장음표시 사용
91쪽
lim: est certe verosimilis. Postrem , nobilissimi Digbaei sententia non abhorret a Vero; terrea, sicca,& exigua corpus CV
la aquam subire , penetrare , dividere , ac poris demum suis imbibere, cum que plena satura fuerint, eorum lateribus reliquae liquoris, vel aquae particulae adhaerescunt, adeo ut gla Cies non aquae rarefactione, ut visum est Galilaeo, sed potius condensatione , novorum corporum ingressu concrescae. Idajorem quidem locum aqua conglaciata obtinet, & vide tur quasi intumescere , quod novi spiritus accesserint , qui cum sint aqua leviores, nihil mirum , si glacies in aqua non deprimi sed magis extare videatur. Circa vasis latera dehiscit, ut viam novis atomis aperiat , quae aquam altius congelabUnt. Hinc qui aquam aestate conglaciant, nivem, vel glaciem, C Umnitro, aut sale ammoniaco permiscent, ut salis calor clam siccitate conjunctus frigidas nivis partes protrudat, quae subeuntes aquam lagena vitrea conclusam sensim congelant. Nix forte non dissimili modo concrescit, nisi quod in nive aqueacorpuscula magis distrahi statur,in glacie sunt confertiora. Pl via in guttas conglobatur, quod ab ambiente aere sbillicidia undique premantur aequaliter. Nubes vero in medio aere stant pensiles ; non quod continuo vaporum ascensu veluti fulciantur ; sed quia aequalis sunt cum medio aere ponderis. Illud quippe staticae leges exigunt, ut corpora quae sunt leviora, liquidis immersa sursum tollantur. Quare nubes eo sublimius efferuntur, quo sunt leviores. Sunt quidem aere opaciores, sed non continuo graviores; ut lignum aqukae impositum CXtat, qUam tamen opacitate vincit. Q d autem infimus aer, & densior, & gravior superiore existat, refractiones siderum, ubi horiχontem stringunt, apertissime demonstrant: siquidem sereno & tranquillo caelos . minutorum refractionem patiUntUr , tum cum oriuntur, vel occidunt: sed ubi ad 3 o. graduum altitudinem pervenere, tum ab omni refractione sensibili liberantur. Dixerit aliquis, nubes vaporibus & pluvia gravida ipsum aerem densitate superat,&pondere. Id vero non Concedo, donec nubes frigore consstricta plii vice guttas eXprimat. Hinc
92쪽
tur, ultras o. milliaria conscendunt, ac crepiis culorum faces accendunt. Media Vero aeris plaga non vltra g. milliaria porri gitur: hucusque enim vapores evehi possimi, ac tantum fere
altitudinis AElnae vertici perpetuis nivibus obducto tribuit Abbas Maurolycus. Sunt quidem alii in Peruvia montes longe sublimiores, quorum juga nulli vapores obnubilant. Cum igitur nubes nobis finitimae vix ultra dimidium milliare , velso o. passus a nobis distent, (vinorunt ii qui Alpium, &Pyrenaeorum juga Conscendere necesse est mediae regionis altitudinem trium fere milliarium cum semisse existere: non enim vi tra g. milliaria Vapores ascendunt, aut nives concrescunt. Sed de his hactenUS.
