장음표시 사용
81쪽
de efflaviis quae ex terra aqua jugiter dimanant ; nam sal quoddam ni rosum continet, unde in locis mari finitimis copiosius invenitur. Ros ipse hoc nitroso sale non caret, ex quovis illius acrior , & purgatrix exoritur : hinc forte fermentatio in melle. Est igitur mel ros quidam, sed excoctus, viscidus pinguis, in quo omnia insunt elementa. Ex vapore quidem Schalitu concrescit, sed odorem, & pinguedinem ex ipsis trahit stirpibus; hinc aliud thymum, aliud absinthium redolet; pars quidem roris aquosior calore Solis diffatur : sed ros melleus retenacior remanet, quem exorto Sole apes colligunt; ille tamen aquam refert , ae perspictatas est: cum in ventriculis apum CON-tinetur, idque evisceratis apibus, cum e pastu domos redeunt,
facile comperies ; sensiim flavescit , dc crassiorem adipiscitur substantiam. Saepe floribus foliis arborum guttulae roridae insident, quae si digito leviter excipiantur, nihil ab aqua di ferre videbuntur; at si linteo deterseris, melleum saporem, pinguedinem prae se ferent. Ros igitur est: ipsius mellis materies , sed ille ex plantis turgentibus potissimum attollitur, atqUC ex iis pinguedinem, S visciditatem depromit . Non succus est florum, vel arborum; nam sopor ille dulcis, vis acris ignea
quae in recestu latet, tenacitas, Color , vires adeo omni melli communes, CX eodem principio , communi origine dimanant. Sed tamen inficiari non possum, illud ab ipsis, ex quibus colligitur plantis nonnihil adici, atque alterari. Multum quoque confert peculiaris qUaedam elaboratio in apum ventriculis: non enim mel quod vespae coniiciunt, ejusdem sapo
Cum melle multum assinitatis habet manna,idem fere utrius que sapor, neque origo multum diversa. Nec mihi placet Do nati Altomari sententia, manna stic cum esse fraxini, vel orni ;praeterquam enim illae arbores non sunt resinosae, cur quaedam raxini in Calabria manna profundunt, aliae his finitimae steries exiliunt Quid est: cur in aliis regionibus nullae: fraxini man-Da praebeant, cur sola Calabria hanc habet praerogativain
buccus, gummi, vel lacryma vires arboris continet, est: enim
putillima eslentia, naturae ingenio extracta: at folia fraxini sunt
82쪽
amara, fructus calidi & sicci, calculum comminuunt, hydr pem sanant; succus Vires habet alexi pharmacas: nihil horum mannae convenit; dulcem Ss nauseabundum obtinet saporem, bilem subducit, calculosos non juvat. His atque aliis rationibus
Altomari det Clusii opinionem infringit doctissimus Magnenias. Iam quae causa subesse possit, cur manna Calabriae solis fraxi
nis , vel ornis insideat 3 an quod istarum arborum folia non sunt bibulla, ac manna sub dulce respuunt, cum ipsa sint amariora an cera primigenia quae mannae compossitionem ingreditur, ex iis arboribus copiosior educitur, cumque nihil sit praeter lanuginem quamdam furfuream, quae ex plantis calore solari exhalatur, mannae coagulationem militum promovet. Nam ros
liquidus ex quo manna componitur, siccis 3c minutis sitamen xis, quae ceram efficiunt, incrassatur. Eam porro esse ceriae primigeniae naturam tibi constare poterit, si apUS ODUstas, tu redeuntes omphaloptra diligentius intueri, atque acu os velis diducere ; tum enim asperginem illam e floribus collectam vi debis , ac magnum instrumentorUm apparatum , quibus eam subigunt, forte cum succis arborum viscosis permiscent. Fors item est ut multa ejusmodi arbores recrementa proflandant, CO-que uberiora, quo major calor accesserit. Plantae oleaginose, quae diutius durant, S combust se flammam credidiorem praebent , ex quarum censu sunt Ornias Sofraxinus, pinguiora ejus generis pUrgamenta est uadunt, ex quibus non modo cera primigenia , sed etiam mannae coagultim dc Concretio Oritur.
