M. Friderici Christiani Baumeisteri Augusti ... Institutiones philosophiae rationalis methodo Wolfii adornatae

61쪽

geterminationes , quam idea Petri ; hinc idea hο---nis latius patet S ad plura extenditur . Idea animalis pauciores porro comprehendit determinationes euuam idea hominis ; hinc idea animaIis ad plura plicari potest, quam conceptus live idea homin/s. De his plura in commentationibus. si tiro Determinationes illae , quibus una species .ab alia lub eodem genere disteri, vocantur diΓιrentiat. Sic. e. g. v or rationale esse , cst differentia specifica hominis per rationalitatem enim homo .ab omnibus altili speciebus , ad idem genus relatis , p test distingui,'e. g. ab equis, leonibus canibus, quae . omnes species sub eodem genere , scilicet conceptu imalis, comprehenditur. . DI. Ex his omnibus nunc patescit , ideas vel formari per sensationem, vel per abbactionem . . Dema r. Cum ideae, . ratione Objecii , lini Vel in

diqiduales, vel universales s . 8ς. ; i ea autem indi idualis pedi sensationem formetur q. 99.

ideae vero universales acquirantur abstractione x P. ideas omnes, patet , vel per lentationem formari vel per abstractiMnem . . O . Additur a nonnullis tertius modus ideas sormandi, per arbitrariam scilicet combinationem. Nimirum , quemadmodum ad notiones abstractas perve niuius, omittendo nonnulla , per quae individuuna et conanimiae determinatum : ita quoque determinationes c mitando Combinare possumus, quae sunt diveriae, &a se invicem separatae , & , quod hoc modo eu determinatum, alio modo possumus determinare . Sic e gr. si notionem antellectus perjectissimi , item aurei tibi sermas ; tunc illam formas per arbitrariam combinationem. Cum enim jam nobis, quid sit intel-

Dctas , item , quid sit perjectismum I tunc ita hasideas cogitando conjungis , ut una prodeat , scilice notio intellectus serjectissimi. . t De his notionibus . per ubitrariam combi-

62쪽

s1vκ NOTIOI B U. . . Irrationem sermatis, hoc velim observes . Si vis nosse, num nqtiones, per arbitrariam combinationem forma. sint possibiles, adeoque verae , tunc ad idear quae coniiunguntur , nexum attendendum . Si ideae , quas.. combinas , sibi contradixerint ; tunc notiones

iunt impossibiles , e. g. notio reipublicae Atheorum , mundi aurei, ligni ferres . Si vero non repugna Verint inter se; tunc δcuhtur notiones possibiles , notio intellectus perfectissimi. t. Haee de triplici methodo notiones formanssi . Nunc paucis adlluc de eo, quomodo ideae meliorenturre deteriorentur fit venia verbis bobaris, achiri

sumus.118. Ideae melior ων, si ex ideis obscurIs sunt 'clarae, & ex claris distinctae . 1eto. Ideae mellamantur potissimum attentione. Demon r. Ideae fiunt clarae ex obscuris, & ex claris fiunt distinctae, . ope attentionis β. 2. ς. . Atqui vero , cum ideae meliorentur tunc , cum ex ideis obscuris fiunt clarae, & ex claris distinctae I. iis .st, patet, ideas, meliorari ope attentionis. Not. Ad meliorandas ideas vel maxime conducIt quoque crebrior repetitio , sive si saepius nobis rem repraesentaverimus . Quo enim crebrius iterave is repraesentationes, eo fiunt clariores, adeoque meliorantur s. a19. . f. iii. Deteriorari Itaque ideas , ex his intel- eitur Corol. 1. neglecta inpetitione & praesentatios

Corol. 2. neglecta Attentione, dcc. Corol. 3. quando rem non satis diu nobis re msentamui. De mo plura in scholiis nost .

