M. Friderici Christiani Baumeisteri Augusti ... Institutiones philosophiae rationalis methodo Wolfii adornatae

91쪽

go DE DE visi ON Bus. tra hanc regulam peccatur, cum bonum omne distribuitur in honestum, utile & jucundum . Membra enim dividentia sibi non repugnant', sed coincidunt, & de se invicem affirmari possunt ' omne enim Mnestum est etiam utile & jucundum . a. Dialisto nibiI contineat obscuritatis , adeoque termini e-iarentur , nibit fignificantes . 3, Tot membra dividentia constituantur , quot twa rei divise naturae suppeditat. 4. Hinc neque superstitiose nimis inhaerendum dichotomiis cum Ram is , neque numerus membrorum dividentium es nimium multiplicandus . Idem enim , inquit Seneca , vitii habet nimia , quod nulla divisio . s. Divisio non faciat saltum . Hinc 6. cavendum maxime est, ne , si membra contradictorie opposita opponantur , deinceps loco termini negativi , substituatur terminus positi s , non perfecte aequipollens . Contra hanC regulam peccant illi , qui omne ens distinguunt in materiaile & fpiritum ; Debebant enim termino va materialis Op-penere v. immateriale . Sed Ioco hujus termini negativi substituunt terminum affirmativum spiritus , tamen termino negati vo immaterialis non per e aequi let. Non enim omne immateriale est spiritus ; id quod uia ius commonstratur in Meta- physicis. Ceterum rationes harum mularum speciatim in praelectionibus sum S enumeraturi . . p

GIΜ metis nostra ' conjungit durit Ideas , aut

easdem' separat. Iudicare dicitur . Iudisiam ita- . que , pro secunda mentis osteratione 1 tum , est

nil l aliud , quam idearum conjunctio , vel separa

92쪽

Io. Ideas aptem secum invicem iungimus, si, unam ideam alteri non convenire , seu repugnare , cogi

Ot. Hactenus autem de prima mentis operatione, de simplici , scilicet , apprehensione , live de nudaidearum formatione . Quia vero non modo res nobis simpliciter repraesentamus , sed ideas sormatas quoque Inter se ita conserimus , ut videamus, num Quae ideae Ξnter se conveniant aut non conveniant; & praeterea , percepto Vero ambarum idearum nexu , illas inter se conjungimus , ordinis ratio exigit , ut nunc hanc. i- dearum combinationem . vel separationem , QCspona

mus.

. 186. Ut vero definitio judicii clarior cvadat , . exemplum luculentius adseremus . Si e . glaci mens judicat , Deum esse aeternum : tum I. idem Dei icum idea aeterni confert. ; ut perspiciat , num duae hae ideae inter se conveniant , an non , et . quando mens utriusque ideae convenientiam animadvertit, has duas ita inter se conjungit, ut statuat. , Deum esse

aeternum.

ais . Iudicium, verbis expressum , dicitur, propositis, vel emunciatis. Λ Cicerone, α Rano v a-tur axioma.

9. 188. Affirmare dicimus , si unam ideam alteri convenire significamus, sive, si unam ideam alteri repugnare judicamus , sive , si iunam notionem ab altera removemus.

. Exempl. Ex. gr. Si si nificas , ἰdeam aeterni convenire ideae Dei ; tunc affirmas , Deum esse aeternum is Si vero ideam aeterni ideae muηdi repugnare judicas ;negas, mundum esse aeternum. g. a 89. Ex quo patet, omne iudicium esse vel a D. dirmativum, vel negativum. 'Demonstr. Cum omne judicium consistat tu idea Cum conjunctione vel separatione g. 18 ; ideas autem tum conjungamus & separemus , cum , unam Baum. L . F ab

93쪽

D p . IUDI cIIS . , asteri convenire cogitamus , vel minus 183. consequens est , ut in omni judicio vel ideam unam alteri convenire , vel non conVenire, cogitemus . In illo casu assirmas , in hoc negas si. 188. . Er- eo omne judicium est vel assirmativum , Vel negati-

tho. In omni judicio debet adesse res , de qua affirmat be , Vel negatur , & debet quoque adesse aliquid, quod assirmatur & negatur. Demonstr. Cum in . omui judicio conjungamus , vel separemus ideas 183. conjungere autem ideas tum demum dicamur , cum unam ideam alteri con. venire cogitamus g. 183. , sive , quod idem est ,

cum unam ideam alteri tribuamus , &. ideas separemus , cum unam alteri repugnare cogitemus , sive , quod idem est , 'cum unam ideam ab altera remove Minus e consequeus est , ut in omni judicio debeat aliquid adeste, cui vel tribuatur notio altera , vel absquo removeatur eadem . Ergo in omni judicio de

