장음표시 사용
111쪽
tto DE RAT 1 CINATI MEque ita ex duobus judiciis notionem communem habentibus , tertiam elicimus , quod vocant ratioci
Exem'i. Ex. gr. comparas Deum cum ente ina .
I stibili dc sinplici, satis intelligis , Deum ictu ensisates/uctibile posse jungi l Atque ita nunc ratiociniurii
omne ens simplex est ens indestructibile. Deus est ens simplex, Ergo Deus est ens indestructibile.
Hinc judicium tuum Deus est ens indestructibiis , derivas ex duobus judiciis hisce ; omne ens si plexes ens indestructibile, Deus es ens sim ex . Haec duci
judicia notionem communem habent , scit. ideam αμtis simplicis. . et 38. Hinc intelligis , ad omnς ratiocinium honplures ideas requiri , quam tres , dc tria tantum' judicia adesse debere. Demonstr. Cum ratiocinium oriatur ex comparatio, ne duarum idearum cum tertia . et 3 . r peripicuum est , in r)tiocinatione non plures conceptus requiri ,
quam treS. Not. Porro cum omne ratiocinium sit actus mentis , quo ex duobus judiciis , notionem communem habentibus tertium elicimus g. 13 . : manifestum est , ad omne ratiocinium non plura requiri , quam tria judicia. . 239. Per experientiam deprehendimus , ordinem cogitandi in formandis ratiociniis ita procedere. I. Rem aliquam sive notionem ad genus aliquod vel speciem reserimus , atque tum omne illud , quod de genere illo vel smie , ad quam objectum retulimus , assirmatur . vel negatur , de ipso quoque objecto, ad genus vel speciem relato, alfirmamus vel negamus . Hic est trior modus cogita odi in conscientis ratiociniis. II. ordo cogitationum quoque ita instituitur . Cum is objecto A notas vel chara es anima
112쪽
. SYLLouis Mo: tor, qui definitionem aliquam constituante tune objecto illi Α definitum convenire judicamus g. is r. re eum notas ct characteres ab objecto abesse obser vamus ; tunc objecto illi Α definitum non Convenit
E. g. reserimus ad genus , nimirum Tereus. Omne itaque illud, quod de astectu tibi sust-Pe stat memoria vel imaginatio , e. g. quod Hectus
rurbem attentionem, eadem applicas ratione adirit . equentem in modum: .
omnis afleetus turbat attentionem. Omnis ira est affectus. Ergo omnis ira turbat attentionem. . Hoc ratiocinium ad primum . cogitandi modum est Onformatum . Exemplum posterioris modi nunc
Ex. g. In Caio observas, ipsum es tranquillum laetum in rebus adversis . Cum vero per aginationem tibi succurrat , hos eharacteres esse Ena cieres hominis patientis insera , Cajum esse patientem , sequentem in modum: Quacumque laetus & tranquillus ea in rebus adve sis, ille est patiens: 'Atq. Cajus laetus & tranquillus est in rebus adve . IIS. Ergo Cajus est patiensi 24O. Omnia itaque ratiocinia assirmativa ni
untur hae propositione . suidquid de genere vel specie omni praedicari potest , illud etiam praedic rur ae quovis sub illo genere vel specie compreM Io. item : Cui competit definitis , illi quoque com nil definitum. . propontionibus absolvitur pervulgatum illud Di m de omni , quod recte pro fund
mento ratiocinioriam affrmativorum habetur. 24r. Si negative ratiocinamur , tunc cogitati nes nostras ad hanc regulant conformamus . missi quia a gere vel specieomni removetur , vel ,
113쪽
to 1 DE RATIOC NATIONE.ῖlla specie contento' negatur . Item : Cui non convenisa nitio, ilii quoqua non convenit definitum. Not. His comprehenditur Dictunt de Nullo , quod a o recte fundamentum ratiociniorum negativorum esse creditur. g. 241. Ratiocinio , tamquam actui mentis interno respondet ollogismus , tamam actus extenus , qui ideo vocatur oratio , ratiocinia mentis declarans , sive syllogismus est ratiocinium verbis expres.