63쪽

De usu vocum me termidorum circa notiqnes, β. I 22. as nobis formamus notiones , cum aliis Communicare solemus per voces . Cautione hinci- opus est circa voces , ne vel aliis obscuri fiamus, vel plane non intelligamur. Logicae itaque -- Cium est, ut, eadem ratione, qua conceptus sive ideas nolims in veritatis cognitsone dirigit , regulas expo- ' nat ,' ad quas, oportet, conformentur, si ea, quae Cogicamus, indicare rite voluerimus.123. Voces nihil sunt aliud , quam signa sono articulato prolata , , mentis nostrae conceptus indicantia . Signum autem id omne vocatur 1 quod praeter sui ideam excitat in animo simul ideam alterius rei avoces , quibus notiones indicantur , dicuntur alias

quoque termini- .

Not. Verba & voces sunt distinguenda a se thub

C in , secundum nonnullos . Verba sunt signa , quae sono articulato proferri possunt . & comprehendunt quoque ea , quae scripta sunt; Voces vero ad sisnos , actu prolatos , eosque articulatos extendi , conflat. . I 24. Voces sunt signa conceptuum arbitraria. Demonstr. Per experientiam discimus, eosdem con- Uptus a diversis gentibus per . diversas voces indicari. Ex quo intelligitur, inter voces , tamquam signa conceptuum I. I 23. in . dc inNe conceptus ipsas , tamquam res signatas , nullum reperiri nexum necessarium . Ejusmodi autem signa , quae nullum i habent nexum necessarium cum resignata ., dicuntur rin et amoιtraria . Ut ita mani festum hinc fiat , voces elle signa conceptuum arbitraria , sive , ab arbitrio nostro dependere , qua quemque conceptum voce designare

64쪽

Cix A NOTiONES. 3β. 113. Intellium 'mentem alterius dicimus , cum eosdem conceptus cum alterius Ierbis conjungimus , quos alter cum iisdem conjungit. Cum ad alios verba facimus, tunc ideo v ces adhibemus , ut alii , cum quibus loquimur . nos intelligant. Not. Hanc propositionem , quam nemo non ultro concedit , astumimus hic , tamquam axioma sine ulla

demon iratione.

I et 7 . Cum qualibet voce debet conceptus esse conjunctus. Demonstri eum enim voces sint signa . 113. , signum autem non possit esse signum, nisi ipsi respon- t signatum : quia praeter 1ui ideam deut ideam alterius cujusdam rei in animo excitare g. cit. - palam est , voces semper relationem habere ad conceptus, iisdem .significatos , adeoque cum qualibet voce

conceptum .esse conjungendum.

Exempl. Poterax haec propositio ita quoque demonstrari . Ponas , verba adhiberi , cum quibus nullum quoque conceptum cum iisdem conjunget, adeoque te, verici sine mente utentem , non intelliget β. Ias. . Cum vero ideo verba adhibeamus , ut alii. nos intelligant β. 126.): consequens est, ut verbis 'deh amus nos abstinere , cum quibus nullus est conceptus co junctus. I. 128. Ex scholis itaque philosophorum proscribendas esse voces , mente cassas, hinc poterit inteu

Demonstr. Cum enim cum qualibet voce conceptus Conjungendus β. ΙΣ . , voces autem illae, cum quibus nullas conceptus est conjunctus , dicantur et Oces meηite cassae , sive soni sine mente et liquet , . Voces mente cassas, sive ibnos tae mente, non esse adhibendos , sed ex philosopliorum i cholis & scriptis

proscribendos. Sohod. Ejusmodi vocabula , quibus nulla notio , nullaque sententia subjecta est , vocabant veteres

