fert colorem : nihil de illo lapi de , qui prope Compo stellam invenitur , dc cornu boviniim refert, in rotulas disiectus nigram exhibet crucem: haemora giae utileni ferunt : nihil de Glosiopetra, quae serpentis lin glaam non pessime exprimit. Huic lapis Ceraunius similis est, in cujus medio multa foramini ala deprehenduntur: nec probabile est eum e nubibus in terram praecipitem dejici: crediderim magis nihil esse praeter cuneos, sectares, malleos, vel alia ejtas clam generis instrumenta in lapides conversa : nam persaepe cunei, vel securis formam lapis Ceraunius exprimit . In eodem censu reponendos puto Ombriam,& Brontiam : isti quidem non oblongam, sed hemisphaericam nacti sunt fguram ; ne que aliud esse putem, quam testudines recens exclusas, Sospi ritu Gorgoneo in lapides commutatas. Multa CONCUTIUNT, quae huic opinioni faveant. Sunt enim testudinibus concolores: quibusdam tessellis pulcre distinguunturi; figura plane con venit. Ceraunii lapidis figuram fere assequitur Belemnites, ita dictus, quod sagittae cuspidem referat. Cum digitum magnitudine aequat, tum Dactylus Idaeus dicitur, quod in Ida monte
frequens Occurrat. Nonniam quam terram, lapillum, Vel arenUlam in media sui parte gerit mobilem. Fere adducor ut credam hos lapides nihil esse, quam sagittarum cuspides, quaespiritU, vel succo lapidisco transmutatae fuerunt. Cum aliqUantultam instar succini falerni pellucet , ac paleam subinde attrahit, tum Lyncuritam vocitatur. Est quaedam in iis omnibus scissura satis conspicua, quae esticit ut percussi facile in longum findantur. Quod si eos igni admoveris, cornu vel ossis adusti in gratum odorem eae halabunt. Plerique Medici eos calculo comminuendo adhibent : quae quidem facultas illis cum multis lapidibus maxime cum Judaico communis est, qUi Oli-Vae DUCleum forma sua exprimit. Variae linea: aequis inter se
spatiis distitae huic lapidi insculptae videntur. Plerumque fragilis est mollis; intus politior, instar marmoris nitet. Huic finitimus Trochites, sic dictus quod rotae, vel tympani figuram imicetur: fractus splendescit; variis quoque distingustur
243쪽
lineis, non in longum, ut in lapide Iudaseo pora ectis, sed a medio ad circumferentiam ductis. Cum multi una cons ungUntur, tum lapidem e Sciunt nomine En trochum, in cujus structura illud est mirabile, quod inferioris Trochi radii prominentes, superioris sulcos ita concinne subeant, ut indushria humana aptati, S dispositi videantur. Innumerabiles sunt lapidum species, quibus vel propria figura, vel color, vel denique usus nomen dedit. Quod si omnes velimus persequi, immodici erimus, S frustra laborabimus. Neque enim magni refert nosse minutos lapides, nisi sint, vel forma illustres, ve usu spectabiles. Q mobrem libens praeteribo Ostracitem , os reis similem; Stronabilem ins har limacis aquatilis turbinatum ; Conchytem , ins har conchao intortum, & sulcis excavatum : Chrysitem quoque vocant, qUod aureo colore fulgeat: vii Ammo chryson, ex quo pulvis aureus scriptoribus utilis colligitur, lapis est arenaceus, qui facile comminuitur: Ammonites ex arenae granis tamqUam ex piscium ovis compingitur: Hephestites rubro colore rutilat, atque instar speculi concavi reddit imagines. Neque expectatis ut de silicibus , cotibus quibus ferrum exacuitur fusius dis seram : ista quippe vobis sunt multo notissima. Plerique silices igne funduntur, iique nonnihil solent pellu iacere, ex quibus vitra conficiuntur. Alii nec liquescunt, nec cal-CiDantur, ex quibus typos seri fundendo fabricant; sed non nisii magno labore parari possint: arena, vel Smyxidis pulvere paulatim eos excavari necesse est. Qtii liquescunt silices forte multum vitri, aut metalli continent: quemadmodum pyrites, vel marcassitae , de quibus nunc non est dicendi locus. Curvi suntvtplurimum silices, squamis obducti, venulis distincti: nec caedi possunt, nec sunt construendis aedibus idonei. Succus lapidescens paulatim accedens, & priori moli circumfusus silicem curvum, squamosiam,& venis distinctum essicit: cumque angustissimos habeat meatus, nec calcis admittit corpu-icula, nec serram patitur, sed percustiis crustatim dissilit. Cotes vero particulis mordacibus, angularibtis constant, quibus ferrum arrodunt, de gladiorum aciem eXacuunt: aqUa,ves oleo perfunduntur, quo superficies eruum complanata fer-
