Aristotelis Ars disserendi. Ex comparatione omnium interpretum & accurata obseruatione sententiae, de integro latina facta. Per Ia. Carpentarium Claramontanum Bellouacum, per eundemque breuibus scholiis et notis illustrata

541쪽

cant siubstantiam ,ea si re de subie is aliquo enuntiari opomte nec est quippiam quod ita album dicatur,ut nobil aliud ii, quam album. Nam ideas hoc locovalere iubeamus. lenim quam nurae, quasiinanes cantiones sent O si sint iitrame ad hanc nostram di tutationem pertinente quandoquidem inris rebus demonstrationes versantur. Iam si non potest ut hoc est illius qualitas ita vicissim illud huius esse,nec omnino Pripossismisit qualitatis alia qualitas: illud profecto fieri non po

terit, etiab accidentibus vlla sit reciproca attributior non quod verum hoc modo dicere non liceat sed quia attribuendi rati nem inuenere non licet. At metvsubstantia enuncialitur,ut inter attributa, veleti genus,vel ut disserentia. Atqui paulo . ante demon butum est sta nec ascense,nec . censu infinito co-tineri elutisi hominem,deinde bipes, tum animal, tum siu- perius animali aliquid accipias, in infinitum non progrediere: ut nec si inferiora persequaris, attribuendo animal homini, tu hominem Calbae, deinι Calliam alicui alteri, cuius in essentia contineatur. Omnis enim eiusmodi Abstantia, definitione explicaripotest, infinita autem nemo potest cogitatione comprehendere. Vuares non possit ea su tantia definiri, de qua infinita dicuntur, necesse est ut tum sursum, tum deorsum sit

aliquis tandem exitus. Non igitur ut genera desie inuicem enuntiatur. alioqui efficieturm idem sit id quod ipsum est qui Ddum. Sed nec de quali,nec de illo alio et per accidens: quan-rnatum regredi 'in intelli pote), o ique re dicitur, aut quale significa aut quantum, aut simile huictui vero essentiam rei declarat: atqui haec ita sunt,

542쪽

L I B E R. I.

cr categoriam genera definita.Haec enim Iuniaut quale, aut quantum, aut ad aliquid,autfaciens,aut patiens, aut ubi,aut quando.Illudporro ia ante a nobspositum est,unu de uno dici ire sium de si se, nisi aliquid essentiae eius est, enunciari: etenim reliqua accidentia esse omnia ed ex iis alia quaepersei unt,alia quae alio modo conueniunt.Cuiuscunq;tame generis ista sint emperde aliqua re siubiecta enuciari, nec accidens

subiectum esse quiddam. Nihil enim horum est, quod, si esse

dicatur, statim aliud quippiam esse non intelligatur, quam quod se verbo continetur: sed ipsum de alio quodam dicitur,dque de alio. Neque igitur μ umeterfus, neque deorsium feripotestut unum de Uine etsi ne dicatur. Nam de quibus accidentia dicuntur, ea fiunt quaesiubstantiam declarat. Neque aute haec aeque'accidentia,seursum versuspossunt esse infinita. uare necesse est,ut aliquid reperiatur de quo primὸ aliquid dicatur itq; de hoc aliud,in ii que tande aliquid reperiri in quo consistaturequod ipsu quide de aliquo sibiproximo enunciabitur, suprast aut e nilbabebit cui subiiciatur. Atque a quide huius rei probatio bachnms explicata est: nunc a liam lubiiciamus. Satantu demonstratione concluduntur, de quibus aha priora diciposunt: quaevero demonD ani possunt,

ea nunquam certius meliusque animo percipiuntur, quam cuplane acperfecte iuntur ire vero citra demonstrationem remto ciripossunt. Ex quibus efficitur,si quid per aliqua priora

cognoscamus, haec vero nec fiamus, nec alia quadam ratione melius ac certius intelligamura, quam quaestim Imeque ea iri posse quae per tali unt cognita. Si igitur est aliquid quod per demonstrationem simpliciter absoluteque piripo sit, ac noquasi ex quibusdam concessis, aut ex condatione, necesse estur