65쪽

actri im sondapbus , ex Clemente Alexandrino , Stromat. Lib. VIII. discimus , Termini autem ii ,

cum quibus nos putamus conceptum aliquem conjungere , revera autem nullum conjungimus , dicuntur

notionem deceptrisem significare . Cum enim quis sibi videtur habere notionem aliquam , licet omnino nullam habeat , eamque voce quadam indicat ; tum ter. minus notionem deceptri em significat, ipse autem ter

minus vocatur inanis . Sic e. gr. multi , cum Taemo

riam per receptaculum idearum definiunt , videntur sibi intelligere , quid dicant . Cum vero Voci huic , receptaculum , nulla idea respondeat , si ad animam

transferatur. vides , terminum hunc esse terminum inanem, & significare notionem deceptricem, vel potius significare null4m notionem. g. rets. Terminus obscurus est , cui adhaeret notio obicura. ' . . . 13o. Si itaque usus fueris terminis . obscuris , cum sensa animi exprimere vis , tunc alter menteret tuam non intelligit. Demonstr. Cum terminos obscuros adhibueris; tunc alter , si quam cum iis notionem conjungit , obscvrain certe cum iis combinabit ij. 110. . In obscura autem nollone nihil distinguere possumus g. 60.3 Ε ro alter , qui obscuram notionem cum terminis tuis obscuris conjungit , rem significatam agnoscere atque ab aliis discernere minime poterit , nescietque adeo , quidnam sit illud quod voce obicura prolatasgnificatur . Si vero ignorat , quaenam sit res illa , quae terminis obscuris tuis significatur i non po- . terit eamdem in se notionem, auditis terminis .obscuris , excitare , quam cum iis jungis tu qui uteris

erga alterum terminis obscuris , adeoque te 'non in

Not. Hic otierves , silcuritatem in sermone esse conceptum relativum , qui vel ad loquentem scribentemve , vel audi eutem legentemve potest re- serri . Nonnunquam termini eorumdemque coordia natio

66쪽

C i ae c. a NOTIONE . Tynatio ejusinodi sunt, ut , modo attentio adhibeatur, cuivis clari sint . Nonnunquam vero ita sunt comparatae voces, ut ex iis nulluβ possit erui sensus , omnIlicet adhibita diligentia . inique haec oliscuritas oritur I. ex verbis mente .cassis notionemque de- .ceptricem indicantibus . ret 8. . Tale sunt termini nonnullorum Fanaticorum & Paracessistarum , e. gr. Mero semetor , Tithrimalca, dcc. z. oritur obscuritas in vocibus ex combinatione ejusmodi terminorum ,

qui in se & seorsum spectati, conceptum aliquem omnὶno habent , qui vero , addita alia voce plans

evanescit...Exempl. Sic. e. g. hi termini ferrum itemque ILgnum conceptum sensumque inanino secum habent conjunctum . At combina has duas voces , ferrum ligneum , oppido omnis tollitur significat'; . Plura exempla ex nonnullis philosophorum scriptis in ipsis. praelectionibus adducam A commemoraturus insimul causas , cur plebeji non modo homines , sed eruditi quoque tam se uenter vocibus mente cassis , terminisque inanibus & obscuris utantur . . De. vocibus meu te castis legatur merenseis ede Logomachiis Eruditarum Cap. VI. 4. q. 13a. Terminis seu vocibus obscuris, in explicandis animi. sensibus notionibusque communicandis , abstinendum est. Demonstr. Si terminos adhibueris obscuros, tunc alii te non intelligent β. 13o. . Cum vero hoc fine ad ad alios verba faciamus , ut alii ros intelligant Lx26. , intelligitur , a vocibus sive terminis obscuris esse abstinendum. q. I Cavendum porro est ne' sub una voce

comprehendamus itures uno conceptus ' Demonstri Cum ideo voces vel terminos adhibeamus , ut intelligamur g. 12o. , alii autem aum demum nos intelligant ., .cum eumdem cum vocibua conjungunt conceptum , quem nos conjungimus g.

