장음표시 사용
261쪽
Corallachates, si corallii formam gerat: cum haec gerum a forumam oculi nobis exprimit , tum oculus beli dicitur: siquidem nigrior pupilla sua iride cincta medium lapidis caetera candidi occupat, & varii colores miro distinguuntur ordine; adeo ut non temere, sed docta naturae manu appositi videantur. I aspis Ias A. porro ut Achates in diversas species diducitur, si varietas colo rum differentiam inducat: utplurimum viridis est , & cum aliis gemmis saepe confunditur: aliquando enim cum Achate, interim cum Onyche, vel cum Sarda permiscetur. Illustrior Iaspidis viridis species punctis, aut venulis sanguineis distinguitur, nunc Orientalis Iaspis, olim Heliotropium, auctore Plinio, dicebatur, quod haec gemma aquae immersa radios solares quos regerit, in sanguineum colorem mutare videatur. Non committam ut istorum lapidum vires silentio praeteream. Ac primum de Onyche auctores non consentiunt: quidam enimi sus vegetiores eum reddere, ac pertUrbationes animi sedare perhibent: alii tristitiam,&terrores inducere aifferunt: sed ita ut praesente Sarda, vel Sardonyche, non noceat: siquidesn-hae gemmae animum exhilarant, quo magis mirere, libidinum aestus temperant , fascinos amoliuntur: quod si Cardanum audimus, litigantibus victoriam, Omnibus opes largiuntur. Sardae pulvis austero vino infusus adversus dysenteriarn ,& humorum corruptionem praecipitur. Non dissimilia de Chalcedonio lapide promittunt, maxime quod tristitiae nubila discutiat. Albertus de Onyche refert quod admotus oculis, si quid pulveris, aut sordium inciderit, abstergit: idem de Sapphiro se expertum esse tradit, postquam aquae immersus fuerat. Ego quidem arbitror omnes fere gemmas, dum tersae sint, politae, id ipsum praestare : sed illud magis miror, quod de Sapphiro se comperisse testatur, qui carbunculos , vel anthraces fugaret: vel quod ait de S maragdo, qui , ut jam insinuatum a Mobis fuit, impudicitiae adeo est impatiens, ut in ipso veneris actu frangatur: illud tamen experimento Regis qui tum Pan
noniae imperitabat, comprobare conatur. Eadem fere alii de Sapphiro referunt: fors est ut spiritus acerrimi,& penetrabiles, e toto corpore prodeuntes, gemmas, vel inficiant, Vel disrum Pant. Verum longius evagor. Achatem tradunt Venenis resi-
262쪽
stere: adeo ut illum lapidem nido suo substernat aquila , qub
pullos a venetnatis animantibus tutetur : febricitantium ore, vel manibus contrectatus immodicam, ut ferunt, sitina restinguit. I aspidis praesertim rubri, nullo alio colore infectivi res majores sunt,& certiores: nam collo appensus omnemisistit haemorragiam, ut saepe a se compertUm testatUr Boetius, ac multas refert historias, quas nunc non est narrandi locus.