Sed cur ex inciso cortice fraxini in Calabria manna dis illat an quod cortex bibulus hunc rorem initas admisit, quem ob naturae diversitatem respuit Cur foliorum pediculis adhaerescit 3 quia ob nodorum asperitatem ibi tenacius infigitur. Cur arbores linteis obductae manna praebuerunt quod ros lintea S pannos facile subeat, ac penetret. Quare ros ille in alias arbores non delabitur quod iis desit idoneum coagulum ad mannae consistentiam. Vnde illius dulcedo ex melle primigenio. Quare bilem subducit 3 ob naturae familiaritatem hanc attrahit: salvero nitrosiam quo manna non careti, naturam ad secretionem
exstimulat. Nitrosi salis argumento est,qubdubi inflammatur multum edat strepitum, Si spiritus nitrosi curri impetu dissiliant,
83쪽
Huc accedit quod ex rore Cla mici nitrum colligunt. Terra quoque Calabriae nitrosa esl:; in aqua manna exsolvitur, frigore nocturno concrescit, Calore Solis induratur, friabile est, Sc dul ce; combustum nullos relinquit cineres: quae quidem omnia ex cera primigenia, melle, sale volatili, seu nitroso proficisci est verisimile. Pingui quoque & oleos o halitu constat; nam flammam concipit. Vbi aduritur , odorem spirat mellis cene admisti. Ex tis igitur licet concludere manna ex pingui hali- tu, sale nitrosio , & volatili; cera, melle primi eniis conflari.
Ceram ex apum cruribus avulsam, una Ciam melle ex earum
ventriculis expressi, commiscuit Magnenias; sub dio hanc materiam de nocte in ficus folio reposuit ; ante Solis exortum, quiddam mannae non dis mile concrevisse reperit; erat enim
mistura friabilis, Ac mellei odoris. Sed fortasse longius progredior: quare, si tibi videtur, refer te ad illa quae nobis explicare Occoepera S.
M E N. Pervulgatas res requiris, tibi non incognitas: pe gam tamen quoniam ingresstus sum, de meteoris quae mihi nota sunt dicere. Haud equidem scio cur mel, manna, saccharum ipsum inter mixta imperfecta recenseant: est: enim Lacetiarum quarumdam arUndinum succus alimentarius, qui salis naturam multum refert: siquidem in aqua resolvitur, Si spiritibus ignitis abundat. Vnde ex ast ictu ferri lucem igneam in tenebris vibrat. Sic persaepe aqua maris vehementius agitata scintillat : nam salis spicula ex particulis aqueis explicata,& magna agitatione vibrata, globulos aethereos secundi elementi expellunt, ac subeunte primi elementi subtilissima materia, ignis procreatur, eo quo diximus alibi modo. Neque omnes fluctus, sed decumani Zc maximi scintillant. Nec crassior turbida aqua maris scintillas emittit, quod illius particulae non satis lubricae existant, ut salis atomi ex iis sese expediant. Imo aestivo tempore cum aquae filamenta salis particulas minus arcte implicant, tum mare crebritis scintillare observamus. Est igitur saccharum quoddam salis genus; tametsi plurimum sapore differat, quod pinguiori succo temperetur: candorems Um , ut reliqua, ab atomis sphaericis mutuatiar, quae lucem Vberiorem, atque in omnes partes regerunt. Neque aliud nivi
naris adri pes allisi scintillant.
