장음표시 사용
151쪽
4o DE OPPOS 64s νER TATIS minum a ussita . Mola denique theatri vocat op niones erronis, , quae ex variis philo Φorum placitis haustae sunt. i a
Schol. Cel. Syrbius distinguit praejudicia in praejudicia praecipitamiae , priniet tis , dc auctoritatis humanae. Ad illa refert 1. praejuintium temeritatis 1. praejudicium oscitanti ae M. Ad praejudicia proprietatis inserunt praejudicium inventioris p priae, item praejudicium sectae, receptae Θpatheseos praejudicium fa- .miliae, nasionis, patriae dcc. g. 336. Praejudicia 1 unt judicia erroney, per prae-icipitantiam lata g. 333. γ . Cum vero praecipitanter vel maxime tum judicemus, cum, re minus examinata , ideo aliquid affirmamus vel negamus , quia iter id arte probe 'ersatus, idem affirmat, vel negat , oritur hinc pr adicium auctoritatis . Hoc autem judicium i, praecipitanter latum , ideo dicitur praejudicium auctoritatis, quia aliorum auctoritas ratio est , cur aliquam rem vel pro vera , vςl pro falsa habemus . Porro cum 'ipsi nos , nondum perspectaves veritate, Vel falsitate alicuius propositionis , judicamus festinantius quam par &, riribus nostris climium ebnfisi, non facile na errare posse existim mus itur hinc praejudicium nimio confidentiae. Stas. In illo praejudicio plus tribuitur aliorum viribus, quam decebat; in hoc autem de viribus propriis plus justo' sperat . De 'aliis praejudiciis coram plura. Ex dictis autem facillimo nepotio patet . quod in. omni praejudicio homines secundum certas praemissis judicare soleant. Sic e. v. in praejudiciis .auctoritatis judicant hominies secundum . hanc propositionem et Hoe illudis , hic vel ille quem ob sapientiam dc aetatem veneror, pro vero habet. aut O: Ergo est verum, aut falsum. .In praejudicio praecipitantiae ita argumentantur homines. Hoc ergo ignoro. Ergo leve est & contemnendum. Item H ego propria inveni meditatione. & facile. ego dolis. sum perspicere veritatem: Ergo verum est.
152쪽
pAL si TATB, ERRORE &c. I s337. Ex his nunc perspicuum est, omnem illum qui praejudicia evitare vult , tamdiu judietum suum suspendere debere, donec veritatis rationes i ternas intimius & distinctius perspiciat. Densonstr. Cum praejudicium sit judicium, per praecipitantiam latum . 333. praecipitantia auteu, in judicando evitetur, si astensum Δ judicium tuum aliquandiu suspenderis: manifestum est, ad praejudicia, evitanda necessariam & utilem esse judicii & astansus suspensionem. 6. 338. Dubitare nihil est aliud , quam suspendere judicium . Suspendere autem judicium ille. dicitur .
qui neque assirmat, neqae negat . .