Ex nova Hispania obscurior quidam Iaspis sanguineis maculis inspersus advehitur, quo sanguini sistendo nullum esse remedium efficacius ferunt. Ex eadem quoque regione lapidem tersiam , dc nigrum adferunt, qui umbilico admotus hys hericum morbum sanat. I aspis viridis e collo suspensus, ita ut tan- at Os ventriculi, mirum in modum stomachum corroborat ,
sanguinem inhibet, hydropem, febres, quae ex debili concoctione oriuntur, arcet; aliquando epilepsia liberat,variis ut putant) medetur morbis. Iisdem plane viribus praeditum esse Heliotropium autumiant. Mitto futiles, & pene aniles fa bulas, quae de hoc lapide Plinii temporibus jactabantur: scili cet quod invisibilem eum a quo gestabatur redderet: alii singunt Heliotropium tantum servorem a Pax, ctat immergitur, conciliare, ut in vapores mox instar pluviae relapsuros exhal tur. Nec major debetur fides Alberto, qui aquam ferventem Topaso injecto statim defervesceret, idque a quodam suo sodali experimento compertum fuisse asseverat. Heliotropium non raro Smaragdi, Prasii , aliarum gemmarum viridanti una matrix esst quasi vena : inter Iaspidis species principatum obtinet, nisi Iaspidi formas quasdam nemorum, Vel antia malium natura impresserit ; tum enim pluris ducitur. Mensam ex Iaspide, atque aliis gemmis compositam ea solertia constreii Jussit Rodolphus secundus, ut nemorum, arboriam , Sc floriam Imagines phalcro a natura insculptas redderet ; hocque opus inter mundi miracula recensere non dubitat Anselmus illius Imperatoris Archiater: nam singulis gemmis tam quam tessel- lis inerat colorum gratia, Ac varietate sua mirifice oculos pascebat; neque ullum commissurae vestigium apparebat. Iam
mihi videor satis de iis dixisse gemmis, quae minas sunt ad usumdptae, quam ad Ornatum decorae.
263쪽
Nec clam me est alios esse lapides non specie quidem sua, sed usu spectabiles, quorum Onantiam naturam , formaS non vacat describere. Illustris est: lapis La Zuli opacus quidem , sed
instar Sapphiri caeruleus,atque aureis maculis inspersitas; ad O Vt caelum sideribus ornatum exprimat. Colorem In igne non ponit, cum lapis Armenus huic persimilis constantem in igne Co- lorem non servet. Ex illo tinctura caelestis, qtine vulgo vltra- marina dicitur, auro pretiosior educittar. Armeno quoque lapide pictores VtUntUr, dc caeruleum praebet colorem , qui sen-
sin in viridem degenerat. Contritum lapidem identidum ab luunt, atquein a ita a limpida, in qua gummi Arabicum exsolutum fuerit, agitant; pulvis subsidit; aqua alio excipitur vase, re dilutiorem subinde colorem exhibet. Qua vero industria ex lapide Lanuli pretio stim illum extrahant colorem, nunc di CC rem, nisi id Anselmus a Boot, quem saepe nomino, fusissimo exposuisset. Qtiod ad utriusque lapidis in Medicina vires atti-
DCt, quartanam , epilepsitam, de a poplexiam curare creduntur et sed praecipue lapis Armenus morbos omnes ex atra bile ortos domat s ni saepius eluatur vomitum ciet, sed ablutus humores melancholicos per alvum dejicit: trium scrupulortim pondere assumitur. Restat ut quantum potero brevissime decurram lapides, qui ex rebus animatis educuntur. EX veteri gallo gallinaceo extrahitur lapis Alectorius, coloris viplurimum caerulei; hunc ore gestatum aiunt sitim restinguere, de victoriam impartiri nu gantur. Stant quaedam in Italia aviculae, Romani palum bellas vocant , ex quibus lapilli erutantur , qui calculum comminuunt : in pulverem minutissimum contunduntur: semidracla ma hujus pulveris una cum scrupulo Cinnamomi,& tantUm-dem florum sambuci jusculo infusa per octiduum assumitia r. Lapilli ex perca, cyprino , de aliis piscibus extracti ad eum dem adhibentur usum. Sic cancri qui extimias ponere gestiunt, lapillos pr ent, qui contriti in pulverem frangiant cal
culum. In vesicula fellea animantium concresctant calculi, JUOS adversus venena multum valere putant; maFime qUi ex
boum felle eruuntur. Iudaei, &Turcae hos lapides diligentercli quir mi, quod eos naribus admotos epilepsiae Myox sinos