84쪽
tantum candorem conciliat: nam mille globulos in nive, micros copii beneficio licet intueri. Qui d ergo nix nisi quaedam vaporis spuma frigore concretae non quod existimem cum Plinio, ex mutua nubium collisione,& conflictu , nivem instar spumae ebullire: sed aere forsitan, vel spiritu quodam tepidiore turgent innumerabiles bullae,
UT IiVem componiant. Vnde cum nix imminet, frigus aeris Non mediocriter temperatur , ac plerumqtae capiat gravidisset
laborat , distillationes cerebri excitantur. An quod spiritus
Uidam tepentes, ac nivium prodromi, ut loquitur PromCndus, deorsum exprimuntur e vi ut sit, flocci nivis non decidunt, nisi vaporum flamenta frigore conglaciata , in unum veluti globialum plura conspirent ; nec coeunt, nisi extrema Velut flacalore modico liquata floccum reddant, dc densiorem, dc graviorem. Qia d si illi globuli, priusquam terram attingant Calore solvuntur, non nix ipsa, sed pluvia quaedam frigidior delabitur. Sed ubi inter cadendum flocculi calore liquantur, atque iterum frigore concrescunt, grandinem praebent. Est: igi tur grai do , gutta pluviae acerrimo frigore congelata. Hinet perspicuitatem & rotunditatem suam obtinet. Verum ubi nivem jam liquescentem ventus frigidior corripit, ac multos floc-culos in unum colligit, tum grando de maxinina,&polygona pCaeceps ruit. Hujus extrema saepe tralucent, qUod CXtremita tes prius liquefactas frigus occupaverit, neque intimas partes subierit: hinc nix quaedam in medio opaca remanet. aestati frequentior est: nam hieme non satis est caloris, ut is ad nubes
usque sublimiores porveniat : inferiores quidem attingit , sed citius nix soluta decidit, quam frigore iterum congelari queat. Cum igitur nix nondum liquata est, sed aliquantulum emollita, tum grando non pellucet. Sic nivis re grandinis figuras, tum Venti, tum diversi halituum plexus, aut seigoris gradus, Varias, ac prope infinitas exhibent. Alii grandinem ex nubis altioris indepressi orent casu summo frigore concrescere a litimant; nem Ue enim verisimile est, aest ate cum aer infimus tepidior est,
JUViam delabentem conglaciari. Nec prope terram , sed in media acris regione, ubi frigus intensiissimum regnat, congelator, I. Mirari subit quod plerumque nivis flocculi instar stella-
85쪽
ium sex radiis distincti appareant. Placet Cartesio plures globulos simili Scin eodem plano agitatos plerumque sic coire, Ut sex xlobuli eumdem circulum efforment. An potius ad spiri tum vitaversi, rationes s minarias clam Platonicis nos conferemus 3 rerum enim omnium semina suis figuris instructa sunt:
nec animantes modo, sed etIam res Vitae expertes sitas a natura
figuras sortitas esse arbitrantur. Nivem aliant fertilitatem terrae induceres seu quia stic cum benignum instillat; seu qu bd terraeae plantarum halitus contineat, neque expirari sinat. Hinc in montibus nive obductis , erumpentes halitus sibi fornicem, aut Crustam excavant, sub qua laeta exsurgunt gramina. An forte ecunditatem suam ab halinitro mutuatur Hinc facile in aqua solvitur, dissoluta ventum frigidum spirat. 1 I. Nix diu attrectata manus calefacit : nam primo calidum sanguinem arcet, qui postea copiosior dc uberior affluit: vel forte nix ex innumeris sphaerulis compacta fibras eodem modo agitat, ac calor. III. Nix est friabilis, quia globulis constat, qui facile separantur. Eamdem ob rationem perstringit oculos, quod uberiorem lucem ex illis sphaerulis reflectat: unde qui mediis in nivibus habitant, plerumque debilioris sunt visus. I v. Nix
aquae innatat, quod multo aere turgeat. Sed cur grando citius, quam nix calore solvitur, cum grando acriore frigore concreverite Id propter densitatem grandinis forsitan evenit. Quemadmodum libra plumbi citius quam butyri liquescit ; quod ubi
pars una calorem concepit , statim eUm proxilinae Communi Cat , ita quasi per manus citissime calor per omnes partes di funditur. Praetereo alios effectus nivis, qUOS Fromon dUS recenset; quod bulimiam, ac quoddam vitium deliquium in iis excitet, qui nivali tempore iter faciunt : quia halitus nivales
subeunt corporis meatus prae calore apertos et atquet addo calor naturalis uberior expirat. Iidem halitus ventriculum , dc pulmones malo assiciunt, ac vellicant; cui morbo remedio sunt, tum panis, qui benigno spiritu ventriculum recreat; tum etiam vehementior tussis , qua maligni halitus eXCUtiuntur. Cum ningit, Campanarum sonitus , vel colloquentium ex proximo voces vix audimus, quia sonus in flocculos nivis tollas impingit, ut tandem dissipetur, nec per eorum intervalla
86쪽
integer permeare possit. Nix itaque laoc a pluvia differt, quod
illius corpuscula adeo sint exigua vi delabi nequeant. Nam flocci nivis nihil sunt quam veluti cineres conglobati, non continui, liinc illius candor, ut sepe monuimus. Nix porro in loco sublimiore, quam pluvia generatiar; cum CXCelsorum montium juga nive perpetua Obdia canitar, neque ulla pluVia solvantur. Mollis es h quia ex tenuissimis compingitur atomis. Frigus
aliquantulum remittitur, cum nix imminet: qilia nubes nive praegnans coarctat aerem terrete finitimum, atque halitus o terra erumpentes repercialit, qui calorem augent. Postquam vero nix delapsa est,tum aer magis tepet: vel quia Sol radios prius nubilo opprestas , jam liberius vibrat; vel quod nubes ante pendula frigore subiectum aerem infestabat. Ita quidem videtur Thomae Anglo.