Sebes. Vocabula , ex scholis arithmeticorum ad logicos transierunt . Quemadmodum enim arithmeticus ex datis duabus quantitatibus cognitis tertiam incognitam elicit ; ita intellectus , quoties ratiocinatur , ex comparatione duarum idearum cum tertia colligit , num illae componendae sint , an seiungendae c sunt verba minecii H Element. Log. β. 77. p. 243. Ex quo patet: l Corol. 1. Quemadmodum idea & tra minus , iudi-dium & propositio , diserunt . ita quoque differre raotiocinium & syllogismum. Corol. 2. Cum , quidquid valet de definitione, v leat quoque de definito β. 337. r perspicuum in , quidquid demonstrari potest de ratiociniis , idem quinque valere de syllogismis.
. 244. Omnis itaque syllogismus tot constare debet terminis atque propositio us , quot ratiocinium notionibus atque judiciis constat. Demonstr. Cum syllogismus sit ratiocinium verbis expressum β. 242.): consequens est, ut, quot rati
cinium notionibus & judiciis constat , tot debeat stllogismus complecti notiones, di judicia verbis expi se . Notio, verbis expressa, dicitur terminus .rm. , ct judicium verbis expressum , dicitur propcnitio cβ. 183. Ergo quot ratiocinium notionibus & judieiis constat, tot debet syllogismus terminis & propositi
114쪽
SY: LOGISMo. Io3-14s. Syllogisinus nec plures, nec pauciores debet,continere terminos, quam tres.
Demonstr. Cum syllogismus tot constet terminis , quot ratiocinium ideis, sive notionibus β. 244. ad
ratiocinium autem tantum tres requirantur ideae , sive notiones . et 38.ὶ : manifestum dit , syllogismum
nec plures , nec pauclares debere continere terminos, quam treε- . .
Sebes. Roetenta ius in Liuica hanc in rem ita pronunciare in omni syllogismo est aliquid, rode quo , et. quod, 3. ex quo , discurritur, Hinc tres etiam oriuntur termini. Sches. Cel. quidem Rudigerus ratiocinationem perquatuor terminos , tamquam novum quid , inventam
a se esse putat, is seUu veri. , MF p. 341. Sed
monstrabimus coram , si duo adfuerint medii termini, tunc non adesse unicum , sed plures syllogismos. Sebol. Termini autem iunt x. praedicatum conclusionis, M sabjectum conclusionis , 3. terminus aliquis . communis , qui exprimit ideam illam tertiam , cum quo subjecium di praedicatum conclusionis compa
β. 246. Subjectum conclusionis dicitur terminus -- κον, & praedicatum .Conclusionis dicitur terminia major . Terminus aut tertius , cujus ope conesusionis praedicatum cum subjecto panclusionis connectitur, dicitur terminus medius. Sebes. Praedicatum autem conclusionis ideo vocatur terminus major , quia pi dicatum plerumque est, majoris extensionis & latitudinis , quam subjectum . Subjectum autem conclusiotus dicitur ideo termi- nus minor , quia subjectum est minoris extensonis. dc latitudinis , quam praedicatum . Terminus autem medius dicitur medius , quia nexum constituit su tecti & praedicati conclusionis , adeoque hoc mediante , conclusionis iubjectiun cum praedicato com-hinatur . Praedicatum & subjectum conclusoais db
115쪽
1οι DE RA UOCI ATIONE, matur quoque termini extremi , ex. gr. sumas Euhe syllogismum : Omnis ast Ius turbat attentionem oomnis ira est affectus , Ergo omnis ira turbat at sentionem ς tunc terminus minor est irae, ira enita .in subjectum conesusionis ; terminus major est , turba attentionem , quia est praedicatum conclusionis , terminus medius est affectus , quia , , mediante idea aso ctus, praedicatum hoc potius , quam aliud , tribuitur irae, adeoque rationem hic terminus in se mutinet , cur de ira praedicem, quod turbet attentionem . Hos tres teminos dicunt esse miseriam syllogismi remotam , quia omnis syllogismus eomponitur ex propos,
tionibus ,- tamquam ex sua materia omnes autem propositiones componuntur ex terminis , hinc terminos
principia materialiae remota syllogismorum dicimus o Hactenus de terminis. 6. 24 . Omnis syllagismus tribus e stare debet pro politionibus. Demonstr. t. syllogismus propositionibus.constaret debet, quot ratiocinium judiciis β: et α) . Cinnove in omne ratiocinium constare debeat tribus judiciis, 238.): oppido patet syllogismum tribus quoque pro positionibus conflare 'debere. β' et s. Prima harum propositionum dicitur major. secunda minor, tertia conclusis . De singulis sigill
. et 49. Meor propositio dicitur illa syllogista pro
positio , in qua teri ius major , sive praedicatum conclusionis s. et 6. , combinatur' cum terminis medio. t. Dicitur haec propositio' ae Cisrone prominia πω. ἐυτώ β. 23o. Propositio minor est , in qua terminus Gonor , sive subjectum conclusionis , - combinatuν cum medio termino.