244쪽
rum m inus exedat. Mareae arbores in Germania inveniundiar in cotes nat ratae, quibus acuuntur novaculae: sed de his jam ni mirum. Transeo ad marmora, M saxa, quorum infinitae sunt spe
Marmora, sit est simpliciter, breviterque dicendum coloribus magis quam nartara differunt. Marmor candidum, re tul- mens Parium vocitant: Ophites instar pellis colubrinae variis maculis inspergitur; huic affinia sunt marmor Augustanum, quod undulatum , dc Tiberiam, cujus venae seu albi capilli dispersit jacent. An necesse est ut de cinereo marmore, flaVO, viridi: quod aliquando nigras gerit cruces, rubro quod Porphyrites ferru ineo denique, re praeduro, qIod Basialtes vocitatur idque oblongum, re instar Columnarum erectam effodi solet fustius differam, & loca ex quibus eruuntur designem Malim ego de origine, duritie,& graVitate marmoris diligentius perquir ero , quam longas historias Philosopho quidem indicinas conteXeret. Marmor exsucco bene subacto , repercolato, strii. variis tamen exhalationibus infecto originem suam, colorum
varietatem, M splendorem ducere mihi videtur. Vbi succus paulo est impurior, eique molliores, vel duriores lapilli immiscentur tum vile, dc fabricis inutile marmor eruitur, quod malleo percussum in frustula dissilit. Extractum marmor, Ut caeteri ferδ lapides, sensiim indurescit: ex particulis terrestribus , Minultum implicatis constat: nec meatus habet nisii angustis imos: hinc illius darities, re gravitaS. Partim humoris, terra permultum obtinet; Vnde calcinattur qNIdem , non funditur: nam humor prius avolat, quam terrestres particulae adeo implicatae , re consertae separari queant. Aquam non exsugir, qudd anglistiores sitiat pori, quam ut illos aquae corpuscula sub brite . eant. Porphyrites minus habet gravitatis, quod laxiores meatus obtineat: magna tamen est illius durities: nam partes illius sunt compactissimae: hoc marmoris genus succi illabentes variis ti inguia i coloribus, ut in charta Variegata omnibUS nota CVenit nam succus affusus, re per silmiles tractus discurrens, venarum quoque conssimiles ductus efficit. Marmor candidum ut
Theophilus perscite nos admonuit, minoribus constat siphae ruetjs: nigrum in oribus: hinc nigram facilius perpolitur, a
245쪽
oue ut lapis Lydius metalla probat. Heraclius enim, vel Lydius lapis inter marmor cotem ambigit; superficiem habet aliquantulum scabram; sed illa asperitas est penitus in seia sibilis: nam instar serrae metalla quidem exedit, Sc suis rimulis eo rum tenuissima corpuscula retinet. At si illi denticuli majores forent, numquam possent auri Vel argenti particulas arrodere,& divellere. Hinc poliendo, vel secando marmori magna duritie praedito, quale est Basaites, minutissima arenula, vel puia vere Smyridis uiuentur opifices , ac serram adhibent aeream denticulis minime incisam; aqua identidem periundunt arenulam,
ne serra incalescat. Alabastrum ejusdem fere cum marmore generis censetiar, nisi quod mollius sit fragilius, atque instar gypsi combus ibile; marmori pondere non cedit, sed duritie : nihil forsitan est, quam marmor nondum bene excoctum. Alabas rites propius accedit ad marmoris duritiem, neque instar Alabastri humo rem exsugit. Alabastrum in pulverem contritiam, atqtae unius scrupuli pondere una cum lacte haustum , magnum habetur dysenteriis remedium: sed cautio est ne combustum, vel majori copia intus assumatur, alioquin instar gypsi oscula venarum occludet suffocabit. Alabastrum enim praesertim mollius, quodque gladio facile persecatur, non m Ultum a gypso alienum est. Alabas rites in varias species diducitur: ubi unguem humanum coloribus exprimit, onychem vocant; sola mollitie, & magnitudine a gemma ejusdem nominis discrepat: verum haec incombustibilis est, Alabas rites non item. Hinc marinor Alabandicum, cui Alabanda Cariae civitas nomen dedit,ae ex quo Vitra conflantur, magis Alabas rites, qUam marmor
censeri debet. Ex Alabas rite Thebaico, vel AEgyptio aureis maculis inspersio Reges olim obeliscos Soli consecrabant : in
Thermis Carolinis candore nitens plerumque concrescit. Q md si Alabas rites cum sale fossili torreatur, & comminUatur, gravem oris , vel dentium faetorem magna ex parte alaferet, ut testatur Plinius. Multa de industria trans UrrimuS, neque enim omnia colligi in tanta rerum varietate possiunt.