264쪽
inhibere arbitrentur. Tunicatim vero, S quasi per membranulas solent concrescere: non secus ac lapis BeZoar praeter Caeteros insignis, Ss si vulgo credimus, viribus plane admirabilis: ex capris Indicis, vel Persicis colligitur, eumque in ventriculis gerunt. Non abhorret a vero istum lapidem ex humore viscoso cujusdam herbae croco similis compingi: novo enim accedente succo, ex parvis initiis tandem concrescit. Omnis adeo hujus lapidis virtus ex herbis aromaticis dimanat: hinc quae pascuntur in montibus caprae, longe praestantiores praebent lapides,
quam quae in planitie degunt ; saepe in ipso quasi lapidis centro
herbae suavem odorem assiantes reperiuntur: hinc tantae vires adVersus venena, pestem, dc morbos pene omnes, qui cor ipsum invadiant, vel ex pUtredine Oritantur. Vermes enecat, quartanae,& comitiali morbo medetiar: infantibus duo dumtaxat grana; sex vel octo adultis, aquae acetosae, vel alteri idoneae infusa solent praescribi. Ex capite bufonis lapillum hemisphaericum obscuris maculis distinctum, coloris cineret, vel subnigri ali quando extrahi plerique auctores referunt: BOracem vocat Al bertus; alii Batrachitem, nostri Crapaudine) crediderim istos lapillos in campis potius, quam in bufoniam capitibus occurrere; atque haud scio an tantum valeant adversus Venena,qUantum vulgo praedicant. Coram veneno sudare aiunt: idem pia ne afferunt de lapide, qui serpentis ovum vocitatur, S nihil est ut arbitror, quam ovum testudinis in lapidem commutatum. Nec mirum si gemmae quaedam venenis admotae exsudare Videantur; cum id commune sit omni lapidi terso, Sc frigido, ut aeri calidiori expositus humescat: nam spiritus, vel halitus Calidi densantur occursu frigidi corporis, atque in aquam res Olvuntur. Boraci similis est: Chelidonius lapis, nisi quod mole minor existit; aliquando subnigri, nonnumquam subrubri coloris invenitur: illum ex hirundinibus extrahi falso putant: sed id propius vero existimo, quod hirundines hujus lapilli bene
scio exoculatis pullis visum res ituant. Nam si pullorum oculos acu confixeris, futuetum quidam aiunt, ut matres istorum lapidum opera oculorum usuram pullis reddant. Galliendus vir alioqui non multum credulus, ejusmodi historiam refert qua
persuadet non herba Chelidonia, ut vulgo credunt, sed lapillis
265쪽
sabrubris visum pullis hirundinum restitui : hunc adeo lapidem quadam naturae cognatione Omnes oculorum dolores
amoliri putant, si globulo aureo inclusus, vel e collo pensilia
oestetur. Quin etiam illius vires contra insaniam, S epilepsiam mirifice efferunt. Caeterum ut hirundines Chelidonium lapidem, sic aquilae A litem ad usus quidem diversos usurpant; sive Vet serpentes, SI Veneriatos animantes sugent sive ut facilius parturiant, in nidis reponunt suis . Lapis es rotundUs, comtoris subnigri, minutiorem alium lapillum qui nonnumquam pellucet, Ver terram pinguem, Si margae similem complectitur ; cortice siliceo obducitur: brachiis alligatum, foetum retinere; femori vero appositum partum accelerare sibi persuasum habent. Marga vero , vel terra pinguior qua alites qUasi praegnans invenitur, terra sigillata vix habetur inferior : nam se bres malignas, dysenterias, venenatos denique morbos, ne peste quidem excepta debellat: sed saepius est eluenda, a quae acetosta, vel spiritui vitrioli infundenda . Geodes inter pretiosos lapides numerari non debet, quamvis AEtitem referat, atque induratam arentatam intus contineat. Sic Enhydros qui aquam in sui medio recondit, nullius fer usus habetur. Hic multa de Margaritis, &: Coralliis subjicerem, nisi ista alterius essent loci. Quare nos ad metallorum contemplationem accingamus: digna res est cui aliquot horarum opellam demus :Verumtamen de his a prandio. Non eqUidem vos prolixe acci piam : nec quicquam paravi praeter quotidiana : sic enim inter DOS Convenerat. Iam lavemus ac discumbamus. Ipsa adeo Philosophia ut paulisper sileat est e coranda .