t. Porro cum unum. alteri tribuere nequeas, veIab eodem removere , niti quid adiit , quod tribuas . aut removeas ; evidens est , in omni quoque judicio debere aliquid ade. Te , quod assirmetur , vel negetur

u. 191. Illud , de quo aliquid vel assirmatur , vel negatur, dicitur subisum; id vero, quod assirmatur vel negatur, appellatur praedicatum.' g. 191. Ut adeo nunc intelligas , in omni judicioe debere adesse subjectum & praedicatum g. 196.ry I. & quia omnis propnuatio sive enunci alio est judiciitio expressiim i8 .) : evidens est , ad omnem quoque propositionem subjectum & praedicatum requiri , si vexterminum , quo reS ista enunciatur, de qua judicitur , & terminum , quo determinatur , quid rei valcInveniat, vel non conveniat. l

94쪽

Not. su ecta & praedicata propositionum vocantur quoque propositionum extrema, quia ab initio & fino Politae proPOsiciones terminant: '103. Praeter subjectum & praedicatum in omni quoque propostione debet adeste coptita. Demon'. Quia in onmi enunciatione iud cium me

ne, rei conjunguntur, vel 1eparantur 18 conseqtiens est , ut in omni propositione voce quatam pus sit , per qWam notionum nexus vel teparatio in

tu rectum G praedicatum requiritur Copula. iri e terminus, qui nexum sub-1a non pr. iigicut , indicatur notionum separatio Ili

erminus es aut ponitur expresse nonnunquam a elatet . In illo casu habes copulam expilalaam, in hocmplicitam ex. gr. Derax est aeternus , copula hic adest explicata, sed si daeis : Deus omnia consereat Epiriam latere vides , Propositio enim resolvi ita de L. Deus est .conservans omnia. praeterea dividitur In cipilam, tUrns-nus es nullum praedicatum post se habet , sed notat tantum rei existent an , ex. gr. Deus est. Si vero Vox es praedicatum post sh habuerit , quod cum subiecto conjungit ; dicitur copula tertii alem , ex. gr. Deus

0 q. . Quae propositiones expressum sis biectum praed catum & copulam habent dicuntur logicae AperJector ; imperfectae autem dicuntur & conticae. in

. Schol. Huc reseruntur quoque propos tiones Jllae an quidus nihil de altero vel assirmatnr , vel nega-F 1 tur,

95쪽

rur quamvis nexus vocabulorum Eammaticus obsiem tur , quas vocant non logicas . Tales sunt propolitiones imperativae, precatu , νηterrogat-yas . Varias propositionum species triplici illatissimaque quaestione , quae λ qualis 3 quam evolvuηt philo i . Ad quaestionem, quae sit propositio a

Teloondendum praecipiunt , quod sit ves, vesco rapoita . Ad quaestionem esseondent , quod sit vel a Frmativa , vel .

Ad quaestionem denique , quant o ponderi volunt est vel umve alii l. Vi et ris , vel fingularis . De singulis sigillatim & disti i.6. Propositio simplex , quae quo

dicitur, est, in qua praedicatum , sine ulla conditione a) iecta. de subjecto enunciatur . . . Exempl. Ex. gr. Haec propositio: Deus es est propositio categorica . Sine ulla enim conditione de Deo praedicatum inreni enunciatur. Proponti fmplicem vocant quoque illam , quae uno lubjecto,& unico praedicato constat. . . q. 107. Propositio composta illa est , in qua Veiplura simul subjecta locum habent, vel praedicata. ExempI. Ex. gr. Deus est inerras Omnipotenoe . Liberalitas , emperantia sunt virtutes. - propositiones sunt compositae , quia in prima sunt plura praedicata, in altera vero plura subjecta. Not. Ad propositiones compositaS referunt . I: pro positionem Θpotheticam sive conditionalem, a. dis un-ctruam, a. copulati m. De singulis sigillatim.

198. Propositio conditionalis sive 'pothetica eli, in qua praedicatum tribuitur subjecto sub addita ali

Exempl. Ex. gr. Si Deus est ens samentissimum eti- sit optimum ; est propositio hypothetica sive conditionalis . De hac propositione hypothetica dua: s

96쪽

observes regulas. i. Conditio nihil ponis in esse, i. e. quod sub conditione esse dicitur , illud nondum , sine illa adjecta conditione eita, existimandum est. Ex. gr. Si Caius diligens est, erit doctus Si quis inde, omissa conditione , inserret. Carus erit doctus ; contra hanc regulam peccaret . Conditio immssibilis habeaetim negandi. Ex. gr. si effeceris, ut heri fiat hodie .

