장음표시 사용
191쪽
eamdem rem mirabit sm insolitamque plures , proba tae ceteroquin fidei , viri, iisdem sub circumstantus reserunt & jurejurando quoque confirmni ad , quod factum viderunt multo probabilius est , reverae id , quod narratur . contigisse. 6 Ad inodum denique narrandi qu attinet.observes ea, quae historice narrantur, plus moreri 'fidei , quam quae poetice & oratorie recensen tur In historica enim narratione si me icia reperiuntur cuncta, ornatuque , tamquam Vette , dotracta , nuda ouae vero eontra poetice commemorantur aut oratorie , in iis multam a simplicitate inget tua rec di re eries , omnia que coloribus ambitiose quaesitis , exornari videbis ita quidem ut Veritas irruitis pigmentis fucoque inani tecta vix ac ne vix quidem
state historica disputavimus , tantum ad testimonium auctoritatemque humanam reserri volumus . Quae
unim testimonio divino confirmantur , he sunt
cereiora , quominus Numea veracissimum saltem n
sobol. Ex his deniquo vides , facta tantum cri l .
Dogmata enim univeis alia certitudinem suam obtinent ex demonstrationibus . Si vero quis dogmata universalia ob testimoni uin alterius tantum credit harum solistus de rationibus int 'nis, quae 1plum actsi lenium commoveant, eum, dicimus, Occupatum et oraejudicio auctomitatis , de quo 1' a 3 3ο. Exinde porro nunc liquet, quam praepostere agant ., qui ἡveritatem confirmaturi, testimonus , nil Inde opermsius conquisitis, eam stabilitum eunt , auctoritati , quam argumentis, ponde is plus tribuentes. 6 Nunc ail probabilitatem hermeneuticam .
Protailitas hermeneutica inservit nobis in . inter pretando sive in sensu alicuim S striptoris. Fit scilicidit persaepe, ut sermo aliculus scriptoris mul-edlices admittat in repretationes, quarum quaenam
192쪽
hicae est definiendum. g. 413. Probabilitas autem homeneutica est, cum a quibusdam, in scripto auctoris obviis, circumllantiis, e. gr. verborum significatione, polita connexi
ne , scriptoris aetate, sine & affectu , ad sensum
Sobes. Fensus auctoris est conceptus ille scriptoris quem per verba in animis legentium , de audientium scriptor, vel loquens vult produci. Si ex I ritimis principiis de sensu auctoris, quem ipse inten-'dit , in Go in eoque investigando labore , dicor a es intres retari de interpretatio est achis, quo erutinus sensum auctoris. I. 426. Ut vero, si sensum alicujus serIptoris erum re volueris , distrittius scias , quomodo ipsum conj ictands assequi possis , sequentes propositiones , tamquam leges probabilitatis hermeneulisae, observes. Corol. I. Cum sensus scriptoris per verba significetur, c g. 423. consequens est, ut, qui sensum auctoris eruere cepit, linguam , qua scrip tior mentem suam explicavit, probe calleat, ejusdemque linguae idiotismos habeat per cistos: Unde mi. I. Interpretes illos , in eruendo scriptoris sensu , falli & labi ot,ortet , qui versionibus sive translationibus fidunt aliorum lituum qua auctorquis scripsit, minus intelligentes. Corol. III. In interpretando probe attendendam ad scriptoris affectum, lectam, minus, aetatem, se 'pum, &c. Hine Corol. IV. Peropus est , ut deseendamus In syst ma auctoris, quem interpretari volumas , illumque dijudicemus ex notionibus domesticis, atque adeo
caveamus , ne ex notionibus nostris de .scriptorum sermone judicemus.
193쪽
res illi magistri sense; int, non quod sentire debuisse
nobis videntur, ut saperent. Corol. V. Ex quo porro patet, oportet. ut neque Cum amore, neque cum odio personali, aut praesudiciis quibuscumque ad interpretationem accedamus.