Nunc videamus quaeso, quid tandem novi de Ventorum ori gine Cartessius attulerit. Diu est quod Seneca nos docuit edi et specu ventos, recessuque interiore terrarUm : tametsi non pUtat hanc solam esse ventorum causam. Addit aquariam, ter Tarum qiae eVaporationes; ex his gravitatem aeris fieri, deinde solvi impetu; cum quae densa steterant, ut est necesse, extenuata nituntur in ampliorem locum. Sed nimium ingenio indulget suo, cum docet aerem se ipsum movere, atque in aere, ut in aqua esse quiddam vitale, Omnis motus principitam. Modo , inquit, aer spissat se, modo expandit purgat: alias contrahit, alias diducit: hocque interest inter aera ventum, quod inter lacum flumen. Quid enim ventus nisi aerfluens impetu, aut cursus aeris aliquo concitatior Hanc certe definitionem non aspernamur: sed quid illum impetum procreate negamus aerem vivere , neque id ulla ratione probari potest. digitur aerem incitat, nisi exhalatio multo vapore permista 3 nec tamen sola ipsius halitus dilatatio majus spatium affectantis, ventum ciet: nam aestate vehementiores flarent Venti, qUam vere , & autumno: siquidem otio radios in terram rectiores Sol jaculatur, hoc acrem, & vapores magis extenuat. Quod si sola rarefactione, vel condensatione ventus
procreatur, necesse est ut in omnes sinami partes spiret; quandoquidem aer in orbem diffunditur. Hanc igitur vaporis, vel halitus extenuationem esse quidem in parte , sed non solam Ventorum causam existimo. Nec mihi quorumdam Peripate-
93쪽
ticorum sententia arridet, exhalationem sursum nitentem nubium objectu repelli, quae cum prae levitate non possit descendere, nec sursum efferri, in transversum movetur. Quod si ita sit, necesse est ut ipsas nubes fingamus tamquam corpora solida' quae exhalationem adeo fortiter reflectunt: neque in Cam-dem , sed in omnes partes venti resilient. Huc accedre quod
media aeris regio longe foret gravior & solidior infima. haeio itur causa hunc vento motum imprimit numquid terrae pulmones cum Κeplero, vel Angelos cum Bodino Obtendemus xψLA Ssed alterum vanum est, ac fabulosum; alterum Philosopho indignum videtur: tanta quippe ventorum inaequalitas catlsam habet minus constantem SI certam: atque It flumina naturali impetu labuntur; sic motum aeris a causa naturali proficisci existimare par est. Non inficior tamen creaturam visibilem per spiritus invisibiles regi: verum alias his rebus causas propiores, & magis cognatas inquirimus. An singulis ventis, qui pro vinciales dicuntur, & in certis regionibus spirant, singulos quO-que Angelos, quasi praefectos tribuemus Sed , inquiunt, daemones plerumque solent, Ventos, tempestates excitare:
sic magi unde libuerit ventos evocant. Addit Bodinus, quod si cadaver ex AEgyptiorum sepulcris erutum navibus alio transvehatur , violentissimae tempestates tamdiu navem jactant, quousque vel demergatur, vel cadaver in mare projicia tur. Vnde qui Alexandria solvunt nautae scrutantur Onerarias naves, ne forte quis murniam imposuerit. Haec atque alia id pia bus..
genus persuadent quidem multum Angelis, Sc daemonibus
licere in haec inferiora, ac ventos posse undequaque excitare ;multa extra naturas ordinem operari: sed eos esse ventorum impulsores , & quasi arolos , vix homo sanae mentis crediderit. Quid ergo ventos ciet e numquid ut placet Aristoteli, exhalatio sursum sublata a sublimi aere versus occasum caeli vertigine abripitur , 3c oblique detorquetur At necdum satis constat opinio Ahi sublimem aerem primi mobilis conversione rapi neque facile concipitur, qui hoc fieri possit. Altissimorum certe montium Vertices nullo inquietari vento compertum est. Accedit qu odHmnes venti ab ortu flarent, ac nubes in Occasium propellerent. An forte nobis in Fronaondi sententiam concedendunt
94쪽
est, qua putat ventos in terram sta o pondere delabi 3 At ventus
