장음표시 사용
251쪽
mentientibus, in quibus etiam bullae ignis violentia formaniatur, quae fraudem ipsam produnt: nec tamen in omnibus hae bullae conspiciuntur. mare longe tutissimum erit gemmam ex annulo eximere , Vel pondus eXpendere, vel denique eam Iimae subjicere. Addit Agricola vitra tactu linguae tepidiora lapidibus percipi, re colorem spargere languidiorem. Verum impostores nortant colores accendere; folia metallica gemmis sagitiis, ut nativis substernunt; sed adulterinis vitrum inse runt splendido colore fulgens. Imo hac arte speciem mirifiee augent, vitro nimirum pellucido inter bracteolam metalli, Stipsum lapidem interposito. Inferior quoque lapidis portio, quae annulo conditur, in varias superficies incisa , Sc complanata imaginem lapidis praebet longe ampliorem. Multa praetereone fraudes docere videar. Omitto folia quae gemmis subjiciunt,
ex metallis tenuissima parari oportere, quae filo appensa foramini idonei furnuli, colore hyacinthino tinguntur : ubi caeruleum , vel alium colorem placet inducere, plumas addunt coia colores, quarum fumo foliola metallica apto colore imbuuntur: sic buxi folia viridem colorem ; lanae coccineae flocci consimilem reddunt colorem. Gemmis omnibus haec folia subaliaciunt, quo lumen regerant fortius, & colore splendidiore fulgeant. Verum iis omissis, quae ad artificum industriam pertinent, praecipuas gemmarum species, si minus oculis, animo saltem perlustremus. ac primum de iis quae pellucidae, SV omnis coloris sunt expertes, dicendum arbitror stum de iis quae aliquo colore sunt illustriores agendum. Exordium ab ipsa Crystallo capiemus,vel quod sit notissima, vel quod a plerisque omnium fere gemmarUm communis materies, & quasi primum rudimentum habeatur. Siquidem una cum aliis pretiosis lapidibus occurrit, Sc sola forte mollitie ab iis qui tralucent, dissidet. Neque Plinii opinioni accesserim , qua statuit crystallum nihil esse praeter aquam gelu concretam quod alibi non reperiatur, quam ubi hibernae nives maxime rigent; adeo ut hinc nomen deduxerit suum. Verum haec sententia multiplici titulo falsi arguitur: nam aqua in crystallum abit DV inquam, neque ut glacies, S alia quae frigore coaltae runt, calore solvitur ; sed vi caeteri lapides calcinatur. Purissi-
252쪽
nna quidem in rupium, Ss montium jugis reperitur; e sedinis quoque subterraneis frequens erui solet: hcxagonam, ut saepe diximus, figuram assequitur: interim lapidibus adeo tenaciter adhaerescit, ut caegre divelli queat. Frigida est &sicca, ut quae
maximo; in pulverem commilatatam , atque una cum vino haUitam dysentetias curare seruiat. Permagni Crst usus: nam Vitra ,& pocula purissima ex crystallo parantur. Veneti crystallum vitro , arena puriori, de sale athali temperant, ex qUibus vitra exquisita conflantur. Taceo gemmas adulteratas e crystallo calcinata, cum tribus plumbi partibus permista, additis quibus dam mineralibus, quae colores idoneos concilient, effingi. Quppurior & limpidae aquae similior est crystallus, hoc pluris ducitur : si iis naevis, ut caeteri lapides pretiosi, non caret. Nam siepe rubigo quaedam lapides inficit, vel ferreus aut plumbeus color
livorem inducit; aut candidior nebula, aut umbra opacior, aut densque fumus ob schirior, gemmarum splendorem, natiViam extinguit Colorem: crystallum Vmbrae, Ss nebulae non raro obscurant; aliquando inspersae maculae illius perspicuitatem quasi interpellant; maculam minutiori muscae persimilem , salem dicunt; capillus est veluti quaedam scissura , quae radios regerit, ac perspicuitati obest. Omnis ingemina alienus color invitio esset; tametsi aureae , & splendidae quaedam guttulae in multis las idibus laudantur. Praecipua crystalli dos erit perspicuitas, & nullo tingi colore. Iris est quaedam crystalli species, sed paululum obscurior; haec Solis radios sic inflectit, ut Iridis colores in pariete depingat: cum ad citrinum colorem accedit, tUmpluris aestimatur, quamvis sit opacior. Crystallo Adamas, colore S figura assinis quidem est, sed duritie longe dissimilis: adeo ut nullo igne, vel ferro eum dO- mari posse veteres crediderint, atque hinc nomen filum inve- DCrit, nam Adamantem, quod non sit domabilis Graeci dixere. Quamquam id falsiim est: siquidem & malleo conteritur, ignis ardoribus tandem liquatur. Nec veriora fiunt quae de viribus Adamantis fabulantur , quod venena prodat , ita epraesente veneno humescere, quasi exsudare videatur: quod insaniam curet, vanos depellat metus , Magnetis virtia terra suspeo dat: ista enim neque cum experientia conveDiUnt, neq m
