장음표시 사용
71쪽
triculi fibras vellicant: hinc aer maritimus oculorum dolores excitat Forte etiam bilem calidam item &ssiccam naturae familiaritate attrahit. Hinc spiritus salis multa aqua permistus huic incommodo remeditam est: vel idoneo medicamine purganda bilis, tum succo limonum Ventricta luS refrigerandus. Aliud remedium nuper edidie vir omni pietate ac doctrina prae- Cire mareditus Alexander de Rhodes, nimirum pisciculum h majoris
ventriculo extrachum , qUi asI J US permodico accio , tale t bibe r. conditus , hunc vomitum vi quadam occulta inhibet. Noni noro jactationem maris multiam conferre : nam plerique in rhedis vecti nauseant. Nec dubium est quin omnes fere maris vires, Ss effectus ex eadem caUSA, ac Veliari ex eodem fonte di manent. Atram bilem purgat, qUod lienis meatus occlusos salis corpuscula aperiant, his reseratis atra bilis expurgatur. Scabiem sanat; quia exsiiccat, & abstergit. Lintea, imo & lignae nisi pice oblinantur, adurit, quod falis corpuscula linteorum flamenta disrumpant. Vnde aqua marina extinguendis incendiis minus est idonea, quod quiddam gerat pingue do vluctuosum : hinc caepe e fluctibus in scopulos vehement iis impactis
ignitae scintillae emicant . QVI Od vero mare CadaVCra,& nata fra- morum reliquias in lirora evomat, id a virilite quadam secretare expultrice non oritur, scd ab aes Utaria alat stiae Hum impetu:idein in exundante flumine cernere est; ubi refluxus imbecillior in alveum non revehit, qAod fortior aestus expulit.
72쪽
CAPUT TERTIVM. De aliis impressionibus tum aqueis, tum aerei S.
r. De sale multa ex Cartesio. I P. De glacie, nubibus, nebula, pluvia, rore , s pruina. II I. De melle, est manua fuse m-tur. IV. De nive es grandine. V. De ventorum natura, cau
sa, s essectibus, ac de reliquis impressionibus aereis dispo
AC Is tu quidem , optime Simplici , ut bonum virum , & perurbanum decet; nec quae aliorum est perversitas, Cartessium nostrum maledictis insectaris: quin imo persaepe illius opinioni non dedignaris accedere. Nihil profecto absurdiusfincti potesst, quam mare salsedinem suam a terrae limo repetere: cum enim aqua marina ita pellucem, ut fundum saepe videndum exhibeat, terrenis exhalationibUs non inquinatiar. Neque, Ut putant, salsedo qualitas existit, sed a sale dimanat in aqua exoluto. Cum igitur in vellere, vel arena percolatur aqua, ibi non qualitatem, sed salis spicula deponit. Hinc aqua maris ubi distillatur, salem exuit; quod corpuscula ex quibus sal Componitur, gravitate aliqua donentur, nec possint ascendere, nisi extremum alterum deorsum vergat: sed tum facilius recidunt, quam sursum eluctentur. Figuram Vero teretem SIaCiculis similem salis corpuscula esse sortita, ex sapore colligimus: siquidem linguam suis cuspidibus alte penetrant; hinc brutis sal adeo sapit, quod linguam habeant asperiorem, quam inflexibiles . rigidae salis particulae titillant. Hinc etiam sitim excitat, appetatum acuit, quod linguae & ventriculi fibras vellicet. Eamdem ob rationem pruritum excitat & scabiem, quia libras . corporis dividit, viam pravis humoribus aperit. Quad , amabo te, est cause cur sal a putredine vindicet, nisi quod suis cuspidibus, ta bacillis humorem corruptionis sentem, S fermen tum expellat. Hinc caro salsa Sc siccior , & durior existit: nam
73쪽
humor, si qUis remanet , Circum salis oblongas aciculas Convolvitur, ne dissiuat; atque his bacillis omnes carnis particulae fortius Constringuntur. Humor enim motu suo corpora dissolvit emollit; sal vero humorem vel exprimit, vel retinet. daamobrem qUi sale non Utuntur, gravem spirant anhelitum, quod