'cit. Dicitur alias haec propositio minor , assum iis, itemque assumptum.
116쪽
lg s et L c o e 1 s' M S. coslsi. Major & minor pri sitio , conrunctis sumtae, Vocantur prae 16. Not. Dicuntur autem ideo praemissae, quia conclusoni praemittuntur o Alias nominantur μmptiones 'ma δβ. xsa. G1Musis dicitur illit syllogismi proposiaeio, quas ex combinatione terminorum , in praemissis syllogismi diversorum, formatur. Exempl. En gr. in hoc sesso sino. Omne vitium animi tranquillitatem turiat: - Αvaritia est uitium. Ergo avaritia animi tranquillitatem turbat. propositio maior est Omne istium animi tranquiLhtatem turbae.. Propositio minor est : Avaritia mitiam . Conclusio est : aeritia animi troquillisaiatem turbat.
q. Y33. Figura syllogismorum est dispositiσ medii
termini cum duobus terminis conclusionis, β. 114. Quot itaque m is medIus terminus cum subjecto dc praedicato conclusionis in praemissis potest disponi , tot habes syllogismi figuras. β. ass. Constat ex Combmationis dodrina , t es quantitates, quarum media bis sumi debet , non posse nisi . quadruplicem' combinationis ordinem , praestare . In syllogismo igitur , in quo tres re inῖ occurrunt . et s. , & quorum medius bis sumi debet in praemissis β. 234.3., non possunt esse , nisi
quatuor combinationes messii termini eum extremis , Exempl. Patebit hoc uberius ex schemate seque, ii , ubi, S indicat subjectum conclusionis , sive terminum minorem , .P significat praedicatum conclusionis , sive tenninum morem M innuit terminum
117쪽
β. xs6. Quatuor tantum syllogismi figurae sunt ponsbiles . . ν Demox r. Quot modis medius terminus cum subjecto & praedicato conclusionis in praemissis potest . disponi; tot habes syllogismi figuras , sive , etot figurae sunt possibiles β.2s .ὶ . Iam vero quatuor tantum modis medius terminus cum subjecto & praedi-.Cato conclusionis, si ve extremis, potest disponi Σss. Ergo quatuor tantum figurae' syllogisticae sunt possibiles is
De singulis itaque figuris speciatim nunc acturi su
β. Figura prima est , ubi medius termipus in major; propositione subjectum , ac in minori
propositione est praedicatum , cons. . schoma III. . allegatum. Exempl. Ex. gr. omne ens cogitans est spiritus. Anima humana est ens cogitans Ergo Anima humana est spiritus. t. Hic medius terminus, .eas costans , est in pro .
insitione majori subjectum, & in minori praedicatum . . 2 38. Secunda Agrara est, .ubi medius terminus in majori minori propositione est praedicatum. Exempl. Ex. gr. Omne animal vivit is sentit, Nullus lapis visit is sentit. Ergo nullus lapis est animai. g. x sq. Tenia figura est , in qua terminus eoimmunis sive medius in majori & minori propositione est subjectum, Exompl. Εx. gr. Omne animal vivit dc sentit, omne animal est substantia, Ergo quaedam substantia vivit & sentit. . 26o. harta figura est , ubi medius terminus in majori propositione est praedicatum , 4n minori sub jectim. Exempl. Ex. gr. Omne animal vivit is sentit.
Omne quod visit is sentit, est substantia. Ergo quaedam substantia es animal.
118쪽
161. Explicatis hactenus figuris syllogismorum ;nunc ad eorum leges sive regulas explicandas nos accingimus , quarum alias deprehendimus esse ejus. mossi, ut aὸ omnes syllogismos, cujuscumque demum figurae sint, pertineant aliae vero tantum ad syllogismos hujus illiusque hgurae speMnt . Illae sunt g nerales, hae vocantur speciales. I. 262. Inter generales regulas reserimus primo loco, olluimus non debet plures habere terminos ,
Not. Hanc propositionem jam demonstravimu s . et s. γ Quia vero quatuor termini non explieire semper adsunt, sed variis tectisque modis irrepere solent , hos quidem modos , quibus quatuor ter mini syllc ismum ingredi soleant, sigillatim percensebimus . . e
Corol. x. Quatuor termini adsunt , si aequi cario I. 136. in terminis locum habuerit. Exempl. Εx. gr. omnis spiritus est intellectu &voluntate praedituS. .