323. : patet non debere plures unu conceptus sub D 4 una

67쪽

16 D E D s o v o C o Muna voce comprehendi . Fac enim , te sub unaee plures comprehendere significatus ; tunc alter dae. bius erit , qualis potissimum si cligendus , adeoquo fieri poterit , ut non eumdem combinet conceptum cum Voce tua, quem tu conjungis, atque h. te non intelligat. Not. Hanc propositionem pluribus illustrabimus exemplis in praelectionibus , ostendemusque insimul , quam multae ex eo ; cum plures conceptus sub una voce latent , oriantur lites , & quanta inde prodeat

confusio. . 333. Pula vero plures dantur res, quam Verba ,. fit ut perispe voces occurrant ; quibus non unu ,

sed plures conceptus aeomprehenduntur. Atque in hoo casu philosophi est, determinare , quemnam ipse jungat voci huic illive conceptum.. g. a 34 Terminus fixus est, cui notio invariata constanter respondet; τροπι autem terminus est, cui nomconstanter invariasa respondet notio. Ille vocaturalias determinatus , hic indeterminatus.13s. Ex qua elicitur haec propositio e Philosophoesunt evitandae voces vagete & indeterminatae , & non nisi adhibenda vocabula fixi significatus. DemoUr. Cum enim voces vagae sive indetermi natae sint ejusmodi , ut iliaem non constanter inva riata respondeat notio I. 134. ; facile vides, si voces vel terminos vagos di indeterminatos adhibueris legentem audientemve ignorare , quemnam potissimum cum voce adhibita velis conceptum comjungi , adeoque vix , vel ne vix quidem , eumdem

cum voce conceptum combinabit , quem ut conjur

gis , & ita ε non intelliget 6. 323. . Cum vero vocabula ita usurpare debeamus , ut alter nos in te, ligat g. ia 6.) : consequens est , ut a vocibus vag ct indeterminatis abstinendum sit, & ejusmodi termi ni sint adhibendi, qui sunt determinati fixique significatus.

Exempl. Contra hanc cautionem Iciotidem p cc

68쪽

tur . Sic e. gr. cum nonnulli definiunt philosophiam per notitiam rerum divinarum & humanarum ; tunc ubi vocabulo vago notitia , lectorem in incerto relinquunt . Si enim quis quaerat, qualis hic inteli ratur notitia , num historica, vel philosophica , vel mathematica , num certa , vel probabilis ; tunc per Ipsam vocem certus non set lector , quaenam harum intelligatur. Rectius itaque vocabulum determinatum silentiae adhibetur , quo significatu certus designatur habitus demonstrandi. g. 136. Termini itaque sequi voci sunt ex scholis philosophorum proscribendi . Demonstr. Cum termini aequivoci sunt ejusmodi voces , quae pluribus rebus tribuuntur , sed significati

ne diversa : patet , terininos aequivocos esse vagos &indeterminatos . I 34.). Cum vero termini vagi &indeterminati neutiquam adhiberi debeant . 133. 'manifestum est , terminos aequivocos esse ex pisilosophorum seliolis proscribendos. Schol. Termini aequivoci appellantur ' alias homov- mi, & opponuntur. , qui sunt fixi significa

tua , & notionem invariatam constanter significant. q. et 34.ὶ, ut, terminus aer . Veteres terminum i sum univocum vocabant um. Uocuiu tinhocam . Sed rem , quae termino uni voco designabatur , dicebant

uniet cum uni catum . Eodem modo terminos aequio vocos vocabant aequisoca requi cantia , res autem ,

terminis aequivocis significatas i appellabant aeqxivoca

equi locata . Addebant terminum analogum , quem medium obtinere locum , ajebant, inter uni vocum &aequivocum terminum . Analogum Avidebant in anaialogum proportionis & attributionis . Illud est , cum .

unum nomen generale uti competit primario , alteri autem secundario ob similitudinem quamdam . Sic terminus ridere est analosum proportionis. Proprie &primario competit to videre homini , improprie.&secundario competit quoque pratis & tempestati. Α - Iogum attributionis vocabant , cum nomen est Com-