Corol. VL In interpretando , antecedentia di consequentia sisllicite sunt conferenda , nec . si probabiliter velis senium auctoris assequi, extra contextum verba scriptoris sunt consideranda. Schol. unde non mirum , turpiter falli eos in interpretando, qui, cum de sensu auctoris alicujus existimare volunt , saepius verba auctoris, ab alio, sesere auctoris inimico, allegata, & extra contextu pOsito, in subsidium adhibent. Fit id saepissime in controversis, id quod pluribus coram commonstrabo. corpL UII..Loca auctoris parallela sunt donserenda studiosius , si, quisnam sit sensum auctoris probabiliter vetus, velis seliciter investigare Not. Saepius enim id, quod paulo obscurius in uno loco dicitur auctor , in altero clarius enunciavit , ut aleo obscuriina sint explicanda ex clarioribus. r. VIII. Sensui litterati, dc proprio tamdiu inhaerendum, quamdiu sensus literatis di proprius cum circumstantiis textus melius convenit, quam quivis alius improprius. r. IX. Benignior di sanior interpretatio praes renda est odiosae , nec facile praesumendum, aliquem sibi contradicere . Id quod aequitas in interpretaado
ritatis Not. Aures resulas adducere non vacat, cum de a te interpretandi peculiaribus compendiis exponi 1oleat . Has interim positiones , exemplis, dc theologicis, & philosophicis uberius coram illustrabo. f. aet . Accedimus nunc ad probabilitatem rem,
quae est, cum ex pluribus phaenomena sive ieulionibus concludimus ad causam aliquam physcam ac mo
194쪽
DE UERiTATE PROBABILI. 183 Exempl. Sic e. r. probabile est fluxum & relluxum maris a premone lunae dependere , quia multa phaenomena aὸsunt, quae essiciunt , ut ad pressionem lunae, tamquam causam flexus & reflexus maris, concludere possim. Cons. Hamberg. Α γ . β. 37. Θ seqq. Haec probabilitas est physica. g. 423. Circa probabilitatem itaque physicam sequentes observari Volo cautiones . .
Si causam aliquem probabilitate. physicam vis
eruere, requiritur , ut phaenomenon assimatur exploratum , illiusque tatem notio clara 'formetur . Hic igitur .coserventur, necesse est , regulae , circa experientiam supra β. 3s4. & seqq. traditae. Quas quidem regulas , circa experientiam observandas , si minus habueris ante oculos facile fit, ut foetum imagina-.tionis, adeoque chimaeram pro is aenomeno habeas. a Similis cautio est adhibenda in phaenomenis quae ab aliorum recensione, suppeditantur . Hinc in subsidium sunt adhibendae regulae, quas circa proba- bilitatem historicam axo.'tradidimus. Si phaenomena fuerint rite. explorata, tum mmnes causae possibiles phaenomeni sunt . investigandae ... in Ex omnibus causis possibilibus sunt assumendae illae , quae z reliquis circumstantiis quam copii-
29. Quod ad probabilitatem politicam , AEuam
ounc exponemus, attinet, 4eam. scito, in ea contastere , cum ex pluribus alicujus personae phaenomenis colligimus .indolem animi ejusdem persente. ExempI. Glabra. gr. cum in .Cajum statum corporis ad ostentationem compositum, gravem incessum, sesquipedalia ves , studium, decori & cetera observo , tum ex his circumstantiis probabiliter colligo, Caium aes ambitiosum , sive . Cajum secundum hanc -regulam agere: suidquid honorem mihi affert, illud mihi bonum di illud suspicio . Item , cum in Titio . obse vas diaciei hilaritatem , jocandi studium , inconstan-giam, prodigalitatem, dc propensionem ad otium fu-
195쪽
134 DE VERiTATE PROBAB sh 1. gamque laboris; tum dic his sensionibus, sive phaeno metas colligis probabiliter, Cajum esse voin subim, sin ve, sanguineum, atque ilium maxime secundum, hanc regulam agere: quidquia mihi jucundum est, & sensus
titillat, illud mihi bonum est, illudque suspicio . De
hac probabilitate Politica ,- qua ex signis propensin a. num ad ipsas animi propensiones eo ludimus , agitur specialius , ct cum applicatione in ethica charatheristi . .
g. 43o. Probabilitatem denique practicam digerus de senἴu I -Lib. III. Cap. πια vocat illam se hua ex principiis physicis aut moralibus futurum ali-bvexa praedictinus eventum.