266쪽
CAPUT NON M. De metallis in universium.
I. De metiatorum materia diverse opiniones conciliantur. II. De metallorum generatione. III. Vtrum in di mersas species diducantur. MENANDER,
E D E M v S jamdudum otiosi; surgamus paulis deambulaturi, ac disputationi nostrae finem aliquando imponamus: in hac viridi, opacaque ripa exspatiantes, tum interdum residentes, demetallorum natura, Origine, Ss usu uberius qUam
soleant plerique Philosophi disseramus : hi quidem contraquain polliciti, professique sint, quidvis potius docere , qUMDveram Philosophiam videntur. NeqUe abditas reriam natUras evolvere, sed barbaras voces barbarius explicare moliuntiar: amdem fere omnes cantilenam occinunt: paucis commutatis
verbis eadem a pluribus scripta sunt saepius. Ex illorum certe lectione surgo non doctior, sed irritatior ad contCntionem. Vanis quaestionibus indormiunt; puerilia quaedam consectantur: viai Aristoteli litare volunt, quem discerpunt misere , & in suas quique partes distrahunt. Cum tamen non tam auctoritatis in disputando, quam rationis momenta quaerenda sint. S 1 M P. Recte tu judicas: sed vereor ne plura in diversum pecces: illi enim Aristotelem sequuntur, qui sane ab Optimo non plurimum abest, Sc summae fuit apud veteres auctoritatis: tu vero unum Cartesium admiraris, omnibus anteponis, maXime diligis. Fuit certe vir magnus, & acutus: sed neque mihi Sibyllae folium erit, quidquid ille dixerit; neque necesse est: vi Philosophi qua veteres, qua recentiores huic fasces submittant. Mallem te solutum esse,& liberum , nullive sectar addictum. Profecto me illorum pudet, qui Philosophiam sola terminorum explicatione met Umur; intima naturae arcana vel transsiliunt,
267쪽
vel stipine M oscitanter pertractant; ita ut nec quicqua, ex erudita Aristotelis schola ; neque ullum ex veteribus legisse; sed tantum ex indicibus, Ss dictatis codicibus sapere videantur. Optarem sane ut aliquem controversiarUm facerent modum, atque aetatem in litibus nollent conterere; studiosius antiquo legerent: ex iis enim liceret optima quaeque decerpere, in ordinem disponere, proprium adhibere judicium, non aliena tantum exscribere. Aristotelem ut praecipuum Philosophiae lumen sequi tutissimum esst, verumtamen ab eo licet nonnumquam dissentire: supervacuus enim foret in studiis longior labor, si nihil liceret melius invenire praeteritis. Nec pigeat aliquando
multorum in unum conferre inventa, dc plurima experiri: nam Philosophiae naturalis pars vel maxima constat experimentis, non vanis disputationibus continetur. Siquidem , ut ad propositum nostrum revertar, cum agitur de metallorum natUra, de
origine, credam potius Alchimistis, Docimas his, atque iis qui metalla effodiunt, liquant, & examinant, qUana Vmbraticis , & otiosis Doctoribus, qui tremulo cantu frangunt subsellia, nec quicquam experti, ratiunculis quibusdam ex Logica depromptis communem metallorum materiem fingunt, vel halitum nescio quem cum Aristotele ; vel terram aqua permistam cum Agricola , & Scaligero ; vel cineres aqua perfusoS cum Arabe quodam nomine Gilgile. Irrident vero Chymicos qui metalla componunt ex hydrargyro,& sulfure. Quod si salem
cum Paracelso, vel arsenicum cum Gebero , vel denique terram chalcanthosam cum aliis adiungas; statim convicia audies: nam maledictis saepius quam rationibus velitantur. Nec vero timendum est, ne iis qui metalla tractant, eXpurgant, taresolvunt, temere fidem adhibeamus.