non adeo graVitar , Ut tanto impetu praeceps ruat: maxime
cum prae levitate sua sursum sm blattas fuerit. Unde ercto tantum virium sibi conciliat , ut arbores altis infixas ra icibus evellate id nobis discutiendum est. Sive ventus exhalatio quaedam sicca: sive humidus vapor censeatur; vel quod mihi maciis placet, exhalatio sit vapore permista: sua quidem levitate hunc crassum aerem perrumpit; sed media regionis frigore densiatus, instar torrentis confertim fluit. Non quidem, ut imber, cadit ad perpendiculum: inferior enim aer resistit; sed movetur in transversum, hoc validius, quo major fuerit exhalatio. Nam quae seqta itur praeeuntem urget, & instar fluctuum alia aliam pellit. Hinc Laepe venti vires acquiriant eundo; quo enim plures imprimuntur ictus, eo magis crescit impetus. Sed tamen cum longiorem tractum declamiant, pars melior exhalationis plerumque dissipatur. Qua ex altiori loco decidunt , lono ius promoventur. Ventus Borealis cum densior sit, grador, quasi recta deorsum propellitur. Non raro ferocior oest Austro : nam sepius acriori frigore densiatur. Auster vero , nisi
imbribus sit gravis, levior est Aquilone & magis in obliquum
fertur. Hinc cessante Austro, fluctus quos excitavit, non statim subsidunt: quemadmodum aestus quos AquinIO commovit qui subito sternuntur, ubi ventus resederit. Nam Aquilo vehementior quidem est , sed deorsum ruit: non item Auster
qui fluctus ex transverso perstringit. Saepe tamen evenit vi Ventus proprio pondere in terram praecipitatus, non statim frangatur ; sed resiliat, vel propter impetum quem sibi acquisivit, vel
quod una exhalatio aliam urgeat 3c insequatur; vel deniquet quod crassior sit aer terrae finitimus, quem non facile perrumpit halitus ventosus. Nonnumquam in contrarias partes feruntur nubes : nam qui leviore halitu constat ventus, sublimior est, nec facile delabitur. Contingit aliquando ut infimum aera ne minimiis quidem ventus sollicitet, cum tamen eodem
tempore nubes celerrime promoveantur. Hortam omnium unae
est communis causa, quam subinde attigimus: major aeris inferioris densitas , quem idcirco levior exhalatio non o ravat Quo vero aer magis densatur, eo minus vaporum minutisiimce
95쪽
atomi in urnim coire queunt. Hinc flante Aquilone caelum serentum esse solet: sed ubi Auster spirat, tum aer calore laxatur, Sc vapor resolvi Ur ; in majores adeo globulos colligitur. Ille est: salubrior, quod poros adstringat, calorem natiVUm contineat , nec facile exspirare patiatur : sed Rante Austro caput gravedine laborat, quod corporis meatus subtili & calidae ex halationi pateant, quae humores fundit. Non easdem tamen ubique terrarum qualitates venti obtinent: nam Aquilo plu-Vias ac intabes vehit, cum a mari, vel lacu vicino spirat: Auster in Africa serenus est: de siccus, quod prodeat ab arenosis teri is.
Illud etiam constat, tenuem quamdam attram a mari, magnis fluminibus excitari: nam Sol vapores citius qUam eXhalationes educit. Huc accedit quod aer fluentis aquae motui Obsequitur. Sed cur venti solent maximorum circulorum arCUS
decurrere Z an quod brevissimam affectant viam, quae in splaaerae superficie est arcus circuli maximi cur in unam potiuS partem, quam in alteram spirant e an sorte id ex situ spiraculorum, ex quibus erumpunt, vel ex aeris resistentia dependet quare alii sunt graves, alii leviores, nonnulli pluvias vehunt, alii Caelum serenant, quidam salubres, alii sunt insalubres haec qui dem dependent e terra, ex qua educuntur, quae si humida sit d. frigida, densiores; sit calida dc humida, copiosos ; si siccior, leviores procreat ventos ; item ex calore qui hos vapores e fert, qui quo fuerit intensior, crassiores halitus educit. Deni que venti eam sortiuntur naturam, quae materiae, ex qua pro deunt, convenit. Postremo minuta illa corpora, quae Vel radiis solaribus, vel calore subterraneo turmatim pror impunt,