Exempl. Ex. gr. Cum Principis alicujux minislar usu rerum subactus , praedicit probabiliter hanc illamve rempublicam collapsiam iri , tunc certas quasi dam circumstantias observet in republica , quam aD firmat subversum iri, quas adfuisse meminit in aliis rebuspublicis , quae eversiones funestas expertae sunt. Adeoque ex collatione similium circumstantiarum expectat eventus similes, idque probabiliter. Sobes. Quae expectatio eventuum similium: m babilitate practica apud politicos utramque facit paginam ; id quod uberius demonstratum dedi in dif- fert. de ex latione camum similium in praxi mor ii sepius, luci, quae in meis exercitat, eademque &scholast.. p g. w3. reperitur. Ibi quoque cautiones
quasdam allegavi, in expectatione casuum similium adeoque in probabilitatem practica , observandas. Pertinet huc quoque argumentum ab analogia desumptum , quod inter argumenta probabilia omnino referri meretur . Argumentamur hic a simili ad simile , quia similium similis est ratio . Hoc argumentum nonnulli adhibent cum bruta animabus iii ie immaterialibus, gaudere probare volunt: item cum animam post mortem in statu idearum diiunctarum versari , probant, de quo copiosius dissαam in recitationibus . Quae de probabilitate vulgari , item
196쪽
DE UERiTATE PROHAsic t fgς item de probabilitate a m ' quam Ruae rus vocat, & de probabilitate istaica diei adhue poterant , ea, qua decet, fide dc perspicuitate is ipsis Iectioilibri adseremus. Praeterea Ludov. inrtis Eahlii Elementa Logicae probabiliam, Ilai. x733. edista , adhibenda sunt . . 431. Cum probabilitate est connexa opinio, quae est propositio inuissicienter probata. Propositio autem ius scienter probatur , si ex principiis nondum certis
Exempl. Ex. gr. haec propositior dantur ineolae imest opinio. Cum enim haec propositio nitatur principiis nondum certis , facile vides eam insuffcienter probari, adeoque in numerum opinionum referendam
β. 431. Collis hine potest opini mem aliam esse. probabilem, aliam improbabilem PDemonstro Cum opinio si propositio , Inscissicienter probata & principiis incertis nixae f. 33I. , non autem omnia incerta sint probabilia, quaedam incerta nitantur principiis precipriis, i, adi omni ratione de stituta, vel sine probatione sumuntur: laqIlle vides nore omnem opinionem esse probabilem sed dari quoque opinionem improbabilem. Ut adeo opinio recte dividatus in probabilem & improbabilem. g. 433. Omnis opinio est mutabiliς. Demonstr. Cum opinio sit propositio, pictatione in suffciente, & incertis principiis nixa g. 43ε. .' fierepotest, ut quis probationem insufiicientem , qua nititur ossinio, peripietat, & cognita opinionis falsitate, assis ensum eidem ulterius deneget . Quo ipio , opis nes mutabiles esse inteἱligis. q. 434. Porro hinc limiet, opiniones probabiles posse esto saepe falsas. Demonstri Si verum est, propositionem probabilem posse esse falsam . sos. , retae assirmatur, opini
197쪽
I e meditatione Iegitime instituenda ἐγ inritate per eam in siganda.
HA us actum de veritate certa & probabili A
Nunc specialius ostendendum nobis est , qu modo, operationes mentis nostrae dirigere debeamus, ut veritates facilius inveniamus, veritatumque con nexionem distinctius perspiciamus, sive, quin idem est, quomodo debemus meditari. Meditari enim di- cimus , .cum Cogitationes nostras bonae methodi legibus convenienter ita applicamus, & eo dirigimus, ut veritates .ex veritatibus, notiones scilicet ex notionibus, propositiones ex propositionibus, eruamus ;& meditationem dicimus cogitationum nostrarum applicationem . d yeritatem investigandam , bonae memihodi legibus .consor iter. 336. Ex notionibus, quas usu loquendi confirmari, coram .ostendemus, suunx hae positiones tamquam sonis faria: lGres. I. Bonam methodum & meditationem i sim ad bonae methodi leges attemperatam, multum
disserre. Differt, inquit Cel. binius, meditatio a methodo , ut iter a vja. Cons. rasios Rallam dig. III, . Cor. II. Hinc intelligas. licet , omnem illum, qGlegitime meritari rupit, id agere debere, et cogitationes suas bonae methodi requisitis, quae supra 33. α seqq. . allegavimus . convenienter instituat, &hoc quemque felicius meditari, quo mactius .meth .di bopae mecepta exequitur, . . HI. Colligitur ii , eos, qui degitimst Sseliciter .meditari xuunt, plures iam debere hab pperspectas veritates. Quomodo enim veritates ex eritatibus, propositiones propositisenibus .erum . .nisi
198쪽
LEc1Tr ΜΕ ΙNsTIT DENDA . st nisi iam ante veritates & propositiones habueris cognitas,' Ut adeo hinc videas, cur tirones, & veritatum, & bonae methodi, ignari, nondum apti fini ad meditandum. u. 438. Qui seliciter meditari vult, adserat praeceteris omnibus attentionem, dc animam a praejud, ciis liberam. Dein stri Cum quis feliciter meditari cupit, v xitates ex veritatibus eruere elaborabit as.