253쪽
la Erigidor ea ratione fulciuntur. Sive Platonis ideas, aut
feminarias rationes; siVc cum H rme et, atque impura magorum factione , t ellarum influxUs obtendamus : seu denique firmas specificas, atque ut loquuntur totius substantiae occultas vires causemur, nihil quam ignorantiae nostra: Vtrocinia praeteximus : at pudere debet Physicos a rebus valde dubiis, i omnino commentitiis petere testimonium Veritatis. Mirari subit, Alberto Magno Hermetis, Si magortam sententiam non displicuisse: quis enim tam caecus est in contemplandis rebus, qui stellis potius quam succo percolato, vel minerali fumo emmarum vires, de originem referat Sed nescio quo conta-oio haec vanitas a Chaldaeis ad Philosophos permanavit, qui miras, incredibiles vires gemmis, ac lapidibus tribuunt, magorum, vel Alchimis artam portentosis opinionibus delusi. Quid stultius, quam sibi persuadere lapides amorem , vel odium conciliare ; fortunatos eiacere; calamitates praenuntiare, atque alia opinionum monstra, quae otiosi homines fin
etiant, ac nimium creduli Philo phi amplectuntur. Iam ne citra 'aliquam rationem desipere videantur, spiritum universiilatissime fusum inducunt cum Platonicis; vel certas stellas quibusdam gemmis addicunt , ut metallis planetas destinant. Quam varie multipliciter dispensant stellarum aspectus, cum alii sint benefici , alii infesti; alii opes , alii in retania praesagiant S adeo ut mirum sit homines tantum habuisse abs Sebus seriis otii, ut tam immania portenta partiarierint , Ac inventos esse Philosophos, qui istis fabulis crediderint. Ne ipsum quidem Albertum excipio, virum alioquin doctissimum,
Ac multae lectionis; at nimia credulitas tanti hominis famae nonnullam labem aspersit. Enimvero Albertum cum bona gratia dimittamus, atque ad certiora veniamus. sit Adamantis , caeterorUm lapidUm natura, quod tempCramentiam, non satis liquet. Agricola ex succo congelato Adamantem
coaluisse putat; ita ut crystallo & durior, Zc longe frigidior CXistat. Anselmus Boetius igneum esse , ta calidum definitariquidem in locis fervidioribus, vi in India Orientali, & frequentior, & praestantior invenitur: quemadmodum crystalli in Germania, Alpibus atque aliis frigidioribus locis passim
254쪽
occurrunt; in India vel raro, vel numquam. Adamantes quiadem in Eohemiae fodinis, Sc aliis Germaniae regionibus reperiuntur, sed nothi, SI vix a crystallo discrepantes : nam qui hexaedricam figuram nacti sunt, & molles, & crystallo simillimi existunt : globosi quidem sunt duriores, sed tincturam, uti orientales non patiuntur. Hac quidem nota legitimi a spuriis discerni solent. Tinctura porro illa ex mastiche, & eboris combusti pulvere temperatur, qua quidem adhuc calescenti Adamantis infima superficies itidem calefacta illinitur, & bracteolae metallicae imponitur; efficitque hoc pigmenti nigrioris
genus, ut Adamas radios fortius vibret, ac splendorem, vel ut loquuntur, ignes vividiores jaculetur. Reliquae autem gemmae, atque ipsi Adamantes nothi istam respuunt tincturam, neque
ut Adamas perstringunt oculorum aciem, sed ipsius pigmenti nigredo radios sistit, vel extinguit, vel denique obscuros, &
languidiores regerit. Iam cur Adamas prae tinctura fiat Vegetior, dc acrius scintillet, caeterae gemmae non item, aliis CXCutiendum relinquimus. An forte Adamas cum sit compactior,
radios magis refringit, & longius reflectit, cum instar speculi Opacitate quadam obducitur 3 Hinc impostores panni serici, nigrioris, vel speculi frustulum inter metalli folium, S spurium Adamantem artificiose inserunt, quo radii fortius resiliant, & splendor vegetior verum Adamantem mentiatUr.