in ipso itinere alia offendunt corpuscula , cum quibus saepe consociantur ; quae si fuerint humida, frigidioris venti occursu in nivem, aut grandinem densantur. Si ventus siccior fuerit, imminentem arcet pluviam ; nisi major sit vaporum copia, quam Vt a vento exsiccari possint, tum enim pulvis ille cum impetu protrusus, quem ventum dicimus, inito cum humidis vaporibus foedere in pluviam concrescita atque estuso imbre
De Ventis anniversariis nihil necesse est dicere. Etesias voeant , qui aestate a Septentrione quotannis dare solent; sive con
96쪽
cussae magno calore nives ( ut cum Seneca loquar plus poris ement; sive quod terrae exoneratae nivibus, retectaeque spirent liberius: nam probabile est spiritum nivalem sursum efferri frigore densatum recidere: quare Etesiarum ab Aquilone flatus in Meridiem dirigitur , quod ibi aerem sollitiorem , dc calore jam dilatatum offendat. Neque alia mihi
succurrit ratio , cur in Zona torrida Subsolanus ab ortu in occasum indesinenter spiret; nam eo ventus incumbit, quo liberior exitus invitat , dc loci laxitas : nocturno qUOqta frigore aer condensatur, quem Sol exoriens dilatat , ac novos subinde vapores attollit, qui quaerunt quo dissiuant, dc eo potissimum exeunt, ubi plurimum Vacui esst, Asma rna, patens area. Agnoscitis Senecae verba, quae facile est: traducere ad perennem illum motum explicandum, quem in Zona torrida ab ortu in occasum flare experiuntur : nisi si quis forte velit cum Κeplero, & aliis Copernicanis insanire, huncque Ventiam terrae motui reserat acceptum. Terra, inquit Κeplerus, in illis regionibus velocis e rapitur ab occasu in ortiam; DCC tam Ceserem motum aer consequi potesst; unde in contrarias partes videtur refluere. Quid igitur causae est, cur circa vigesimum septimum gradum latitudinis Favonius fere indesinenter spiret Crediderim potius Solem ex his locis vapores continenter attollere, qui Sole recedente in ventum difflantur, hic ultra vigessimum septimum gradum occursu litorum remit; hinc Favonius decem subsequentes inradus
orta pat. Quod vero Thomas Anglus ex illo aequabit motu
aestum Oceani deducat, vix adducor ut credam ventiam tam leniter fluentem totum Oceanum abripere, qui occursu litorum ad Orientem refluat. Majores cerib aestus sub aequatore, quam Verstas polos contingerent: Cur una fere hora tardius recurrerente Quod addit mare ab extraria causa agitari, quia observatum est in locis non admodum profundis infra textam Orgyiam contineri; adeo ut inferior aqua quieta sit Mylacida; id si VerUm est, causa quam ex terriae libratione, mi dimplici, duxisti, non parum vacillat: sed longius excurro. Iam quae restant decurramus: diu noctuque in easdem partes pernat ventus, quod Solis motum consequatur: nam So
97쪽
iis c or, quod saepe dictum est, vicinum aerem dilatat; la diatus aer exhalationem ad se invitat. Nihil addam de procelli quas Ecnephias vocant; nihil de turbinibus. Ecnephias nihil
est quam spiritus e nubet disi Upta ruens; acer vehemens quod non fusus , nec in apertum veniat, sed laborat,Witer sibi vi, ac pugna parat. (Non ignoratis Unde tam magnifica verba depromam ) Ventus ver; circumactus, Ac eumdem ambiens Iocum,& se in ipsa vertigine Concitans, turbo est. Nam ut lumen incurrens in aliquod saxtam , retorquetUr , & in Orbem aquas sine exitu fleo it, sic ventus quandiu nihil obsistit, vires suas effundit; sed ubi aliquo promontorio repercussus et , aut in tenuem canalem Collectus, saepius in se volutatur, milemque aquis facit Vorticem. QMd si pugnacior est, ac diutius volutatur, inflammatur, essicit quem Graeci vocant : hic est igneus turbo. Neque alia est, ut mihi vide &-causa, de quibus continUO anerem, nisi ellet a caeteris separata ratio : haec quippe ad is inita meteora pertinent. O