543쪽

A R I s T o T. DE DEMONST

flatus quidam sit in his attributionibus quae inter primas oeestimas interie leseunt. Mi nullus tandem reperiatur iatus Usumptis,aliqua semper veris sint, omnium erit δε- monstratio. uare sit infinita non licet percurrere, ea quae demonstrari posun nunquamper dem rationem siciemus. Si

igitur ea animus non potest melius comprehendere quam cum

eoru ciet iam est allecutus, illusero is necessario e scitur, nil esse quodper demonstration simplicitersciatur, sed tantum ex conditione. Ac logice quidem ista consideranti, haec argumenta persiuadere postunt, id ita esse quod dico. Anah-tice aut si haec eadem flectentur, breuius confirmari poterit, non posse nec sursum nec deorsum versus infinita esse a tributa, quae in demonstrativisscientus de quibus haec is, uersa tractatio suscepta est locum habent. Continetur enim

omnis demonstratio iis quae per se attribuuntur. Haec autem dupliciter dicuntur. Uno modo quae in definitione eorum accin piuntur,de quibus dicuntur. Altero, quae subie A attribuu)tur, quod in eorum definitione explicanda adhibetur. Vt -- par, numero inest, oe numerus in definitione ipsiusponiture amplius multitudo, aut quod diuiduum est, ad numerum definitione explicandum adsibentur. At vero neutra horum infinita esstpossunt. Primn enim non ea quae ut impa numero insunt.Rursum enim aliud erit in impari in cuius definitione accipietur impar. Quodsi cottinget, necesse erit, ut in omniuillorum definitione numerus accipiatur: quado numerus est in

quo primo ista omnia cernuntur.Itaque si non posset et ni in finita huius generis attributa conuenire, ne id quidem feri poterit, ut Aursum versus in infinitum regredi liceat. Atqui ista Omnia neces est numero attribui, vicissimque in eorum def

544쪽

nitionibus numerum adhiberi: illa situr omnia cum numero reciprocabuntur, nec poterunt latius patere quam numerus.

Iam mero ne illa quidem infinita esstpossunt,quae usurpantur in oratione docente quid sit res, alioqui ne etnam quidem defnitionem licebit absoluere. uare si dicantur per se omnia attributa haecautem non sint infinita, erit tandem primu quod 'dam caput,in quo consistamus: ideoque ultimum etiam ali, quid ibi resistamus. Unde necessario essicitur, ne illa quidem infinita esse post e,quae intra illos terminos continentur. Haec porro si verusint, consequens est,utsint quaedam principia δε- monstrationum,ne sint omnia demonstrari,quemadmodudicunt quidam e quibκs initio mention fecimus.Etenim si aliqua sint principia nec dem ratione probari res omnespossent,nec progredi in infinitum licet siquidem alterutra horum ponere, idemvalet ac si dicatur,nullum plane esse interuallum medio vacans atque individuum ed omnia esse diuidua Ita

enim demonstratur ununquodque ut medium inter extrema immittatur,non aute extra haec a sumaturi uuresi id in . infinitum aleat, necesse erit,ut inter duo extrema media i

nita contineantur. Quod fieri omnino nonpote considunt attributiones tum ursus,tum deorsum versus. Consistere um probatum ci logice quidem prius, nunc vero analytice. 6 p. II

vemonstratis autem his, illud facio fiet manifestum, quia si unum attributum de duobus dicatur tu de cS de

quorum unum de altero, aut nullo modo, aut non de omni enuntietur, no emperpercomune aliquod inesse. eluti Josceli oe Scaleno conuenit habere duobus retaspares, per com

545쪽

munem aliquam utrique naturam,qui cilicet figurae quς-dam siunt, nec quia aliud. At non semper ita se habet. Sit enim b, cuius interuentu a conuenit sic σὰ Constat igitur m aliud rursus esse medium, per quod ipsis c attribuitur b, atque illud rursus per aliud quippiam. Ex quo effficitur, intra duo extrema, posse media infinita contineri: quod feri omnino non potest. Non igitur necesse sint tributum quod de multis dicitur, semper ob commune aliquid illis attribule quandoquidem aliqua tandem interualla medio

carentia reperiuntur.Sed ut ea quae interueniunt, ex eodem

generesint iisdemq; indiuiduis, illud ane necesse e modo

illud commune cuius interuentu aliud ostenditur,in numero eorum sit, quae per se coueniunt. Nam traducere quae et nius

generis siunt in aliud, demonstrando non licet. Presticuum porro etiam illud est, quando a de b affirmatu si est quoddainter illa medium ullam astismationem,omne b est abdemonstratione posse concludi atque etiam tot oe cadem esse et menta huius Ulamationis, quotm quae sunt ipsius media.

quae enim medio caretpropositione aut omne aut certe quς de toto genere enuntiant unt elementa. Sin nullum est medium,ne demonstratio quidem eri diam tum ad seprin. cipia peruentu erit. de ratio erit sideb negetur a nasi in terueniat ab quid siue me diu siue in quo prius ne et ura, δε-

monstratio de ea re conficietur. sin minus,no conficietur. Vb-rum quot erunt media,tot erunt principiab elementa: qua

doquidem demostrationisprincipia sintpropositiones qua ex iis constituuntur. Atque etiasicuti unt aliqua principia quae probari demonstinatione non possunt,quibus aut hoc esse illud, aut huic illud inesse Uirmatur: ita sunt, quibus negando di-