Aristoteles quidem ea dicit quae probari minime positant,
metalla scilicet, & lapides ex vapore, instar prUinae concrcsce re. An venae metallorum, quae ut refert Agricola Go. pediam altitudinem plerumque superant, ex halitu condensato prodiere mirum si tenuis vapor lapides penetrat, ae tam patentes diducit venas. Qtuaero an fumus ille antequam frigore concrescat, naturam, & speciem obtineat metalli, an nondum etiam, sed expectandum erit dum instar pruinae, vel roris cogatUr Enim
268쪽
vero frigus nihil generat, partes quidem divulsas colligit, at
nulli rei formam praebet. Ergo halitus nondum concretus jam metallum fuit. QMd stata sit, latet adhuc metallorum generatio ; nec dum enim satis consstat, quid illi fumo metallicam speciem dederit. Is quidem vapor e succo metallico exhalattar, quemadmodum hydrargyrus sublimatus in fumum dissiatur, atque instar pruinae vasi adhaerescit: sic vapor ex aqua sublatus in aquam relabitur: neque fumi, si qui sint in mineris, aliunde quam ex ipsis metallis erumpunt. Adi eos qui venas perreptant , & metalla effodiunt; roga an instar pruinae ex fumo quem Sol evexit, densentur: vix risum eorum effugies. An Solis Calor tam alte penetrat, ut tantam vaportam copiam sursum efferat e huc & illuc se versent Peripatetici licet, nihil in fodinis ostendent, quod metalla ex vaporibus condensari fidem se Ciat. Nec tenuissimus vapor in corpus densissimum ita repente abit, quin prius succi mollioris speciem induat: natura enim uno extremo ad aliud non statim evolat, sed per gradus pro greditur. Fateor Oquidem in mineris metalla ins har roris asper sa nonnumquam occurrere: sed id perraro evenit , cum scilicet merciarialis humor calore subterraneo offertur. Quod si ea foret metalloriam origo , ejusmodi aspergines in omnibus fodinis
invenirentur; vel certo longet Oisitant crebriores: neque ex iis S UT VIX, alatia tamqUam eveniunt, is missimiam argumentum desumitur. Mitata quidem imperfecta formantur ex sublatis vaporibus , qui conjugio instabili uniuntur: sed nego plantas, animalia, lapides, metalla denique cogi ex fumis levissimis. I Ioc igitur ut opinor dabitis , metalla non ex vaporibUS, sed ex siaccis , ut mixta fero omnia quae perfecta vocitan-tUr , concrescere. Et qUoniam Omnia persequimiar, ( volumus sane ) intuendum est utrum ex aqua & terra subtilissimo permis his, an potius ex hydrargyro, & suli re metalla exsurgant; res sane est plena dissensionis, atque haud scio an dijudi
cari um qiuaria possit; ita sunt contrariarum rationiam paria mO- Metalla ex naenta. Terram quidem, S aquam ad metallorum generati O-
confinitare nemo ibit inficias; nisi quis ita absurdus sit,
ri , sed non Ut illa ex clementortim albo expungat: sed aquam esse terra ' i' uberiorem quidquid Sca ger Ieclamet, cum Vniuersa Philo-
269쪽
phonam manu arbitror. Hoc enim inter lapides, &: metalla interes , quod in illis torra, in his aqua sit copiosior: hinc metalla liquantur, & ductilia sunt, non item lapides , in quibus regnat siccitas : nec malleo produci posistunt, quod prae siccitate resistant, re percussi dissiliant. Metalla vero humidiora
cum sint, non facile comminuuntur, sed percUssa cedunt, malleo obsequuntur. Taceo metalla frigore coagulari, quod in iis humor dominetur. Iam ut ad ea quae magis sunt contrO- versa veniam: humidum illud quo abundant metalla aquosum esse nequit: non enim madefacit, nec facile exhalatur: quare illud tenax est , S viscosum, cujus partes inter se consertae sunt, colligatae. Sic humidum primigenium animantibus visco
sum a natiara concessitam est, ne calore Citius evolaret. Terram