sal putredinem arceat. Illud quidem est friabile, nam partibus constat rigidis, quae facile separantur,nec flecti possunt,nisi sum mo ignis calore; tumque sal in aquam stygiam, seu fortem abit, cum scilicet illius particulae ex rigidis, & cylindricis, flexiles, planat, Ss instar gladiorum secantes efformantur. Hinc aqua stygia penetrat, ac di sibivit metalla, linguam stringit, &sapo re est acerrimo. Enimvero, si salis, ut ita loquar, atomi sunt crassiores, & graviores ipsius aquae atomis, qui fit ut proprio pondere ad imas partes non descendant, sed per totam aquam diffuste jaceant 3 an quia aquae particulae sunt lubricae, L fle xiles, quod earum sapor dulcis demonstrat; unde circa rigida salis corpuscula facile advolvuntur. Et si credimus Cartesio velocissime arca ea gyrant, efficiuntque illam maris perspicuitatem. Quod enim fluidum est, idem in perpetuo motu Versatur, DCC ita minis transitum adeo impedit, quia motui illius facilius obsequitur. Atque ea mihi videtur ratio, CUr mare ViX, aut numquam congeletur: nam Sc calor salis nat i ,
tu a iusi di oncitatior ipsam impediunt congelationem, quae in partium immobilitate consistit. Mare quippe Hyperboreum fortasse in glaciem non concrescit, sed nix copiosa, qua tegitur mare, conglaciatur: vel si Oceanus ipse congeletur, id accidit, quod magnorum fluminum appulsu minorem habeat salis proventum. Quid igitur inter aquam, & glaciem interes hoc scilicet, quod aquae particulae a subtilissima materia agitentur, non secus atque anguillae in navi perforata existentes, ab aqua subeunte huc Ac illuc inflectuntur : particulae autem ex quibus glacies constat, non amplius fluctuant f sed manent immobiles, atque aliae aliis incumbunt; ferme ut anguillae (ne ab eodem exemplo recedam) in fluminis ripa exsiccatae. Nec mirum si glacies dura sit, non item aqua ; hUjUS cnim partes jam motae facilius moventur, quam glaciei particulae qfite
scentes. id enim aliud est seisia uam motus imbecillior
74쪽
s bd autem aquae corpuscula eam nacta sint fguram: qubdi hu, longa sint re lubrica, facile a se invicem separentiar, saporeb tusculis ipse indicat. Non enim linguam, Ut salis corpuscula compun- leviter allambunt. Accedit etiam quod omnium Cores portam meatUS non aeque subeunt; quia certam obtinent figuram , quae quibusdam corporibus, ut calci, arenae accommodata esst, aliis non item. Q ,d aqua madet, facilius ex sic
catur, quam id quod oleo imbuitur. Si quidem olei partes sunt
ramosae, Ac tenacius inhaerent, partes Vero CX qtlibras aqUa com ponitur, sunt flexiles SI quam minimo motu exciatitantias . Sed
de his jam alias copiose diximus. Nunc longius si placet pro grediamur. Ac de impressionibus aeris quid ego sentiam brevitor explicabo.Dissimulare non possum Cartesii Philosophia, acuta S bre vi mirifice animum meum capi: Peripatetici enim nihil quam lites, & contentiones amant. Dum verba instar poetarum fundant, vel adversarios tortuosis argumentis involvant, magna tollunt supercilia. Cedo , mi Theophile, quid pius Aristote se , de meteoris praeclarum memoriae prodidit e de reciproco Oceani aestu altum silentium : quod salsedinem maris attinet, ictae magis erat obvia , nihil vel verisimile sentit. Iam ubi de Cometis, de via lactea tractare aggreditur, quam absurda scribit, atque ab ipso sensu penitus abhorrentia. Sed quam breviter, quam enucleate Cartesius haec naturae arcana nobis aperuit. Quod si illuna audimus, terra , aqUa , aer ipse ex eadem materia, qtaam tertitam vocat elementum