69쪽

33 Us υ V De UMmunem , sed ratio secundum illud nomen est diremia. Sic terminus DG tribuitur primario animali, s cundario ininae, at ob diversam rationem . Praeterea hic occurrit terminus parandimus. Paroilyma definiunt veteres Logici . quae denominatiosem habent ab alis quo , a quo disserunt casu , ut pius a Fetate. Haec tria terminorum apud veteres constituunt , quam vocant, doctrinam ante aedicamentorum. In altera clatis reperiuntur termini universales & sis lares. Ter- minus universalis est , qui notionem exhibet universalem g. rois . , ex. gr. homo animal; alias quoque dicitur terminus communis. Termiuus singularis est , qui notionem exhibet singularem. indi vidualem Wior. petrus , Castus &c. .Haec classis terminorum constituit apud veteres doctrinam praedicabilium . In tertia denique classe collocant veteres terminos praedicamentales & transcendentales . Comprehendunt autem teminini praedicamentales notiones substantiae , quantit iis , qualitatis , relationis , actionis , pa8ionis, loci , temporis, sicun & habitus. De quibus omnibus, item que de postpraedicamentis, plura in commentationibus soram differam.

g. 13 . onovmia dicitur significatus idem terminorum ; ipsi autem termia i , qui eumdem habent significatum , dicuntur SInouma sive termini Onov.

ci. Exempl. ex. gr. gladius. enus, cum unum idemque

significant instrumentum,. sunt onouγma , sive termi-ηi 5nommici. 138. Terminus dicitur propris sumi tamdiu quamdiu eidem notio illa tribuitur , cui indigitandae destia

natus est . Notio autem , qua sistitur nobis res , .cui significandae terminus aliquis destinatur , significatum

proprium constituit. i in

Exempl. e. g. tamdiu terminus fluminis proprie sumi. dicitur , quamdiu hoc tςrmino aqua significatur , quis in alveo superius aperto propria gravitate pro

fuit . Et fuminis sinaificatus proprius est , si voce fumiis

70쪽

minis ejusmodi notio in te excitatur, qua per flumen aquam in .alveo superius aperto propria gravitarte profluentem tutelligis. q. x3M Hino intelligamus licet , significatum vocis cujusdam improprium esse , cum terminus a significatu proprio transfertur ad designandam rem aliam, cui alias terminus proprius suppetit , idqtie ob similitudinem , inter ambas res obviam . Atque hoc in casa terminus dicitur improprie sumi , ct vocatur translaeus itemque metaphoricus. Exempl. Si ex. gr. terminum fluminis transtuleris ad sermonem, ita ut, verbi gratia , dicas : orationis flamen, tum vox flaminis improprie sumitur. g. 1 o. Voces itaque improprias inter terminos vagos &. indeterminatos esse reserendas , ex dictis intelligis q. et 34. 139. . εβ. 14t. Caveat itaque sibi philosophus , ne terminis impropriis & metaphoricis utatur in exprimendis animi cogitationibus, Demonstr. Cum a terminis vagis & indeterminatis abstinendum esse , merito existimet philosophus q. Σ33. , impropriae autem voces & metaphoricae inter terminos vagos & indeterminatos reserendae sint sq. 34o. : palam est, minus usurpari debere a Philosopho Oces .improprias & indeterminatas. Possum quoque hoc theorema ita demonstrare. Terminos adhibemus , ut alii nos intelligant f. . . Si vero voces improprias adhibemus ; tunc ejusmodi

adhibemus voces , sub quibus plures una conceptus latent, proprius scillast alter, alter improprius . Adeoque eveniet , ut si vocibus usus fueris impropriis , alter conceptum proprium cum vocibus tuis conjungat . Cum tu tamen cum iisdem conjungas

improprium , non itaque eumdem cum voce conceptum combinabit , quem tu vis cum eadem con-

jungi, adeoque te non intelliget g. x et s. Not. Oratoribus relinquimus verborum translationes , eosdemque facile patimur .audientium animos

suis