vero , &salem cum illo humore pingui, & viscoso exquisitis fine commixta esse, hinc licet conjicere, quod metalla fusa nec madeficiunt, neque instar olei dissiliunt: terra enim admista humorem terminat, neque eum effundi, vel aliis corporibus sinit adhaerescere. Terra igitur ad metallorum generationem concurrit, sed non sola. Propitas vero sentit Agricola, qui aquam jam ab aliis elementis affectam, Ac alteratam in metallis praevalere arbitratiar, qUam Scaliger qUi in iis plus terrae, qui ma quae inesse putat: nam 'Vae terrea sunt, ignis ardoribus indurantur , non liquescunt. Neque Gil gilis ferenda sententia est, qua metalla ex aqua, cineribus instar vitri conflari existimat. Praeterquam enim vitrum fragile est, nec tanta sunt in fodinis ipsis incendia, quae terram in cineres redigant, illud quoqUe ac- Cedit, quod viri Iam non extraneo, sed insito, atque adversus
ignem conita maci humore constat ; ne liue aqua clam cinerib Usita permisce i potest, ut ex iis vitrum, vel metalliam Concrescar. Sed explicata Chymicorum sententa a, ista corrigent uniVCysa. Quapropter metalla neque ex vaporos O halitu , neqUe CX a JUa ,& terra; sed ex mercurio , siilfure , Sc chalcantho so sale prognata arbitror.- Primum veto vos credere sulfur commune, de OeeidUm, Vt Vulgarem hydrargvrum statui a nobis metallorum principia :lhaec enim sunt sulfuris, & mercurii metallici recrCmenta; Vel Strin- certe materies cruda , indigesta, depravata, quam Vir US
270쪽
mineralis, plastica in metalla excoquere, ac maturare noli valuit; magna sane est metallis omnibus vel cum sterili hydrargyro societas: nam in hoc solvuntur; atque in substantiam fluxilem mercurio similem, quaeque frigore non figitur, artificum industria reducuntur: idque ipse fatetur Erastus ( ut Al- chimistarum inimicum potissimum nominem) qui se hujus rei testem oculatum sistit. Metallorum quoque proprietates hydrargyro conveniunt: nam in aqua stygia exsolvitur, calcinatur, metallorum colores induit: hoc solum ab iis dissidet, quod
sit fluxilis, & fugax: tametsii plumbi fumo, atque ipso sulfiire
induretur. Addam ne in venis auri argenti auctore Plinio inveniri, atque e cadmia argentifera, & bis muto copiosum elici Omnes fere morbi qui fos res invadunt, ex argento Vivo
scaturiunt. Aquae etiam, quae metallorUm VenaS allUunt, argento vivo plerumque inficiuntur: hinc circa fauces multam colli runt pituitam. Quare mea quidem sententia mercurius materiam, pondus; sulfur tincturam, formam metallis 3nfert: nam sulfur ad eorum compositionem pertinere Alchimis ae sere omnes consentiunt. Metalla quippe praeter aurum omnia comburi possunt, & dum excoquuntur, sulfureum od rem naribus afflant. Nulla vena dum torretur, non foetet, S
fumum exhalat sulfureum. Ex omni pyrite ( lapis est: metallis praegnans) sulfur exstillatur. Vidi, inquit Albertus, quod in monte aeris ligna viridia ad lapidem aeris appodiata , statim cremabantur, propter abundantiam sialfuris, pinguedinis egredientis de lapide aeris. Neque obscurum est quid soleant objicere : sulfur omne esse combustibile, metalla vero dum eliquantur , non incendi; absurdum esse pinguedinem in iis fingere, quae flammam non Concipiat, quaeque nullo sensu, nulla ratione percipi possit. Diu est: quod Albertus hanc diluit objectionem, duplici sulfuris adhibita distinctione; aliud enim esset extrarium, impurum , faeculentum, quod ignem non sustinet; aliud rebus ipsis intimum, exquisite permistum, optimc digestum, & ignis patiens. Vino ipsi quaedam excrementitia, Sc sulfurea pinguedo innatat: sed alius est: pinguis humor per totum vini corpus fusus, qui non nissi distillatione elicitur. Norunt artifices metho-