prodiere Aquae, SI aeris particulae minus inter se cohaerent, Si facillime huc &il h. - lUc agitantUr. ParteS vero aeris sunt omnino disjunctae, ac sin 'erat. g llae proprio motia gaudent, quem a subtilissima primi, S secundi elementi materia, vel si malis a calore mutuantUr. Q Uare particulae, seu silamenta ex quibus aer componittar, maJO- rem lociam, V l. circultam CXigiant, quo majori motu cientiar: imminutio illius motus, frigus dicitur. Cum oblonga illa stamina sibi mutuo incumbunt, turin aerem esse crassiorem neces se est . Facile aer comprimitur, quia illius particulae sunt flexiles disjunctae et comprestas tamen magno impetu resilit : nam
in gulae partes ab aetherea iubstantia, vel calore agitatae, cona-
75쪽
muni nisu vasa disrumpunt. Atque obices amolitantur , qtao majus ocUpent spatium , ac liberiorem motum conseqUantiar.Qu3 porro causa nubes adeo crassas, & densas in media aeris regione suspendite an corpora minus gravitant, quo longius a terra discedunt nix quippe jam efformata libratur in aere, quo tamen densior existit. Planetae ejusdem, vel similis sunt Cum lcrra naturae, nec descensum affectant, quia longissime a nobis recedunt. Aliae forsitan causae subesse possunt; atat calor, qui inferiorem aeris regionem dilatat, ac nubes sursum repellit; aut frigus, quo superior aeris plaga constringittar; a Ur Va por qUi continenter e terra erumpit, & nubes pensiles sustinet;
e vel denique ventus, qui nubium particulas disjunctas, & male colligatas, non evehit modo, sed sublatas retinet. Taceo quod minutissimae nubium particulae non satis habent virium , ut ipsum aerem diducant, quod pro mole sua multum habeant superficiei. Sic lamina auri tenuissima aquae innatat; pulVis agitatus diu libratur in aere. Quid vero aliud esst nubes, nisi vapor qui in alto aere suspenditur, Si prae opacitate sua sub ob tutum cadit hinc opacitatem nacta mihi videtur , quod sangula corpuscula nonnihil luminis reflectant; unde simul
congesta totam regeriant lucem, vix quicquam transmittunt:
frigore autem densantur. Neque nubes quicquam a nebula di fert, nisi quod haec tertae vicinior esst, & frigoris vi citius concrescit, nec altius evehi potest. In genito terrae calore, non radiis solaribus plerumque exsurgit: nam mane , vel Vespere sic-pius; raro Sole fervido terram obducit, subito totum horiZOntem Comploi, atque ex certis locis erumpit. quae omnia in Vapores a Sole attractos non cadunt. Cum ex aqua putrescente
expirat, tum foetet itissim excitat. Vbi mane recidit, fere num caelum promittit, nam si Sol non potest: tenuem illum va porem attollere; nedum e mari aut fluminibus aquam eveheta Qus d si sursum attollatur, pluviam praesagit. Nam tCrra ad- huC Calens novos vapores suppeditat, qui tandem in aquam
abeunt, ex qua prodiere. Cum scilicet vapores insensibiles in alios subinde cadunt, qhousque in guttas satis sensibiles crescant, quae hoc sunt majores, quo ex sublimiori loco delabia lux . propter flante Austro guttae sunt pleniores. Cum Vel
76쪽
coepit , major, inquit Seneca, inclinatio aeris sequitur, ae cali diore caelo, majora sunt stillicidia, tumque nimbi graves magis, vasti JUc, qUam pertinaces deferuntur. Guttae porro decidentes rotundam obtinent figuram, quod presstus aer relictum a gutta locum , qtaam potest compendiosiore Via occupat; ac guttam globosam facilius radit, quam si aliam nacta esset f-guram : vel materia subtilissima per poros a Uae Commeans hos efficit globulos, nam in istis guttulis citius movetur, & cilius, quam in molli aere; unde circa illas gyrat Sed cur media aeris regio tanto frigore alget, ut nubes Conglomeret non certe id accidit, quod radii solares reflexio ne sola calorem excitent: es: quippe idem radius directus, qui reflexus. An igitur radii a terra reflexi cito coeunt, SI quali in foculos , ut loquuntur Optici, vel in nodos Colliguntur : unde calor aucto lumine itidem crescit. Nullumque est infimi aeris punctum , in quo plures radii reflexi non uniantiar, disse O plures, quo Sol verticibus nos ris vicinior existit: tum enim radios