Hic nihil addam de prodigiosis pluviis, de quibus tam multa alii scripsere. Nam & sanguinem, lac, Ss lanam, imo & lapides pluisse , Historiarum monumenta prodidere. Refert
Agricola anno Iss . in Suevia pluisse sanguine; ita ut vestes rubris S sanguineis crucibus tingerentur: idem in Germania &Belgio anno Isor. contigit. Quoties Romae lapidibus, S metallis pluit haec partim fuerunt divinae providentiae miracula , quorum tota ratio est omnipotentia facientis: partim etiam ex abditis naturae prodiere. Vapores e terra rubra sublatos pluviam rubeo colore inficere posse multi arbitrantur, sed falso: nam vapores elati pristinum colorem exuunt, ut in aquis distit
latis videre est. Nec aqua rosacta rutilum rosae colorem servat. Qtiid igitur 3 an macula: sanguineae lapidibus ac parieti bus adhaerescentes, non ex plUVia, sed ex erucis oriuntUr; quae in papiliones abeunt, atque ubi spolia exulant, glattas relinquunt sanguineas Rem ita se habere clarissimus Petreshius anno 16o8. observavit. Hinc cruentas illas maculas vix aqua
ablui posse, referunt historici, quod ipsa demonstrat experientia in illis papilionum excrementis; neque e caelo sangUineas guttas decidere, hinc constat, quod neque in aedificiorum tectas , nec fere in oppidis: sed potius in agris, atque in foraminibus, in quibus nidulantur; neque in devexis, & caelo obversis lapidum superficiebus, sed in aversis, ae concavis conspician
87쪽
tur. Sunt quaedam ex illis guttis satis illustres, quae aliquando
assis mas nitudinem exaeqUant. Neque inficias ibo vapores multis corpusculis terrestribus vel succis permisceri, quae lactis, vel sano uinis colorem praebeant. Nam terrestria corpora usque ad mediam aeris regionem attolli posse , hinc sam ostendimus,
quod ubi nix, vel pluvia resedit, in fundo vasis multum limum liceat inspicere: imo 3c pili animalium grandinum granis
inclusi visuntur. Sed de his jam nimis. Perpauca adderem de ventorum origine, nisi longius me esse provectum, quam institueram, jam poeniteret. Nescio enim quo pacto omnia fere me teora, non solium ex Cartesii mente ; sed etiam ex Peripateticorum tantibus exposui: nec potui pauca nisi e multis seligere. S i ta P. Nihil est quod te poeniteat: res enim amplissimas, non jejuno quidem & exili stylo, sed tamen expresso contracto conclusisti. Haec sane ratio, re via docendi multum Cartesio arridet: hinc plerisque subobscurus videtur. Profecto a sectata illa brevitas mirifice me delectat. Quid enim ineptius,
quam flexuosis ambagibus res minime obscuras involvere. Perge igitur , quaeso te, de Ventorum natura, & origine, quid sentias expromere. QuacqUid dicturus es aequis attentis auribus excipiCmUS. M a N. Q d senserit Cartesius, quaeque acceperim , ex sermonibus , collocutionibusque amici nostri, cUjus ingenium acerrimum & prope omnitam rerum capax merito demiramur(nosti, mi Simplici, quem hoc elogio designem: paucis aperiam. Ventus nihil mihi videtur, quam aeris majorem locum affectantis