I. , fulminis tonitrui natura, causis, s efectibus. II. De reliquis impres ionibus ignitis disseritur.
Set sane quamquam diversarum rerum quaedam vi chaia : sive enim Ecnephias sit ventus sicca nube excussus , sive sit nubes magno impetu cadens; non aliter ipsa fulmina, S fulgura pro- Quid enim fulgur, nisi exhalatio fiat
turea nubibus intercepta , & superiorum nubium Casu , vel agitatione inflammatae Superior quippe nubes calore solvi tiar, atqtae In inferiores non sine magno sonitu rurit , eoque maior est fragor, quo nubes sunt crassiores. Saepe evenit, ut
98쪽
exhalatio inflammabilis copiosa quidem sit : sed non satiq.lcnsae sint nubes; tumque citra tonitru micant fulgura. Contra accidit, si densis, solutis nubibus exhalatio sulfurea, renitrosa desit: tum enim tonat qUidem, non fulgurat. Fulguratio, ait tuus Seneca, mi Theophile, est late ignis explicitus: fulmen est coae us ignis , Sc impetu jactus. Nubium in set compressarum angustiae medium spiritum emittunt , & hoc ipso inflammant , Ac tormenti modo ejiciunt. apropter fulmina exploduntur ferme, ut turbines: nisi quod turbo est cruda exhalatio cum nubibus in terram demissa , dc sursum non sine magno impetu reflexa, quae Ob Via quaeque contorta vertigine turbinat o sed fulmen exhalatio quidem est inflammabilis, quae nubibus intercepta, Sc constricta, saepe in lapidem concoquitur. Siccas quippe , 3c terresstres partes hamediam aeris regionem attolli, de in fundo vasis ubi diutius pluvia resederit, terrenas faeces Conspici, jam subinde monuimus: quae quidem cum nitrosis, dc siil reis fumis permiscae,&incense, in lapidem abeunt. Qiuid igitur mirum, si acres, Cleosta , & terrestres particulae , in nube tamquam in fornace decoctae, lapidem Ceraunium constent: tametsi nemo CX VC-teribus, ante Avicennam hujus lapidis meminerit. Ex qua igitur materia fulmen cuditur, nisi ex terra, nitro Sc sulfure Communis quippe est pulveris pyrii , Sc fulminis materies: utriusque effectus omnino sunt similes. Quocirca nubes cava i ins har tormenti erit, cujus claustra dum sulfurea exhala tio disrumpit, de tonitru , & fulgur, Ac fulmen edicit: fulgu, ratio ostendit ignem, fulminatio emittit ; illa comminatio tantum est, ista jaculatio cum ictu; nec natura, sed impetu dis hant. Enimvero multa nos abeuntes retrahunt. Primum qui fieri possit, ut sola fulminis flamma tanto impetu in terram Is que dejiciatur non enim flammae tormentis bellicis tam longe prorumpit. An forte exhalatio illa viscosa est, Sc tenax,
nec facile dissipatur, quod non sulfurea modo, sed etiam bituminosa sit 3 Sulfur quidem ipso odore se prodit : bitumen vero non abesse hinc conjicimus , qUod in aqua non extinguatur. Multa profecto in chymicis operationibus, fulmini non dissimilia intuemur: nam calcem auri fulminantem,
99쪽
ingenti strepitu deorsum nitentem praeparant : ut nihil
dicam cle croco antimonii, qctem per detonationem eliciunt. Sic ubi aes Cyprium in purum excoquitur , si anteqUam perfectum fuerit, aliquantulum aquae injeceris, prorumpit CX Catino, non sane magno strepitu , ac prosternit quidquid attigerit. Sed quare fulmina deorsum potius , quam sursum vibrantur; nam aer infimus. densior cum sit, plus resistit 3 An qu d in illo conflictu densata nubes, vel confertus imber esublimi aero ruens fulmen deorsum praecipitat juvat etiam inquirere, cur fulmen alta qUaeque feriat; cur aliquando illaesa vagina ferrum fundat; cur dolia intacta fulmine exhauriantur j Excelsa quaeque fulmine iciuntur, quod non recta deorsum I sed ex obliquo fulmen demittatur : unde excelsa quae sunt, saepius ex transuerso OCCUrrunt: NUbes quoque in media sui parte facilius disrumpirur , Cum turris, vel montiS ca clamen iubest, quia plus ibi relis itur. Caeterum non eadem semper esset,& uniusmodi exhalatio,quae fulmentaccendit: si pinguis me dc oleosa, mollia tantum corpora adurit; si penetrans, & subtilis , cedenti materiae parcet , obstantia quaeque perfringet. Sic aqua fortis dissolvit metalla,