Nunc de saxis, quae dc majori mole, de frequentiora passim
Occurriant, Perpauca dicemus. Saxum fere omne marmore
246쪽
mollius est, neque poliri potest , neque instar silicis liquar .
Cum ferro secatur, in frusta, vel in arenam comminuitur; vel in crustas, aut folia diducitur. Saxum ex arenis compactioribus, & asperis compactum aedificiis magis est idoneum , quam illud quod ex subtili arenula, & male cohaerente Concrevit: ho et
quidem facilius politur, sed in tenuem fatiscit pulverem. Arena porro (ne id mihi excidat) vel ex terra effoditur , vel e fluviis, vel denique e maris ii toribus colligitur. Fossilis est optima, nisi quodam pinguiori succo inficiatur , vel multa terra inquinetur: utrumque impedit ne arena calci adhaerescat: bi tuminosus succus gustu facile percipitur. Arena vero digitis perfricta, si nullum stridorem edat, multa abundat terra; maritimae Vero glarea plurima, seu lapillorum fragmenta immiscentur; salsedo quoque admista illam facit deteriorem. Fluviatilis praeferenda, dummodo exsiccata, subtilis existat: fosiilis ut plurimum pinguior cis . Iam saxa ex quibus calx efficitur, passim inveniuntur: saxum molle, & candidum habetur optimum , praesertim si pingue sit, SI multo nitro praegnans. Calx e duris conflata lapidibus utilior censetur incrustandis, vel dealbandis parietibus. Tres arenae fossilis partes, vel duae tantum fluviatilis arenae cum Vna parte calcis permiscendas esse statuit Vitruviui: quod si contusae testae tertiam partem admiscueris ; optimum caementum consequeris ; Ac quo diutius arena cum calce commixta manet , antequam ad usum adhibeatUr, eo quoque tenacior futura est, & muri in longius aevum duraturi. Veteres ex Calce, re
adipe suillo Mattham incrustandis aquae luctibus, S castellis;
ne aquae dissi uerent, confecere ; calcem prius in vino extinctam adipe suillo, ficuum succo temperabant. Metallurgi aliud Matthae genus ex calce, sanguine bovino, farina prae parant sarciendis vasis, quibus funduntur metalla, perutile. Lithocollam alii aliter parant; gemmarii ex laterum piatvere , S pice; alii ex marmoris minutissimo pulvere, ovi albumine,& pice conflant , atque hoc glutine committUnt marmoris fragmenta. Calterum Varii sunt, S multiplices calcis in Medicina Vsus, quos nUnc perseqUi non vacat: saepius extincta vim illam mordacem, urentem deponit, exsiccatriccm retinet;
247쪽
oleo S cerae admista ObdUcit cicatrices; aceto extincta, atque identidem eluta optim tam est ad astis membris remeditam , maxime si oleo rosaceo temperetur. Calcis tres unciae in sesquili bra aquae pluvialis extinctae tridUO Vna diluantur: vas stibina de a ita , de sine aquam per diem integrum in vase occluso quiescere; aquam linteo percolatam alio vase excipe: decem fatis ammoniaci drachmas in ea exsolve, fltra; summum obii
nobis , si Anselmo Boetio credim Us . profundis, angustis ,
cancrosis ulceribus, atque Ocul Ortam inflammationibus remedium, si tres guttulae oculis instillentur. Eadem aqua cum adhuc calet, ves iuna maculae ab si ergi pos tant. Mitto de Topho, Ardesia, dc aliis notissimis, vel saxis, vel lapidibus dicere. Tophus multis poris hiat, hinc illius levitas pumici similis : fors est: vi ex succo lapidescente non concreverit: sed ex granulis quae aqua praeterfluens siccum vehit: nam tophi se