g. 339. Patet hinc, dubitationem ad quodvis praei dicium evitanim apprime esse utilem. . Demonstr. Cum ad praejudicia evitanda mustum
faciat suspensio iudicii β. 331. Ille autem dubitare dicitur, qui suspendit judicium β. 338. & dubitatio adeo nihil aliud sit , quam suspenso judicii ;consequens est, ut ad praejudicia evitanda , vel in primis- cuique dubitatio sit commendanda. t. Dum vero hie dubitationem commendamus,
non .scepticam illam & stolidam , sed sobriam,
cum ratione suspectam approsamus . Quemadmodum enim non suae ratione aliquid assirmastam est , aut negandum : ita etiam sine ratione non est dubitandum. Cavς autem α ὶ confundas dubitationem cum negatione. Non is statim aliquam rem neganu censendus est, de qua dubitat Quae evidentiam maximam habent , vel divina auctoritate nituntur, 'de iis dubitandum non est..Hactenus. de falsitate , quae est in idea simplici , ilvaque in judiciis cc propositionitus'. Nunc ad id, quod falsum est in ratiocinatione , per
. g. 34 r. Veritas inest ratiociniis , quum recte r tiscinamtir 3ao . Recte autem rati'sinamin: , quum syllogismus ratione praemisiarum verus est; sive
153쪽
sive ratione nineriae . 32o. & praeterea regulis sylliuisticis , superius demonstratis', convenirenter concinnatur . Ex quo, Ii oppositorum, conficitur , sal*s esse ratiocinationes, vel ratione propositionum praemissa sive materiae, vel ratione modi conclusive. 6 34a. Falsae ratiocinationes ratione sermae dicuntur , item sophismata. Paralagismus est cujus vitiosa forma nulla crypti tegitur . Exempl. Exempl. gr. Omne adulterium est evitandum, Nullum homicidium est adulterium, Ergo. Nullum somicidium evitandum.
g. 343. Sophismuta sunt syllogismi Llli, cujus sorina vitiose crypsi tegitur. Exempla E. m. Omnes sancti peceato sunt obnoxii, ' omne ariterium is peccatum, Ergo omnes sancti sunt obnoxii adulterio. In hoc sophi sinate se a vitiosa est crγμica. Si. enim' ad formam manifestam redegetis syli Ismum, deprehendes, esse illum in prima figura,
I habere majore propositionem particularem . quod est contra x6ς. Forma manifesta hsjus sophismatis erit haec: . . ' . '. Exempl. 9uoddam peccatum es tillud, cuisancti sunt
obnoxit. Omne adulterium es peccatum . . Ergo Omne adialterium' es illud, cui omnes fanati. sum obnoxii . 344. Fallacii, quae committi selet , cum .ialso ratiocinamur, deprehendi solet. vel in terminis syl- isini eorumdemque combinatione , vel extra te minos in rebbs ipsis. Illa dicitur sellaciA-indictione,
q. 3 13 Fallacia simplicis dictionis est , si una vox
vel unus terminus in syllogismo occurrens , nobis imponit sua ambiguitate, ita ut vel genuinum ejuS-dem sensum non capiamus , vel si vox, cum alius
154쪽
rALSITATE , in RRORE, M. 343eombi nata , formam vitiosam synnismi, nobis vinoimadvertentibus, producit. Not. Ad sallacias simplicis dictionis reserunt u Fallaciam ambiguitatis ; qua vario unius. ejusdemque vocis significatu decipimur, ex. gr. Verbum fgnum conceptuum is vox evanescera: Atqui Christus
es perbum: Ergo Christus es figmm conceptuum on
β γ Sicut sallacia aequivocationis committitur ., cum in unica voce latet ambiguitas num. : ita, cum in integra sententia & phrasi 'integra aequivo catio reperitur, nunc illud sapaciarum genus dicitur1Hucia ampbibesias . E. g. Scio istum te hostem amare. Pertinet huc porro allacia compositionia &disi sonis . Illa est , cum male iq argumentatione conjunguntur, quae erant disjungenda haec est, in qua male disjunguntur, quae erant conjungenda. Ε, Nullus renatus soles peccare 1 Io. V. suidam homo est renatus: Ergo quidam homo non m est pecears Hie enim major uimitur in sepsu compolitu : NM- Ius reuatus , quatenus renatus , potest peccare. Ataeonclusio simitur in sensu stiviso. Sejungis enim .iniconclusione to renatum Messς ab idea hominis. Plura' exempla in lectionibus adducam . f. 346. Haec de fallaciis dictionis. Sed ut in verbis , ita .etiam persaepe in rebus ipsis , seu verborum signifidationibus, latitat fallacia, quae sallacia, dici solet fallacia extra dictionem, . Schol. Ad fallacias extra dissionem deprehendi solitas, reserunt f κ Fallaciam' accidentis , cum ex iis , quae per accidens synt , aliquid concluditure.