directiores, confertiores vibrat, qui quasi duplicati, in seipsos fere resiliunt. Hinc media aestate uberrimi quidem vapores sursiam tolluntur, sed Solis ardoribus dissipantur, nec fa cile coguntur in pluviam, nisi vento frigidiore densentur. Contra item e calor es: debilior, quam Vt vapores attollat. Verere autumno calor est moderatUS , magna quoque diurni aestus, dc nocturni frigoris inaequalitas: hinc pluviae uberiores. Nec deni liae omnes nubes concrescunt in pluvias: vel quod vaporum particulae nimium inter se distent, nec sese mutuo contingant; vel quia non satis est frigoris nubi constringendae. Stilli cidia, ait Seneca, quamvis jam inclinent se, &labantur, nondum tamen efficiunt lapsum ; sed ubi plura coiere, At turba vi res dedit, tum pluere dicuntur. Quin etiam sublati vapores,
potius in glaciales atomos, quam in pluViae glattas Concre-seunt , nisi vento calidiore solvantur. Densantur vCIO DUbes,ttam vaporiam ascendentium copia et tum vento Australi , vel Occiduo ; tum denique oppositis ventis, quibus sepe vapor constringitur. Altissimae nubes acerrimo correptae frigore in nivem potius, quam in pluviam concrescunt. Vnde vel in Eo na torrida, excelsorum montium juga inter tantos ardores, Ve
77쪽
cum Tacito loquar, opaca sunt, fidaque nivibus. Sed de nive postea. Nunc quae sit pluviae utilitas: quae illius indicia brevi
expediam. Aquam esse elementum volatile norunt Chymici. Sublimatur, atque in mediam aeris regionem evehitur, ut faeces eXUat, purior recidat, tum ut terram humore superfluo exoneret. Nam ut scite Auctor Physicae restitutae, haec vaporis sublimatio quasi obstructiones terrae amovet, fastidientem illius stomachum sublevat , eumque digestioni aptiorem
reddit. E. Vapor sublimatus, concrescit in aquam, atqUe in terram demittitur, ut eam nectare, caelestique potu perfundari paulatim distillatur, non confertim ruit, ne uberior aqua inti-mUm terrae calorem extinguat, Ac vivifico spiritui (jam cum Chymicis loquor) aditum praecludat: sic enim aequabiliter dis
tributa terram foecundat. 3. Pluvia in plantariam , atqtae arbOrum alimentum facessit. Hinc radices arborum nImqUam rere
vltra duorum passuum,seu decem pedum profunditatem porriguntUr. QVod, Vt putat Seneca, nulla pluvia vltra decem pedes in altitudinem madefaciat terram. Hoc alimen(O CXtremae, ac minutissimae radices, vi quadam occulta, aut secreto igne in propriam convertunt substantiam. Sed nullo tempore pluvia plantis acceptior est , quam circa mensem Maiiam , qU herbarum fibrae calore Sohs laxantur, ac plantae jam robustiores copiosius exigunt pabulum. A stare autem pita via nonniam-