agitatio. Hic communis sermonis consuetudine abutimur: aerem qUippe dicimus corpus quod nec visu percipitur , nec manibUS contrectatur. QuamqUam ventus ipse non tam aeris sit, quam Vaporum agitatio. Neqtae VirUmqUO COII fundimus , vaporem, & aerem; hic facilius comprimitur, aegret dilatatur; ille cum ex aqua prodierit multum explicatiar, Vix coarctatur. Ventus vero ex dilatatione proficiscitur, non aliter atque in agolipilis aquei vapores subjecto igne irritati, sUis gyris majorem qUaerunt locum, atque in patentem a Crcm magi Oimpetu per foramen angustistimum prorumpunt. Non disti mili modo Vapores ex aquis, nubibus, atque humidioribus terris
88쪽
sici blati, totum aera exagitant; atque in eam maTime partem feruntur, ubi aer frigore vel alia de catas a densatus eos excipit. Cum vero exhalatio tantae dilatationis non sit capax, ventus non tam halitus erit, quam Vapor. Quod ea sit ventorum causa, ex aeolipilis ipsis colligimus: nam ubi incalUere, ventus ex iis tamdiu erumpit, quamdiu aqua si appetit. Sic plerumque ex antris spirant Venti: aliquando ex imo mari prodeunt: interim per terrae meatus dissiantur, ac saepe post: terrae fremitus spirant. Hinc liquet cur venti, ac procellae sint in mari, qUam in terra majores; quod uberiorem vaporum copiam mare suppediter.
Exhalationes vero quae e terra erumptant, non tantUm Valent,
nec tantam sustinent dilatationem. Iam cur ortivi plerumque venti sub ortum Solis, occidui spirant vespere e Ratio in medio est , aerem noctu condensatum Sol exoriens dilatat, Sc vapores uberiores excitat, qui utrimque in partes Soli Oppositas cientur. Vespere det: sub occastim Solis venti qui in nostras partes reflant, occidui; qui vero in eas regiones ad quas Sol accedit spirant, Ortivi dicuntur. Cumque aer continuo fluxu in occasum labatur, sive id telluris motus, sive diurna caeli esticiat conversio: palam est: cur ortivi venti sicciores de vehementiores existant. nam duplici impetu aer propellitur, ac vapores subinde disjicit , nec coalescere permittit: sed occidui motu in contrarias partes nitente nubes sistunt, Sc condensant: hinc imbriferi si &humidiores. Huc accedit quod aer noctu densatus Orien tales ventos majori impetu ruentes excipit. Siquidem sola aeris compressio Ventum persaepe essicit. Sic nimbus cadens
magnUm Ventiam excitat. Nonnumquam evenit ut nubecula
delabens nullum sensibilem in patenti aere Ventum procreet; sed in caminorum tubis collecta cineres & paleas tUrbinet. N que ulla, si bene conjicio, tempe catum ac turbinum Causa a ferri potest, quam nubium e sublimi aere in terram lapstis: nam hinc copiosi imbres, dc vehementes venti oriuntur. Densatae quippe nubes dant pluviam,&suo lapsita aerem exagitant, non secus ac si velum expansum ad terram identidem allideres. Hae quidem procellae in mari do crebriores sunt & magis pertinaces . Nam maxima vaporum copia ex mari erumpit, & quo nimbi sunt vel densiores, vel graviores, hoc majores eXCleant procellas.