haeredem te opum mearum instituam , i. e. non te Mituam haeredem Sebol. Cel. Wolfius recte existimat. LV. Lat. pag. 228. omnes propositiones categoricas tacitam hypothesin involvere. Cum enim nihil sit sine ratione susti- cienti s. 3. . debet quoque semper vel in subjectinatura, vel extra ejusdem naturam deprehendi ratio , cur praedicatum ei vel competat, vel non . Ratio illa , ob quam prας catum subjecto convenit , diciturispoisola; illud autem, quod ob illam rationem suta jecto tribuitur , dickur thesis . unde est , ut po- esin & Gefin omni propositioni cnesse , indicent

accuratiores philosophi . Cons. Hei ne ii Element. Log. p. 3st. Ex gr. si dixeris , Deus est aeremus, hahes propositionem categoricam I69. . Rapio vero debet adesse , cur dicas potius , Deus est aeternus , quam, Deus non es aetonus .f. πού. Proposio AEdunctiva est ubi ex pluribus

praedicatis unum tribuendum esse subjecto , asstra .atur, quodnam eorum tribui debeat , non deter

minatur.

Schol. Est hare definitio Cel. Wolfit in Leg. Lat.

pag. 282. Hanc propositionis disjunctivae definitionem sequenti illustrabimus exemplo . Exempl. gro si quis dixerit : aut anima est ens fimplex , aut conlpo Htum tunc alterunt horum praedicatorum animae tribuendum est . Quodnam vero tribuendum sit . non determinatur. Praedicata, quae in propositione disjunctiva sibi repugnant, dicuntur membra disjuncta . De his propositionibus sequentei notes regulaS.

97쪽

r5 DEIO DICIIS 1. Plen t ess e debet rrambrorum disjunctorum enumeratio . Unde salsa eii sequens propositio: Aut pec-ι utum es cns creatum, aut increatum - Datur enim

adhuc ens introductrum . 2. Membra disjuncta sibi δε- Dot ita esse opposita , ut simul coni fere non possint . Falia hinc esset propositio : Actio aut est pia aut .

3o . Propositio copulativam , si subjectum &pi edicatum ita con Lectuntur, ut vel utrique subiectori, illatim pollit tribui idem praedicatum , vel eidem subjecto possint tribui singula praedicata. Exempl. Ex- gr. Deus es omnipotens ἐγ omnia siuI. . 2O . Cum propositiones formamus, tunc modum persaepe determinamus, quo praedicatum subjecto conveniat, vel non conveniat . Quod cum fit, dicuntur propositiones istae modales. Ii vempl. . Tales modi sunt quatuor : r. necesse est . I. contingit 3. possibile est, a. impvisibile est. Ex. gr.

anecesse est, mundum. sole istendente, illustrari. Continsiit , non ἰlos L qui pbilosiopbide operam dant, in athoismum prolavi . Possibile es Tatium aegrotare . Impo sibile es , ut Scriptura sacra errores nobis

tradat.

β. hor. Propositiones adhuc considerandae sunt e ponibiles . Sunt autem propolitiones exponibiles ejus- inodi propositiones , quae olb particulas qu3sdam aliqua in involvvnt dissicultatem, & multiplicitatem, ut per aliquot alias proposition es explicari debeant , si illis sua constare debet claritaS. Not. Ad exponi, les refer untur , I. 'propositiones excis ae , a. exceptivae , A. restrictivae , 4. compa

. etO3. Propostis excissima est , in qua dissicultatem & maltiplicatum tensum adferunt particulae exclusivae.

Mnt autem particialae exclyn ivae, Alus, unicus, s

98쪽

sim. tantum, dumtaxat , stc. Exempl. grat. sola 2 des,sificat, est petopositio exesusiva. Exempl. Exclusiva est vel exclusi subjecti, vel ex- Husi praedicati . Illa esst , ubi particula exclusi a refertur ad iubjectum, excinpl. grata sola fides justificat.

Haec est , in qua particula exclusiva refertur ad praedicatum . Exemp. grat. cajus tantum calumniari novit, i. e. nihil aἰiud diἀicit, quam artem calumnian-

d. . . De exclusiva notamus hanc regulam: excitis a non

excludit quodvis , sed tantum opposita , ex. gr. si dicimus : sola fides ausu at , non excludimus hoc ipso meritum Chri ili aut gratiam Dei , sed tantum boua

opera. Sed haec de exclusiva. . , β ho4. Propositio exceptiva est , in qua particulae exceptivae d Ecultatem per sensum multiplicatum ad

t. Sunt autem particulae exceptivae: Dister, m- si, praeterquam , excepto , dic. EX. gr. Omne. ens praeter Deiem , est contingens , est prqpositio exceptiva . Quomodo exponantur cum eXclusivae , tum exco-ptivae, i R. lectionibus ipsis demonstrabitur. q. etos, Propositio restrictiva est in qua particula restrictivae multiplicatum sensum ob d Icultatem in-