quam obest, nisi eadem sit vi, crior, quod humor ille alit nentarius apertas fibras facile penetret, facilius exeat , VNaqtae secum insitum& nativum humorem educat. Saepe Vs venit VcpIuvia mordaci, acri exhalationi admista segetes adurat, idque aestate plerumque accidit. Multa sunt pluviae adventantis indicia: ut Sol in ortu clare affulgens, vel solito major, vel caeruleo colore infectus: nam vapor & Solis colorem immutat, & illius speciem ataget; sic cum stellae plus aequo scintillant,& lasciviunt, pluviam praenuntiant. Idem vapor Lunae colorem imminuit, ac pallidam exhibet. Flavae circa exortum Solis nubes pluviam portendi Di, quod cum sint humiliores, calore Solis sursum tolluntur , taxandem in pluviam resolvuntur. Vespertinae vero crastinam sc-reni atem promittunt: nam frigore nocturno recident. Sol
78쪽
concavus oriens sui loquitur Plinius) pluvias praedicit: si ante
illicis ortum radii se ostendant, aquam & ventum sicinificabunt. Ex animantibus quoque pluviae futurae signa conjiciuntur. Priusquam enim vapores cogantUr inpluviaim, jam inscia
sibiles guttulae infimum aerem complent,& proprio pondere decidunt. Tumque vapor roridus stibtilitate sua poros antinalium subit, ac vellicat. Hinc ubi gallus gallinaceus crebro, de die cantat; cum boves extento collo caelum suspiciunt; fCles barbam detergunt; equi celerius promoventur ; pecora saltus edunt inconditos; cum denique porci stramina ore discerptunt: tum plia viam imminere conjicimus. Accedit frequens ranariam Coaxatio , quod laumidiore aere gaudeant. Copiosos aliquando imbres ventus vehemens in tCrram rUCns antet
vertit; tum forte nubes cadit, quae hunc Ventum ac pluviam efficit; quae quidem nubis praecipitatio muscas, & alia minuta animalia in terram deprimit, quas hirundines tamquam praedam persequuntur. Quapropter Cum hirundines iuxta terram volitant, tum pluviam brevi futuram praedicimus. Quinetiam, Ut Optime Fronaondus animadvertit , res insensibiles
illo subtili vapore de quo mox diximus perfusae, imminentis
pluviae, aut tempestatis nos admonent. Trifolium inhorrescit,& folia erigit, quod fibrae humido aere intendantur. Si quis corium vituli marini Austro flante sub dio exposuerit, tum pilos emicantes, S erectos videbit: sed flante Borea subsident. Eadem causa essic: t, ut qui podagra laborant acriori dolor curantur; callum illud quod pedum digitis succrescit, fortius pungit: ligna in ignem conjecta crepitant ; fores magis strident. Qui3 quidem fere omnia ex eodem fonte, nimirUm CX Vap re rorido & subtili, qui pluviam solet praecurrere, dimanant. Haec atque alia id genus indicia fallunt persaepe : nam idem
Calor qui vapores attollit, potest eos dissipare, vel in ventos dissat C. Iam quid de rore, pruina, & manna necesse est dicerC, Cum dem sit omnium materia , eadem prorsus effectrix causa Quid enim aliud ros , quam vapor nocturno frigore concretUS Hanc loca aridiora, ros nullus tegit, quod ibi humor deficiat . llante Vento, vel caelo nubilo perparum roris concrescit: nam
79쪽
ventus vaporem dissipat; ac pluvio caelo vel vapor nullus educitur vi vel flamentis exhalationum implicatus cum nube confunditur. Si quis rore manus frequentius ablueret, fortasse scabiem , vel lepram brevi contraheret; quod acria corpuscula
habeat admista, quibus subtiliores fibrae dividuntur: hinc se-o elum rubigo, cum ros spica exceptus ardore Solis putrescit. Nec immerito Chymici existimant nitrum subtilissimum rore contineri, quod forte erucarum , atque aliorum insectorum procreationi multum confert. Nitrum quippe vim prolificam in se recondit. Q d autem pruina, nisi ros acerrimo frigore P ina. Congelatus. Haec cuniculos intra paucos dies saginat, quod
instar roris perdulcis existat , Si nitros a. QPod attinet illa fila
menta , quae Veneris capillitium vocant, & autumno maXIIDC,
instar telae araneae volitant, nihil sunt quam quaedam nebUlarum veluti reliquiae calore Solis exsiccatae: hinc ductiles sunt de viscosae.