Spiritus vini est spiritus , Ergo spiritus vini est intellectu de viiluntate
Corol. 2. Quatuor termini irrepere solent, pers solisionis murationem. Exempl. Ex. gr. Omne ens est generis neutrius , Foemina est ens , Ergo foemina est generis neutrius. a Hinc in prima propositione terminus res supponitur materialiter ; in altera vero formaliter. Coeis. 9. 146. in annotat. Corol. 3. Quatuor termini 'ingrediuntur syllogismum ' confusionem termini abstracti cum coministo. 9. 146. in annotat. . 'E Exempl. Ex. gr. Omnis justitia est hautus, Cajus est justus. Ergo Cajus est habitus, pla
119쪽
ios DE RA T ioc IN a Tio N EPlura hanc in rem adseremus in praelectionibus a 263. Regularum generalium altera haec est a Medius terminus numquam debet ingredi conclusio
Demon r. Medius terminus est il le terminus , qui continet rationem in se, eur praedicatum in conclusione cum subjecto vel copuletur , v et non β. 246. adeoque est causa eficiens conclusionis per definitica , Gum vero causa efficiens non ingrediatur constitutionem effectus per princip. ontolog. γοῦ patet , medium terminum non ingredi debere conclu
Exempl. Potest haec rαula ita quoque demonstrari .: Maus terminus est terminus communis praemisiaciun per definita, Conclusio. vero est coni-binatio terminorum a praemissis diversorum ets x. in Ergo medius terminus eo lusionem non ingredi debet Exempl. Exempl. gr. Omnis bonus miles est hoc
Cajus est bonus miles . Ergo Caius est bonus homo οῦ .1n hoc syllogismo medius terminus ei parte Iu- .greditur conelusionem. et 64. Ex puris particularibus nihil sequitur. . Demn . Cum omnos syllogismi nitantur dicto de omni dc NuIlo β. 1 o. . Ut autem dicti de omni & Nullo iis nonnullis affirmetur vel negetur , quod de omni genere vel specie affirmatur vel negatur . . . 24o. et q. ὶ : eonsequens , est , ut , si conclusio est particularis , una piamissarum, sit universalis . Ut adeo ex puris pae tieularibus nihil sequi
Exems. Non valet consequentia in hoc sylloa
Quilliat homo est pius..ilibet homo est impius ι
120쪽
Ergo quilibet impius est pius. s. 263. Ex puris negantibus nil sequitur. Demonstr. Syllogismus , in quo purae negativae ad , hibentur , 'cat contra dictum de Nullo . Ut enim hujus dicit ita concludendum est : Non competit omni 2 Ergo etiam huic non competit g. 24r . . Ut vero demonstres, removeri sive negari aliquid de hoc individuo vel hac specie ; quia idem remove, tur de genere; requiritur , ut mendas , hoc individuum , sive hanc speciem, sub specio , vel genere contineri, adeoque afirmativa una praemissarum e
te debet . Quo ipso intelligitur , ex puris negativis
Exempl. Εx. gr. non valet , si it/ grgument 'ris tNullus Impius salvatur, Nullus pius est impius, Ergo nullus pius salvatur. . 266. Non sit plus vel minus in eonclusione , quam fuit in praemissis. Demonstri. Ponamus plus esse In conclusione , quam suit in praemissis; tunc nova aliqua determina. io vel ad subjectam , vel ad praedicatum conclusionis accedet , quae non adfuit in praemissis ; adeoque subjectum vel praedicatum conclusionis alium acquiret significatum , quam habuit in praemissis , sicque ex immutato sensu terminorum quatuor exorientu termini . Cum vero in syllogismo non debeant esse Plures termini, quam tres g. et 1. t consimum, est, ut in conclusione non debeat plus esse , quam fuit in praemissis. Not. Porro cum suerit in conclusione minus, quam fuit in praemissis ; tunc determinatio aliqua vessubjecti ves praedicati, quae adsuit in praemissis , in
conclusione omittetur . Ex quo itidem alius terminorum sensus emergit, adeoqu* quator hinc ornuq-φur termini . Cum vero quatuor turminos ade