ExempL Sunt vero particulae restrictivae vel limitativae : quatenus , quia in quantum , quod attiget ad, quoad , dic. EX. gr. mmo , qaoad ammam , est incormuptibilis. t. Propiationes restrictivae distinguuntur in pro- .positiones speciscati s , ct reduplicativas . De quibus speciatim in recitationibus . . g. 2o6. Propositio comparativa est; in qua particula aliqua comparativa .sbbjecti praedicatique relationem ad se invicem essicit . . Particulae autem comparativae sunt masti, minus , maxime, M. Er. r. sthrismus es m s per

99쪽

currunt, I. res , quae inter se comparantur', a. a 'liquid , in quo 'comparantur , quod 'vocant tertium comparationis, 3 requiritur , ut tertium compara tionis uni rerum cori paratarum majori gradu tribuatur , alteri' in minori . Id eui tertium comparationis in uiajori gradu tribuitur dicitur minus. comparatum γ em: pl. grat. in hac propositione, Wolfius accusatius demonstrat, quam Leibnitius ; res comparatae suisomolfius & Leibnitius tertium comparptionis est accinata demonstratio, sive rigor demonstraridis compararum majus est molfius , comparatum vero minus est Loibnitim. Not. Quoimodo propositiones comparativae exponantur , itemque quid sinet prodisitiones proprie dc improprie coinparativae , docebo uberius in praelecti nibus. Schol. Ceterum ad exponi biles reseruntur a nonnullis quoque promuitiones incepereae , exempl. gratis

Catius incipis esse pius; definitimae , exempl. grat. Ca-jus definit esse diligens, cominuativae , exempl. grata Crius continuat esse Hligens , dc .denique ibitivae Definiunt aurem Logici, prepositionem' exhibitimam per ejusmodi pro sitionem , ire qua loco 1 ubjecti prono-anen adhibetur demoGrativum, ad exhibendum alicui aliquid , quod' est ex duabus rebus Copulatum , quarum principalis minusque sensui obvia ita praedicato exprimitur ; altera vero, quae magis patet , non ex pressis verbis ponitur , & vehicHum appellatur . Sic , ostenso marsupio, pecunIa reeleto, dicere possum, hoc est pecunia; ubi res principalitei: significata, est pec nia , 'thiculuin vero marsupium . Talis exhibitiva propositio est illa I E S U: Hoc est corpus meum. Hactenus de exponibilibus, quas merito inter propositio

neS Coinpositas retuleris , quippe quae non unicum

subjectum & praedicatum uni eum involvunt, sed omnino propositiones , . si analysis instituatur & exposutio aecedat. ' .

100쪽

1o . Ad qualitatem tunc propositonuin accedimus , secundum quam omnis propositio vel affrinmans est, vel negari.

Eo g. Propos m affirmativa est, in qua praedicatum tribuitur subjecto , negarisa vero is , in. qua

praedicatum removetur a subjectσ. . Not. Negativae propositionis signum . est negatio non , quae particula non in propositionibus negativis temper ad copulam referri debet. Schol. Plures dantur casus , in quibus negatio ingredi potest compositionem , adeoque copulam non asscit . Deprehendimus in multis propositionibus .

quod negatio terminum tantum aliquem , aut termini partem , . cui non immediate, praeponitur , assiciat . Quo in casu habes propositiones infinitas e. gr. propositio infinita est sequens: Adam in fata integνio fatis potuit non mori. Sed propositio sequens est ne gativa . Aiam in fatu integritatis non potμit mori. Haee salsa est propositio, illa vera. β' χCs. Propositio , ratione quantitatis est vel universalis , vel particularis . Illa est , si hypothesis sive conditio , sub qua praedicatum enunciatur de

subjecto , latet in ipsa subjecti: natura . molsus ita

propositionem universalem definit : in qua subjectum est terminus communis , species nempe vel genus praedicatum autem convenit sngulis speciei indivi duis , vel singulis generis speciebus harumque individuis. ExempL Ex. gr. Homo est rationalis, est propin stio universalis ; ratio enim sive hypotbesis sub qua rationalitas praedicatur de homine , latet in ip ta n tura & definitione hominis . Subjectunt in hac propolitionet est terminus universalis , nempe spe cies, & praedicatum est ejusinodi, ut ad omnia indi vidua , sub specie contenta, applicari queat. . et re. Signum universalitatis in propositione as. firmativa est vox omnis, in negativa, nullus. 2II. Cum propositio uni erialis hahet fgnum