Ex. gr. suodcumque ducit ad Asielymum sper se illud est malum. . atqui Milosophia tacit ad albeismum per accidens 1 Ergo est mala β γ . Fallaciam a dicto secundum quid ad dictum simpliciteν,
quae comHittitur, cum ex eo, quod cum limitati ne sive restrictione verum .est , colligimus aliquid, quod sine limitationet accipitur. Ex. gr. si dixeriret Gyus
155쪽
144 DE Optos ire vitRIT A Tistanus est bonus Musicus . Erro es bonus, sallaci hanc commitis κ . . Fallaciam ἐπιμt νήια- sive ignorationis elembi , quae est , quando status controversiae mutatur , nec mens inversarii. recte intelli igitur, ut adeo in hac fallacia non id robetur . quod probandunt proponebatur. Ex. gr. Si probara velis, magi ratum plane delinquentys punire ,on tam bere, atque id inde, quia Christus dicit: ne νesistite mala , comm illis sallaciam ignorationis elenchi ha . Fallaciam petitivii principii , cum demonstratur Mi- quid lex eo, quod est adhuc in quaestione . sive cum ratio probans aeque. est dubia , ac thelis probanda . Si ex. gr. quis Ponti i stomano in omnibus credem dum amrimet, quia est infallibilis , committit fallaciam petitionis .principii . Hue pertinet quoque ridiculus in pyotando s v ). Fallatiam consequentiae , cum ex antecedenti quid colligimus, quod inde conlequia , e. g. suidam patres Eccle e philosophiam prorsus. rejeceravi. Ergo pbitoso a est periticiosa ',
Fallaciam non causae ut causae. cureri maid pro causa affertur, quod tamen causa non est. , ΕΚ. gr. Cum nonnulli ita argumentantur : Pessimi quique Albei
isurium interrogationum , quando Varia qilaesita iutino commiscentur. Ex. gr. cum quaeris, sumne hinmo is planta. avimalia' Item: Castitas ebriems suntne vitium: Hae quaestiones sunt ejusmodi, ut n affirmando, nec fiegando respondere queas.
156쪽
o 'Deveritate certa: variis avo o ad eam perveniendi
. . D7- ντ Actenus evolvimu's notionem veritatis generatim L 1. . considerata . Cum autem , experientia teste , omne inerum sali qm e vel nobis certo verum & falsum sit,' vel minus; dispiciendum nunc primo qui- idem loco est de veritate certa. g. 348. Cum convenientiam, vel disconvenientiam
priaicati cum subjecto jam distincte perspicio , ut ,
oppositum locuq i invenire' nou posse, intelligam ;tu' de veritate vel falistate propositionis certus sum. Ut .adeo cognitio mea veritatis certa sit cum fuerit eiusmodi, ut ab omni formidine oppositi ubera. sit & immuni . Incertitudo se . habet opposita ratione'. ' . . . 3 ρ. Hinc intelligitur . unam eamdemque propositionem uni posse esse certam , alteri 'incer
Demonstri Cum unus propositionis' alicujus verita- tem distincte ita perspicere possit , ut simul agn stat, oppositum locum invenire non posse . niter Vero ' propositionem mmdem habere possit pro vera, -quamvis, cur sit dera, distin te non perspiciat; ille autem , qui veritatem. propositionum distincte pers it , ut oppositum ejus locum non invenire , intelligat, dic itur vertus esse. de veritate Propositionis I. 442. ): palam est , alteri unam eamdem-qdo propositionem posse esse certam , alteri incer
Schol. Omne quidem ia, quod verum est , in se certe verum est . . quia non simul potest en salsum. Sed non omne id . quod verum est , ideo etiam no-Baura. Logic. K bis
157쪽