89쪽
verum unde tam incertae sunt ventorum tum vicissitudines, tum etiam affectiones Ventus ensim ex eo ciem spirans loco,
nunc siccias, nunc humidus existit. Numquid humidior erit si ex proximo lacu, siccior, cum ex arenoso loco perflaverit Z Quare in AEgypto Auster, qui ex Africae arenis nascitur siccissiimus est, nec pluvias cogit. Numquam adeo, vel raro in AEgypto pluit, nam qui a Meridie flat ventus siccus est, nec vapores ab Oceano Australi ortos potest eo adducere, quia prius dissipantur,q iam in AEgyptum perveniant. Boreales quidem venti, a Mediterraneo mari spirant, sed frigidiores sunt, SI ferociores, qUam Vt Vapores densare queant. Addunt nonnulli igneos spiritus ex AEgypti solo continenter erumpere, qin nUbes concrescere non sinunt. Indicio est soli fertilitas, vel corporum sepultorum quaedam incorruptibilitas, nec non diuturna incolarum vita. Iam Vt ad eam partem sermonis, ex qua egressi sumus revertamur, sicciores venti vaporibus terrenis, qui multo aere&: halitu abundant, humidi vero aqueis constant. Tantam porro inaequalitatem ventorum causta prope innumerabiles e ficiunt. Multi credunt variam Lunae illustrationem non parum in procreatione ventorum momenti obtinere. Vt taceam de calore subterraneo, montium, Si vallium asperitate, diverso cavernarum situ. Nonne haec atque alia pene innumera
tantae ventorum inaequalitati sufficiunt Dcirca ubi omnes, vel plurimae ex his causis desunt, venti magis Vniformes, dc aequabiles spirant. Vnde illud amplissimum mare, quod ad Austrum dirigitur, Pacificum dixere, non quod tutum sit a tempe si alibus, sed quia illud minus irregulares venti perflant. Non
omittam quosdam ventos pene anniversarios existere; yt in no
stris regionibus Etesias, seu Boreales, qui quotannis post testivum solstitium fere spirant. An forte Sol ubi ad tropicum
Cancri pervenit, ex locis Aquilonaribus vapores educit copiosius , quos efferre non potest, cum versus Austrum longius abscedit e Sic verno tempore procellae sunt crebriores , quod Sol ad Boreales plagas nubibus &nivibus opacas, tum declinet, & magnum vaporum proventum sursum tollat, qui nocturno frigore statim densantur; sed diurno egent calore, qUO dilatari queant, & in ventos difflari: quare tum temporiS Ve
90쪽
ti Boreales Sc ortivi dominantur. Iam ne longior sim, dicam
ctir circa Oras maritimas , ventus de dic amari stare soleat; noctu vero a terra : haec enim calorem pertinacius retinet, quam aqua, Vnde propter calorem illum superstitem, terra etiam noctu Vapores Ventis procreandis suppeditat, qui quidem venti ad mare diriguntur, quod ibi nocturno frigore aer condensetur. Sed de ventorum origine satis superque dictum puto: nec tibi, mi Theophile , quantum ex vultu intelligo, magnoperet prO
T H. Non adeo morosus sum, ut omnes Cartesii, vel alio-rUm reCentiorum opiniones, qua bonas, qua malas insecter: sed nondum ita me comparavi, ut tanti Viri decretis , Ut in Concuta fidei oraculis plano acquiescam. Saepe usuvenit, ut illius inventiunculae excussae risum habeant, quae inventae facie in genii blandiuntur. Iam ut contentiones , qtlantiam potero, minuam, salis atomos rigidas, a queas vero esse flexiles ; ni bes,
pluvias, d alia id genus meteora, eo fere modo fingi, atque eXposuisti , non invitus concedam. Nisi quod substantia in illam aetheream adeo subtilem minime arcessendam pUtem, Ut eXplicemus modum , quo glacies concrescit: vel guttae plu-Viarum conglobantur. Mallem equidem ire in Francisci Val-lesii sententiam , qua ex is himat spiritium igneiam , per fluida corpora diffusum, illius fluiditatis causam existere. Si quidem metalla ignitis particulis agitata liquantiar. Tum igitur aqua,&Caeteri liquores congelantur, cum Calidae atomi prae frigore expelluntur. Nec multum diversa est doctissimi Fabry opinio, quia putat ignitas particulas prae nimio frigore , in prima aquae superficie dividi : hinc ne quid inane remaneat, partes aqUae contrahuntur, atque stiperstites ignis atomos implicant : unde aqua purissima, si quae foret, non posset congelari, uti nec vini spiritus, qui uberiore igne abundat. A qua jugiterfluens, non facile conglaciatiar: nam perennis motUS contractionern partium arcet, Si novas subinde ignis particulas sibi Comparat : eadem ratione salis corpuscula nativo calore sei gori resistunt. IHinc denique glacies levior efficitur, nam poris & foraminulis magis hiat, inrajorem adeo exigit locum. Illam esse intimam congelationis causam pertinaciter tueri no-