546쪽

LIBER I.

ncitur, aut hoc non esse illud, aut non inesse hoc illi: quo fit, etiquaedam sint principia eorum quaesunt, alia, eorum qua nosunt. Cum autem demonstrandubaliquid esse Accipietam erit de ipse berimum aliquid enuntiari, nepe sim de hoc similiter ipsium aratque eade hac rationepe equi media oportebit, irami nulla mnquam extra illos terminos propositissumatura nec etnquam aliquid quod ipsi a omni attribuatur e m- per media coaceruanaa fiunt, donec ad id perueniatur quod

individuumsit, oe unum. Advnum veroperuentu est,cum ad immediatum, cumque propositio una omnino, oe immediata.Atque ut in caeteris principium simplex,non idem tamen in omnibus sed in ponderibus erbi causa, mina, in modulatione diesis, in alii ue alia sic in ratiocinatione unum est i apropositio immediata: in demonstratione vero ac Utia ipsa mens atque intelligentia. In iis litur ratiocinationibus,quibus affirmatio ostenditur, nunqua mediu extra extrema accipi potest. In iisvero quae negatione concludunt, in hac quid m figura prima, nil etiam extra conclusionis attributum accipietur. Veluti siprobatu fuerit nullub esse a per medium Ghoc modo,nullum c est abomne b est crac rursus probandum sit nullum cesse a sic accipietur medium aliquid inter a

Geiusdemque modi fiet semperprogressio Sin hac forma

ostendatur nulli e conuenire AEquia omne d est sim nullum es Gahi non omne extra siquod est minin extremum, de quo aliud concluditur,nunquam cadet medium. In tertia vero f. sura nec extra bubiectum, nec extra attributum, negantis conclusionis medium unquam accipietur.

547쪽

ARISTO T. DE DEMONS T.

Quoniam vero simi aliae demonstrationes de toto genere, aliae departe: qugdam a firmantes,alia negantes,quςritur mira earum sit potior,ac eodem modo est de demonstratione redirecto probante, de ea quae ad incommo in ducit.Sed nos prius quidem de uniuersigeneris,mpartis demon blatione agemus. tum deinde ad dire lam,m eam quae incommodo et ger veniemus. Ac primum hi ortasse rationibus quiliam insicatur,eti credat eam,quae in parte concludit accuratiorem esse,quam quae In s uniuersum Vt quaeque probatio certiorem parit rei cognitionem, ita potior accuratiorque e siquidem in eo posita ' omnis demonstrationis virtus,ut sitientiam gignat Atqui unaquaeque res cum per si cogno tur, tum melius ac certius intelligitur,quamsi per aliud quippiamsi a tura zeluti Coristum esse musicum tum mariscio, cum scio hunc ipsum Corificum esse musicum, quam cum hominem, sic in aliis. Vniuersalis vero, quod aliud, non quod hoc ipsumes dem runmt de Ipside,non qu)dν celes ed quia triam gulum.Particularis aute,quod hoc ipsum Itaque est melior, quae persi re ostendit alis vero ea quae particularis potius quaquaeuniuersalis, prosidio particularis demostratio accuratior esse videbitur. Praeterea si uniuersale nihil estpraeter res singulas, ea autem opinionem inducat iniuersalis demonstratio,vtrem quanda esse ea de qua demonstratur, existimemu atque adeo in his quaesentitatem aliquam naturam esse veluti tria-gubpraetersingulos triangulos quandam esse naturam, figurae,praeter singulas figuras, numer praeter singulos numeros. Est porro eas per accuratior probatio, quae quod re ipsa est, quam quae quod η quam est ostendit: σ quae errorem nul-

548쪽

lum induci qua νς infisas non inducit opiniones. Atqui est huiusmo ii demonstratio uniuersalis. Postquam enim δε- mon batores aliquantum iam in probando processerunt, tum fere illud id faciunt,quod in proportione demonstra- Δ uuenit, nempe quicquid erit tale quippiam, omne illud erit proportionis particepse quod quidem nec est linea, ne numerus,nec hilum,necplanum e raeter illa aliquid. Si igitur haec magis est uniuersalis, de eo quod minus esse

videtur, atque eadem in errorem inducat, lane etniuersalis

demonstratio longe erit deterior particulari. An vero mihiscpotissimum ordia prior illa ratio nihilo magis in uniuersali quam in particulari valet' Namsino conueniat Is