his certo verum est . quia non semper dilllhcte res spieimus nexum praedicati cum subjecto; nec sem errationem sufficientem intelligimus , ex qua intepigi potest, cur praedicatum subjecto competat . - Cerrisu objectiva semper lacum. obtinet, sed non semper cer-.titudo subjectiva. Sumamus e. g. hanc propositionem omne id, quod cogitat, debet esse ens stmplex. Haec propositio, si vera est , certo .est vera , certitudine iciliceis non potest enim simul esse Quia vero in se certo vera est: Ergo non statim est Cato certo vera . Fac, Titium inionem distincte nosse, cur il lud, quod cogitet, debeat esse ens simplex, tunc ipsi saec propolitio erit certo vera. Fac porro Cajum ptopbsitionem hanc cum aliis compluribus, pro vera dudum habuisse , ignorare autem ipsum isset 'sundamentum, ex quo ver1 sit, tunc ipsi proposithoe
3so. Duplex est via ad omnem certitudinem experientia Millicet & ratio sive demonstratio'. Quare cum de exterilantia, tua de demonstratione tanquam mediis ad certitudinem .obtinendam 'praestant di is sigillatim acturi sumus . . . . g. 33r. Per experientiam Intelligimus cognitionem . quae acquiritur attendendo ad' objectε. sensibus obvia
Exempl. Sic e. gr. per experientiam novisus, aquam madefacere hanc enim cognitionem aequirimus cum
attendimus ad objecta sensibus obvia. Emriri, ita que aliquam ram nihil est aliud.quam ejus cognitionem' acquirere attendendo ad id e quos sensibus o
vium esto 'Nol. Cognitio experimentalis diritur alliis quoque eo nitio a posteriori. Quemadmodulia' vero hic experientiam sumimus pro cognitione sensuali P sive quam ad perceptiones , & sensationes nostras attendendo acquirimus; ita quoque nonnunquam experientia' sumitur pro ipss notionibus atque proposi sonibus, cognit Ione a posteriori acquisitis . Cum quo. tameta significatu nihil hic nobis est negotii.
158쪽
sset. Hinc peripicuum est, nos ea tantum, quae existunt experiri; nhc , nisi individua dc singularia, pro objecta habere experientiam . . . Demor . Qim experientia sit cognitio, quam acquirimus attendendo ad perceptiones , sive sensati nes nostras . x31, 3 ; ea autem tantu in percipi truis, sive sensibus n6stris usurpemus , quae ex)stunt per de . sens consequens est , ut ea tantum experiamur , quae achi existunt. Et quIa, quae actu exi
stunt, sunt individua, sive res singulares ; intelligitur, objectum experientiae esse individua, sive res singulares i 'β. 333. Ex quo manifestum si , universalm , sive abstracta, nos non immediate experiri ' quamvis c gnitio universalium ab iis , quae experimur, derivari soleat. Id quod constare potest ex iis quae supra iso. de methodo notiones per abstractionim formandi, dicta sunt. . . . 334. Patescit hinc , 'omnem illum, qui thesin quampiam probaturus , ad experientiam proVocat , debere casum quemdam singularem & factum in individuo allegare. Derasor. Cum ea gemum experiamur, quae actu existunt, di sunt singularia s β. 131. ) : palam est, eum, qui ad experientiam confugit , debere casum quemdam singularem adserrei idque ideo, ut ita intelligi queat, num recte vestatus sit circa experientiam , & quomodo ex sensibus deduxerae judicium
Not. Si vero quis experientiam allegaverit. , quae cuivis obvia est . non opus est, ut casum quem piam singularem adserat . Quotiescumque vero ali 'quid ex experientia constare assirmamus , quod non omnibus obvium est , toties allegemus oportet casum specialem.
333. Porro hine planum se, Ilsud , sutus .
nullam formamus notionem , per experientiam n constare.