Alii ex aliquot tritici granis oleum proliciunt, quo fuliginem, vel picem, vel eboris adusti pulverem diluunt, idque factitiis
gemmis ea supponunt industria , ut inter eas, mastichem nonnihil aeris intercipiatur: sic enim radii luminis antequam ipsius pigmenti opacitate extinguantur, resiliunt, atque illustri fulgore vel peritis artificibus facile imponunt. Sed cur mastiche potius Adamanti, quam caeteris gemmis adhaerescit Numquid propter naturae cognationem 3 An potius quod ea sit in Adamante linearum structura, ut mastiches filamenta rimUlas, Vacua spatiola Adamantis occupent, & ita inter se optiam e conveniante Sunt qui alias minoris notae gemmaS, ut Amethystum, Sapphirum, Chrysolitum laminulae ferrear impositas
calce viva, vel chalybea scobe condant, & vivis carbonibus Operiant, ut igne sensim aucto nativis coloribus exuantur, at-
255쪽
que Adamantis speciem prae se ferant : nam si durities lapidi adsit, perspicuitas, ViX quicqUam ab Adamante differt. Ni hil addam de hujus gemmae Viribus: nam pleraeque mihi suspectae sunt, vel superstitionis, Ss vanitatis plenissimae. Quis enim mihi persuadeat Adamantem furore, &insania liberare, victoriam largiri, adulteria prodere, maxime sit quidam cha racteres, vel figurae insculpantur Et ista quidem docent qui sibi Philosophorum nomen inscribunt; nescio quomodo illi su perstitiosi Philosophi quidvis malle videntur , quam se non
ineptos. At inquiunt, magna est vis siderum, multa sunt nobis incognita, quae non continuo sunt falsa, quamquam fugiant intelligentiae nostrae aciem : quotus quisque stupendas
magnetis vires mente assequitur His sane non repugno , ac totam fere naturam tenebris esse involutam libenter concesse
ro: sed quid stellis cum figuris lapidibus impressis an forte excitantur, qUasi admonentur Martis , vel Herculis figura, ut influentias victrices es dant at multa eventus ipse comprobavit , multa docuit longinqui temporis observatio. An tu putas ullam anum tam deliram fuisse, ut iis crederet, nisi casti Donnumquam, & temere ista concurrerent, S forte quadam contingerent Verum abeamus a nugis: placet alias gemmas crystallo affines cursini perstringere. Nulla aeque oculis blanditur, atque OpalUS , nam OmneS Ota rIridis colores tanta varietate expkimit, ut nulla ars imitari hanc
naturae solertiam possit. Crystallus diversis quidem imbui potest coloribus, sed constantes erunt, dc dispersi, nec ex
eodem puncto varii colores emergent, quemadmodum in Opalo contingit: nam ut Soli diversimode obvertitur, dissimiles quidem, sed mirum in modum temperati colores exsur-gUnt. Cum tralucet, atque omnes Iridis colores exhibet, vel si sit nigrior, atque instar carbunculi rutilet, magno Venditur: non tanti aestimatur, cum opacior est, Sc languidior , vel lacteo nitet candore. Nonnumquam pellucet,& Solis quasi vagam, atque errantem reddit imaginem: hinc Astroites a Plinio Vo- mucitatur; Itali Gira sole nominant , atque in varias diducitur species: modo caeruleum colorem, modo niveUm candorem Praefert: Varias stellulas multa luce radiantes aliquando comm
256쪽
plectitur et interim diversis coloribus variegatur , tumquet Astroitem, vel Solis oculum appellant: Opalum duritie superat, sed vincitur colorum gratia, admirabili quadam varie--hi j. tate. Nec me fugit aliud esse Iapidis genus , quod Asteriles vulcro dicitur; lapis est opacus, coloris cineret, in quo plures stet ae nigriores depinguntur: interim rosas, vel fluctus glomeratos ostendit. Mirari solent hunc lapidem aceto immersum sponte sua huc atque illuc impelli; sive illius spiritus aceti acrimonia incitentur; sive humor linearum ductus excavatos sub eat , atque aer, dum exitum qUaerit, lapidem exagitet. Adversus pestem , venenatos morbos plurimum valere existimant: quatia Or grana contrita idoneae aquae infusa praecipiunt: vermes quoque enecare , sanguinem expurgaret perhibetur :adeo ut inter pretiosos lapides, si minus specie, certe utilitatoma iiDa locum sibi vindicet. Anselmus meminit alterius cu-Jusdam lapidis, qui in Comitatu Tirotensii invenitur, c Uiquo stellaris lapidis , vel Astroitis nomen longe potiori jure quam