non ceram,Vel ligniam. EXhalationem vero ex qua fulmen cuditur, multum nitri, ac salis volatilis continere, jam identidem monuimus. Nihil igitur mirum, si manente vagina ensis lique-seat; vel inviolato ligno circa pila ferrum omne distillet; aut loculis integris confletur argentum. Illud mihi, majori est
imiraculo, quod fracto dolio vinum incrustet, ac tam cito fae cem vini exsiccando, corticem obducat; aut ipsum vinum conglaciet. Stat, inquit Seneca, in dolio vinum: nec ultra triduum rigor ille durat. An forte spiritus nitri vinum congelat 3 Iam enim notum , de pervagatum est , quod nitrum glacie contrita permistum ac lagenae vitreae obductum, a quam lagena inclusam conglaciet. Rationem idoneo loco rcddidimus. Iam unde tantus tonitrui fragor An quod in nubet humidae extinguatur ignis: nam ne ferrum quidem ardens si lentio tingitur 3 Sed tamen serrum aqu1 extinctum, stridentem edit sonum, non tonitrui bombum. An forte ex nubium
collisione, vel exhalationis in clus elucta, S ignis accenditur,
100쪽
& tantus fragor exoritur. Sic lauri, & juniperi folia , vel castaneae non incisie, atque alia id genus, non sines fridore incendunt ar , quod spiritus conclusus, & rarefactus, magno impetu corticem disrumpat. Quod si ita sit , non sola collisio, sed etiam nubium scissio tonitrui sonum facit; praesertim cum vehementius crepat. Talia, inquit Philosophus jam saepe a nobis laudatus, eduntur tonitrua, cum globata dii luitur nubes, de spiritum quo distenta fuerat, emittit. Exemplum it lustre habemus in pulvere pyrio, qui in tormentis rarefactUS, magno fragore erumpit. H. A ratior plane , neque unum uni tam est simile,
quam tormenti & tonitrui sonus : verumtamen non resonant mollia, nisi illisa duris; nec auditur fluctus nisi impactus. Iam quid nube ipsa mollius, quid ipsi cum ferreis , vel
MEN. Tametsi nubium materia non sit ferrea, stringit nihilominus spiritum accensum , qui sibi vi atque impetu parat viam. Non dissimile quiddam videmus in fodinis carbonariis : nam halitus bituminosus, si forte in facem ac censam inciderit, magnum edit strepitum ; nec tamen ad durum corpus alliditur. Multum etiam confert aeris fla gellatio : quid enim sonus nisi ictus aer Curri vero nubes, non subitis , sed paulatim effringitur , tum stridentem emittit sonum, non aliter ac si pannum disruperis. Cum denique per nubem crassiorem exhalatio discurrit, tum graVe natarmur auditur : quando enim spiritum intra se clausere nubes , in concavis partibus earum volutatus aer similem agit mugi tibiis sonum. Nec demum inficiari possum nubium lapsu, Sctonitru pluvias pleniores essici: nam ubi major crepitus insonuit, largior imber essi inditur. Quid vero est: causta cur fulmen oblique feratur An quia natura ignem sursum vocat, iniuria deorsum premit non potui hanc Stoici vocem Omittere. Interdum neutra vis alteri cedit, ignis in superiora nititur, & in inferiora deprimitur: unde, ut iam dictum a nobis esset, frequenter cacumina montium feriuntur ; quia Cpposita sunt nubibus, dc e caelo cadentibus per haec transmetandum est. Fervidis aestivis diebus plerumque fulminax,