159쪽
De Ur. Cum experiamur , id, quod . sensibus o vium, cognoscimus 33r. y, ejus autem rei νquam sensi uis peraipimus , claram certe notionem habemus 66. manifestum in . perperam id dici, ex experientia constare, cujus nullai δ' habemusndtionem.
. Sciat. Recentiorum itaque ilan nulli minus recte ex experientia probari influxum physicum animae iacorpus existimant, quia nunquam percipimu, , attenti liori sterimus ad sensationes nostras , animam re vera & effective movere corpus , a4eoque ne claram quidem notionem habemus inquxum physici an, Ars in corpus, Cons. molf. LV. Lat. p. 483. 6. 336. Ceterum 'ex dictis constat , omnem exisperientiam recte dispesci in externam, & internam. Demonstr. Per ipsam . experientiam deprehendimus no , vel ea, quae in nobis & in anima nostra contingunt , ad piametipsos, attendendo , percipere , vel ea., quae extra nos fiunt, sensibus in siibsidium ad hibitis. nobis repraesentare . Si ea , quae in nobis menteque nostra contingunt, nobis sistimus , tum iafieri dicimus iensibus intornis. Si vero ea, quae extra nos mutationes in organis sensoriis producunt , nobis repraesentamus, tum sensus externi suo desu guntur olficio . Proinde, cum omnes sensius sint vel 'interni, Vest externi , & omnis experientia nutatur se attonibus I. as1. 3 : dubium non est, quin rece dispescatiar experientia in internam &
Exempl. Si ex, gr. per experientiam internam n
vi , quia j, quoties aliqrici mihi ruraesento, tam
quam mali' quid, toties in anima mea oriatur is,dium . Per experientiam autem externam constat ,
quod ignis sit. calidus, & aqua madefaciat. g. 337, Experientia porro recte dividitur in vulgarem alitificialem . Demolor. Cum, ipse expotentia teste, nostra cognitio experimentalis vel exhibeat nobis observationes
160쪽
. . A pi' CERTA. 14νtiones. α' sensationm e3usmodi, quas cum plebe di imperitissimo quoque habemus commune& ,' quasque consequimur sine multo labore & sine. speciali nostro. concursu ; vel 'exhibeat nobis ejusmodi perceptiones quas , accedente nostro spectati studio , per expetimenta demum consequimur: patet, optime experientiam dividi in experientiam. commu Vm sive vulgarem , & in. experientiam eruditam sive artificialem. mpl. Per experientiam e. gr. nosti, ignem esse calidum , rustieus idem novit, magistra experientia . Adeoque, ut vides, haec tua experientia est vulga ris , communis & cuivis obvia . Sed si ope experimentorum physicorum nosti , aerem esse gravem , vel , multo adhibito opere, expertus es , in semine
animalium innumera comparere & vivere animalculi sive vermiculas: tum. vero illa tua experientiam non
vulgatis amplius & communis ; sed erudita' & artilicialis, dici debet a
SesoL Per io illa & promptitudo an Eni varias
Colligendi observationes , vel proprio , vel aliorum, labore detectas , ex iisque per legitima ratiocinia
novas detegendi conclusiones , . vocatur ars experium M . Ad quam. exsolendam faciunt 'omnino experi- 'menta & tot inventa eruditorum , ex quibus generaliores ponunt deduci observationes.s . Haec quidem de experientiae idefinitione &coniectariis, ex eadem deductis, itemque de varia eraperientiae divisone dira iunt . Nunc specialius exponendum erit, qua ' Latione, ope sensionum , sive ex-zrientiae , dc cognitionis a posteriori , ad notiones α judicia veritatesque Indubias perveniamus . Prius ero, quam hoc ostendi possit , . cautiones , oportet tradamus, quibus circa sensiones & experientias opus; hae adminiculum veritatis investipandae figri debent. . . 338. ope sensionum adeoque experietati se quo-.que quae sensionibus nititur g. 33 i. ); non notiones complures nobi a formare , & plurimas res nobis red-