minerae ViX a Uae luentis sunt CXpertes. Ardesiam nonnulli
speciem cotis constituunt; adeo ut constet partibus angulosis, quae lumen fere extinguunt: hinc illius nigredo; hinc facile creta inficitur: nam asperam habet superficiem, quae suis rimulis cretae pulverem recondit. Crustatim educitur , quod succuc per varias superscisiones accesserit. Ardesiarum fodinae multa aqua diluuntur, quae quidem est nigerrima, & quasi atranaento
infecta, sed ubi aliquantulum resedit, limpidior fit, & salu
brior : ramenta quippe Ardesiae illam aquam atro colore tingunt : sed tandem subsidunt, & una secum halitus, ac flamen ta noxia praecipitant. Crustosi lapides, Ac caerulei, Ac virides, es cineret inveniuntur; in nonnullis arboriam rami, folia, imb integrae silvae miro naturae artificio depinguntur. In CO mitatu Mansfeldensi quidam lapides nigri, &crustati occurrunt, quibus pisces flavi, quasi cuprei ita concinno inscul- puntur, ut verisimile sit in eo loco stagnum olim extitisse, quo terris dilabentibus repleto, pisccs aliquot exhalatione sita adam minerali obriguerint: hinc cuprum optimum ex his lapidibus constari testis est Agricola. Totus orbis his scatet miraculis. In
Alsatiae confiniis sunt campi fabis , pisis, atque aliis leguminibus in lapides versis operti: ita ut non succo lapidifico, sed viritu am minerali ista induruisse crediderim. Quis igno-
248쪽
rat plerisque in regionibus aquam puram in lapides concresciare, ex quibus domos aliquando fabricant. Sed neque omniae exequi volumus, nec de mundi mirabilibus disputationem in
Quamobrem nihil de lapide Bononiensi, qui in tenebris lucet, dicendum arbitror , praesertim cum doctissimus Fortunius Licetus de hoc lapide librum integrum conscripserit. Neque mihi cuncta cogitanti aliud occurrit, quam istius lapidis poros ita coarctari, ut primo elemento , seu ignitae materiae pateant ,& caelestes globulos excludant; cumque subtilissima illa materia satis habeat virium , ut secundi elementi substantiam circumfusam impellat ( in qua quidem actione lumen consistere mihi persuasum est non autem satis est valida, quae terrestres particulas moveat, SI separet: hinc ille ignis in Bononiensi lapide incens is lucet quidem, sed non urit; uti accidit in lignis putridis , vel piscibus sale conditis , cum exsiccari incipiunt. Placet aliis sulfureum, S tenuissimum istius lapidis halitum luce diurna accendi, Ss non nisi post aliquot horas extingui. Qui lumen substantiam fingunt , eam a lapide captivam servari putant. Ista quidem fusius dissererem , nisi
apud quos haec haberetur oratio cernerem ; ac subinde vereor ne vobis taedio fuerim; neque enim in his admiscere potui aliquid nitoris: nec ingenium jactare volui, (nam in id eligi materia uberior poterat sed prope nudam lapidum historiam tradere institui.
249쪽
L IB. II. CAPUT VIII. M CAPUT OCTAVUM.
I. De natura, origine, ac divisione gemmarum s quomodo ab adulterinis genuinae discernantur. I De Crystallo , AH mante , s aliis pellicidis gemmis. II i. De opacioribus saliis minoris notae disseritur, uti de viribus gemmarum, a ceteris, aut fictis.