Caeteris convenit : nam ex Variis lapillis aptissime inter se con
nexis , quasi lamellatim compingitur: atque in singulis stellulae adeo concinne insculpuntur, ut sigillo impressas fuisse de jerares. Forma cujusque lapilli est variis angulis incisa, quibus totidem respondent stellar m radii, qui ad angulorum apices producuntur. Sed redeo ad gcmmas.ci raragdis. Ntalla oculis aeque arridet Ooloris suavitate, ac Smaragdus,cusus gratissimus viror visum mirifice recreat. Orientales Smaragdi majori in pretio habentur, quod sint duriores , magis
traluceant, circumfusum aera sua viriditate tingant: hinc ma-jUres videntur: nam fulgor quem circa se spargunt, atager eorum imaginem. Occidentales mole quidem sunt majores, sed dilutiori colore visum non implent, nec radios Vibrant; sale persaepe inficiuntur , aut nubeculis Obscurantur; suo stantiae quoque issint mollioris. Magnae vires ad versus venena, pestem , alvi profluvia huic gemmae tribuuntur. Vulgaris dosis est sex ranoriam pulveris Optime contusi. Nec desunt qui Smaragridum infantium collo suspendant , quo morbum comitialem vel arceat, vel expugnet et quod si major sit morbi vis , quam
ut profligari possit, Smaragdiam disrus Api aiunt , quasi victus
257쪽
superstes esse nolit. Multa addunt Phisosophi isti pene phanatici, quibus auctoritatem quidem nullam debemus, nec fidem adjungere. Mid enim est, quod minus probari possit, quam Smaragdum illegitimos veneris actus non pati, sed statim confringi ingenium sata Mapidis mirabile, & castitas omnino incredibilis. Quin etiam daemones fugat, terrores panicos disci tit, memoriam firmat. A Magis quidem ista licentia , qu
potius a censore coerceri, quam a Philosophis refelli debet. Illud quidem minus absurdiim, Smaragdum haemorragiam curare, si ori; dysenterias, si ventri admoveatur; parturientis femori alligatum, promovere; si Ventri applicetur, paritam re tinere. Ego vero ut illis non accedo , qui negant gemmas detracta venustate quicquam habere utilitatis; ita neque eartim vires tantas esse putem, quantas plerique Philosoplai jactitant: vix in animum induco meum solo lapidum contactu , non modo sanguinem sisti, sed etiam gravi ut mos curari morbos. Plerumque altius morborum causae infixae latent quam Ut tam futilibus remediis cedant: neque eiusmodi medicamina plurimum valent adversiis morbos contumaces; multa o emmarii
ipsi mentiuntur, quo gemmas magno Vendant. Sic Prasium, cujus viror dilutior est, quam Smaragdi, atque hujus matrix saepe existit, coram veneno decolorari tradunt; adeo ut pristinus color non nisi abluto restituatur. Sic Beryllum, quem Itali aquam marinam vocant, quod viriditatem maris aemuletur (nam illius viror caeruleo temperatur)nos ab insidus inimicorum tutos reddere falso praedicant. Illius pulverem ulceribus oculorum mederi non inficior, sed quavaritate Insidias avertat, non as quor . 'Malachites itidem viridis, & venulis candidioribus ut plurimum distinctus, in pulverem contustas erumpentem e vulneribus Languinem inhibeat, vino calido admistus venenata curet v a , spasmo liberet , ventriculum male aflectum solos nego eum lapidem 1 fulmine nos tueri. descio an contra fascinum aliquid possit c ista enii aeologi ipsi viderint; nos ultra naturae limites non eXCurrimus. 3ed neque ita sum rerum imperitus, qui ne em Quicquam gemmas nisi per manifestas qualitates Operari.