freti, habere pares duobus restas, quia sit Iso celessed quia sit

trianguin profecto necesse est,eum nonia perfecte rem vis nosse,qui foc Ipsieli inesse cognoueri qua qui triagulo. Anque,etsemcidica si non ita res habet,ut triangulo coueniat, quia triangulsi est idque etegit qui 'ia ostendere,non erit illa demonstratio sin sta res haberet 1μ sique rem aliqua,quia ealsa est,nsuerit,ita re certius multo accurati que pern ecta haluerit. Itaq; sit latius patet trianguliιsit Dosius una quae, da ratio, nec etlla insit in hoc ipse triagulo ambiguitas, in omni aute triangulo vere dicatu par esse duobus re tis angulis, illud certe planu est, non triagulo,qui it Isi celes ed contra I sita, quia triangulum sit, conuenire, Ut habeat tres angulos duobus rectispares. Quare qui in uniuersegenere nouit, rem ut est magis nouit, qua m qui in pante tantum,ob tamq; causam accuratior uniuersigeneris demonstratio, qua alicuius partis. Iam vero si uniuersum ipsiι genus una quadam

ratione, non autem sola nominis communione collae tuc. noo

549쪽

minus in rerum natura cohaerebit, quam rerum singularum nonnulla, quin etiam multo magis quandoquidem uniuer-flia minus caduca sunt quam particularia. Neque vero quia et niuersale et num significat, necesse est existimare id praeter haec aliquid esse. Nam cur id magis h cnecesses quam in aliis,quae non sii stantiam, sed aut qualitate, aut ad aliquid, ut facere significant' Illius igitur ase opinionis, non est causa dem ratiosed auditor. Traeterea demo iratio

est ratiocinatio quae adhibetur ad docendam causam cur res Hrin uniuerso autem genere, causa maxime continetur.

Cui enim per se aliquid conuenit, ipsiι ibi est causa curitas inest autem uniuersale primum n ipso igitur uniuersali causa cottinetur. uapropter erit potior accurati-qise de totogenere demon lautior quandoquidem illa magis causam curressi explicat.Praetereapropter quid quaerimus, lonec adgen aliquod uniuersum perueniamus,ac tum demum existimamus nos esse Myecutos rei scientiam,quando niliam aut esse, aut fieri videmus,et bra illud totum genus. Exitus enim f-n que ultimus in causae inuestigatione, hac demum ratione inuenitumVerbi gratia,curvenerit quistiam,caesa est,utpecuniam accipiat: tum huius ratio est,eti se aere alieno liberet rusus huius causa est,ne quam alteri moriam faciat. Et quidem cum hoc modo causas ex causispersequimur quando eo

perueniamus,ut iam non ob aliam causam,nec alterius rei orati eri aliquid et ideamus,tum id ipsum, finem este cur venerit, dicimus aut cur aliud quippiam zel sit, vel fiat: tumque maxime quamobrem venerit, nos scireputamus. Si igitur si milis est ratio in omnibus causis,&cum propter quid quς itus es autem illa quam diximus certissima ratio sciendi, in iis re-

550쪽

LIBER I.

bus in quibus causa quae in uestigatur nis est in aliisprofecto

causis um maxime cognita ac te 'erila res eris,cum iam nulla erit ulterior casia,quam reddamus. Veluti cum scimus exteriores quatuor pares esse, quia I feles e Lid adhuc desideratur quamobre in eli conueniat quia sic licet triangulum ac rursus cur triangulo, nimirum quia est figura re hs lineis constas.Hk vero iam nulla sit ulterior causa iecesse est, ut hac demum cause intellectu gi res plane ac pers icue cognitasit. Atqui hoc est genas quoddam uniuersum. est igitur ac curatio niuersigeneris, quam partis demon tratio. Adbaec, quo mansad singulaspartes declinamus, eo ad infinita ma-

AG accedimus: contra autem, quo magis adresvniuersas a

flendimra, hoc adsimplice desinit que naturam magis appropinquamus. Atqui qua int res infinitae, hac sub siciet iam minime cadunt: qua verosinitae unt, ea scientiae subiiciuntur. Res igitur ipse magis hoc ipse quod uniuerse sunt, ubfrientiam cadent, quam cum in parte die tantur. βuare demonstrabiles magis erunt res uniuerse, quasingulae partes. Par autem est ut rem magis demonstrabilium t etiam magis demonstratio ut enim quae cum aliquo conferuntur,v traque elationem fusiliunt. Quando igitur magis demonstratio est, quae in toto,qua quae in parte versatur, idnecesserio relinquitur raestantiore esse uniuersigeneris dem stratione.Iam vero illastemper optabilior est demo inutio, per quasi mul multa cognoscimus, quam quae unius tantum rei a pertcognitionem. Atqui percepto toto genere,simul quod in parta est intelligiturequietero boc noui no etiam iniuersum g nxs habetperspectu: hac igitur ratione necessario conficitur opta' biliorem esse illam demonstrationem. Sed etiam illa hocp ἔ-