V i potuit nobis taedium obrepere in tanta rerum' varietate non ii sumus, qui inaniUm verborum flumine oblectemur, aut limatam quamdam sermonis tenuitatem assectemus: satis polite eloquitur, qui recte sentit,& id quod entit dilucide explicat maxime si cogitationes suas disponere, illustrare
possit ; adeo ut neque orationis siccitas animos audientitam, a Vertat, netc magis verborum , quam rertam splendorem consectari videatur. Ego autem etsi vereor laudare praesentem , existimo tamen te non confuse, sed acute,& subtiliter omnium fere lapidum naturas descripsisse: ita ut nec materia latissime fusa breVius adstringi potuerit , neque accuratius pertractari. Cum igitur de lapidibus tam multa, tam praeclare dixeris, vicissam si placet , Theophilum de gemmis disserentem audiamus : sunt
enum illi tam notiae, ut nulli notioreST H. Ineptiam si jubes: tametsi eos qui hoc studio tenentur soleo ad aurifices,ti gemmarios mittere, ut ista ab ipsis hauriant fontibus. Enimvero ut ad rem ipsam aggrediar, gemmarix Cui vocam Us corpus mole parvum , substantia durum , quod vel Caluceat, vel illustri aliquo colore niteat. Gradus a Urem gemmarum plures sunt, S species pene innumerabiles: sed ut ab illa discedatur infinitate, getmmas omnes in tria genera partiri lices ; Uaedam nullo colore infectae omnia, O pelthac ne, Ut Adamas , dc Crystallus ; has excipiunt aliae itidem trali centUS, aQqctu EQ
250쪽
vno dumtaxat colore insignes , ut Carbunculus. Tertio tandem loco lapides variis distincti coloribus collocantur, sive laipelluceant, sive nihil aliud que a1 reluceant. Neque hic necesse
est ut de gemmarum materia, origine, & effectrice causa longiorem disputationem attexam et hunc enim locum supersus u. Jam satis expressi natas. Vbi qUC gentium inveniuntur, ex Orien- mmar te tamen , frequentiores , Si longe pulcriores adferuntiar. Nonnumquam in excelsorum montium jugis occurriant; ali quando ex arenis fluviis; saepissime ex metallorum fodinis eruuntur ; adeo ut Philosophi non ignobiles unam esse gemmarum , SI metallorum originem non absurde existiment. Quod si aquis metallicis tantum licet, ut plantas & animantes cogant in lapides ; quis negare a Udear magnam gCmmariam partem ex iisdem aquis proficisci are terra humida, Si mollis aquis mineralibus scatens pretiosos lapides procreat, non sterile, Marenosum solum , quod nullo cohaeret glutine. Vnde, quaeso te , gemmarUm Color, nisi ex metallica exhalatione, vel
iisdem aquis spiritu lapidifico foetis Qui gemmas adulterant ,
ii metallis viplurimum abutuntur: hinc spuriae, SI adulteratae gemmae, sinceris, ac genuinis aliquantum sunt graViores, nec limam sustinent, neque illum gemmis insitum splendorem vi De gemmii brant. Saepe impostores duos lapides mastiche committunt, Vemole ampliores,& majoris adeo pretii habeantur. Interjecto uiscern - quoque vitro aptis imbuto coloribUs splendorem aUgent; Vel demum gemmas perforant, & colore illustri vacuum complent spatioluna , aut certis aquis suis coloribus infectis gemmas emolliunt, qUO m Uttaatilius color altius penetret, tum ignis beneficio pristina in duritiem restituunt. Ioannes Bap. de Porta, Alexius Pedemontanus , atque alii arcanorum scriptores hanc pessimam gemmarum adulterandarum artem tradidero, quam certe in vulgus dispalescere non oportuit. Sunt qui duo vitra ex silicibus, plumbo conflata, atque idoneis coloribus infecta conglutinent: haec porro seligunt vitra; namqUae ex cineribus conficiuntur, facili pelliculam contrahunt, quae eius non potesst, atque eam ex salis acrimonia proficisci non
abhorret a verosimili : si quid pinguedinis lapidibus pretiosis
adhaerescat, non aegre abstergitur; non item in vitris gemmas