258쪽
Nephriticus lapis colore itidem viridi, ac vitriolum reserens,
brachio gestatus arenulas, & milatatiores calculos non manifesta , sed occulta qualitate protrudit, Si mira quadam proprietate renes aes uaintes temperat. Id vero non indoctum vulgus,
at magni, nobiles Philosophi se expertos fuisse testantur. reod autem de Turchoide vulgo creditur , quis ferat
nempe infortunia aVertere, atqtae in te transferro ; ac vehementer demiror Ansellinum Bootium virum pereruditum, minime credulum, his tamen nugis fidem quodammodo a hibere. Multum in eam propendet sententiam OaemonYS c Cr
tis lapidibus quasi illigari, ut homines variis praestigiis deludant. Narrat sibi a patre hanc gemmam dono datam ( nam id
quoque necessariuna platant, ut Tiarchoides tanta patret miracula ; adeo superstitio hominum imbecillitatem occupavit). Hispani cujusdam olim fuerat, ac tum cum Viveret, haec phil-Cre nitebat: eo mortuo quasi lapis domini sui lugeret exitum , omnem fere decorem amisit, vili emptum pretio Boetius annulo inseruit, ac paulatim prii hiratam nitorem recepit: & quom actis mirere, fractus apis dissiliit, cum is, qui illum gestabat semes atque iterum summum adiit vitae discrimen : cumque aliquando ex regio morbo convalesceret, gemma secta ante decolor, sensim splendidior evasit; ita ut ex illius lapidis colo ribus futurae sanitatis indicia colligeret. Franciscus Rucus his fere similia de Turchoide se expertum testatur. Nec forte absurcle ista explicari, atque ad naturae leges revocari possunt, s cum ipso Anselmo substantiam hujus lapidis acriori animo consideremus: est enim mollior, nec colorem habet constantem : nihil igitur mirum si halitu, qui u corpore jugiter pera ranspirationem erumpit, inficiatur; adeo ut obscuretur malecitfecti corporis vaporibus: contria plendidior futurus est, cum qui eum gestat, pulcr8 se habebit et sane haec gemma aceti, salis ammoniaci adminiculo primum nitorem recuperat. item vero suo it, tenues illos halitus, qui ex corpore continon to Zxspirant, aceto,& sali ammoniaco affines existere; Sum acres sint, salsi, penetrabiles Sed cur Turchoides in magnis periculis confringitur cur RUbinus ( Vt a gemmis virentibUs ad rutilantes, ta sanguineas veniam j calanaitates futuras sup
259쪽
pallore praenuntiat, Vs praeter caeteros se expertum tradit Gahelchoverus Andreae Baccii Scholiastes, null a ratione id explicari posse arbitror: neque hi auctores quanti quanti sunt, nos lia faciles ad concedendum habebunt, Vt ea statuamus pro Certis, quae concedi nullo modo possimi. Ne illud quidem dabo
Carbunculum,vel Rubinum morbos arcere, SI atrae bilis fumos disclitere: nec tam praeclarae dotes in lapidem cadunt. Fors est ut illius pulvis venenatos morbos depellat: sed non est verisimilotantum posse occultas qualitates, vel essita via corporea. Nunc varias Carbunculorum species placet oratione percUrrere. Rubini coccineus, & accensus est color ; matrix , quasi illius vena cum pellucet, roseo colore diluitur, Balatium ,
vel Palatium, tamquam Rubini domicilium dicitur. Nam Rubinus quasi alitur succo stanguineo ; principio quidem candidus est, tum paulatim rubescit: interim parte altera candidum, altera caeruleum , vel rubrum praefert colorem, penes succorum, ex quibus cogitur Varietatem. Nec raro in iis natura ludere videtur, atque ex diversiis gemmis solet unam componere. Spinelli minus, quam Carbunculi accenduntur. Granatae minii colorem referunt, & instar Anthracis rutilant: tametsi variae illius sunt differentiae: quaedam enim sunt nigriores;& pulcre fulgent, praesertim si argenti folium iis subjiciatur:
tum enim longe majorem splendorem jaculantur; aliae hyacinthino colore tinguntur. Quid etiam obstat quominess Hyacinthum inter Carbunculi species recenseamus e non eum qui instar succiniflavescit,vel qui vitrum antimonii colore suo refert; sed qui minii colore tingi ar. Mitto de Alabandicis dicere, Rubinis paulo sunt nigriores. Amethystus Hyacintho vicinior purpurei est coloris, qui fere ex riabro, & caeruleo exsili git: plutis aestimantur quo sunt duriores : nam facito Adamantis 'eciem induunt. Contra ebrietatem commendari solent, forte quia vini colorem imitantur. Quod si tum bIyacinthus, tum Amethystus industrios, vigilantes, Si fortunatos efficiant, Vet Philosophi nobiles praedicant; papae, quam magno et iant V dibiles quanti erit pretii Sapphirus, quem caeruleuS , Vel caelestis color non adeo commendat, ac vires prorsus incredibiles. Nam pudicitiam confert, in pulverem comminUtUS OCUlOS HI
260쪽
imio lium oro dissilientes exsiccat, inflammationes temperat, haemorragiam inhibet; una cum lacte potus febres malignas, revenCnataS, nec non interiora curat ulcera; lapis ipse vel fronti admotus sanguinem e naribus erumpentem sistit. Nulla adeo gemma esst, quae omnes fere morbos non eliminet vi ita ut mirum sit in tanta remediorum ubertate homines mori posse.
Quid memorem gemmas aureo colore fulgentes, in quibus Topasus excellii veterum quidem Topasus pellucet, & viridi colore, sed dilutiore oculos pascit: Cum aureo colore fulget Chrysolithus, vel Chrysoprasus dicitur. Hic bilem , nocturnos horrores, nec non ipsam phrenesim curat; ille vero aureus totus, & pulcre nitens eadem fere operatur miracula: morbum etiam comitialem , atque alios ex atra bile ortos depellit et ipsis daemonibus terrori esst: audaciam, constantiam impertitur, ingenium exacinit. Verum haec pariter cum Carteris explodantur, neque in istis naeniis refellendis tempus frustra conteramus, ne laboriose ineptire videamur. Nunc ad gemmas opaciores descendam, quarum qUaedam ex parte pellucent, ut Sarda, quam carneolam, vel corrupta voce cornalinam nominant, quod subrubram carnem referat.
Sardonyx, ex Sarda, & Onyche qUasi componitur; circuli S Vt plurimum nigris, albis, &sanguineis distinguitur. Onyx vero id nominis obtinuit, quod unguem humanum colore, & splendore exprimat: aliquando ceu cornu politum refulget, & albis venulis inspergitur, quae vario plexu oculi figuram imitantur. Chalcedonius lapis quaedam fuit olim Carbunculi nigrioris species, nunc ad O nychem referri solet; durus est ut qui maxime; levi, dc nebuloso colore per totum corpus fuso imbuitur: aliquando nonnihil purpurascit, vel caeruleo diluitur Colore, tumque pluris aestimatur: sed numquam rubetas color a nigro fecernitur; alioqui Sardonix futurus est. Iam aliae sunt gemmae , quae minime tralucent, sed nihil aliud quam relucent, in quo censu Achates, Iasipidis varia genera reponUntur. Achates non quidem ut Onyx variis circu- is cingitur, sed quasdam gerit lineas discolores, quae suis ductibus arbores, fluvios, animalia pulcre exprimunt. Hinc maria sortitur nomina: nam Dendrachates vocatur, si arboris,