Iam , Ut minutiora quaeque persequar , quid aliud mel, quam Vapor pingui exhalatione permistus 3 Dulcedinem suam
ac saporem, vires adeo omnes ab halitu tum florum, tiam herbarum Contrabit. Hinc flores odoriferi mel praebent suavis simum. Venenatae herbae mel quoque reddunt VeneDat Jm,
quod plerumque pondere dignoscitur; nam gravius est inno io, sternutamenta excitat, nec facile densatur. Quo Vapor melius digeritur , eo mel efficit praestantius. Manna species quaedam mellis existit, ex pinguiori halitu aes rivo calore saepe concrescit in granula , & foliis quarumdam arborum , Vt
abietum & cedrorum adhaerescit.
S 1 M P. Etsi minime impediendus est: interpellatione iste cursus orationis tuae , ignosces tamen, si quid ego de melle, SI manna sentiam, paulo uberius aperiam. Tu vulgi Opinione ductus illa inter Meteora censes , quae mihi videntur admixta perfecta referri oportere. Nam mel mis ionem Constantem habet crasim stabilem: quin etiam fructus incile COU- dixi diutius asservantur: in sua principia , ut mixta reliqua ret sol Vitur, nutrit denique: quid igitur est cur illud inter Meteo-xd , 'Horum partes sunt male co ligatae, recenseas Idem prorsus de manna judico : sunt enim metae maina a congcsacra,
80쪽
qtie Hiisdem fere ducuntur causis, quas quidem nunc pam Io diligentius inquirere non erit alienum. VUlgaris opinio
Cst: virUm qiae ex vapore rorido concrescere : nam si aestivis diebus rorem colligas, eumque vitreo vase conclus in radiis solaribus exponas, is melleum saporem contrahet. Verum haec remotior mellis est, SI mannae materia ; propiorem vero inquirimus ; neque enim ros omnis vires mellis, aut mannae Obtinet; nec consistit, nec radiis solaribus induratur. An forte haec nihil sunt, quam florum vel arborum succi Si quidem mel non solum mane vi sed etiam die toto ab apibus colligitur, Idque ex profundis florum calicibus exsugunt, hinc etiam mel quoddam venenatum est, aliud amarum; est: quod gratissimum Odorem assiat, aliud autem foetet. Vnde tanta diversitas, nisi ex florum , herbarum, de succorum varietate e Manna quod attinet, illud nihil esse , quam succum Ss vellati lacrymam quarumdam arborum existimat Altomarus Neapolitanus. Non enim alibi quam in fraxinis, S ornis succrescit Calabriae manna : si ros foret aereus, nihil esset causta cur in aliis quoquo arboribus non nasceretur. Imo sunt quaedam fraxini vicinae, in quibus manna oritur numquam, quod steriles sint, Ac effor tres jussit ille arbores pannis tegi, ne ros destiteret; maUna tamen sub pannis inventum est; non igitur illud ab aere depluit: sed ex arboribus exsudat. Est gummi similius, quam rori: hinc fraxini Calabriae incisis corticibus manna profundunt, idque foliorum pediculis adhaerescit, quod sit humor excrementilius; unde aestate, non hieme erumpit. An potius mel ac man na ex plantarum succis , Ac halituoso rore concrescunt; ita visum est olim Erasto, mea quidem sententia immerito reprehenditur a Libavio. Quid enim aliud quam pinguis, Ss visco sus halitus , ex ipsis herbis ,& floribus erumpens una cum roreaqueo& subtili permistus mel primigenium efficite Illud apes
ex omni genere florum decerpunt; os Ac ventrem Onerant, aCDimium distentae evomunt, atque in alveolis recondunt; ibi post aliquot dies musti instar fermentatur, &ebullit. Quapropter ex tribus saltem ducitur mellis natura; ex vapore rorido, pingui florum , atque herbarum halitu , peculiari quadam Octione, quam in apum ventriculis consequitur. Vt taceam