Cum vero veritates ex veritatibus eruere nequeo,
nisi veritatum connexionem perspicias consequens est, ut seliciter meditaturus, vexitates , prout inter se connexae sunt, contempleris. Qui veritates in suo nexu perspicere cupit, ille alteram ab altera debes
distinguere. & partialia cujusvis veritatis istillatim sibi repraesentare; adeoque, qui feliciter vult -- ditari, debet veritates distincte sibi repraesentare β. 3. 3. . Cum vero distineti repraesentatio acquiratur attentione έ β. 9. γ: consequens est , ut qui ditando seliciter vult progredi, adserat justam attem
Praejudicia sunt iudicia errosea s 333. . ade
que ex confusis repraesentationibus oriuntur 9. 33r. Cum vero coniuste repraesentationes turbent atten-itionem ι per princi Piscolog. ; attentio autem ad meditandum vel in primis requiratur perdem ra 3 : palam est, ad meditandum requiri animum praeo jussiciis vacuum is 433. i meditari vult , gebet ante omnia de principiis, quibus certas veritates superstruat, esse. sollicitus, Demonsn cum meditaturus cretiationes suas r gulis bonae methodi convenienter instituere debet β. 43S. , inter regulas autem bonae methodi illa 'praecipuum mereatur locum, qua docetur , omnes
positiones . & omnia ratiocinia deduci' de re non nisi a principiis certis. g. 33. H. 3 intelligitur, Omnem illum, qiu meditari vult, follicitum eta eb
199쪽
1ta Di ME Bil ATlo ΝΕ i liabere de principiis, quibus positiones & ratiocinia
sua superstruat . i 'β. 439. Ex quo conficitur ad meditationem requiri praecipue, ut rem illam, de qua meditamur, acturate definiamus, singulosque terminos ,rite deter
DemoUr. Cum meditaturus de principio suodam, ex quo ordiatur ejus meditatio , debeat esse sollicitus g. 438. ; ad principia autem veritatum referantur quoque definitiones et s. 389. ): appared, ad meditationem id requIri in primis, ut earum rerum, de 'ibus meditari volumus, accurate semen tur definitiones. Quo ipso simul patet , terminos singulos, qui in i materia, de qua meditaris, se tibio ne, esse rite dcterminandos, maxime cum id bonae methodi leges requirant. g. 33. 44o. si vero rei, de qua misitaris accuratam definitionem formare velis, experientiam & casus plures in subsidium adhilleas, ex quorum collatione, delinitiones, secundum regulas, β. 377. traditas,
q. 44r. Definitiones rei, de qua meditaris , rite eonstituta, singulas notas, in definitione occurrentes ἡdenuo definias; atque ita ex novis notarum partialium definitionibus exsurgent divisiones g. ii δα schol. luarum veritatem & bonitatem dijacabis ex regulisupra β. II 4. traditis ιβ. 442. Si definitiones regulis definiendi , suprasi. 148. & seqq. expositis, convenienter formaili, nullo negotio ex definitione consecta novas elicies positioneS, quas ex unica definitione immediate deductas, dicimus axiomata β. ΣΣ. . Sunt haec axiomata magni omnino usus; cum per ratiocinationes legitimas aliae veritates debent inveniri . Quare , quomodo ditando eliciantur ex definitionibus ainxio: nata, paucis ostendemus, regulas praecipuas suin peditaturi.
200쪽
LEei TIME INSTITUENDA . Illydiate deducere vis; toties α ὶ Hrtem de iii is genus rimurum vel deerentiam specificam, omittas , dc emergent propositiones axiomaticae. Exenis. Ex. gr. Sumas definitionem Legis . Lepcest dorretum superioris, obligans inseriorem. Omi te genus, & emergent hae propositiones axiomaticae, quae immediate in definitione legis continentur. ae
Lex supponit superiorem, βὶ Lex obligat τὶ Lex
datur a superiore i eriori. Omittas dinerentiam, &prodibit haec thesis: Lex est decretum .
s) Eruitur axioma, st definitionem ita inmertis . ut praedisclum in subjecti locum, im subjectum in prae dicati laeum substituatur. . ExempI. Ex. gr. si quid est decretum supreioris , obligans inferiorem, illud es lex. Item: Ubicumque habes decretum superioris, quo obligatur inferior, ibi habes legem. v Detentur axioma, si definitiones' asemativas convertis in propositisnex negativas aequipolientes. Exempl. Ex. r Ubicumque non adest decretum superioris, ibi non ades lex, I ubicumque non es superior, ibi nullum laeum habet lex, a tu i Lia lex, ibi ηulla obligatio, quicumque non gaudet vi obligandi, non habet potestatem leges ferendi omptat. Plura omnino axiomata se sponte tibi osso, runt, si attentionem tibi habueris commendatam, aciemque meditationis, quantum fieri potest . inten' deriSa. 444. Atque eodem sere modo eruuntur ex mnica definitione postulata, quae sunt propositiones practicae, ex unica definitione conceptibiles ij. 223. , ι. e. ejusmodi propositiones, quas exponunt modum, quo aliquid fieri debeat vel possit c β. aio. Post lata vero commodissine eruuntur ex definitionibus genericis, de quibus vid. g. 173. Exempl. Sumas e. gr. hane definitionem genericam mmiferationis. Commiseratio est tardium vehemen .